Περιεχόμενα:
Εισαγωγικό σημείωμα πρώτου μερους
Παράθεση
φράσεων
Εισαγωγικό σημείωμα πρώτου μερους
Είναι αλήθεια κι αυτό όλοι το έχουμε
διαπιστώσει, ότι στον καθημερινό μας λόγο,
γραπτό και προφορικό, χρησιμοποιούμε ή συναντάμε αρκετές στερεότυπες
φράσεις από την Αγία Γραφή. Είναι φράσεις που έχουν μείνει αναλλοίωτες στο
χρόνο, αλλά μπορούμε να πούμε ότι «συντηρούνται» και από τα αναγνώσματα των
Ευαγγελίων και των Αποστολικών κειμένων στην Εκκλησία.
Σε αρκετές από αυτές η σημασία τους δεν
έχει αλλάξει, ενώ σε άλλες δίνουμε και «εκ διαμέτρου», ίσως, σημασία από την πραγματική.
Σε άλλες πάλι, ευτυχώς λίγες, είτε από άγνοια, είτε από ηθελημένη «παρέμβαση»
αντικαθιστούμε κάποιες λέξεις και το πραγματικό νόημά τους αλλάζει, όπως π.χ.
το ρηθέν δια στόματος του αγίου Συμεών, υπέργηρου πια, που όταν πήρε το Χριστό
στην αγκαλιά του και αναφώνησε «Νυν απολύει τον δούλον Σου, Δέσποτα». Αυτή η
φράση έχει ακουστεί με τελείως διαφορετική σημασία: «Μην απολύεις τον δούλον
Σου, Δέσποτα»! Θα μπορούσε να διακρίνει κανείς και μια ακόμα κατηγορία στερεότυπων φράσεων, που τις χρησιμοποιούμε σκωπτικά, όπως π.χ. το "αγρόν ηγόρασε".
Παρόμοιες φράσεις δανειζόμαστε
και από την αρχαία Ελληνική γραμματολογία. Με αυτές ίσως ασχοληθούμε κάποια
άλλη φορά…
Καλό διάβασμα!
Παράθεση
φράσεων (με αλφαβητική
σειρά)
«Αγαπάτε αλλήλους»: Έκφραση
που δεν χρησιμοποιείται τόσο συχνά, όσο η με την ίδια περίπου σημασία, το «ειρήνη
υμίν», σαν προτροπή «συμβιβασμού» δύο αντιπάλων ομάδων ή ανθρώπων. Είναι
από τις εντολές που πολλές φορές επανέλαβε ο Χριστός κατά τη διδασκαλία Του. Στο
Ευαγγέλιο του Ιωάννου, π.χ., στο ΙΓ΄ κεφάλαιο, εδάφιο 34, διαβάζουμε: «Εντολήν καινήν δίδωμι υμίν, ίνα αγαπάτε αλλήλους,
καθώς ηγάπησα υμάς[…]».
«Άγνωστοι οι βουλαί του Κυρίου»: Απόφθεγμα της Χριστιανικής Παράδοσης, που λέγεται και σήμερα με την ίδια σημασία.
«Αγρόν ηγόρασε»: Από την
παραβολή του Μεγάλου Δείπνου, όπου οι προσκεκλημένοι στο τραπέζι του
οικοδεσπότη επροφασίζοντο διάφορες δικαιολογίες για να μην παρευρεθούν. Ένας εξ
αυτών είπε πως «αγόρασε χωράφι και ήθελε να πάει να το δει» (Λουκά ΙΔ΄, 18). Ο
«Δείπνος» εδώ είναι η ουράνιος Βασιλεία, την οποία πολλοί εξ ημών υποβαθμίζουμε
ή και περιφρονούμε. Στο Ευαγγέλιο η φράση είναι σε πρώτο πρόσωπο («αγρόν
ηγόρασα»), ενώ στην σύγχρονη χρήση της χρησιμοποιείται σε τρίτο πρόσωπο, αφού κανείς δεν θα υποτιμήσει τον εαυτό του,
με τη σημασία που σήμερα του της δίνουμε, συνώνυμης του «πέρα βρέχει»! Ορισμένοι,
και από άγνοια, αναγραμματίζουν τη φράση και λένε: «υγρόν αγόρασα»!
«Αγωνίζεται διά τον επιούσιον»:
Από την Κυριακή Προσευχή, το «Πάτερ ημών». Αγωνίζεται (κάποιος) για τα
απαραίτητα καθημερινά αγαθά (επιούσιος: ο καθημερινά αναγκαίος).
«Άκουσον, άκουσον» (Παλαιά
Διαθήκη, από το βιβλίο Βασιλειών Γ΄): Στις μέρες μας έκφραση απορίας ή αγανάκτησης, ίσως και
αιφνιδιασμού.
«Ακρογωνιαίος λίθος»: Πέτρα
που παίζει σημαντικό ρόλο στο οικοδόμημα. Μεταφορικά: Άνθρωπος με σημαντικό
ρόλο στο κοινωνικό ή πολιτικό, ή όποιο άλλο γίγνεσθαι. (Α΄ Επιστολή Αποστόλου
Πέτρου προς Κορινθίους, Β΄, 6).
«Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα» (Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος, Κ΄, 5): Λέγεται όταν λάθη ή παραλείψεις των
γονέων φέρνουν δυσκολίες στη ζωή των παιδιών τους.
«Ανακατεμένος ο ερχόμενος»:
Στη φράση «ευλογημένος ο Ερχόμενος», (Ματθαίου ΚΑ΄, 9), που αναφέρεται στη
θριαμβευτική είσοδο Του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, η πρώτη λέξη έχει
αντικατασταθεί με την «ανακατεμένος», που δηλώνει μεγάλη ακαταστασία.
«Ανάστα ο Κύριος», από το
«Ανάστα ο Θεός, κρίνων την γην», του 81ου ψαλμού του Ασάφ, που
ψάλλεται πριν την ανάγνωση του Ευαγγελίου του Μεγάλου Σαββάτου και με αυτό
θέλουμε να περιγράψουμε συνταρακτικά γεγονότα. Σε πολλές εκκλησίες τη στιγμή
εκείνη γίνεται μεγάλη «ταραχή»: Χτυπούν δυνατά διάφορα αντικείμενα (π.χ.
στασίδια), σαν ένα είδος «αναπαράστασης» της αντίδρασης και των «ωδίνων» του
Άδη, όταν κατέβηκε ο Χριστός εκεί. Παρόμοια σημασία έχει και η φράση «έγινε της
Αναλήψεως».
«Αντί πινακίου φακής» (Παλαιά
Διαθήκη, Γένεσις, κεφάλαιο ΚΕ΄): «Για
ένα πιάτο φακή» ο Ησαύ πούλησε τα πρωτοτόκια, τα δικαιώματα του πρωτότοκου
παιδιού, σύμφωνα με την τότε νομοθεσία,
στον Ιακώβ, επειδή ήταν πολύ πεινασμένος. Η φράση αυτή λέγεται σήμερα,
όταν θέλουμε να δηλώσουμε μια άδικη και άνιση συναλλαγή, από την οποία κάποιος
βγαίνει αρκετά ζημιωμένος.
«Άξιος ο μισθός του»: Λέμε
για να αναγνωρίσουμε την αξία της πράξης ή της εργασίας κάποιου. Η φράση ανήκει
στο Χριστό, απευθυνόμενο στους Μαθητές Του, από το Ευαγγέλιο του Λουκά, Ι΄,
7: «Άξιος γαρ ο εργάτης του μισθού αυτού εστί», δηλ. «είναι
δίκαιο ο εργάτης να λαμβάνει το μισθό της εργασίας του».
«Απεταξάμην» (το σατανά):
Λέγεται, όταν θέλουμε να απομακρύνουμε/διώξουμε κάποιο κακό ή κάτι που μας ενοχλεί.
Λέγεται ακόμα όταν έχουμε μετανιώσει με συντριβή για κάποιο ατόπημά μας και
προέρχεται από την κατήχηση της ακολουθίας του μυστηρίου του βαπτίσματος.
«Άπιστος Θωμάς»: Ο Απόστολος
Θωμάς δεν πίστεψε εύκολα ότι Ο Χριστός αναστήθηκε, όπως τον διαβεβαίωναν οι
άλλοι Μαθητές. Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννου ο Χριστός δεν αποκάλεσε το Θωμά
«άπιστο», παρά μόνο του είπε «μη γίνου άπιστος, αλλά πιστός» (Ιωάννου
Κ΄, 27).
«Αποδήμησε εις Κύριον:
Λέγεται για κάποιον που πέθανε. Ο όρος «απεδήμησεν», που σημαίνει αναχώρησε,
συναντάται στην παραβολή των ταλάντων (Ματθαίου ΚΕ΄, 15), που ο
κύριος-ιδιοκτήτης της περιουσίας αναχώρησε για κάποιο διάστημα σε άλλο τόπο και
άφησε χρήματα (τάλαντα) στους υπηρέτες του για να δει αν τα αξιοποιήσουν.
«Από Θεού άρχεσθαι»: Από την
αρχαιοελληνική φράση «από Διός άρχεσθαι», αντικαταστάθηκε η δεύτερη λέξη με την
«Θεού».
