Παραδοσιακή συνταγή για μπακλαβά

Αφιερωμένη

στην εκ Σερβίας ποιήτρια, αρχισυντάκτρια, φίλη και φίλη των Καλαβρύτων

 Slavica Pejovic,

που διαβάζοντας πρόσφατη ανάρτησή μου, μου ζήτησε

«ότι θέλει να μάθει να φτιάχνει Ελληνικό μπακλαβά»!

 
     Εξαιρετικά επίσημο και εορταστικό γλυκό των Χριστουγέννων και στον τόπο μου ο μπακλαβάς, παρασκευάζεται με πολύ μεράκι και αγάπη από μαστόρισσες νοικοκυρές για το σπίτι και τους καλεσμένους, σε μια πραγματική τελετουργία. Η κυρίως τέχνη είναι στο άνοιγμα του λεπτού φύλλου, που πρέπει να είναι από καλά αλεσμένο και κοσκινισμένο κατάλληλο αλεύρι και καλοζυμωμένη ζύμη, που ο πλάστης να «παίζει» μαζί της και να μην κολλάνε μεταξύ τους. Δύσκολο να περιγραφεί η τεχνική ανοίγματος φύλλου, όμως οι νοικοκυρές την ξέρουν πολύ καλά στην πράξη. Το εμπόριο έχει λύσει, βεβαίως, τα χέρια στις νεότερες γενιές και σε πολλά σπίτια δεν θα βρεις πλάστη. Όμως, το παραδοσιακό χειροποίητο φύλλο είναι αναντικατάστατο και οι νοικοκυρές που το ανοίγουν περιζήτητες.
 
Υλικά που θα χρειαστούν για ένα μεσαίο ή μεγαλύτερο ταψί
α: Για το γλυκό:
     Το μείγμα των υλικών του μπακλαβά είναι: Πέντε-έξι κούπες τσαγιού τριμμένο καρύδι, δυόμισι κούπες ζάχαρη (όχι άχνη), μιάμιση κουταλιά του γλυκού τριμμένη κανέλλα και άλλο τόσο τριμμένο γαρύφαλλο, όλα καλά ανακατεμμένα. Εκτός του μείγματος, μια «κοντόγιομη» κούπα ελαιόλαδο - το υπολογίζουμε στα ¾ της χωρητικότητάς της.
β: Για το σιρόπι:
     Τρεις κούπες ζάχαρη, δυόμισι κούπες νερό, τα οποία βράζουμε στην κατσαρόλα με φλοίδα λεμονιού, για να δώσει περισσότερο άρωμα και γεύση. Όταν «δέσει», το κατεβάζουμε από τη φωτιά. Για μεγαλύτερη επιτυχία και γεύση, μπορούμε να βάλουμε μιάμιση κούπα ζάχαρη και μιάμιση μέλι.
Εκτέλεση:
     Αφού λαδώσουμε καλά το ταψί με το πινέλο, στρώνουμε στον πάτο του δύο χειροποίητα φύλλα. Ρίχνουμε, απλώνουμε και «πατάμε» το μισό μείγμα που έχουμε ετοιμάσει. Πάνω στο μισό αυτό μείγμα στρώνουμε ένα ακόμη φύλλο, που αν είναι πολύ λεπτό, καλό θα είναι να στρώσουμε και δεύτερο. Ρίχνουμε, απλώνουμε και «πατάμε» το άλλο μισό μείγμα (ως δεύτερη στρώση), αλλά μπορούμε να κάνουμε περισσότερες ακόμα και πιο λεπτές στρώσεις, για ακόμα καλύτερο αποτέλεσμα. Απλώνουμε επάνω άλλα δύο φύλλα, τα οποία πατάμε ελαφρά. Έπειτα κόβουμε προσεκτικά και με κοφτερό μαχαίρι το περιεχόμενο του ταψιού σε μερίδες-ατομικούς ρόμβους. Για περισσότερη γεύση, αλλά και διακόσμηση, «φυτεύουμε» στο κέντρο κάθε ρόμβου κι ένα γαρυφαλλάκι. Τελευταία πράξη, πριν το βάλουμε στο φούρνο, περιχύνουμε το λάδι, ώστε να απλώσει ομοιόμορφα σε όλο το ταψί.
     Το ψήσιμο γίνεται στους 180^ο C και για ¾ της ώρας ή και λίγο περισσότερο σε ηλεκτρική κουζίνα. Αν πρόκειται για σπιτικό ξυλόφουρνο, οι νοικοκυρές γνωρίζουν και πόσο πρέπει να «καεί» και το χρόνο ψησίματος.
     Αφού βγει από το φούρνο και παγώσει, περιχύνουμε με το καυτό σιρόπι, και με μεγάλη προσοχή, γιατί στην επαφή του με το γλυκό που περιέχει λάδι, μπορεί να πετάγονται μικρές καυτές «πιτσιλιές».
     Λίγη ώρα μετά, που θα έχει «τραβήξει» και απορροφήσει καλά το σιρόπι, ο μπακλαβάς μας είναι έτοιμος για σερβίρισμα!
     ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!
--------------------------------------
Σημείωση: Σεβόμενοι την άξια νοικοκυρά από το χωριό μου που μας έδωσε τη συνταγή και θέλει να κρατήσει την ανωνυμία της, δεν αναφέρουμε το όνομά της.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 17.12.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ποίημα)

                          

                  Γλώσσα, μητέρα των γλωσσών, μα περιφρονημένη
                  απ’ τα δικά σου τα παιδιά, αλλ' αναγνωρισμένη
                  μέχρι τις εσχατιές της γης, εσύ η πιο σπουδαία
                  απ’ του Ομήρου τα γραπτά, την τόλμη του Οδυσσέα.
                  Γλώσσα, που εσέ δανείζεται η κάθε επιστήμη
                  κι από τις Θείες τις Γραφές μας δίνεις πάντα φήμη,
                  τη δοξασμένη Ελλάδα μας πάντα θα τη φωτίζεις,
                  και με υπερηφάνεια το είναι μας γεμίζεις.
                  Ω, γλώσσα, εσύ Ελληνική, της οικουμένης γλώσσα,
                  μέσα σου έχεις δύναμη και μεγαλεία τόσα,
                  που στέκεσαι στην κορυφή στο διάβα των αιώνων,
                  κληρονομιά ανεκτίμητη πανένδοξων προγόνων.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 15.12.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

 

Πού θα κάνουμε φέτος Χριστούγεννα;

