Εύθυμες και διδακτικές ιστορίες του χωριού: «Είπ’ ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα»!

     Η Παναγιώτα ήταν μια μετρημένη και ευπαρουσίαστη γυναίκα. Βάδιζε στα πενήντα  της και η κανονική της σωματική διάπλαση με την απουσία ρυτίδων από το πρόσωπό της, την μίκραιναν τουλάχιστον δέκα-δεκαπέντε χρόνια. Αν και στο χωριό της κυριαρχούσαν τα παρατσούκλια σε μεγάλη μερίδα των κατοίκων, για όλους ήταν γνωστή με το υποκοριστικό της: Γιούλα, όπως την έλεγε από μικρή η μητέρα της. Αντιδικίες δεν είχε με κανέναν. Πάντα με το χαμόγελο και με τον καλό το λόγο σε όλους, κοίταγε τη δουλειά της και την οικογένειά της και δεν έδινε πουθενά δικαίωμα να την κουβεντιάσουν. Το μόνο της «κουσούρι» ήταν που, σχεδόν πάντα, μάσαγε τσίχλα.
     Η μοναδική με την οποία είχε αντιδικία ήταν με την κατά τα άλλα «γραμματιζούμενη» Κατερίνα, η οποία μετά τη συνταξιοδότησή της είχε επιστρέψει και ζούσε μόνιμα στο χωριό της. Για τους περισσότερους ήταν η «Κατερινάρα» ή «Χοντροκατερίνα». Για τη ρατσιστική αυτή αντιμετώπιση, δεν έφταιγαν τα πολλά περιττά κιλά της, αλλά οι χοντροί τρόποι της. Άλλωστε, δεν ήταν η μόνη ευτραφής στο χωριό της. Κουβέντα καλή δεν χρώσταγε σε  κανέναν και για τίποτα, «ξεχωρίζοντας» μονίμως για την αναποδιά της.
     Η κυρά-Κατερίνα την είχε θίξει πολύ άσχημα σε μια διαφωνία τους και από τότε η Γιούλα την απέφευγε, αποφεύγοντας έτσι ν’ αντικρύσει και τη ζωγραφισμένη κακία στο πρόσωπό της. Εκείνο το απόγευμα του καλοκαιριού, όμως, η «Κατερινάρα» πέρναγε από τη ρούγα, μπροστά από το σπίτι της και δεν πρόλαβε να τη δει: Καθιστή στη μικρή της βεράντα και, αφοσιωμένη στο κέντημά μετρώντας τις βελονιές η Γιούλα, μασούσε
την τσίχλα της. Εκείνη, νομίζοντας ότι τρώει,  δεν έχασε την… ευκαιρία να βγάλει χολή το στόμα της και είπε μουρμουρίζοντας, που όμως ακούστηκε:
     «Φάε!... Φάε!... Σε λίγο δεν θα σε χωράει η πόρτα να μπεις…»!
    Δύο περαστικοί συγχωριανοί τους, που συναντήθηκαν μαζί της εκείνη τη στιγμή, ερχόμενοι από την αντίθετη κατεύθυνση, κοιτάχτηκαν μεταξύ τους με χαμόγελο αποστροφής προς τη «Χοντροκατερίνα», κάνοντας ταυτόχρονα την ίδια σκέψη: «Δεν είναι ούτε τα χαρτιά (τα πτυχία), ούτε η ομορφιά στο σώμα που μας φέρνουν κοντά στον κόσμο, αλλά οι καλοί μας τρόποι»!

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 29.10.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Τιμώντας τους ήρωες (επετειακό διήγημα)