«Απολωλός (πρόβατον)», (από
την παραβολή του Ασώτου, Λουκά ΙΕ΄, 32): Λέγεται, όχι τόσο για εκείνους
ανθρώπους που έχουν χαθεί ή έχουν παραστρατήσει, αλλά περισσότερο για ανθρώπους
αφελείς ή και με «μειωμένη» αντίληψη!
«Από τον Άννα στον Καϊάφα»: Το
λέμε θέλοντας να στηλιτεύσουμε τις περιπέτειες στις οποίες άθελά και χωρίς δική
του ευθύνη υποβάλλεται κάποιος, όταν γίνεται «μπαλάκι», ειδικότερα απευθυνόμενος
σε δημόσιες υπηρεσίες, «κάπως έτσι» όπως και ο Χριστός πηγαίνοντας από τον Άννα
στον Καϊάφα (Ιωάννου ΙΗ΄, 24).
«Από τον καιρό του Νώε»: Όταν
αναφερόμαστε για/σε κάποιο γεγονός πολύ
«μακρινό». Νώε: Βιβλικό πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης, αναφέρεται στο
πρώτο βιβλίο της Βίβλου «Γένεσις».
«Άρον άρον, σταύρωσον αυτόν»
(άρον: με τη βία, αναγκαστικά): Φράση
που σήμερα ταυτίζεται με τη βεβιασμένη και συνήθως λανθασμένη απόφαση και
κίνηση και αναφέρεται στην πίεση που δεχόταν ο Πιλάτος από τους Ιουδαίους να
σταυρώσει το Χριστό (Ιωάννου, ΙΘ΄, 15).
«Ας
όψεσαι» ή «να όψεσαι»: Εκφράζει «κατάρα» στη «δική» μας «γλώσσα»: Εννοούμε
«να ζήσεις να δεις τις συμφορές σου». Ελέχθη από τον Πιλάτο προς τους
Ιουδαίους, όταν εκείνοι ζητούσαν επίμονα να Σταυρώσει το Χριστό (Ματθαίου ΚΖ΄,
24). Το πλήρες εδάφιο του Ευαγγελίου είναι: «Ιδών ο Πιλάτος ότι ουδέν
ωφελεί, αλλά μάλλον θόρυβος γίνεται, λαβών ύδωρ απενίψατο τας χείρας απέναντι
του όχλου, λέγων: Αθώος ειμί από Του Αίματος του Δικαίου Τούτου. Υμείς όψεσθε» (εσείς
να το βλέπετε). (Όψεσθε: Γ ΄πρόσωπο του μέλλοντος του ρήματος ορώ=βλέπω). Την ίδια σημασία έχει και η φράση «ας όψονται
οι αίτιοι».
«Άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (συγχώρεσέ τους δεν ξέρουν τι κάνουν): Δανειζόμενοι
αυτά τα λόγια που είπε ο Χριστός επάνω στο Σταυρό προς τον Πατέρα Του, λίγο
πριν το Τέλος Του, θέλουμε να «δώσουμε χάρη» σε όσους μας έχουν δυσαρεστήσει
και πικράνει (Λουκά ΙΓ΄, 34), αν και συνήθως λέγεται μεταφορικά, γιατί ως
άνθρωποι δεν συγχωρούμε εύκολα! Η φάση αυτή
Του Χριστού του επάνω στο σταυρό, «Πάτερ, άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι»
χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα και ως απόλυτη έκφραση μεγαλοψυχίας και συγχώρεσης,
κάποιες φορές υποκριτικά(!), απέναντι σε όσους μας έχουν βλάψει.
«Άφετε τα παιδία ελθείν προς με»: Ίσως την προτεραιότητα που δίνουμε σχεδόν πάντα στα παιδιά, να την έχουμε διδαχθεί από το Χριστό, στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (ΙΘ΄, 14) . Όταν κάποιοι οπαδοί Του Του πήγαν τα παιδιά τους να τα ευλογήσει, οι Μαθητές Του τους επέπληξαν, πιστεύοντας ότι θα Τον ενοχλήσουν. Τότε ο Χριστός τους παρατήρησε, λέγοντάς τους τη συγκεκριμένη φράση, γιατί «των τοιούτων εστί η Βασιλεία των ουρανών».
«Βγήκαν αληθινά τα λόγια μου»:
Το λέμε συνήθως με κομπασμό, όταν επαληθευτεί κάτι που έχουμε προβλέψει,
ευχάριστο ή δυσάρεστο. Αναφέρεται σε πολλά σημεία του Ευαγγελίου, με τις λέξεις
«ίνα πληρωθεί η Γραφή», π.χ. Ιωάννου, ΙΖ΄, 12.
«Βρώμα κι δυσωδία»: Είναι μια
παρεξηγημένη έκφραση από τη νεκρώσιμη ακολουθία: «Γυμνά οστέα ο άνθρωπος,
σκωλήκων βρώμα και δυσωδία» (βρώμα=τροφή). Την δανειζόμαστε, θέλοντας ν’
αναφερθούμε σε κάποια «βρώμικη» υπόθεση.
«Γη της επαγγελίας»: Λέγεται
για εύφορη περιοχή/τόπο και προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, κατά την
μετακίνηση (έξοδο) των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο στη γη Χαναάν, «την εύφορη γη
της επαγγελίας», υπό τον Μωυσή (επαγγελία=υπόσχεση).
«Γίνηκε θέατρο»: Εκτός από τη
σημασία που παίρνει η φράση σε όποιον «εκτίθεται» στη θεατρική σκηνή, συναντάμε
και στο εδάφιο 9 του κεφαλαίου Δ΄ την πρώτης Επιστολής του Αποστόλου Παύλου
προς Κορινθίους τη φράση: «θέατρον εγενήθημεν τω κόσμω».
«Γραμματείς και Φαρισαίους»:
Χαρακτηρίζουμε έτσι ανθρώπους με υποκριτική και ψεύτικη, προσποιητή
συμπεριφορά, (Ματθαίου ΚΓ΄, 29 , Λουκά
ΙΑ΄, 44).
«Γύρισε ο άσωτος», (Λέμε για την επιστροφή του "παραστρατημένου") από
την παραβολή του Ασώτου (Λουκ., ΙΕ΄, 11-32).
«Δαβίδ και Γολιάθ»: Το λέμε
για να δείξουμε τη μεγάλη διαφορά ισχύος μεταξύ δύο αντιπάλων/αντιμαχομένων
ομάδων ή ατόμων, που προέρχεται από την αναμέτρηση μεταξύ Δαυίδ και Γολιάθ στην
Παλαιά Διαθήκη (Βασιλειών Α΄).
«Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις»: Το λέμε για το δάσκαλο, εντός ή εκτός εισαγωγικών,
που δεν τηρεί ο ίδιος όσα διδάσκει. Στην Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς
Ρωμαίους (Β΄, 21) διαβάζουμε: «Διδάσκων έτερα, σεαυτόν ου διδάσκεις;»
(εσύ πού διδάσκεις άλλους, δεν διδάσκεις τον εαυτό σου;).
«Δεν είναι άξιος ούτε τα παπούτσια του να λύσει»: Λέγεται για αδέξιο ή «ανίκανο» άτομο, ενώ το εδάφιο αναφέρεται ως μαρτυρία από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο προς στους Ιουδαίους για το Χριστό: «Αυτού που έρχεται πίσω μου, δεν είμαι άξιος
ούτε τα κορδόνια των υποδημάτων Του να λύσω» (Ιωάννου Α΄, 27).
«Διά τον φόβον των Ιουδαίων»:
Τη φράση αυτή του Ιωάννου (ΙΘ΄, 38), τη λέμε όταν κάτι ή κάποιος μας φοβίζει
και είμαστε συνεσταλμένοι ή «κρυβόμαστε», αν και περισσότερες φορές τη λέμε για
τους άλλους και όχι για τον εαυτό μας! Ο αγαπημένος του Χριστού Ευαγγελιστής
μιλάει με τις λέξεις αυτές για τον Ιωσήφ από την Αριμαθαία, που, ενώ ήταν
Μαθητής Του Χριστού, δεν το είχε κάνει γνωστό
(ήταν «κεκρυμένος», φοβούμενος τους Ιουδαίους). Παρουσιάστηκε μόνο στον
Πιλάτο και ζήτησε το Σώμα του Ιησού για ενταφιασμό, με όλες τις προβλεπόμενες
τιμές και τελετουργικό της εποχής για τους νεκρούς. Με την ίδια φράση ο ίδιος
Ευαγγελιστής περιγράφει και το φόβο των Μαθητών, που ήταν συγκεντρωμένοι και
κλεισμένοι στο Υπερώο, φοβούμενοι τους Ιουδαίους: «[…]Ούσης οψίας τη ημέρα εκείνη,
τη μια των Σαββάτων και των θυρών κεκλεισμένων όπου ήσαν οι μαθηταί συνηγμένοι
δια τον φόβον των Ιουδαίων, ήλθεν ο Ιησούς και έστη εις το μέσον[...]»
(Ιωάννου Κ΄, 18).
«Διέρρηξε τα ιμάτιά του» ή «έσκισε
τα ρούχα του»: Φράση που προέρχεται από την «κίνηση» του Αρχιερέα Καϊάφα,
όταν ο Χριστός του ομολόγησε ότι είναι Υιός Του Θεού (Ματθαίου ΚΣΤ΄, 65).