«Κι όλοι παν’ στην εκκλησιά

το Χριστό να προσκυνήσουν…»,

είναι κάποιοι στίχοι από το Χριστουγεννιάτικο τραγουδάκι «χιόνια στο καμπαναριό», πού όλοι ή, τουλάχιστον, οι περισσότεροι έχουμε τραγουδήσει στα παιδικά-σχολικά μας χρόνια.
     Μια ανάσα μας χωρίζει από τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης, και η φρενίτιδα για τον «εορτασμό» που έχει ήδη ξεκινήσει από το Σεπτέμβρη(!), όλο και εντείνεται, για να φτάσει στο αποκορύφωμά της. Για ποιόν εορτασμό μιλάμε, όμως; Γιατί αν πούμε ότι μιλάμε για τον εορτασμό της πίστης μας, το σίγουρο είναι ότι θα μειδιάσουμε σαρκαστικά, αφού όλα γίνονται για τον κοσμικό και εμπορικό εορτασμό και μόνο. Πιστεύουμε ή περιμένουμε ότι την κάθε είδους κατήφεια που μας επηρεάζει, (οικονομική, κοινωνική, πολιτική, είτε από τις πολεμικές συρράξεις και ανησυχίες στον πλανήτη και στη γειτονιά μας, είτε από οποιοδήποτε άλλη αιτία), θα μας την απομακρύνει ο… κοσμικός εορτασμός! Για πνευματικό εορτασμό, ελάχιστοι θα μιλήσουν και ίσως λιγότεροι να νοιώσουν.  
      Σε μεγάλα και μικρά καταστήματα εστίασης και ψυχαγωγίας, αλλά και σε πολλά σπίτια ετοιμάζεται πυρετωδώς το ξενόφερτο «ρεβεγιόν». Σε μια κατά παράδοσιν Χριστιανική χώρα, «γιορτάζουμε» τα Χριστούγεννα – το ίδιο γίνεται το Πάσχα –, σε λάθος τόπο και σε λάθος χρόνο. Από την παραμονή το βράδυ κατάλυση της όποιας νηστείας και «ψυχή μου, έχεις πολλά αγαθά. Φάγε, πίε και ευφραίνου». Και όταν οι καμπάνες των εκκλησιών μας καλούν στη Θεία Λατρεία της μεγάλης γιορτής, εμείς πάμε για ύπνο, ή κατακλύζουμε τις καφετέριες, συνεχίζοντας εκεί τον «εορτασμό». Οι πανάκριβες και φανταχτερές ενδυμασίες, έχουν κι αυτές τη θέση τους και εδώ.  Η «γραμμή»/οι «γραμμές» αυτές προβάλλονται κατά κόρον και από τα ΜΜΕ, επηρεάζοντας και αποπροσανατολίζοντας τις εύπλαστες νεαρές ηλικίες προς τη χαλαρότητα και την απομάκρυνση από τις Ορθόδοξες παραδόσεις μας. Και δεν μπορώ να κατανοήσω και τούτο και πάντα αναρωτιέμαι: Τι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα, άραγε, όσοι δεν αποδέχονται Χριστό και Ορθόδοξη πίστη και όμως γιορτάζουν έντονα; 

     Τι μας μένει, εν κατακλείδι, από τη μεγάλη γιορτή και από κάθε μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης μας; Μάλλον μια στιγμιαία και επιφανειακή ευφορία, που σε λίγες ώρες θα ξεφουσκώσει και τα μεγάλα κενά στην ψυχή μας θα επανέλθουν πολύ σύντομα.
     Χριστούγεννα 2023, λοιπόν, και ας σιγοτραγουδήσουμε όπως και στα παιδικά μας χρόνια μαζί με τα παιδιά και τα εγγόνια μας, μα προ πάντων να νοιώσουμε μέσα μας το:

«Κι όλοι παν’ στην εκκλησιά

Το Χριστό να προσκυνήσουν…»,

αρχίζοντας τη μεγάλη γιορτή από την εκκλησία, που εκεί γιορτάζονται πρώτα τα Χριστούγεννα. Γιατί αποκτήσαμε τον τελευταίο καιρό πολλά μέσα τεχνολογίας, επικοινωνίας και γενικά ποιότητας ζωής, που ανταλλάξαμε με αυτά τις Αξίες μας. Κι αν θέλουμε να νοιώσουμε κάτι ακόμα από την αγαλλίαση των ημερών, ας διαβάσουμε κι ένα από τα πολλά «Χριστουγεννιάτικα διηγήματα» του κυρ-Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη! Όσο για βραδινές και νυχτερινές Χριστουγεννιάτικες εξορμήσεις, ξεφαντώματα και «ρεβεγιόν», όλες οι επόμενες μέρες και νύχτες είναι δικές μας!
     ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 14.12.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Μεγάλη η προσωπική πνευματική «σοδειά» του 2023!

                                     

     Πολύ καλή η προσωπική πνευματική «συγκομιδή» του 2023, με αποκορύφωμα την άκρως τιμητική πρόσκληση από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου  της πόλης Σόλιμαν της Τυνησίας, τον Κύριο Abdallah Gasmi, στην 4η συνάντηση του Διεθνούς διαδικτυακού φόρουμ ποίησης! Εκφράζω τις θερμότερες των ευχαριστιών μου και την απέραντη ευγνωμοσύνη μου στον αξιοσέβαστο Κύριο Καθηγητή! Θερμές ευχαριστίες και στην εκ Σκεπαστού Καλαβρύτων καταξιωμένη-πολυβραβευμένη ποιήτρια και σκηνοθέτιδα Παρασκευή (Βούλα) Μέμου, όπως και στην εκ Σερβίας πολυβραβευμένη ποιήτρια και αρχισυντάκτρια, προσωπική φίλη και φίλη των Καλαβρύτων Slavica Pejovic για τη συμβολή τους!

 

Μετάφραση της πρόσκλησης:
 

Διεθνές εικονικό/διαδικτυακό φόρουμ ποίησης
Τέταρτη συνάντηση
πρόσκληση
Στον ποιητή κύριο
Νίκο Παπακωνσταντόπουλο 
Με χαρά σας προσκαλούμε να συμμετέχετε
στο εικονικό/διαδικτυακό παγκόσμιο 
φόρουμ ποίησης.
Αυτό θα γίνει στις 30 & 31 Δεκεμβρίου 2023,
ξεκινώντας από τις 10πμ (διεθνή ώρα)
Το θέμα της συνάντησης: γυναίκες

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος,

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Το ξένο περιοδικό Majdan, με παγκόσμια ακτινοβολία, φιλοξενεί θέματα του ιστολογίου μου! ΟΛΟΘΕΡΜΕΣ ΟΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΜΟΥ!

     Γιορτές έρχονται και τα γιορτινά δώρα έρχονται κι αυτά σωρηδόν! Μετά την δημοσίευση του ποιήματός μου «ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΗ ΓΗ» στο βιβλίο του καθηγητή  Abdallah Gasmi στην Τυνησία, δείτε ΕΔΩ, μια ακόμα πολύ μεγάλη ευχάριστη έκπληξη! Τρία θέματα του προσωπικού μου ιστολογίου και το βιογραφικό μου σημείωμα αναδημοσιεύονται στο περιοδικό για τη λογοτεχνία, τον πολιτισμό και την επιστήμη Majdan της Σερβίας! Εκφράζω τις θερμότερες των ευχαριστιών μου και την μεγάλη μου ευγνωμοσύνη μου στην πολυβραβευμένη ποιήτρια και αρχισυντάκτριά του, προσωπική φίλη, φίλη των Καλαβρύτων και της Ελλάδος κ. Slavica Pejovic για την συμβολή της και την  ιδιαίτερα τιμητική στην ταπεινότητά μου! Η κ. Slavica Pejovic επικοινώνησε μαζί μου πρόσφατα και με ρώτησε αν μπορεί να αναδημοσιεύσει στο περιοδικό της θέματα του ιστολογίου μου. Φυσικά, με χαρά και νοιώθοντας τιμή ανταποκρίθηκα, αφού η λογοτεχνία πρέπει να ταξιδεύει!
     Μπορείτε ν' ανατρέξετε στα θέματα του ιστολογίου μου που έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό  Majdan, ακολουθώντας τους παρακάτω συνδέσμους:
1: «Άσε να κοινωνήσω και μετά θα τα πούμε…», ευθυμογράφημα, εδώ:
https://nikolpapak.blogspot.com/2023/11/blog-post.html
2: «Έλληνες: Ως σύγχρονοι Εστιάδες!», άρθρο, εδώ:
 https://nikolpapak.blogspot.com/2023/10/blog-post_4.html
3: «Αρχαία και σύγχρονα “οικεία κακά”», άρθρο, εδώ:
 https://nikolpapak.blogspot.com/2021/03/blog-post_7.html
4: Βιογραφικό σημείωμα, εδώ:
 https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html
    

     Παρατίθενται υο εξώφυλλο και οι σχετικές σελίδες του περιοδικού

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 10.12.2023

«ΑΦΡΟΔΙΤΗ»: Μια σπουδαία ποιητική συλλογή που εκδόθηκε στην Τυνησία, με έντονο Καλαβρυτινό χρώμα!