     Έκανε αρκετές επισκέψεις στη θεία του την Αποστολία στο γηροκομείο της πόλης ο Χαρίλαος. Αν και κάπως μακρινή η συγγένειά τους – τριτοξαδέρφη του πατέρα του –, είχε νοιώσει με πολύ έκδηλο τρόπο τη στοργή της και τη αγάπη της στα παιδικά του χρόνια. Μετά τον πρόωρο χαμό της μητέρας του, τελειώνοντας ο ίδιος το δημοτικό, σχεδόν καθημερινά τους φρόντιζε, τόσο τον ίδιο και τον αδελφό του, όσο και τον πατέρα τους, αφού και τα σπίτια τους ήταν πολύ κοντά. Η σχέση αγάπης αυτή δεν ξεθώριασε, παρ’ όλο που η θεία είχε περάσει τα ενενήντα και ο Χαρίλαος τα πενήντα πέντε. Ήταν δωρήτρια του γηροκομείου και μετά το ξενιτεμό των τριών παιδιών της και την απώλεια του άντρα της, η αίτησή της να συμπεριληφθεί στους τρόφιμους έγινε άμεσα δεκτή από τη διοίκηση του ιδρύματος.
     Ο Χαρίλαος είχε γνωριστεί με όλο σχεδόν το προσωπικό του γηροκομείου και κάθε φορά που θα επισκεπτόταν τη θεία του, τους πήγαινε και κάποιο συμβολικό κέρασμα, «σαν μικρό αντίδωρο» για τη φροντίδα που της παρείχαν, όπως συνήθιζε να λέει ο ίδιος.
     Σε μία από τις επισκέψεις του, λίγες μέρες πριν την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, και κατόπιν ενημέρωσης και θετικής απάντησης του προσωπικού, ανέβηκε στον όροφο του ιδρύματος, όπου ήταν οι άνδρες τρόφιμοι. Είχε διαβάσει ότι σε έναν  από τους θαλάμους του είχε βρει καταφύγιο ένας ανάπηρος πολέμου. Οδηγούμενος εκεί από μία εργαζόμενη, έφτασαν στην ανοιχτή πόρτα του μονόκλινου δωματίου του. Ο συγκεκριμένος τρόφιμος κοιμόταν εκείνη τη στιγμή και η υπάλληλος αποχώρησε.
     O Χαρίλαος έμεινε εκεί και διακριτικά από την ανοιχτή πόρτα θαύμαζε το εσωτερικό δωματίου: Η γαλανόλευκη σε περίοπτη θέση και αριστερά της μια μεγάλη κορνίζα με τα παράσημά του, καρφιτσωμένα σε ακριβό ύφασμα. Δεξιά της σημαίας το «χρυσούν μετάλλιον ανδρείας», που με δυσκολία λόγω της αποστάσεως μπόρεσε να διαβάσει «εις τον επί τιμή συνταγματάρχην». Δεξιότερα και μια φωτογραφία του σε νεαρή ηλικία, με στρατιωτική στολή και το βαθμό του υπολοχαγού.
     Ταυτόχρονα με την κίνηση του χεριού του ο τρόφιμος άνοιξε τα μάτια του και είδε τον απροσδόκητο επισκέπτη, που θεώρησε να κοιτάζει αδιάκριτα το χώρο του.
     «Θέλετε τίποτα, κύριε;», ρώτησε ενοχλημένος και σε αυστηρό τόνο.
     «Συγχωρήστε με, κύριε συνταγματάρχα… Διάβασα πρόσφατα για εσάς στον Τύπο και ήθελα να σας επισκεφθώ, να σας γνωρίσω  και να σας εκφράσω το θαυμασμό μου και την ευγνωμοσύνη μου για την ελευθερία που μας έχετε χαρίσει…», ήταν η απάντησή του, νοιώθοντας προσβεβλημένος από τα λόγια του συνταγματάρχη.
     «Σ’ ευχαριστώ, νεαρέ μου, όμως είναι αγένεια εκ μέρους σου αυτό που κάνεις», τον παρατήρησε, και μετά από λίγα δευτερόλεπτα συμπλήρωσε: «Έλα μέσα... Τι ακριβώς θέλεις;»
     Με διστακτικά βήματα ο Χαρίλαος έφτασε μέχρι την πόρτα του θαλάμου.        
     «Σας ζητώ και πάλι συγνώμη, κύριε συνταγματάρχα… Μου επιτρέπετε να σας ασπαστώ τα χέρια που πολέμησαν για τις Αξίες μας;», τον ρώτησε κι ένα δάκρυ συγκίνησης συνόδευσε την παλλόμενη φωνή του.
     «Έλα μέσα, παιδί μου, έλα μέσα», του ξαναείπε και φάνηκε να χαλαρώνει.
     Πλησιάζοντας, παρατήρησε μια μεγάλη ουλή στην αριστερή παρειά του, κάτι που τον δυσκόλευε και στην ομιλία. Σε λίγο που, μάλλον με δισταγμό, του έδωσε τα χέρια του να τα ασπαστεί, είδε ότι από το ένα έλειπαν τα τρία δάχτυλα. Σε επόμενη επίσκεψή του ο συνταγματάρχης του αποκάλυψε ότι είχε ακρωτηριαστεί από σφαίρα στο δεξί του πόδι, στη μέση του μηρού. Αυτό δεν ήταν ορατό, αφού ήταν σκεπασμένος με μια ελαφριά κουβέρτα.
     Η πρώτη αυτή γνωριμία εξελίχθηκε σταδιακά σε μια αμοιβαία και ειλικρινή σχέση φιλίας σε επόμενες επισκέψεις, ο δε Χαρίλαος εκδήλωνε με κάθε τρόπο το σεβασμό του και το θαυμασμό του στον ήρωα. Αχόρταγα άκουγε και από το στόμα του ένδοξες ιστορίες που γράφτηκαν κατά την εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα, στις 28 του Οκτώβρη του 1940.
    Ένα πρωί, χτύπησε το τηλέφωνο του Χαρίλαου, πριν ακόμα φύγει για τη δουλειά του. Η κλήση ήταν από το γηροκομείο και η καρδιά του χτύπησε δυνατά και γρήγορα, φοβούμενος ότι κάτι σοβαρό είχε συμβεί στη θεία του. Όμως, η γυναικεία φωνή που τον καλούσε, του ανακοίνωσε το θάνατο του συνταγματάρχη. Ο ίδιος είχε δώσει το τηλέφωνό του στο προσωπικό του ιδρύματος και είχε παρακαλέσει να τον ενημερώσουν, αν κάτι του συμβεί.
     Ο Χαρίλαος ήταν από τους λίγους που συνόδευσαν τον ήρωα στην τελευταία του κατοικία, αφού ο ίδιος δεν είχε δημιουργήσει οικογένεια και οι συγγενείς του που τον επισκέπτονταν ήταν ελάχιστοι. Μεταξύ των λίγων στεφάνων της τελετής, ήταν και αυτό του υπουργού εθνικής αμύνης, χωρίς ο ίδιος να παρίσταται, ενώ ένας σύντομος επικήδειος λόγος εκφωνήθηκε από εκπρόσωπο του οικείου νομάρχη. Σαν τελευταία πράξη μνήμης προς τον εκλιπόντα, ο Χαρίλαος κατέθεσε λίγες μέρες μετά ένα σεβαστό χρηματικό ποσό στο γηροκομείο της πόλης.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 26.10.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Εύθυμες ιστορίες του χωριού: Ανύπαντρος και μετά το γάμο!