«Διυλίζει τον κώνωπα και καταπίνει την κάμηλον» («φιλτράρει» το κουνούπι και καταπίνει την καμήλα):
Λέγεται για κάποιον που επιμένει με σχολαστικότητα σ’ ένα ασήμαντο ζήτημα και
παραβλέπει (μάλλον ηθελημένα) κάποιο άλλο, που σύμφωνα με την κοινή λογική
είναι σημαντικό. Η φράση ειπώθηκε από το Χριστό, όταν εξεστόμισε εναντίον των
Φαρισαίων τα φοβερά «ουαί» (Ματθαίου ΚΓ΄, 24)
Από τη λέξη Φαρισαίος προέρχεται και ο «φαρισαϊσμός», που σημαίνει
υποκρισία.
«Δόξα Σοι ο Θεός» ή «δόξα
τω Θεώ»: Έκφραση που δηλώνει ανακούφιση, χαρά, ικανοποίηση. «Δόξα των
Θεώ, πάντων ένεκεν»: Φράση του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου).
«Δρα «εκ του πονηρού»:
Ενεργεί έτσι κάποιος, όταν έχει πονηρά κίνητρα «Έστω ο λόγος υμών ναι ναι,
ου ου. Το δε περισσόν τούτου εκ του πονηρού εστί» (Ματθαίου Ε΄, 37).
«Δώσε τόπο στην οργή»: Φράση
από την Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους, που λέγεται και σήμερα με την ίδια σημασία όπως διδάσκει και ο
Απόστολος των Εθνών: «Μην εκδικείσθε,
αλλά δώστε τόπο στην οργή». Ωστόσο, φράση με
παρόμοια σημασία συναντάμε στην Αντιγόνη του Σοφοκλή: «Είκε θυμώ και μετάστασιν
δίδου» (είκε=υποχώρησε). Αυτά το λόγια λέει ο Αίμωνας στον πατέρα του τον
Κρέοντα, που επιμένει να τιμωρήσει την Αντιγόνη, επειδή δεν υπάκουσε στις διαταγές
του και έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη.
«Έδωσε από το υστέρημα του»:
Αναφέρεται σε ελεήμονα, που ενώ πολύ δυσκολεύεται ο ίδιος οικονομικά, ελεεί τον
συνάνθρωπό του. Παραπέμπει στο «δίλεπτο τη χήρας» (Λουκά ΚΑ΄,4). Βλέποντας ο
Χριστός μια χήρα, που έριξε με επιφύλαξη
(και ντροπή) ένα δίλεπτο στο θησαυροφυλάκιο του ναού του Σολομώντος, την
επαίνεσε, λέγοντας ότι έριξε το μεγαλύτερο ποσό απ’ όλους. Διαμαρτυρήθηκαν τότε
οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι, γιατί δεν επαίνεσε αυτούς που έριχναν
επιδεικτικά μεγάλα χρηματικά ποσά στο θησαυροφυλάκιο. Τότε ο Χριστός τους
απάντησε ότι «αυτοί ρίχνουν εκ του περισσεύματός τους, ενώ η χήρα από το
υστέρημά της».
«Είδα Θεού Πρόσωπο»:
«Συνώνυμο», θα λέγαμε, του «είδα μια άσπρη μέρα. Αναφέρεται στην προφητεία του
Ζαχαρίου, κατά τη γέννηση του υιού του, του Ιωάννου του Προδρόμου (Λουκά, Α΄,
76): «Κι εσύ, παιδίον, προφήτης Θεού κληθήσει. Προφητεύση γαρ προ Προσώπου
Κυρίου, ετοιμάσαι οδούς Αυτού».
«Έλιωσε σαν το κερί»:
Αναφέρεται στον ψαλμό ΚΒ΄ (22). «Έλιωσε η καρδιά μου σαν το κερί» (επειδή
απομακρύνθηκα από τη Χάρη Σου). Συνήθως λέγεται για κάποιον που εξ αιτίας
σοβαρής ασθένειας έχει υποστεί μεγάλη απίσχναση, αλλά λέγεται και ως «ερωτική
εξομολόγηση»!
«Είπα και ελάλησα, αμαρτίαν ουκ έχω»: Χρησιμοποιούμε τη φράση αυτή του Κυρίου από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο
(ΙΕ΄, 22), μιλώντας Ο ϊδιος για όσους θα αγνοήσουν το Λόγο Του). Θέλουμε με τα
λόγια αυτά να «ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας» για «ό,τι συμβεί», αφού με τα λόγια
μας έχουμε ήδη «προειδοποιήσει». Το εδάφιο του Ευαγγελίου-μετάφραση Παν.
Τρεμπέλα: «Αν δεν είχα έλθει και δεν τους είχα μιλήσει με τη διδασκαλία μου
και τα θαύματά μου, δεν θα είχαν αμαρτία. Τώρα, όμως, δεν έχουν πρόφαση που να
δικαιολογεί την αμαρτία τους».
«Ειρήνη υμίν»: Έκφραση που
λέμε όταν κάποιοι διαφωνούν/μαλώνουν/διαπληκτίζονται, δανεισμένη από το
Ευαγγέλιο του Ιωάννου (Κ΄, 19-Κ΄, 21-Κ΄, 26), όταν ο Ιησούς εμφανιζόταν στους
Μαθητές του, μετά την Ανάστασή Του, «των θυρών κεκλεισμένων».
«Έκαστος εις τα ίδια» (Ιωάννου
ΙΘ΄, 27): Όταν ο Χριστός έβλεπε πάνω στο Σταυρό ότι έφτανε του «τέλος» Του,
απευθύνθηκε στη Μητέρα του, την Παναγία, και της είπε, δείχνοντας τον αγαπημένο
Του Μαθητή, τον Ιωάννη: «Από εδώ και μετά αυτός θα είναι ο υιός σου».
Αμέσως μετά απευθύνθηκε στον Ιωάννη και του είπε: «Να η Μητέρα σου» και
από τότε «έλαβεν ο Μαθητής Αυτήν εις τα ίδια», όπως είναι και η σωστή
φράση του Ευαγγελίου.
«Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν»: Οι λέξεις «και ούτω βοήσωμεν» ανήκουν σ’ ένα πολύ μελωδικό αναστάσιμο
δοξαστικό των ημερών τη Διακαινησίμου (και έτσι να φωνάξουμε το "Χριστός Ανέστη" που ακολουθεί στο δοξαστικό). Για «εμάς» σημαίνει: «Θα πούμε ό,τι
έχουμε να πούμε» ή «θα κάνουμε ό,τι κάνουμε αφού μου δώσεις τα λεφτά στο χέρι».
«Εν μέσω δύο ληστών»
(Ματθαίου, ΚΖ΄, 38): Ανάμεσα σε δύο
ληστές, θέλοντας να επισημάνουμε ότι βρισκόμαστε ανάμεσα σε δυο δυσκολίες (και
όχι σε θέση ταπείνωσης, όπως ο Ιησούς ανάμεσα σε δύο κακούργους.
«Εν τόπω χλοερώ»: Λόγια από
την νεκρώσιμη ακολουθία, που κάποιες φορές λέγονται και με ειρωνική διάθεση!
«Έπεσα από τον ουρανό»: Λέμε,
π.χ. «όταν σε είδα ξαφνικά), αλλά και μην περιμένεις κάτι χωρίς να κοπιάσεις.
Προφανώς αναφέρεται στο «μάννα εξ ουρανού» με το οποίο τράφηκαν οι Ισραηλίτες
στην έρημο (Παλαιά Διαθήκη, «Έξοδος). Αναφέρεται, επίσης, και στο κατά Ιωάννην
Ευαγγέλιο (ΣΤ΄, 58): «Ούτος εστίν ο άρτος (ο πνευματικός), ο εκ του ουρανού
καταβάς, ού καθώς έφαγον οι πατέρες ημών. Ο τρώγων τούτον τον άρτον, ζήσεται
εις τον αιώνα».
«Επί ξύλου κρεμάμενος»:
Αναφέρεται στην προς Γαλάτας Επιστολή
του Αποστόλου Παύλου (Γ΄, 13). Φράση που εννοεί τη Σταυρική θυσία του
Ιησού, που σημαίνει ότι «είναι γραμμένο πως καθένας που καταδικάζεται με
σταυρικό θάνατο να είναι «επικατάρατος» (καταραμένος)», αφού κανείς δεν
έχει το δικαίωμα να σταυρωθεί όπως Εκείνος. Η έννοια που δίνουμε εμείς είναι
πολύ διαφορετική: εννοούμε ότι βρισκόμαστε σε «κρίσιμη καμπή, «μεταξύ φθοράς
και αφθαρσίας».
«Επί τον τύπον των ήλων»
(τύπος: αποτύπωμα, σημάδι. Ήλος: καρφί). Ο Μαθητής Θωμάς δεν πίστεψε εύκολα ότι
Ο Χριστός αναστήθηκε, όπως τον διαβεβαίωναν οι άλλοι Μαθητές και ήθελε να βάλει
το δάχτυλό του στο σημάδι Του Σώματος Του Κυρίου που είχε προκληθεί από τα
καρφιά κατά τη Σταύρωση (Ιωάννου Κ΄, 25).