     Είναι πολύ μεγάλη η ευχάριστη έκπληξη και η τιμή για την ελαχιστότατά μου, που το ποίημα μου «ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΗ ΓΗ» συμπεριλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή «ΑΦΡΟΔΙΤΗ», που εκδόθηκε στην Τυνησία, στην Αγγλική και στην Τυνησιακή γλώσσα!
     Θέλω να ευχαριστήσω θερμά και να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον καθηγητή του πανεπιστημίου της πόλης Σόλιμαν της Τυνησίας, τον κύριο Abdallah Gasmi, στην φτασμένη στην κορυφή και πολυβραβευμένη ποιήτρια και σκηνοθέτιδα Παρασκευή (Βούλα Μέμου) από το Σκεπαστό Καλαβρύτων και στην επίσης φτασμένη στην κορυφή και πολυβραβευμένη ποιήτρια, φίλη και φίλη των Καλαβρύτων και της Ελλάδας Slavica Pejovic από τη Σερβία, για τη συμβολή τους!
     Παραθέτω το ποίημα από την ποιητική συλλογή μου «Έμμετρα», εκδόσεις ΑΠΕΙΡΟΣ ΧΩΡΑ, 2008, που συμπεριελήφθη στο βιβλίο «ΑΦΡΟΦΙΤΗ». Περισσότερα μπορείτε να μάθετε σε σχετικό εκτενές άρθρο μου στην έγκριτη ηλεκτρονική εφημερίδα ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΝΕWS,  ΕΔΩ.
 

ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΗ ΓΗ

 
                          Γη, που σπαρμένη κόκαλα και ποτισμένη μ’ αίμα,
                          γη, Λευτεριάς ξημέρωμα και ιστορίας θρέμμα,
                          γη, ρωμιοσύνης καύχημα και δόξας περηφάνια,
                          που τ’ όνομά σου τραγουδούν ως τα εφτά ουράνια,
                          που ήρωες στεφάνωσες και τάγματα μαρτύρων,
                          που ’χεις αγάπη ζηλευτή ευεργετών απείρων,
                          που και η φύση απλόχερα σε στόλισε με χάρη,
                          με κάνεις όλο να ριγώ, να είμ’ όλο καμάρι,
                          να προσκυνώ μ’ ευλάβεια τα άγια χώματά σου,
                          Καλάβρυτα, πατρίδα μου! Να ζουν τα ιδανικά σου!

Οι σελίδες 144-145 του βιβλίου «ΑΦΡΟΔΙΤΗ»

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 9.12.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στο ιστορικό θωρηκτό «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ»

     Σύμφωνα με την παράδοση, αλλά και πολλά γραπτά κείμενα, ο επίσκοπος Μύρων της Λυκίας Άγιος Νικόλαος έχει θαυματουργήσει και έχει σώσει πολλές φορές ναυτικούς και καράβια από μεγάλους κινδύνους στη θάλασσα, γι’ αυτό και έχει ανακηρυχθεί προστάτης τους  και γιορτάζεται μεγαλοπρεπώς κάθε χρόνο. Σε κάθε καράβι βρίσκονται σε εμφανή σημεία εικόνες του, αλλά υπάρχει κι ένα πολεμικό-το μοναδικό πολεμικό πλοίο  που έχει και ναό του αγίου-, στον οποίο, μάλιστα, υπηρετούσε και ιερέας, ως μέλος του πληρώματος, που λειτουργούσε κάθε Κυριακή και κάθε γιορτή, εμψυχώνοντας όλο το πλήρωμα σε δύσκολες στιγμές. Πρόκειται για το ιστορικό πολεμικό πλοίο, το θωρηκτό «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ». Το ναΰδριο αυτό έγινε στο κέντρο του καταστρώματος, στο χώρο που είχε αρχικά σχεδιαστεί να γίνει η πυριτιδαποθήκη. Γράφει ο αρχιμανδρίτης Ιουστίνος Μαρμαρινός, συνταγματάρχης - ιερέας του ΓΕΝ:
     «Τα χριστιανικά αισθήματα της τότε Ελληνικής κοινωνίας, αλλά και οι προσωπικές πεποιθήσεις των αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού και της ηγεσίας του, φρόντισαν ώστε στη ναυαρχίδα του Ελληνικού στόλου να υπάρχει εκκλησία επί του καταστρώματος, παρότι δεν προβλεπόταν από τα αρχικά σχέδια του πλοίου, τα οποία προσαρμόστηκαν κατόπιν σχετικής επιθυμίας και παραγγελίας του Πολεμικού Ναυτικού».
     Ο ναός του αγίου Νικολάου στο θωρηκτό επέδρασε ουσιαστικά στην ψυχολογία του πληρώματος και συνετέλεσε στην επιτυχία της αποστολής του. Στο μικρό αυτό ναό έχουν τελεστεί και μυστήρια γάμων και βαπτίσεων ναυτικών και των παιδιών τους, αλλά και μυστήρια ομογενών κατά τα ταξίδια του θωρηκτού σε άλλες χώρες.
     Σύμφωνα με γραπτές και προφορικές μαρτυρίες, πάντα, ο ναός του πλοίου και η προστασία του αγίου Νικολάου ήταν ο λόγος που το «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ» δεν έχασε ούτε μία μάχη και δεν υπέστειλε ποτέ τη σημαία του από την ημέρα της καθέλκυσής του.
     Περισσότερες πληροφορίες για το θωρηκτό «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ» μπορείτε να βρείτε σε σχετικό αφιέρωμά μου, ΕΔΩ.

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 5.12.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Για πολύ ρομαντικούς! (Ποίημα)

                                          

                                          Έχ' ο κρυφός ο έρωτας
                                          ξεχωριστή τη χάρη,
                                          που γίνεται τρανότερη
                                          σε νύχτα με φεγγάρι!
 
                                          Κι αν συντροφιά στη λάμψη του
                                          έλθουν και πεφταστέρια,
                                          σμίγουν με όρκους οι ευχές
                                          κι η χάρη είναι πλέρια!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 4.12.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Προσκύνημα στα Δερβενάκια

 