 

     Τράβηξε δυο ρουφηχτές γουλιές καφέ από το χοντρό φλιτζάνι ο μπάρμπα-Θανάσης στο καφενείο εκείνο το χειμωνιάτικο απόγευμα και ακούμπησε με το σαγόνι του στις δυο του παλάμες, που προηγουμένως είχε τη μία πάνω στη άλλη στη μαγκούρα του. Έξω φύσαγε ένας διαβολεμένος αέρας και το κρύο έτσουζε. Μόνο κάνα σπουργιτάκι κατέβαινε από τα γυμνά πλατάνια της πλατείας που και που ν’ αρπάξει βιαστικά κάποιο σποράκι με το ράμφος του από το έδαφος. Οι ελάχιστοι περαστικοί στο δρόμο ήταν βαρειά ντυμένοι και μόνο τα μάτια είχαν ακάλυπτα. Η ξυλόσομπα μέσα στο καφενείο-μπακάλικο του κυρ-Θωμά έκαιγε στο φουλ και σκορπούσε μια γλυκειά θαλπωρή στους θαμώνες του.
    Σχεδόν μόνιμοι οι καφενόβιοι του κυρ-Θωμά, στην πλειοψηφία τους υπερήλικες, που κύρια ασχολία τους εκεί ήταν η δηλωτή και η πρέφα. Οι νεότεροι έπιαναν ένα-δυο τραπέζια στην άκρη και λέγανε τα δικά τους, συνήθως χαμηλόφωνα για να μην ακούγονται. Όταν το θέμα τους δεν ήταν «μυστικό», τα γέλια και τα ξεφωνητά τους ακούγονταν πολύ δυνατά και έξω από το μαγαζί.
     «Ησυχάστε, ρε! Μας πήρατε τ’ αυτιά!», προέτρεπαν τότε αυστηρά οι μεγαλύτεροι, αλλά τίποτα εκείνοι! Ησύχαζαν για λίγο και μετά πάλι φωνές και χαχανίσματα.
     Αλλά και μεταξύ των μεγάλων, συχνά άναβαν τα αίματα από τις διαφωνίες τους, κυρίως για το παιχνίδι, ή για εκείνους που έπαιζαν με μπαγαποντιές. Ο μπάρμπα-Θανάσης σπάνια έπαιζε. Συχνά παρακολουθούσε σιωπηλός τους άλλους και πολύ πρόθυμα έλεγε διάφορες ιστορίες από τη ζωή του ή από τη ζωή άλλων.
     Έτσι κι εκείνη τη ημέρα, οι αψιμαχίες μεταξύ των μεγάλων δεν άργησαν και δεν φαινόταν να ηρεμήσουν εύκολα. Τότε είπε ο κυρ-Θωμάς:
     «Δεν μας λες καμιά ιστορία, Μπάρμπα-Θανάση, από κείνες τις νόστιμες που ξέρεις εσύ;».
     Τη συνήθιζε αυτή την τακτική ο κυρ-Θωμάς, ειδικά όταν ήθελε να αποφορτίσει το κλίμα και να καταλαγιάσουν οι διενέξεις μεταξύ των «εμπλεκομένων». Ο μπάρμπα-Θανάσης σκέφτηκε για λίγα δευτερόλεπτα, σήκωσε το κεφάλι του που το είχε ακουμπισμένο στις παλάμες του στη μαγκούρα του, έσιαξε το μουστάκι του και άρχισε, γνωρίζοντας και ο ίδιος ότι θα στραφεί προς εκείνον η προσοχή των θαμώνων και θα σταματήσουν οι φωνές. Πολύ γρήγορα τα πνεύματα ηρέμησαν και όλοι τον άκουγαν με προσοχή:
    «Θα σας πω μια ιστορία από το γάμο μου, που δεν την ξέρετε, παιδιά. Εγώ με την κυρά μου, Θεός σ’χωρέστηνε, παντρευτήκαμε μήνα θεριστή. Έγινε ο γάμος στο χωριό της, αλλά η συμφωνία των γονιών μας ήταν να παραμείνει η νύφη στο σπίτι της, κοντά τους, μέχρι το Σεπτέμβρη που θα μάζευαν τις δουλειές τους! Έτσι, μετά το γάμο ήρθαμε στο χωριό, στο δικό μου σπίτι, αλλά σε δυο μέρες την ξαναπήγα στον πατέρα της, όπως είχανε συμφωνήσει οι γέροι μας!».
     «Και τί γάμος ήταν αυτός, με γυναίκα… δύο ημερών;... Σε γελάσανε, μπάρμπα-Θανάση! Σε γελάσανε!...», είπε με σκοπό να τον πειράξει καλοπροαίρετα ένας αρκετά νεότερος θαμώνας.
      «Και μετά το γάμο, ανύπαντρος ήτανε!», συμπλήρωσε κάποιος άλλος της ίδιας περίπου ηλικίας και τα γέλια όλων ακούστηκαν και στο δρόμο!
     «Μη γελάτε, παιδιά! Μη γελάτε! Στις συμφωνίες και στις αποφάσεις των γονιών μας δεν ξέραμε τί θα πει να φέρουμε αντίρρηση! Σεβόμαστε το κάθε τι που μας λέγανε και ποτέ δεν κάναμε του κεφαλιού μας!», απάντησε με πολλή σοβαρότητα εκείνος και έσιαξε πάλι το παχύ μουστάκι του!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 9.10.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Προσκύνημα στα Γιαννιτσά-οδοιπορικό στην Πέλλα