«Έχουσι γνώσιν οι φύλακες»:
Συναντάμε τη φράση σ’ ένα από τα
αναστάσιμα στιχηρά των Κυριακάτικων Ψαλμών, και σημαίνει ότι «οι φύλακες είναι
ενημερωμένοι», εν προκειμένω για τη φύλαξη του Σώματος Του Ιησού, για την
πιθανή «κλοπή» Του από τους Μαθητές Του.
«Ήγγικεν η ώρα» (έφτασε η ώρα
της παράδοσης του Ιησού «εις χείρας αμαρτολών»-(Ματθαίου ΚΣΤ΄, 45): Είναι τα
λόγια που είπε Ο Κύριος στους Μαθητές Του στον Κήπο της Γεσθημανή, εκφράζοντας
το παράπονό Του που η ώρα της προδοσίας έφτανε κι εκείνοι κοιμόντουσαν. Το «ήγγικεν η ώρα σήμερα απλά σημαίνει
«έφτασε η ώρα» για κάππια δταστηριότητα. Τη λέξη «ήγγικεν» χρησιμοποιούσε
και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος στα κηρύγματά του, λέγοντας ότι «Μετανοείτε. Ήγγικεν
η Βασιλεία του Θεού».
«Η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή», λέγεται για γυναίκα ταλαιπωρημένη ή πολύ «αμαρτωλή»
που μπορεί και να μετανοεί για τα λάθη της. Είναι δανεισμένο από το μεγαλειώδες
τροπάριο της Κασσιανής, που ψάλλεται τη Μεγάλη Τρίτη.
«Ήμαρτον»: «Ήμαρτον,
παραδούς αίμα αθώον», ήταν η φράση του Ιούδα στου Γραμματεία και
Φαρισαίους, όταν συνειδητοποίησε πόσο μεγάλη βαρύτητα είχε η πράξη του της
προδοσίας του Δασκάλου. Σήμερα το λέμε είτε από «ανάγκη», όταν μας επιβάλλεται
να αναγνωρίσουμε το ατόπημά μας, είτε αν πραγματικά το νοιώθουμε.
«Θού, Κύριε, φυλακήν τω στοματί μου» (Παλαιά Διαθήκη, εδάφιο 3 του 140ου ψαλμού του Δαβίδ): Σημασία, πραγματική και
αλληγορική: Βάλε, Κύριε, φρουρά στο στόμα μου, να μην εκστομίζει ανεπίτρεπτα
λόγια. Βοήθησέ με , Κύριε, να κρατήσω το στόμα μου κλειστό.
«Θρήνος και οδυρμός»: Λέμε
για κάποια μεγάλη φασαρία, ανακατωσούρα
ή και εκδηλώσεις θρήνου για απώλεια προσφιλούς προσώπου. Οι λέξεις
ανήκουν στη νεκρώσιμη ακολουθία: «Θρηνώ και οδύρομαι όταν εννοήσω τον
θάνατον».
«Ιούδας ο Ισκαριώτης»: Ένας
από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού, αυτός που τελικά Τον πρόδωσε. (Ματθ., Ι’,
4). (Ιούδας Ισκάριωθ και Ισκαριώτης). Στα εβραϊκά, το όνομα Judah σημαίνει «Ο
Θεός έχει υμνηθεί». Εκλείπει ωστόσο η ακριβής σημασία της λέξης «Ισκαριώτης»,
που διαχωρίζει το όνομα του προδότη Ιούδα, από τον άλλον Μαθητή του
Χριστού με το ίδιο όνομα, το Θαδαίο. Λέμε, συνήθως, τη φράση αυτή για άνθρωπο ¨προδότη".
«Και τα καλά δεχούμενα κι τα κακά δεχούμενα»: Φράση με την οποία καλούμαστε να αντλήσουμε υπομονή
και να «σταθούμε όρθιοι» στις δοκιμασίες. Ελέχθη από τον Ιώβ (ομώνυμο βιβλίο
της Παλαιάς Διαθήκης, Β΄12).
«Κακήν κακώς»: Προέρχεται από
την παραβολή των εργατών του αμπελώνος. Στην παραβολή του αμπελώνος, ρώτησε ο
Χριστός : «Τι θα κάνει ο οικοδεσπότης του αμπελιού στους κακούς εργάτες,
όταν επιστρέψει;». Έλαβε τότε την απάντηση τότε από το όχλο: «Κακούς
κακώς απωλέσει». Το «πήγε κακήν κακώς» το λέμε σήμερα, είτε για άδικα
χαμένη περιουσία, είτε και για άνθρωπο που ακολούθησε λάθος πορεία και «έπεσε
έξω», ή ακόμα και για την κακή απώλεια της ζωής του.
«Κανένας προφήτης στον τόπο του»: Προέρχεται από τη φράση του Ιησού «Ουδείς προφήτης δεκτός εστίν εν
τη πατρίδι αυτού» στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, που σημαίνει ότι κανένα
προφήτη δεν δέχεται με την πρέπουσα τιμή η πατρίδα του. Εμείς το λέμε, κυρίως,
με τη σημασία ότι κανένας με προοδευτικές ιδέες και πράξεις δεν είναι αρεστός
στον τόπο του.
«Κοντός ψαλμός, αλληλούια»:
Αποδίδεται με αυτές τις λέξεις η έννοια ότι «περιττεύουν τα πολλά λόγια», καθώς
σύντομα θα αποδειχθεί, ή θα αποκαλυφθεί η αλήθεια. Μια δεύτερη σημασία είναι
ότι κάποια δραστηριότητα κοντεύει να τελειώσει. (Αλληλούια=αινείτε τον Θεόν).
«Κορβανάς»: Συνήθως απαντάται
ως ο «δημόσιος κορβανάς» στις μέρες μας. Λέξη της γλώσσας του Χριστού
(Αραμαϊκά), που σημαίνει ταμείο. Τη συναντάμε και στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου
(ΚΖ΄, 6), στο σημείο που ο Ιούδας επέστρεψε τα «τριάκοντα αργύρια» στους
αρχιερείς και στους πρεσβυτέρους: «[…λέγων: Ήμαρτον, παραδούς αίμα αθώον. Οι
δε είπον: τί προς ημάς; Συ όψει. Οι δε αρχιερείς λαβόντες τα αργύρια είπον: ουκ
έξεστι βαλείν αυτὰ εις τον κορβανάν, επεὶ τιμὴ αίματός εστί».
«Κρανίου Τόπος»: Είναι
μετάφραση της λέξεως Γολγοθάς, στο σημείο όπου Σταυρώθηκε ο Χριστός (Μάρκου
ΙΕ΄, 22). Το χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να δηλώσουμε τη μεγάλη καταστροφή ενός
τόπου, κυρίως από πυρκαγιά.
«Κύριε ελέησον»:
Εκκλησιαστικός ύμνος, αλλά και με αλληγορική σημασία που εκφράζει μεγάλη
έκπληξη.
«Λύνει και δένει»: Λέγεται
για άτομο υψηλά ιστάμενο στην εξουσία, ή άτομο με μεγάλο «μέσον» που «του περνάει ό,τι θέλει». Οι λέξεις
ανήκουν στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου (ΙΗ΄, 8), όπου ο Χριστός απευθυνόμενος στους
μαθητές του είπε: «Αμήν λέγω υμίν: «Όσα (αμαρτήματα) αν δέσητε επί γης,
έσται και δεδεμένα εν τω ουρανώ και όσα αν λύσητε επί γης έσται λελυμένα εν τω
ουρανώ».
«Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι»
(από την «επί του όρους ομιλία, Ματθαίου Ε΄, 3): Στη σημερινή «γλώσσα» θέλουμε
να υποτιμήσουμε με τα λόγια αυτά του Χριστού κάποιους αφελείς. Στην
πραγματικότητα, όμως, ο Χριστός αναφέρεται στους ταπεινούς, που δεν εγείρουν
ζητήματα.
«Μάχαιραν έδωκες, μάχαιραν θα λάβεις»: Αναφέρεται σε περιστατικό που έγινε μετά τη σύλληψη
του Ιησού, όταν ο Πέτρος σε μια πράξη εκδίκησης και απελπισίας έκοψε με μαχαίρι
το αυτί του υπηρέτη του Καϊάφα, του Μάλχου (Ματθαίου ΚΣΤ΄, 52). «Συνώνυμη» δική
μας φράση σήμερα: «Ότι κάνεις, βρίσκεις». Το εδάφιο του Ευαγγελίου: «Τότε
λέγει Ο Ιησούς (στον Πέτρο): Απόστρεψόν σου την μάχαιραν εις τον τόπον αυτής.
Πάντες γαρ οι λαβόντες μάχαιραν, εν μαχαίρα αποθανούνται».
«Μέγας εί Κύριε»: Αναφέρεται
στον ΡΜΔ΄(144 ψαλμό του Δαυίδ. Η φράση αναγιγνώσκεται στο Μεγάλο Αγιασμό των
Θεοφανίων. Τη λέμε συνήθως, προς έκφραση απορίας ή θαυμασμού σε κάτι: «Μέγας είσαι, Κύριε».