     Ήταν κάπως ξαφνική η σκέψη μας με τη σύζυγό μου για μια ημερήσια ή διήμερη εξόρμηση σε κοντινό προορισμό από την Αθήνα, το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Νοεμβρίου. Μεταξύ των επιλογών που είχαν «πέσει στο τραπέζι» ήταν και το Ναύπλιο. Πολλές οι εξορμήσεις μας εκεί, αλλά η για πολλούς λόγους ιστορική και προικισμένη από τη φύση αυτή πόλη δεν «χορταίνεται»! Όμως, τη νύχτα της Παρασκευής τα καιρικά φαινόμενα ήταν πολύ έντονα: Βροχή, αστραπές, βροντές και δυνατός αέρας. Έτσι, το «συννεφάκι» με τα όνειρα που είχε σχηματιστεί πάνω από το κεφάλια μας, διαλύθηκε άδοξα.
     Ξημέρωσε Σάββατο και η μέρα ήταν τελείως διαδορετική! Ανοιξιάτικη! Λαμπερός η ήλιος, κανένα συννεφάκι στον ουρανό και μια «ξεπλυμένη» από τη βροχή ατμόσφαιρα, που σε ξεσήκωνε χωρίς δεύτερη σκέψη! Έτσι, το «συννεφάκι» με τα όνειρα δημιουργήθηκε αμέσως και πάλι και χωρίς χρονοτριβή ξεκινήσαμε.
     Ελάχιστη η κίνηση στην εθνική οδό και το ταξίδι ήταν πραγματικά απολαυστικό, κάτω από τον λαμπερό ήλιο. Παρά την ολονύχτια έντονη βροχή, τα μισάνοιχτα παράθυρα στο αυτοκίνητο μπορεί και να επιβάλλονταν. Η χιλιομετρική απόσταση για τον προορισμό μας, δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλη και η χαλαρότητα μας διακατείχε. Μια ξαφνική σκέψη για ένα προσκύνημα στα ιστορικά Δερβενάκια, μόλις είδαμε την πινακίδα μπροστά μας, έγινε αμέσως απόφαση με μεγάλο ενθουσιασμό και από τους δυο μας. Αν και έχουμε επισκεφθεί ξανά και ξανά το ιερό αυτό χώρο, ένα τέτοιο προσκύνημα είναι πάντα ενδόμυχη επιθυμία και το χρέος και η απότιση φόρου τιμής στους αγωνιστές της Λευτεριάς, είναι καθισμένα μόνιμα μέσα μας και όλες τις εποχές του χρόνου. Άλλωστε, η παράκαμψη από το δρόμο μας ήταν πολύ μικρή: Μόλις δύο χιλιόμετρα.
     «Θα είναι, όμως, το εκκλησάκι του αγίου Σώστη ανοιχτό;». Αυτή η σκέψη στριφογύριζε στο μυαλό μας, τον ελάχιστο χρόνο που μεσολάβησε από τη στιγμή που το αποφασίσαμε, μέχρι που φτάσαμε. Με το μισό γύρισμα της χειρολαβής της πόρτας, άνοιξε εύκολα. Κάποιοι άλλοι προσκυνητές είχαν προηγηθεί και το καντήλι στο ένα από τα δύο μανουάλια ήταν αναμμένο! Το θυμίαμα μοσχοβολούσε και μια ατμόσφαιρα πραγματικής κατάνυξης μέσα στο ιστορικό εκκλησάκι μας συνεπήρε αμέσως με το που μπήκαμε.

Το εκκλησάκι του αγίου Σώστη στα Δερβενάκια

     Πολλά συναισθήματα κυριαρχούσαν και στους δυο μας, τη στιγμή που ανάψαμε το κεράκι και το βάλαμε στο μανουάλι, που συνοψίζονταν σε δύο πολύ έντονα: Δέος και συγκίνηση! Ανταλλάξαμε κάποιες σκέψεις μας για τις δυσκολίες της έκβασης της νικηφόρας εκείνης ιστορικής μάχης, εκφράζοντας πάντα το θαυμασμό μας και την ευγνωμοσύνη μας στο Γέρο του Μοριά, για το στρατηγικό σχέδιό του, που ταπείνωσε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο την αυτοπεποίθηση και την έπαρση του Δράμαλη. Οι πολλές και σε περίοπτες θέσεις εντοιχισμένες μαρμάρινες επιγραφές του μνημείου, αυτές και μόνο είναι αρκετές να διδάξουν την ιστορία στον επισκέπτη.

Οι πολλές και σε περίοπτες θέσεις
εντοιχισμένες μαρμάρινες επιγραφές του μνημείου,
αυτές και μόνο είναι αρκετές να διδάξουν την ιστορία στον επισκέπτη.

Διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου για πρόχειρο γευμάτισμα και χαλάρωση

      Δεν μπορούμε να κρύψουμε και την ευχάριστη έκπληξη που νοιώσαμε, όταν βρήκαμε και είδαμε να έρχονται κι άλλοι επισκέπτες στο χώρο, κάτι που σημαίνει ότι μνημεία με ιστορική αξία προσελκύουν το σεβασμό στα ίδια, στο δώρο της Ελευθερίας και στους αγωνιστές της, που με τιτάνιους αγώνες και πολύ αίμα την χάρισαν σε όλους εμάς τους νεότερους. Θα ήταν παράλειψη, όμως, να μην αναφερθούμε και στα δυσάρεστα συναισθήματα που νοιώσαμε, αντικρύζοντας την πλήρη εγκατάλειψη και την εικόνα αθλιότατος του εντευκτηρίου του αγίου Σώστη, παρ’ όλο που μια μαρμάρινη επιγραφή ενημερώνει τον επισκέπτη ότι οι εργασίες συντήρησης και εξωραϊσμού χρηματοδοτήθηκαν πρόσφατα (το 2022), από την Περιφέρεια Πελοποννήσου. Πληροφορίες θέλουν οι εγκαταλελειμμένες κτιριακές εγκαταστάσεις να ανήκουν στη Μητρόπολη Κορινθίας. Σημειώνεται ότι στο πρόσφατο παρελθόν είχε βανδαλιστεί και η βάση του ανδριάντα του Κολοκοτρώνη και αποκαταστάθηκε με χορηγίες του οικείου δήμου.

Η εγκατάλειψη του εντευκτηρίου του αγίου Σώστη
και η ενημέρωση της Περιφέρειας

     Η  εξόρμησή μας στο Ναύπλιο ήταν ιδιαίτερα όμορφη και χορταστική, όπως και όλες οι προηγούμενες, άλλωστε. Σαν «αποχαιρετιστήρια» κίνηση, λίγο πριν πάρουμε το δρόμο της επιστροφής από την ιστορική πόλη, δεν παραλείψαμε το καθιερωμένο κάθε φορά προσκύνημά μας στην εκκλησία του αγίου Σπυρίδωνα, αποτίοντας συνάμα και φόρο τιμής στον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, που δολοφονήθηκε στην είσοδο του ναού το πρωινό της 27^ης Σεπτεμβρίου 1831.
 
Ιστορικά στοιχεία
 
     Τα Δερβενάκια είναι οικισμός του Δήμου Νεμέας του νομού Κορινθίας. Οι αρκετά λιγότεροι από τους εκατό κατοίκους του ασχολούνται κυρίως με την γεωργία. Το χωριό ιδρύθηκε εκεί περί το 1700 από Αρκάδες, που αναζήτησαν προστασία από τούρκους και αρβανίτες. Η ονομασία του προέρχεται από λέξη τουρκικής ρίζας και σημαίνει «πέρασμα».
     Στο τέλος της άνοιξης του 1822 ο Μαχμούτ Δράμαλης πασάς οργάνωσε εκστρατεία με πολύ μεγάλη στρατιωτική δύναμη, για να καταπνίξει την επανάσταση στην Πελοπόννησο. Περνώντας από τον Ισθμό, κατέκαψε την Κόρινθο και συνέχισε προς το Άργος, με τελικό προορισμό την πρωτεύουσα Τριπολιτσά. Παρά τις λάθος πληροφορίες που άφησε ο Δράμαλης να διαρρεύσουν, ο Κολοκοτρώνης αντιλήφθηκε το πονηρό του σχέδιο και οργάνωσε επίθεση εναντίον του στα στενά των Δερβενακίων, καίγοντας παράλληλα τα σπαρτά, ώστε να πλήξει και τον ανεφοδιασμό του εχθρού. Στις αντιρρήσεις άλλων οπλαρχηγών, ο Κολοκοτρώνης δεν πείσθηκε. Παρά την μεγάλη υπεροχή του στρατού του Δράμαλη (αναφέρεται ότι είχε 30.000 στρατό και οι Ελληνικές δυνάμεις έφταναν μόλις τους 2.500), η πανωλεθρία που υπέστη από το καλά οργανωμένο σχέδιο του Κολοκοτρώνη ήταν πολύ μεγάλη, που τον ανάγκασε ν’ αλλάξει τα σχέδιά του και να επιστέψει στην Κόρινθο. Στην στρατηγικής σημασίας αυτή μάχη, μεγάλος ήρωας ανεδείχθη και ο Νικήτας Σταματελόπουλος, (Νικηταράς), στον οποίο προσαρτήθηκε και το προσωνύμιο «τουρκοφάγος».

Στη βάση του ανδριάντα διαβάζουμε στίχους του δημοτικού τραγουδιού:
ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ ΟΙ ΜΠΕΗΔΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΩΡΙΑ ΟΙ ΑΓΑΔΕΣ
ΣΤΑ ΝΤΕΡΒΕΝΑΚΙΑ ΚΟΙΤΟΥΝΤΑΙ ΚΟΡΜΙΑ ΔΗΧΩΣ ΚΕΦΑΛΙΑ
ΣΤΡΩΜΑ ΕΙΧΑΝΕ ΤΗ ΜΑΥΡΗ ΓΗΣ ΠΡΟΣΚΕΦΑΛΟΣ ΤΙΣ ΠΕΤΡΕΣ
ΚΙ ΑΠΑΝΩ ΓΙΑ ΣΚΕΠΑΣΜΑΤΑ ΤΑ ΧΙΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΑΓΟΥΣ

     Μετά την νίκη αυτή, ο Κολοκοτρώνης είχε εγκαταστήσει φρουρά στη διάβαση του αγίου Σώστη, για να μην έχουν πρόσβαση οι τούρκοι στο Ναύπλιο για ανεφοδιασμό. Τον Νοέμβριο του 1822, περισσότεροι από εκατό τούρκους στρατιώτες, επεσήμαναν ένα αφύλακτο μονοπάτι, από το οποίο πέρασαν κρυφά τη νύχτα και αιφνιδίασαν τον οπλαρχηγό και σπουδαίο πολεμιστή, αρχιμανδρίτη Αρσένιο Κρέστα  (παπα-Αρσένη)  από το Κρανίδι και τη φρουρά του, κατασφάζοντας τον ίδιο και άλλους Έλληνες. Το κεφάλι του παπα-Αρσένη έκοψε και πήρε ένας τούρκος στρατιώτης, για να το παρουσιάσει στον τούρκο πασά και να πάρει μπαξίσι. Οι Έλληνες όμως τον κυνήγησαν και αναγκάστηκε να το πετάξει για να σωθεί. Οι Έλληνες το βρήκαν και την άλλη μέρα τάφηκε μαζί με το υπόλοιπο σώμα του με τιμές, παρουσία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος σεβόταν πολύ τον ιερέα. Ο τάφος του βρίσκεται μπροστά στο ιερό της εκκλησίας του αγίου Σώστη, όπου αναγράφονται σε μαρμάρινη πλάκα και τα ονόματα όλων των πεσόντων στη συμπλοκή.

Ο τάφος του ήρωα παπα-Αρσένη μπροστά στο ιερό του ναού
και σύντομο βιογραφικό του στη μαρμάρινη πλάκα

     Η νικηφόρα μάχη στα Δερβενάκια, γνωστή και ως καταστροφή του Δράμαλη, θεωρείται ως μια από τις μεγάλες πολεμικές αναμετρήσεις και πανωλεθρίες στρατού στη διεθνή ιστορία. Η επιτυχία αυτή του Κολοκοτρώνη ήταν η αφορμή να δουν με θετικό μάτι την Ελληνική Επανάσταση στο εξωτερικό και να διαμορφώνεται σταδιακά φιλελληνικό πνεύμα. Πολύ σύντομα και ο Κολοκοτρώνης είχε την δυνατότητα και απέστειλε ενισχύσεις στο Μεσολόγγι, όπου οι μαχητές του αντιμετώπισαν το 1823 τον Κιουταχή, στην πρώτη πολιορκία της πόλης.
     Το τέλος του Δράμαλη στην Κόρινθο, ήταν αποτέλεσμα της λύπης του για την μεγάλη του ήττα του. Αναφέρεται ότι από τους 30.000 στρατό που κατευθυνόταν προς την Τρίπολη, στην Κόρινθο επέστρεψαν μόλις 6.000, ο δε Δράμαλης έτρεμε την οργή του σουλτάνου. Κατ’ άλλες πηγές είχε προσβληθεί από τύφο.  
 
Το ναΰδριο του αγίου Σώζοντος (αγίου Σώστη)
 
     Στη θέση που είναι σήμερα το εκκλησάκι του αγίου Σώστη στα Δερβενάκια, υπήρχε μεγαλύτερος ναός του ίδιου αγίου, που καταστράφηκε από τους τούρκους το 1715. Κατά μια εκδοχή της παράδοσης, ο σημερινός ναός κτίστηκε με δαπάνες του γιου του Γέρου του Μοριά, τον Γενναίο Κολοκοτρώνη το 1860. Κατ’ άλλη εκδοχή, από κτίστηκε από έναν κρατούμενο για χρέη στις φυλακές Ναυπλίου, τον Παναγιώτη Ράκα από την Κορινθία. Κατά τη δεύτερη εκδοχή, ο Γενναίος πέρασε από εκεί όταν γίνονταν οι εργασίες ανέγερσης και συγκινήθηκε τόσο πολύ, που συνέβαλε σημαντικά στην αποπεράτωση του ναού. Από τότε περνούσε τακτικά από την εκκλησία για προσκυνηματικούς λόγους.    
     Κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, ο άγιος Σώστης στα Δερβενάκια είχε τέσσερες επίσημες εορτές το χρόνο: Στις 7 Σεπτεμβρίου, εορτή Αγίου Σώζοντος. Των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στις 21 Μαΐου, επέτειος εγκαινίων του. Στις 26 Ιουλίου, εορτή της Αγίας Παρασκευής, σε ανάμνηση της ιστορικής σημασίας μάχης των Δερβενακίων. Την επόμενη μέρα, στις 27 Ιουλίου, εορτή Αγίου Παντελεήμονος, εικόνα του οποίου είχαν αφιερώσει στο ναό γυναίκες από το Άργος.
 
Ο μεγάλος ανδριάντας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
 
     Μετά το θάνατο του Κολοκοτρώνη, στις 4 Φεβρουαρίου 1843, το Δημοτικό Συμβούλιο Νεμέας αποφάσισε να ανεγερθεί αναμνηστική στήλη στα Δερβενάκια, στην οποία θα αναγραφόταν το γεγονός της ιστορικής αυτής νίκης. Για άγνωστους λόγους, όμως, η απόφαση αυτή δεν υλοποιήθηκε. Αρκετά αργότερα, τον Μάιο του 1903, έγινε με πρωτοβουλία τοπικών συλλόγων η πρώτη εορταστική εκδήλωση σο χώρο, στην οποία παρέστησαν πολλοί τοπικοί άρχοντες και μεγάλος αριθμός κοινού. Ενώπιον μεγάλης εικόνας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη τελέσθηκε επιμνημόσυνη δέηση. Τότε έγινε και πρόταση από τους ομιλητές, να καθιερωθεί ετήσια επετειακή εκδήλωση στα Δερβενάκια. 

     Η ανέγερση του ανδριάντα του δοξασμένου Γερού του Μοριά, στηριγμένου σε πολύ μεγάλου ύψους βάση, αποφασίστηκε το 1936 και τα αποκαλυπτήριά του έγιναν δύο χρόνια αργότερα, ανήμερα της επετείου της ιστορικής μάχης, στις 26 Ιουλίου 1938. Από εκείνο το σημείο, ο Γέρος του Μοριά αγναντεύει τον Αργολικό κάμπο που ελευθέρωσε.

Ψηλά, από τα Δερβενάκια ο Γέρος του Μοριά
αγναντεύει τον Αργολικό κάμπο που ελευθέρωσε!