«Μέλι, γάλα»: Λέμε όταν δύο
αντίπαλες/αντιμαχόμενες παρατάξεις ή άνθρωποι «τα βρίσκουν» μετά από κάποιες
«αψιμαχίες» και περνούν ήρεμη ζωή. Η Φράση αναφέρεται στο βιβλίο της Παλαιάς
Διαθήκης «Άσμα Ασμάτων» (Δ΄, 11): «Τα χείλη σου, νύφη, στάζουν σαν κηρύθρα.
Μέλι και γάλα είναι κάτω από τη γλώσσα σου και το άρωμα των ρούχων σου είναι
όπως το άρωμα του Λιβάνου». Η φράση
αναφέρεται και στον Ακάθιστο Ύμνο: «Χαίρε, εξ ής ρέει μέλι και γάλα».
«Μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας»: Εκφράζουμε
μια κατάσταση δύσκολη, «ομιχλώδη», στα πρόθυρα καταστροφής ή διάσωσης με τα
λόγια αυτά, προερχόμενα από την Α΄ Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς
Κορινθίους: «Ούτω και η ανάστασις των νεκρών. Σπέρνεται εν φθορά, εγείγερται
εν αφθαρσία».
«Μετά της κουστωδίας»: Την
επαναλαμβάνουμε οσάκις θέλουμε ν’ αναφερθούμε στη μεγάλη «φρουρά» που
χρησιμοποιεί κάποιο «υψηλό» πρόσωπο, κυρίως όταν μετακινείται και την έχει μαζί
του. Αλλοιωμένης σημασίας και αυτή η φράση του Ευαγγελίου (Ματθαίου ΚΖ΄, 66),
με την οποία έδωσε εντολή ο Πιλάτος στους Αρχιερείς και Φαρισαίους να
τοποθετήσουν φύλακες στον Τάφο του Ιησού.
«Μετά φανών και λαμπάδων»:
Θέλει να καταδείξει την υπερβολή και εν μέρει τη «μεγαλοπρέπεια». Μετά «φανών
και λαμπάδων» οδήγησε ο Ιούδας του Φαρισαίους στη σύλληψη Του Χριστού (Ιωάννου
ΙΗ΄, 3), ενώ αυτή θα μπορούσε να «επιτευχθεί» και σιωπηλά.
«Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Να μη γνωρίζει το αριστερό σου χέρι τί κάνει το δεξί
σου-Ματθαίου ΣΤ΄, 3): Κατά τη διδασκαλία του ο Κύριος χρησιμοποιούσε
παραστάσεις από την καθημερινή ζωή. Θέλοντας, λοιπόν, να καταδείξει ότι η
ελεημοσύνη πρέπει να γίνεται με κάθε μυστικότητα και, οπωσδήποτε χωρίς κομπασμό
και αυτοπροβολή, και με κάθε διακριτικότητα, χρησιμοποίησε και αυτή την πολύ
παραστατική εικόνα/μεταφορά. Φράση που σημαίνει μυστικότητα, αλλά και
«μυστικοπάθεια» στις μέρες μας.
«Μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε»:
Λέμε σ’ εκείνους που βιάζονται να κατηγορήσουν ή να κρίνουν άλλους. (Διδασκαλία
Του Χριστού στην επί του όρου ομιλία, Λουκά ΣΤ΄, 37).
«Μη με πιλατεύεις»: Μη με
ταλαιπωρείς/μη με υποβάλεις σε βασανιστήρια (όπως ο Πιλάτος το Χριστό).
«Μη μου άπτου»: «Μη με
αγγίζεις», είπε ο Ιησούς στη Μαρία τη Μαγδαληνή, όταν πρώτη εκείνη Τον είδε ως
κηπουρό και Τον αναγνώρισε από τη φωνή
Του (Ιωάννου Κ΄, 17). Στις σύγχρονες εκφράσεις η σημασία του είναι διαφορετική:
θέλουμε να πούμε ότι κάποιος είναι «μυγιάγγιχτος»!
«Μνήσθητί μου, Κύριε»: Το
είπε ο ευγνώμων ληστής στο Χριστό, μεταμεληθείς επάνω στο σταυρό. Ολόκληρη η
φράση είναι: «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθεις εν τη Βασιλεία Σου» και σημαίνει:
«θυμήσου κι εμένα, κύριε, όταν έλθεις στη Βασιλεία Σου» (Λουκά ΚΓ, 42). Στον
καθομιλούμενο λόγο έχει επικρατήσει να σημαίνει περισσότερο μεγάλη έκπληξη και
αιφνιδιασμό. Παρόμοια σημασία έχει επικρατήσει να έχει σε ορισμένες περιπτώσεις
και η φράση «Κύριε ελέησον».
«Μωραί περθέναι» (μωρές
παρθένες): Από την παραβολή των δέκα παρθένων που αναγιγνώσκεται στη Μεγάλη
Τρίτη. Πέντε ήταν οι «φρόνιμες» (προνοητικές) και πέντε μωρές (ανόητες,
απερίσκεπτες), που σε σχέση με τις πρώτες δεν πήραν λάδι για τα φανάρια τους κι
έμειναν εκτός του γάμου, αφού επήλθε η νύχτα (Ματθαίου ΚΕ΄, 2). Στα ίδια εδάφια
του Ευαγγελίου του Ματθαίου συναντάμε και τις επίσης γνωστές φράσεις «εκτός
του νυμφώνος», «ιδού ο νυμφίος έρχεται και «εν τω μέσω της νυκτός». Στην πρώτη αποδίδεται η σημασία του
«μείναμε απέξω», «χάσαμε την ευκαιρία», όπως και οι μωρές παρθένες από το γάμο
(γάμος=η Βασιλεία των ουρανών στη συγκεκριμένη παραβολή). Στη δεύτερη τα
«μεσάνυχτα και τελείως αιφνιδιαστικά» (ήλθε κάποιος), όπως θα έλθει η Δευτέρα παρουσία
του Κυρίου.
«Νίπτω τας χείρας μου»: Η
απόλυτη έκφραση της ευθυνοφοβίας, ρήση του Πόντιου Πιλάτου, όταν ο ίδιος δεν
εύρισκε ενοχή κατά Του Χριστού, ενώ οι Ιουδαίοι τον πίεζαν να Τον καταδικάσει.
Τότε, όπως περιγράφει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος (ΚΖ΄, 24), «ιδών ο Πιλάτος ότι
ουδέν ωφελεί, αλλά μάλλον θόρυβος γίνεται, λαβών ύδωρ απενίψατο τα χείρας
απέναντι του όχλου, λέγων: αθώος ειμί από του αίματος Του Δικαίου Τούτου».
«Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω»: Λέμε όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι κανένας δεν έχει
το δικαίωμα να «δικάσει» κάποιον άλλον, αφού κι αυτός (ο «δικαστής») υποπίπτει
σε σφάλματα, ίδια ή παρόμοια με τον «υπόδικο». Το εδάφιο ανήκει στο ο
Ευαγγέλιο του Ιωάννου (Η΄, 7) και αναφέρεται στην «αμαρτωλή» γυναίκα που ήθελαν
οι Ιουδαίοι να λιθοβολήσουν, σύμφωνα με το Μωσαϊκό νόμο. Ρώτησαν τότε Τον Ιησού
οι Ιουδαίοι, ποια ήταν η «άποψή» Του για το θέμα. Τότε εκείνος τους απάντησε: «Όποιος
είναι αναμάρτητος, ας ρίξει πρώτος την πέτρα του λιθοβολισμού».
«Ό γέγραφα, γέγραφα»: Την
(αποστομωτική) φράση αυτή έδωσε ο
Πιλάτος στους Αρχιερείς των Ιουδαίων (Ιωάννου ΙΘ΄, 22), όταν εκείνοι του είπαν
να μη γράφει επάνω στο Σταυρό ότι ο Ιησούς είναι «Βασιλεύς των Ιουδαίων», που
σήμαινε πως δεν ήταν διατεθειμένος ν’ αλλάξει την ταπεινωτική εκείνη «πινακίδα»
και να γράψει κάτι άλλο. Τις λέξεις αυτές χρησιμοποιούμε ορισμένες φορές κι
εμείς, θέλοντας να δείξουμε ότι η απόφαση που έχουμε πάρει είναι
αμετάκλητη.
«Ο ήλιος βγαίνει για όλο τον κόσμο»: Προέρχεται από το
εδάφιο 45 του Ε΄ κεφαλαίου του Ευαγγελίου του Ματθαίου: «Ότι τον ήλιον Αυτού
ανατέλλει (ο Πατήρ εν τοις ουρανοίς) επί πονηρούε και αγαθούς και βρέχει
επί δικαίους και αδίκους».
«Ο θάνατός σου, η ζωή μου»: Πολύ παρερμηνευμένη
η σημασία του, εννοώντας την καταστροφή κάποιου για να επιβιώσει/μεγαλουργήσει
κάποιος άλλος. Η φράση ανήκει στον Ιωάννη το Δαμασκηνό, θέλοντας να τονιστεί
ότι ο Σταυρικός Θάνατος Του Χριστού είναι μεγάλο όφελος στο ανθρώπινου γένους.
«Οι έσχατοι έσονται πρώτοι κι πρώτοι
έσχατοι»: Θέλουμε να πούμε πως «έχουν ανατραπεί οι καταστάσεις», «ήρθαν τα πάνω
κάτω και οι τελευταίοι ήρθαν πρώτοι». (Ματθαίου ΙΘ΄, 15, στην παραβολή των
εργατών του αμπελώνος και Λουκά ΙΓ΄30 στη διδασκαλία του Χριστού για τις
«ανατροπές» και τις «εκπλήξεις» που θα συμβούν στη Δευτέρα Παρουσία).
«Οι παροικούντες εν Ιερουσαλήμ»: Το λέμε, συνήθως,
για να δείξουμε την αδικαιολόγητη ή προσποιητή άγνοια κάποιου για πασίγνωστα
πράγματα ή γεγονότα. Βαδίζοντας ο Λουκάς
με τον Κλεόπα προς Εμμαούς, λίγο μετά την Ανάσταση Του Κυρίου, συνάντησαν ένα
«Άγνωστο», που Αυτός ήταν ο Αναστάς Χριστός. Στη συζήτηση που είχαν
αναφερόμενοι στο μέγα και πασίγνωστο για την περιοχή αυτή γεγονός, ο «Άγνωστος»
έδειχνε να μην ξέρει τίποτα. Του είπε τότε, ο Κλεόπας: «Συ μόνος παροικείς
εν Ιερουσαλήμ και ουκ έγνως τα γεγονότα εν αυτή εν ταις ημέραις ταύταις;»
(Λουκά ΚΔ΄, 18).
«Ο νοών νοείτω»: Πιθανόν να
προέρχεται από τη φράση του Ευαγγελίου του Ματθαίου (ΚΔ΄, 15) «ο αναγιγνώσκων
νοείτω», που αναφέρεται στα γεγονότα που θα προηγηθούν της Δευτέρας Παρουσίας.
Η σημασία του είναι «όποιος διαβάζει (τις Γραφές), καταλαβαίνει (κι ας λάβει τα
μέτρα του). Οι μεταφορικές σημασίες που δίνουμε στη φράση σήμερα και ειδικά
όταν μιλάμε με υπονοούμενα, είναι: «Όποιος έχει μυαλό κατάλαβε», «όποιος κατάλαβε,
κατάλαβε».
«Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση»: Χρησιμοποιούμε
μεταφορικά τη φράση αυτή της Παλαιάς Διαθήκης (Βασιλειών Γ΄, ΙΗ΄26), για να
δείξουμε ότι δεν απαντά κάποιος όταν τον καλούμε ή δεν έχουμε νέα του για
κάποιο χρονικό διάστημα (ούτε ευχάριστα ούτε δυσάρεστα). Το εδάφιο αναφέρεται
στους οπαδούς του θεού Βάαλ, που
θυσίασαν μόσχο στο θεό τους, για ν’ αποδείξουν την ύπαρξή του στον προφήτη
Ηλία. Διαβάζουμε στο συγκεκριμένο σημείο του ιερού βιβλίου: «Και έλαβον τον
μόσχον και εποίησαν και επεκαλούντο εν ονόματι του Βάαλ εκ πρωίθεν έως
μεσημβρίας και είπον: Επάκουσον ημών, ο Βάαλ, επάκουσον ημών. Και ουκ ήν φωνὴ
και ουκ ήν ακρόασις».
«Όποιος πρόλαβε τον Κ ύριον είδε»: Δηλαδή, «όποιος
πρόλαβε-όποιος ήταν εκεί, είδε τί
έγινε». Πιθανότατα προέρχεται από τον όρθρο της Αναστάσιμης Λειτουργίας, στον
οποίο διαβάζουμε: «Προλαβούσαι τον όρθρον αι περί Μαριάμ και ευρούσαι τον
λίθον αποκυλισθέντα[…], ήκουον εκ του Αγγέλου[…] μετά νεκρών τί ζητείτε ως
άνθρωπον; Βλέπετε τα εντάφια σπάργανα. Δράμετε και τω κόσμω κηρύξατε, ως ηγέρθη
ο Κύριος, θανατώσας τον θάνατον, ότι υπάρχει Θεού Υιός, του σωζοντος το γένος
των ανθρώπων».
«Όσο απέχει η ανατολή από τη δύση»: Το λέμε για να
δώσουμε έμφαση σε πολύ μεγάλες αποστάσεις (από τον ψαλμό ΡΒ΄ -102- του Δαυίδ): «Καθόσον απέχουσιν ανατολαὶ απὸ
δυσμών».
«Ό,τι έσπειρες θα θερίσεις»: Σημαίνει πως «θα
απολαύσεις ανάλογα με τις πράξεις σου». (Από το εδάφιο 7 του ΣΤ΄ κεφαλαίου της
Επιστολής του Αποστόλου Παύλου προς Γαλάτας): «Ό γαρ σπείρει άνθρωπος, τούτο
και θερίσει».
«Πανταχού παρών»: Είναι
κάποιος «παντού», που έχει τη «δυνατότητα» να τα «προλαβαίνει» όλα (από την
προσευχή στον Παράκλητο (το Άγιο Πνεύμα): «Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε[…] ο
πανταχού παρών»[…]».
«Παρέδωκε το πνεύμα», λέμε
για κάποιον που πέθανε (πρόσφατα), όπως αναφέρεται και στο Ευαγγέλιο του
Ιωάννου (ΙΘ΄, 30) για το Χριστό, όταν «παρέδωκε το Πνεύμα» πάνω στο
Σταυρό. Η φράση χρησιμοποιείται και μεταφορικά, όταν θέλουμε να δηλώσουμε ότι
κάποιος έχει εξαντληθεί από πολύ κοπιαστική εργασία ή από κάποιο νόσημα, π.χ.,
εμπύρετο κατάσταση. Με την ίδια ή παρόμοια σημασία χρησιμοποιούμε και τη λέξη «τετέλεσθαι»,
του ίδιου κεφαλαίου και εδαφίου του Ευαγγελίου του Ιωάννου.
«Παρελθέτω απ΄εμού το ποτήριον τούτο»: Έκφραση την οποία χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα,
όταν θέλουμε να αποφύγουμε σκληρές δοκιμασίες που θεωρούμε ότι δεν θ’
αντέξουμε. Ήταν το λόγια του Ιησού την ώρα της προσευχής Του στον Κήπο της
Γεσθημανή (Ματθαίου ΚΣΤ΄, 39).
«Περί άλλων τυρβάζει»: Το
κάνει κάποιος που ασχολείται με τα υποδεέστερα και όχι με τα πρωτεύοντα (Λουκά Ι΄, 41). Το είπε ο Χριστός στη Μάρθα,
όταν εκείνη φρόντιζε το φαγητό να Τον περιποιηθεί, ενώ η αδελφή της η Μαρία
κάθισε κοντά Του για ν’ ακούσει το λόγο Του: «Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και
τυρβάζη περί πολλά, ενός δε εστί χρεία».
«Περίοδος ισχνών αγελάδων»:
Από εδάφιο της Παλαιάς Διαθήκης, σύμφωνα με το όνειρο που είδε ο Φαραώ (που
είδε επτά αγελάδες παχιές και επτά ισχνές)
και του ερμήνευσε Ιωσήφ. Οι επτά παχιές προεικόνιζαν τα επτά χρόνια
ευημερίας της Αιγύπτου και οι επτά ισχνές τα επόμενα επτά που θα ακολουθούσαν
τα πρώτα. Σήμερα μιλάμε για «ισχνές αγελάδες» σε περιόδους οικονομικής
στενότητας, κατάστασης μόνιμης για πολλούς.
«Πού την κεφαλήν κλίνη»: Αυτή
ήταν η απάντηση Του σε κάποιον Γραμματέα που Tον πλησίασε και «Του είπε πως
θέλει να Τον ακολουθήσει, όπου κι αν πηγαίνει», στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο
(Η΄, 20)-μετάφραση & ερμηνεία Παν, Τρεμπέλα): «Οι αλεπούδες έχουν τρύπες
που τις χρησιμοποιούν ως φωλιές και τα πετεινά του ουρανού έχουν μέρη που
κουρνιάζουν, ο δε Υιός του ανθρώπου δεν έχει πού να ακουμπήσει την κεφαλή Του.
Μην περιμένεις, λοιπόν, κι εσύ σωματικές ανέσεις και αναπαύσεις, αλλά λάβε τις
αποφάσεις σου γνωρίζοντας εκ των προτέρων
ότι η ζωή των ακολούθων μου είναι γεμάτη με στερήσεις και θυσίες, όπως
και η δική μου». Σήμερα η λέξη «κλίνη» (ρήμα υποτακτικής) έχει μετατραπεί
σε «κλίναι» (απαρέμφατο).
«Πριν αλέκτορα φωνήσαι»:
«Πριν λαλήσει ο κόκορας θα με αρνηθείς»,
είχε πει προφητικά ο Ιησούς στον Απόστολο Πέτρο, όταν εκείνος Του δήλωνε
υπερβολική αφοσίωση και αγάπη, κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου (Ματθαίου
ΚΣΤ΄, 34). «Πριν ακόμα στεγνώσει το
μελάνι», λέμε και για υποσχέσεις και συμφωνίες που παραβιάζονται σε μικρό
χρονικό διάστημα από τη στιγμή που θα επιτευχθούν.