Σκαλιστά δάφνινα στεφάνια στο μάρμαρο,
στις τέσσερις πλευρές της βάσης του ανδριάντα,
με γραμμένες μεγάλες νικηφόρες μάχες του Γέρου του Μοριά

-------------------------------------------
Πηγές:
-  Φώτη Χρυσανθόπουλου (Φωτάκου): Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών  
-  Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
-  Εγκυκλοπαίδεια ΓΙΟΒΑΝΗ
-  Διαδίκτυο (Βικιπαίδεια)
Εικόνες:
-  Από το προσωπικό μου αρχείο
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 26.11.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Εύθυμες ιστορίες του χωριού: Το «σόι πάει βασίλειο»!

     Μόλις λίγες δεκαετίες πριν, μπορεί να μην εύρισκες τίποτα άλλο σε μια ανδρική τσέπη, θα εύρισκες απαραίτητα, όμως, καθρεφτάκι και χτένα (τσατσάρα)! Ειδικά οι νέοι, οι έφηβοι και οι ελεύθεροι τα δύο αυτά μέσα περιποίησης της κώμης, δεν τα αποχωρίζονταν ποτέ! Και, σίγουρα, ήταν μια σοβαρή ένδειξη -μάλλον απόδειξη-, ότι κάθε νέος που τα χρησιμοποιούσε συστηματικά, «γάμπριζε»!
     Εκτός από τις ανδρικές χτένες μικρού μεγέθους, για να μην περισσεύουν και από την τσέπη, είχε, οπωσδήποτε, και το καθρεφτάκι μια περίοπτη θέση σε καταστήματα γενικού εμπορίου, ψιλικατζίδικα και περίπτερα. Καθρεφτάκια κάθε είδους, που συγκρατιούνταν σταθερά στην παλάμη, τετράγωνα ή στρογγυλά, με ή χωρίς πλαστική προστασία από τη μια πλευρά, άλλα με κάποιον αγαπημένο ποδοσφαιριστή ή ποδοσφαιρική ομάδα και πολλές ακόμα επιλογές για την ικανοποίηση όλων των γούστων του αγοραστικού κοινού.
     Δεν θα μπορούσε να μην είναι εναρμονισμένος με τη μόδα της εποχής του και ο Γρηγόρης, ο οποίος σε κάθε διάλειμμα του γυμνασίου του, πήγαινε σε μια γωνιά και με το καθρεφτάκι στο ένα χέρι και τη χτένα στο άλλο, περιποιόταν την κώμη του. Τον είχε επισημάνει κι ένας καθηγητής του και συχνά τον πείραζε. Δεν άντεξε, όμως, κάποτε ο Γρηγόρης στο κάπως καυστικό πείραγμα του καθηγητή του και του απάντησε, μάλλον ευθαρσώς:   
     «Η ομορφιά είναι η καλύτερη συστατική επιστολή», κύριε καθηγητά! Το λέει κι ο Αριστοτέλης!
     «Μπα, μπα, μπα! Βλέπω σ’ αυτά είσαι πλήρως ενημερωμένος, απάντησε χαριτολογώντας ο καθηγητής του, υπονοώντας ότι δεν ήταν το ίδιο ενημερωμένος και για τα μαθήματά του!
     Τέλειωσε το σχολείο ο Γρηγόρης και πήρε το απολυτήριό του, να πετάξει για τη ζωή. Την επόμενη χρονιά, ένα πρωτάκι στο γυμνάσιο, ο Ανδρέας, έκανε ακριβώς ό,τι και ο Γρηγόρης στα διαλείμματα: Περιποιόταν με τον ίδιο τρόπο την κώμη του!
     «Ήταν κι ένας άλλος μαθητής, ο Γρηγόρης, που σε κάθε διάλειμμα πήγαινε στη γωνία και χτενιζότανε! Πέρυσι πήρε απολυτήριο…» του είπε ο καθηγητής!
     «Είναι εξάδελφός μου ο Γρηγόρης!», απάντησε ο Ανδρέας! 

    «Έπρεπε να το καταλάβω! Καλά λένε ότι “το σόι πάει βασίλειο”», σχολίασε με πλατύ χαμόγελο ο καθηγητής!

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 22.11.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Ο Καζαμίας ως πολυθεματικό περιοδικό όλου του χρόνου και ως παράδοση

     Στο λήμμα «Καζαμίας» ορισμένες εγκυκλοπαίδειες (π.χ. ΔΟΜΗ), παραπέμπουν στο λήμμα «αλμανάκ» (αραβ. al manak), με την επεξήγηση «ημερολόγιο των άστρων». «Προγόνους» του αναφέρεται ότι χρησιμοποιούσαν και αρχαίοι λαοί, όπως Κινέζοι και Ινδοί. Ναυτικοί λαοί (π.χ. Αιγύπτιοι, Φοίνικες) σημείωναν τη θέση των άστρων σε χάρτες, τους οποίους χρησιμοποιούσαν ως οδηγούς. Στη μεσαιωνική περίοδο ο αστρονόμος Ρετζιομοντάνο και ο Νοστράδαμος είχαν καταρτίσει ονομαστά αλμανάκ.
     Η εφεύρεση της τυπογραφίας τον 15^ο αιώνα από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο, έδωσε μεγαλειώδη ώθηση στην παραγωγή και διακίνηση των εντύπων και των γνώσεων. Οι υποτιθέμενες, εντός ή εκτός εισαγωγικών προφητείες, έτυχαν μεγάλης υποδοχής από το κοινό και τα «αλμανάκ» γνώρισαν σπουδαία άνθηση και έγιναν ιδιαιτερα δημοφιλή, με δεδομένο ότι ο άνθρωπος διέκρινε πάντα μια σχέση ανάμεσα στην κίνηση των πλανητών και στις προβλέψεις του μέλλοντος.
     Στην Ελλάδα το πιο γνωστό «αλμανάκ» ξεκίνησε την έκδοσή του στα μέσα του 19^ου αιώνα, με το όνομα «Καζαμίας», σε απομίμηση ανάλογου Ιταλικού ημερολογίου, που κυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο (Casamia), από το 1763. Σε όλους, σχεδόν, τους Καζαμίες των Ελληνικών εκδόσεων στο εξώφυλλο «ποζάρει» μια «φιγούρα» αστρονόμου με πανύψηλο κωνοειδές καπέλο, μακρύ κόκκινο ή μπλε ράσο και με τεράστιο τηλεσκόπιο που παρατηρεί τα άστρα και το σύμπαν. Πιθανότατα ο Ιταλός «Καζαμίας» ήταν ένας φανταστικός αστρονόμος, που κυριάρχησε και στην Ελλάδα.
     Κάπως ασαφείς και μάλλον απροσδιόριστες, αλλά εντός πραγματικότητος οι προβλέψεις του, δελέαζαν και εξακολουθούν να δελεάζουν το αναγνωστικό κοινό, χωρίς να είναι λίγες και οι φορές που συμπίπτουν τα γεγονότα με τις προβλέψεις σε χρόνο και σε τόπο. Και δεν είναι καθόλου υπερβολή να πούμε ότι η φράση του πρόσφατου παρελθόντος «το γράφει κι ο Καζαμίας», είναι συνώνυμη με τις σύγχρονες «το είπε η τηλεόραση» και «το διάβασα στο ίντερνετ». Μερικά παραδείγματα προβλέψεων: «Θάνατος πολιτικού», «ναυάγιο στον Ειρηνικό», «σεισμός συγκλονίζει την Ασία», «έκρηξη ηφαιστείου στην Ινδονησία», «πολιτική κρίση στην Ελλάδα», «θάνατος γνωστού ηθοποιού», «μεγάλες ζημιές και καταστροφές από ισχυρές καταιγίδες» («πρόβλεψη» σε χειμερινή περίοδο!), «καταστρεπτικός τυψώνας σις Ηνωμένες Πολιτείες», «οικονομική κρίση στην Αμερική», «πρωτόγνωρος καύσωνας με πολλά θύματα στην Ευρώπη» και πολλές ακόμα.