«Προφάσεις εν αμαρτίαις»:
Είναι οι ψεύτικες και αστήριχτες δικαιολογίες που δεν πείθουν, από τον ψαλμό ΡΜ
(140) του Δαυίδ, το γνωστό «κύριε εκέκραξα προς Σε…».
«Πύργος της Βαβέλ»: Λέμε τις
λέξεις αυτές για να δηλώσουμε ασυμφωνία, πολυγλωσσία ή αδυναμία συνεννόησης
μεταξύ μας (φράση από την Παλαιά Διαθήκη, («Γένεσις» ΙΑ΄, 6-9). Η απληστία των
ανθρώπων τους οδήγησε να κτίσουν ένα μεγάλο πύργο, αυτόν της Βαβέλ, για να
μπορέσουν να κατοικήσουν εκεί και ν’ αποκτήσουν ποιότητα ζωής. Η αλαζονεία
τους, όμως, ανάγκασε το Θεό να επέμβει και ξαφνικά άρχισαν να μιλάνε
διαφορετικές γλώσσες, που δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν.
«Συ είπας»: «Όπως ακριβώς εσύ
το λες», όπως και η απάντηση Του Ιησού στον αρχιερέα Καϊάφα, όταν ο δεύτερος
Τον ρώτησε: «Εσύ είσαι ο Υιός του Θεού Του Ζώντος;» (Ιωάννου ΙΗ΄, 37).
«Σεισμοί, λιμοί και καταποντισμοί»: Λέγεται στην αναφορά μας σε μεγάλες θεομηνίες και προέρχεται από την
προφητεία Του Ίδιου Του Χριστού, μιλώντας στους Μαθητές για τα γεγονότα π[ου θα
προηγηθούν τη Δευτέρας Παρουσίας Το αναφέρουμε σε μεγάλες θεομηνίες και
καταστροφές. (Ματθαίου ΚΔ΄, 7).
«Τα βάια των φοινίκων» ή «Μετά
βαΐων και κλάδων»: Εννοεί τη θερμή/ιδιαίτερα τιμητική υποδοχή που επιφυλάσσουμε
ή πραγματοποιούμε σε κάποιον. Αν και αυτή η φράση πολλές φορές χρησιμοποιείται
με ειρωνική διάθεση, τη συναντάμε στην υποδοχή Του Ιησού στα Ιεροσόλυμα μετά
την ανάσταση του Λαζάρου και λίγο πριν το Πάθος Του. (Ευαγγέλιο της Κυριακής
των Βαΐων, Ιωάννου, ΙΒ΄, 12).
«Τα καλά κι συμφέροντα»:
Λέξεις από τη Θεία Λειτουργία, από τη «συναπτή» των Τιμίων Δώρων («τα καλά
και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών και ειρήνην τω κόσμω, παρά του Κυρίου αιτησώμεθα»).
Παρερμηνευμένη και σκωπτικά χρησιμοποιούμενη φράση, θέλοντας ν’ αναφερθούμε στα
προσωπικά υλικά συμφέροντα του καθενός μας, κυρίως δε των εχόντων, με επίκεντρο
την απληστία.
«Τα ’κανε γης Μαδιάμ»:
Λέγεται στην πρόκληση από άνθρωπο ή τη φύση μεγάλης καταστροφής. Στο βιβλίο
«Κριταί» της Παλαιάς διαθήκης (ΣΤ΄, 4-7) διαβάζουμε: «Όταν οι Ισραηλίτες
έσπερναν και πλησίαζε ο καιρός του θερισμού, πήγαιναν οι Μαδιανίτες (κάτοικοι
της Μαδιάμ) και επιτίθεντο με τις καμήλες εναντίον τους. Ήταν πολυάριθμοι, σαν
ακρίδες. Θέριζαν εκείνοι τα γεννήματά τους
και κατέστρεφαν εξ ολοκλήρου την παραγωγή τους μέχρι τη Γάζα, μη αφήνοντας
καθόλου τροφή γι’ αυτούς.. Έτσι, πτώχευαν οι Ισραηλίτες, εξ αιτίας των
λεηλασιών των Μαδιανιτών». Προφανώς από τα εδάφια αυτά προήλθε και το «γης
Μαδιάμ», που λέμε και σήμερα.
«Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι»:
Όταν ρώτησαν οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι Το Χριστό, σε ποιο νόμο πρέπει να
υπακούουν, στο νόμο του Θεού ή στο νόμους του Καίσαρα, ο Χριστός τους απάντησε
με τη γνωστή αυτή φράση, που σημαίνει: «Να κάνετε αυτό που πρέπει για το Θεό
και να κάνετε και αυτό που πρέπει για τον Καίσαρα (Ματθαίου ΚΒ΄, 21). Με τις
λέξεις αυτές στον καθημερινό λόγο, θέλουμε να επισημάνουμε πως πρέπει να δίνουμε
στον καθένα ό,τι του ανήκει.
«Τα τριάκοντα αργύρια» (της προδοσίας-Ματθαίου ΚΣΤ΄, 15): Το τίμημα της
προδοσίας του Χριστού, που, λέγοντάς το σήμερα, θέλουμε ν’ αναφερθούμε σε
κάποιο μεγάλο χρηματικό ποσό, ενώ η πραγματικότητα δεν είναι ακριβώς έτσι.
«Την κεφαλήν του επί πίνακι»
(Ματθαίου ΙΔ΄, 8): Η φράση ανήκει στην Ηρωδιάδα Σαλώμη, τη νύφη από αδελφό του
βασιλιά Ηρώδη. Με την Ηρωδιάδα ο Ηρώδης είχε παράνομη σχέση και ο Ιωάννης ο
Βαπτιστής πάντα τους έλεγχε με το δημόσιο λόγο του για τον παράνομο αυτό δεσμό
που προκαλούσε. Ενοχλημένη πολύ η Ηρωδιάδα από τον έλεγχο αυτό, αναζητούσε
ευκαιρία να «βγάλει από τη μέση» τον Ιωάννη. Η «ευκαιρία» της ήλθε όταν η κόρη
της χόρεψε τόσο χαριτωμένα και όμορφα στα γενέθλια του Ηρώδη,, που
ενθουσιασμένος εκείνος της έταξε με όρκο τη μισή βασιλεία του! Η κόρη ρώτησε τη
μάνα της τί να ζητήσει από το βασιλιά κι εκείνη απάντησε «την κεφαλή του Ιωάννη
σ’ ένα πιάτο»! Μη μπορώντας ο Ηρώδης να παραβεί τον όρκο του, εκτέλεσε την
επιθυμία της Ηρωδιάδος και μαζί τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η σημασία που δίνεται
σήμερα στη φράση, είναι η επιβολή πολύ αυστηρής ποινής σε κάποιον αντίδικο,
ακόμα και το «κεφάλι του στο πιάτο»!
«Τινάζω το γιακά μου» ή «τινάζω
τα ρούχα μου» (σαν εκδήλωση απέχθειας ή θυμού): Διαβάζουμε στις Πράξεις των
Αποστόλων (ΙΗ΄, 6), ότι ο Απόστολος Παύλος οργίσθηκε από την αδιαφορία των Κορινθίων.
«Αντιτασσομέων δε αυτών και βλασφημούντων, εκτιναξάμενος τα ιμάτιά του είπε
προς αυτούς[…]».
«Το λέει με τα χείλια κι όχι με την καρδιά του»: Το λέμε για κάποιον που δεν πιστεύει σε κάτι που λέει.
Στο βιβλίο Προφήται/Ησαΐας, διαβάζουμε στο εδάφιο 13 του κεφαλαίου ΚΗ΄: «Και
είπεν Κύριος: εγγίζει μοι ο λαός ούτος εν τω στόματι αυτού και εν τοις χείλεσιν
αυτών τιμώσι με, η δε καρδία αυτόν πόρρω απέχει απ’ εμού» (πόρρω: πολύ
μακριά).
«Το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής»: Τα λόγια αυτά τα είπε ο Χριστός προς τους μαθητές Του,
όταν τους βρήκε να κοιμούνται στον Κήπο της Γεσθημανή, λίγο πριν Τον συλλάβουν
οι Ιουδαίοι (Μάρκου, ΙΔ΄, 38 και Ματθαίου ΚΣΤ. 41). Το εδάφιο αυτό του
Ευαγγελίου υπάρχει και σε τροπάριο των Αγίων Παθών, τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ.
Δηλώνουμε με τις λέξεις αυτές το: «θέλουμε αλλά δεν μπορούμε».
«Τον πέρασε από γενεές δεκατέσσερες»: Δηλαδή, «του έψαλλε τα «εξ αμάξης», σύμφωνα με τη σημερινή μεταφορική
έννοια. Στο Α΄ κεφάλαιο του Ευαγγελίου του Ματθαίου, εδάφιο 17, διαβάζουμε:
«Πάσαι οι γενεαί από Αβραάμ έως Δαυίδ, γενεαί δεκατέσσερες. Και από Δαυίδ έως
της μετοικεσίας Βαβυλώνος γενεαί δεκατέσσαρες.