      Εκτός των πάντα «ενδιαφερουσών» προβλέψεων, ο Καζαμίας ανέκαθεν ήταν και είναι μια «μικρή εγκυκλοπαίδεια» για όλο το χρόνο, που χωράει και… κάτω από το μαξιλάρι! Εύχρηστος, κατανοητός και σε μικρή ή μηδενική απόσταση από το χέρι, που μπορεί εύκολα να τον «τραβήξει» και τα μάτια να διαβάσουν και το μυαλό να αποθηκεύσει. Και επειδή τα θέματά του είναι πάντα ενδιαφέροντα-ένας πραγματικά μεγάλος θησαυρός γνώσεων-, σπάνια γινόταν προσάναμμα για τη φωτιά με την εκπνοή του χρόνου. Έμενε σε κάποια άκρη του σπιτιού και στη δεδομένη στιγμή γινόταν πολύτιμος σύμβουλος. Μερικά από τα θέματά του: Σπουδαίες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, ήθη κι έθιμα, σημαντικά λαογραφικά θέματα, μύθοι, δεισιδαιμονίες, αινίγματα, παροιμίες, ανέκδοτα, θρησκευτικά θέματα και προσευχές, ιστορικά θέματα και θέματα μυθολογίας, ζωδιακές προβλέψεις, συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, συμβουλές ομορφιάς, συμβουλές κηπουρικής και ανθοκομίας, ιατρικά θέματα-παροχή πρώτων βοηθειών-αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων (π.χ. τσιμπήματα εντόμων, δήγματα φιδιών κλπ), ονειροκρίτης, θέματα γεωγραφίας, αστρονομικά και πολλά πολλά ακόμα επιστημονικά θέματα και, φυσικά, λεπτομερές ημερολόγιο-εορτολόγιο όλου του χρόνου.  
     Το πολυθεματικό αυτό δημοφιλέστατο βιβλιαράκι δεν ξέφυγε από τη σατιρική δεινότητα του αξέχαστου Γεωργίου Σουρή, στο ποίημα του  «του ρωμιού ο Καζαμίας με μικράς καινοτομίας», μέσα από το οποίο προέβαλε και προωθούσε και τον Καζαμία των δικών του εκδόσεων(!):
 
                       Σταθείτε! Τόπον όλοι σας! Μα ήρθε! Νάτος! Νάτος!
                       Θα έρθει τα Χριστούγεννα, τρελός και κουδουνάτος!
 
                       Εις τούτον περιέχονται πολλαί τε και παντοίαι
                       του Φασουλή και Περικλή μεγάλαι προφητείαι,
                       αλλόκοτοι, ανέλπιστοι, σωσταί και αληθείς
                       που με αυτάς τρελαίνεται και χάσκει ο καθείς.
 
                       Αλλ’ επειδή ο Φασουλής κι ο βλάμης Περικλέτος
                       επήρανε κατήφορο δια το νέον έτος
                       κι ο στίχος επλημύρισε και σαν ποτάμι τρέχει,
                       αυτός ο Καζαμίας μας εικόνας δεν θα έχει.
 
                       Απλούς τους αναγνώστες του εφέτος χαιρετά,
                       και μ’ όλους αστειεύεται και κάνει χωρατά.
                       Στο τέλος δε ο Φασουλής κοιτάζων τους αστέρας,
                       ως Κάλχας οιστρηλατηθείς και πλήρης μεγαλείου,
                       προλέγει την καταστροφήν της ανθρωπίνης σφαίρας,
                       δια της αποψύξεως του δίσκου του ηλίου.
 
                       Δι’ όλ’ αυτά τα πράγματα και άλλα σοβαρά,
                       όσοι τον Καζαμίαν μας επιθυμούν και θέλουν,
                       αμέσως τους παρακαλώ να στείλουν τον παρά,
                       αλλέως άδεια γράμματα μονάχα να μην στείλουν.
 
     Αν και η σημερινή εποχή είναι δημοφιλής στα ωροσκόπια, στα εύχρηστα ηλεκτρονικά ημερολόγια και τα ημερολόγια τσέπης, ο Καζαμίας δεν έχει παραγκωνιστεί. Πολλοί εκδοτικοί οίκοι τον εκδίδουν και τον κυκλοφορούν με διάφορες ονομασίας, όπως «Μέγας Καζαμίας» «Σούπερ Καζαμίας», «Εγκυκλοπαιδικός Καζαμίας» κλπ. Πέρα από τα βιβλιοπωλεία, μπορεί εύκολα να τους βρει κάθε ενδιαφερόμενος πολύ πριν, αλλά και πολύ μετά την πρωτοχρονιά σε λαϊκές αγορές, σε πάγκους πανηγυριών, σε πανέρια μικροπωλητών κλπ.
     Σχεδόν όλοι θυμόμαστε τους πολύ κοντινούς προγόνους μας, γονείς και παππούδες», που είχαν τον Καζαμία «ευαγγέλιο». Η δε έλλειψη ηλεκτρονικών, αλλά και η δυσκολία διακίνησης έντυπων μέσων ενημέρωσης, του έδινε μεγάλη «πρωτοβουλία κινήσεων» και δεν έλειπε από κανένα σπίτι.  Σημειώνει χαρακτηριστικά ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, που μπορεί και σήμερα να μην είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα: «Ήταν αδύνατον ο κόσμος να καταλάβει το “Νέον Έτος”, δίσεκτο ή όχι, και να γιορτάσει την πρωτοχρονιά, χωρίς το κακοτυπωμένο φυλλάδιο με τον παράξενο ζωγραφιστό τίτλο “Καζαμίας” και τον αστείο ανθρωπάκο στο εξώφυλλό του».
-------------------------------------
Πηγές:
- Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΓΟΒΑΝΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ
- Διαδίκτυο
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 20.11.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Νοσταλγίες από τη ζωή στη φύση (ποίημα)

                Πώς νοσταλγώ να δω ξανά, σπαρμένοι να ν’ οι κάμποι
                και αεράκι να φυσά, στάχυα να κυματίζουν!
                Να ’ναι οι εργάτες γελαστοί και η χαρά να λάμπει,
                με τα χρυσά δρεπάνια τους σκυμμένοι να θερίζουν.
 
                Και γύρω, τα τραγούδια τους να γλυκ'αχολογάνε,
                σε πλάγια και σε ρεματιές, στην πιο καλή στιγμή τους,
                τζιτζίκια να ισοκρατούν, αηδόνια να σιωπάνε
                και στη μεγάλη αυτή γιορτή να ’μαι κι εγώ μαζί τους.
 
                Τώρα αλλάξαν οι καιροί κι οι κάμποι ερημώσαν,
                μείναν αγριοχόρταρα κι αγκάθια να φυτρώνουν.
                Μα πάντα ζουν οι θύμησες κι οι σκέψεις δεν θολώσαν.
                Πότε ξυπνούν και μας πονούν και πότε μας ψηλώνουν.

Εικόνα ανάρτησης: Από το παλιό αναγνωστικό της Β΄ δημοτικού
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 17.11.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Η ίσκα και η χρήση της ως μέσο ανάμματος (λαογραφική καταγραφή)

     Η ίσκα είναι χρόνια νόσος-παράσιτο των δέντρων. Μοιάζει με μανιτάρι, κολλημένο στερεά επάνω στο κορμό («ξυλομανίταρο»). Η μάζα του είναι πολύ σκληρή και συμπαγής, με φελλώδη υφή και δεν αποσπάται εύκολα από το ξύλο στο οποίο παρασιτεί. Αν δεν αντιμετωπιστεί, μεγαλώνει και το δέντρο κινδυνεύει να ξεραθεί, αφού του προσβάλλει το αγγειακό του σύστημα. Σχηματίζεται και αναπτύσσεται σε κορμούς μεγάλων, κυρίως, δέντρων, π.χ. οξιάς, όμως είναι συνηθισμένη και σε μικρότερα, π.χ. κλήμα. Το επιστημονικό της όνομα είναι φόμη ή φομενταρία (fomes fomentarius).
     Ο σκληρός αυτός μύκητας είναι γνωστός από τη αρχαιότητα. Αναφέρεται ότι και τότε και σήμερα έχει και θεραπευτικές ιδιότητες για τον άνθρωπο. Στο διαδίκτυο¹ αναφέρεται ότι ο Ιπποκράτης την χρησιμοποιούσε ως θεραπευτικό μέσο, όπως για τον καυτηριασμό τραυμάτων και ως αιμοστατικό, ενώ οι ινδιάνοι για την αντιμετώπιση της  αρθρίτιδας.
     Ύστερα από ειδική επεξεργασία στο παρελθόν, η ίσκα μπορεί να γίνει ένα εύφλεκτο υλικό, που χρησίμευε ως «αναπτήρας», για το άναμμα φωτιάς. Η χρήση της αυτοκαταργήθηκε με την εμφάνιση του φυτιλιού και του αναπτήρα. Οι πρώτοι αναπτήρες δεν ήταν στη μορφή που είναι σήμερα, με αέριο και ηλεκτρονικό άναμμα. Το καύσιμο υλικό τους ήταν το πετρέλαιο ή το οινόπνευμα και οι σπινθήρες παράγονταν από την τριβή της τσακμακόπετρας, όπως και σε πολλούς αναπτήρες και σήμερα.
 
Επεξεργασία της ίσκας-μετατροπή σε εύφλεκτο υλικό
 
     Η συλλογή της ίσκας από το δέντρο γινόταν σε μεγάλα κομμάτια, βάρους μισού και πλέον κιλού το καθένα. Τοποθετείται για μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως και περισσότερο των έξι μηνών, μέσα σε νερό με μεγάλη περιεκτικότητα στάχτης (σταχτόνερο). Μετά την «επεξεργασία» αυτή, η ίσκα πρέπει να στεγνώσει πολύ καλά στον ήλιο και είναι έτοιμη προς χρήση. Πιθανότατα, την «επεξεργασία» κάνει το ανθρακικό κάλλιο που περιέχει η στάχτη. Γίνεται έτσι πολύ εύφλεκτο υλικό, όμως βραδύκαυστο και δεν παράγει φλόγα. Για το άναμμά της είναι αρκετός και ένας μόνο σπινθήρας! Φλόγα μπορεί να επιτευχθεί όταν έλθει σε επαφή με άλλο εύφλεκτο υλικό, π.χ. χαρτί, και «φυσήξουμε». Όμως, για το άναμμα του τσιγάρου, δεν χρειάζεται φλόγα. Για πρακτικούς λόγους, π.χ. μεταφορά, «πολλαπλασιασμός», κόβεται σε πολλά μικρότερα κομμάτια, μεγέθους λίγων εκατοστών.
 
Η παραγωγή σπινθήρα -τρόπος ανάμματος
 
     Ο απαραίτητος σπινθήρας παράγεται από δυνατό χτύπημα μετάλλου (σιδήρου) με σκληρή πέτρα ανοιχτού πράσινου ή μοβ χρώματος, την λεγόμενη τσακμακόπετρα ή στουρνάρι (το). Σαν μέταλλο χρησιμοποιείται ο πριόβολος, που συνήθως έχει σχήμα «Β» ή «8»² και ο χρήστης ενεργεί ως εξής: 1. Βάζει την ίσκα σ’ ένα σταθερό και επίπεδο σημείο. 2. Λίγα εκατοστά επάνω από την ίσκα χτυπάει δυνατά την πέτρα (στουρνάρι) με τον πριόβολο και με κατεύθυνση από πάνω προς τα κάτω (συνεχή χτυπήματα), ώστε οι σπινθήρες που θα παραχθούν να πέσουν επάνω στην ίσκα. Ως προαναφέρθηκε, ένας και μόνο σπινθήρας που θα πέσει επάνω της είναι αρκετός να την ανάψει. 3. Αφού το άναμμα επιτευχθεί και μεταφερθεί η φωτιά, π.χ. στο τσιγάρο, ο χρήστης τη σβήνει, για επόμενη χρήση. Απαραίτητη προϋπόθεση για την παραγωγή σπινθήρα, να μην είναι βρεγμένο κανένα από τα δύο σώματα τριβής. Η ποσότητα της ίσκας  που καίγεται είναι πολύ μικρή κι ένα κομμάτι λίγων εκατοστών μπορεί να δώσει πολλές δεκάδες ανάμματα. Σημειώνεται ότι: α. Το στουρνάρι είναι από τα πετρώματα εκείνα που παράγουν εύκολα σπινθήρες, ειδικά όταν χτυπηθούν με σίδηρο. β. Η διαδικασία ανάμματος είναι απλή, αλλά χρονοβόρα.

Διάφορα είδη/σχήματα πριόβολου

Το «σπινθηροβόλο» πέτρωμα τσακμακόπετρα ή στουρνάρι

Αναπτήρας (πετρελαίου ή οινοπνεύματος) και τσακμακόπετρες εμπορίου

     Πρωτόγονο μέσο και τρόπος ανάμματος η ίσκα με τον πριόβολο και το στουρνάρι, βεβαίως, είχε όμως δώσει λύση σε πολλές καθημερινές ανάγκες και τη χρήση τους από τους παππούδες μας και το θυμόμαστε πολύ καλά. Ειδικά από ανθρώπους του βουνού, αρκετά συνηθισμένη, που τα είχαν πάντα στο σελάχι³ τους για το άναμμα του τσιγάρου τους.
     Να σημειωθεί, τέλος, ότι η επεξεργασμένη ίσκα χρησιμεύει και σήμερα ως μέσο ξεματιάσματος αλλά και ως επίθεμα σε τραύματα να τα «κάψει». 
----------------------------------
¹ Το σχήμα «Β» ή «8» του πριόβολου διευκολύνει στη λαβή με το χέρι και είναι κατασκεύασμα σιδεράδων.
² https://www.agriamanitaria.gr/%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%B1-%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82/
³Λέξη με τουρκικής ρίζας προέλευση. Ήταν ανδρική ζώνη, ειδικά κατασκευασμένη για οπλοθήκη, στην οποία έβαζαν μπαρουτόβολα, μπιστόλες, γατζάρες και γιαταγάνια. Σε πολλές περιπτώσεις ήταν αναπόσπαστο της φουστανέλας ή και της γυναικείας εθνικής ενδυμασίας, περίτεχνα κεντημένο. Αργότερα το σελάχι σε πιο απλη μορφή του χρησίμευε για μεταφορά μικροαντικειμένων πρώτης ανάγκης, όπως πριόβολο, ίσκα, καπνό, σουγιά, κλωστή και βελόνα για ράψιμο, κερί για κέρωμα της κλωστής κλπ. Σημερινή του μορφή η γνωστή ζώνη-τσαντάκι μέσης, με την ονομασία και ως «μπανάνα».

Ετοιμοπόλεμο σελάχι άλλης εποχής

----------------------------------
Πηγές-εικόνες: Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ, διαδίκτυο.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος,

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html