Και από μετοικεσίας Βαβυλώνος έως Του Χριστού γενεαί δεκατέσσαρες».
«Του Αβραάμ και του Ισαάκ τα καλά»: Εκφράζει ευχή σε προσφιλές πρόσωπο, με την οποία ευχόμαστε να
πλουτίσει, αλλά και ο πλούτος του να προσφέρεται απλόχερα στους συνανθρώπους
του, όπως έκανε και ο Αβραάμ (φιλοξενία του Αβραάμ).
«Του έψαλλε τον αναβαλλόμενο»: Ο
«αναβαλλόμενος είναι ένα μεγάλο και «μακρόσυρτο», πολύ συγκινητικό τροπάριο και
με ιδιαίτερη μελωδία, που ψάλλεται τη Μεγάλη Παρασκευή, λίγο μετά την
Αποκαθήλωση. Δανειζόμενοι τη φράση αυτή, δίνουμε διαφορετική σημασία στα
λεγόμενά μας, θέλοντας να τονίσουμε ότι «του έψαλλε πολλά», δηλαδή, τον «μάλωσε
πολύ». Παρόμοια σημασία έχει και η φράση «του έψαλλε τον εξάψαλμο» ή «άκουσε τον
εξάψαλμο». Εξάψαλμος: Έξι ψαλμοί του όρθρου, με κάποια διάρκεια στην ανάγνωσή
τους).
«Του ιδίου φυράματος» (για
κάποιον που έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με άλλον): «Ή ουκ έχει εξουσίαν ο
κεραμεύς του πηλού, εκ του αυτού φυράματος ποιήσαι ό μεν εις τιμήν σκεύος, ό δε εις ατιμίαν;».
Μετάφραση-Ερμηνεία Παν. Τρεμπέλα: «Δεν έχει εξουσία ο αγγειοπλάστης του
πηλού, αφού από το ίδιο υλικό φτιάχνει και αγγείο πολύτιμο και αγγείο ευτελούς
αξίας; Έτσι και ο Θεός. Έχει τάξει τον καθένα για κάποιο σκοπό που εξυπηρετεί
το σχέδιό Του». (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους, Θ΄, 21).
«Το φιλί του Ιούδα» ή «το
φιλί της προδοσίας»: Δηλώνει την ύπουλη προδοσία, αφού με φιλί (το σύμβολο
που εκφράζει την αγάπη) πρόδωσε ο Ιούδας Το Χριστό (Λουκά ΚΒ΄, 47).
«Των θυρών κεκλεισμένων»:
Λέγεται για περιπτώσεις συνεδριάσεων ή μυστικών συζητήσεων, χωρίς να είναι
επιτρεπτή η παρουσία κοινού, ή άλλων συγγενών και φίλων. Προκύπτει από το
εδάφιο του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου (Κ΄, 26), που ο Χριστός μπήκε μετά την
Ανάστασή Του στον «κλειστό» χώρο που ήταν οι Μαθητές, ενώ οι πόρτες ήταν κι
αυτές κλειστές.
«Ύπαγε οπίσω μου, σατανά» (Ματθαίου ΙΣΤ΄, 22): Όταν άρχισε ο Ιησούς να λέει στους Μαθητές Του
προφητεύοντας το Πάθος που έμελλε υποστεί, ο Πέτρος Τον «παρατήρησε», τον
προέτρεψε να το αποφύγει, αφού είχε τη δύναμη. Τότε ο Χριστός εκφράστηκε με το
συγκεκριμένο εδάφιο εναντίον του, θεωρώντας τον «σκάνδαλο», αφού του υποδείκνυε
να μην ακολουθήσει το Θέλημα Του Πατρός Του. Ευνόητο είναι ότι ο Χριστός δεν
αποκάλεσε τον ίδιο τον Πέτρο «σατανά», αλλά τον πραγματικό σατανά, που
εκφραζόταν με το στόμα/με τα λόγια του κορυφαίου Μαθητή Του.
«Χολήν και όξος»: Όταν ο
Χριστός δίψασε πάνω στο σταυρό, οι στρατιώτες που ήταν εκεί κοντά Tου,
ακούμπησαν στα χείλη του σφουγγάρι βουτηγμένο σε ξύδι και χολή («όξος μετά
χολής μεμειγμένον» (Ματθαίου, ΚΖ΄, 48). Στη φράση σήμερα δίνουμε τη σημασία
της πικρίας που «ποτίζει» κάποιος τους ενεργότερες του.
«Χάβρα Ιουδαίων»
(χάβρα=εβραϊκή συναγωγή): Έτσι λέμε μεταφορικά, όταν θέλουμε ν’ αναφερθούμε σ’
ένα χώρο συγκέντρωσης, όπου μιλούν όλοι, αλλά δεν μπορούν να συνεννοηθούν
(Χάβρα = εβραϊκή συναγωγή).
«Χάθηκε από προσώπου γης»:
Σημαίνει ότι εξαφανίστηκε και δεν βρίσκεται πουθενά. Στο διάλογο μεταξύ του
Θεού και του Κάιν, αφού αυτός είχε πραγματοποιήσει την πρώτη ανθρωποκτονία στη
γη, ο Θεός του ζήτησε να φύγει από εκείνη την περιοχή., Τότε ο Κάιν απάντησε με
μεγάλη απελπισία: «Ει εκβάλλεις με σήμερον απὸ προσώπου της γης και απὸ Του
Προσώπου Σου κρυβήσομαι».
«Χαίρε, βάθος αμέτρητον»:
Λέγεται μεταφορικά, για να περιγραφεί κάποιο μεγάλο βάθος ή κάτι που φαντάζει
υπερβολικό και πολύ δυσνόητο. Ακόμα λέγεται και για λοβιτούρες ή διαπλοκές Η
φράση είναι δανεισμένη και τροποποιημένη από τους Χαιρετισμούς της Παναγίας,
την οποία χαιρετίζει ο υμνωδός με τα λόγια: «Χαίρε, ύψος δυσανάβατον
ανθρωπίνοις λογισμοίς, χαίρε, βάθος δυσθεώρητον και Αγγέλων οφθαλμοίς».
«Χαράς
ευαγγέλια»: Λέγεται ως έκφραση μεγάλης χαράς. Η φράση συμπεριλαμβάνεται σε
δοξαστικό τροπάριο στον εσπερινό του Ευαγγελισμού: «Σήμερον χαράς Εὐαγγέλια,
παρθενικὴ πανήγυρις, τα κάτω τοις άνω συνάπτεται, ο Ἀδὰμ καινουργείται, η Εύα
της πρώτης λύπης ελευθερούται[…]».
«Χτίζει σπίτια στην άμμο»:
Αναφερόμενος ο Χριστός στην αξία του Λόγου Του, χρησιμοποίησε παραβολικά τα
θεμέλια του σπιτιού και είπε: «Όποιος δεν ακούει και δεν τηρεί το λόγο μου,
μοιάζει με ανόητο άνδρα, που χτίζει το σπίτι του πάνω στην άμμο. Όταν κατέβει η
βροχή και έλθουν τα ποτάμια και οι άνεμοι, το σπίτι εκείνο θα πέσει» (Ματθαίου
Ζ΄, 27).
«Ψυχή τε και σώματι»: «Δόθηκε
ψυχή τε και σώματι», λέμε όταν θέλουμε ν’ αναφερθούμε σε κάποιοιν που «τα έδωσε
όλα». Οι λέξεις αναφέρονται σε ευχή της Θείας Μετάληψης του Μεγάλου Βασιλείου: «[…]Και
μη εις κρίμα μοι γένοιτο η μετάληψις των αχράντων και ζωοποιών Μυστηρίων σου,
μηδέ ασθενής γενοίμην ψυχή τε και σώματι, εκ του αναξίως αυτών μεταλαμβάνειν.
αλλά δος μοι, μέχρι τελευταίας μου αναπνοής[…].
«Ως εκ θαύματος»: Εκφράζει
θαυμασμό και είναι από το Γ΄ απόστιχο εσπερινού Κυριακής.
«Ως κόρην οφθαλμού»:
Παρακαλούμε/προτρέπουμε κάποιον να φυλάξει κάποιο εξαιρετικά πολύτιμο
αντικείμενο ή κάποιον δικό μας άνθρωπο (π.χ. ο γαμπρός τη νύφη), όπως την κόρη
των ματιών του. Αναφέρεται στον ψαλμό ΙΣΤ΄(16) του Δαυίδ: «[…]Φύλαξόν με ως
κόρην οφθαλμού εν σκέπη των πτερύγων Σου[…]».
«Ως πρόβατον επί σφαγήν»:
Λέγεται για κάποιον που οδηγείται άδικα, αλλά και χωρίς πολλές αντιρρήσεις στην
καταδίκη. Η φράση ανήκει στον προφήτη Ησαΐα, που προφήτευσε για την εκούσια
θυσία του Θεανθρώπου και επαναλαμβάνεται στο Ευαγγέλιο και στις Πράξεις των
Αποστόλων, καθώς και σε τροπάρια των Παθών (τη Μεγάλη Πέμπτη).
-----------------------------------------
Μεταγενέστερη σημείωση: Έχει ήδη
αναρτηθεί και το ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ. Μπορείτε να το δείτε/διαβάσετε ΕΔΩ .