Η ΠΑΤΡΙΣ
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ
ΤΩΝ ΕΙΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ
ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΤΗΣ
1912-1913

Περιεχόμενα:
Πρόλογος
Το ταξίδι-άφιξη
Επισκέψεις-ξεναγήσεις στην πόλη
Η εκπομπή
Επίσκεψη στα Λουτρά Πόζαρ και στην Έδεσσα
Επίλογος
 
Πρόλογος
 
     Το «προσκύνημα στα Γιαννιτσά» ήταν μια ανεκπλήρωτη επιθυμία του παππού μου Κωνσταντίνου Παπακωνσταντόπουλου, βετεράνου των βαλκανικών πολέμων και του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Ο Κωνσταντίνος Παπακωνσταντόπουλος έλαβε μέρος σε πολλές μάχες των πολέμων που μεγάλωσαν την Ελλάδα: των βαλκανικών. Λίγο μετά το τέλος τους, κλήθηκε και πάλι να υπηρετήσει την Πατρίδα στην πρώτη παγκόσμια σύρραξη, φτάνοντας πολεμώντας μέχρι της Οδησσό της Ρωσίας. Υπηρέτησε-πολέμησε συνολικά εννιά χρόνια και τρεισήμισι μήνες. Επιστρέφοντας στο χωριό του, το Λειβάρτζι Καλαβρύτων, έζησε όπως και πολλοί άλλοι συμπολεμιστές και συναγωνιστές του: καλλιεργώντας τα λίγα στρέμματα γης του και φροντίζοντας το μικρό κοπάδι του πρόβατα, μα προ πάντων αθόρυβα, χωρίς να διεκδικήσει θέσεις και αξιώματα, αν και είχε κάθε δικαίωμα.
    Στις αμέτρητες τραγικές ιστορίες των πολέμων που έδρασε και που ποτέ δεν έχανε την ευκαιρία να διηγείται με δικαιολογημένη υπερηφάνεια ξανά και ξανά σε μεγάλη ηλικία, κατέληγε συχνά με αυτά τα λόγια: «Αχ!... Να ’τανε τρόπος να πήγαινα να ξαναπατήσω τους τόπους που πολέμησα!… Προσκύνημα θα ήτανε!...», εννοώντας πάντα τους Ελληνικούς τόπους. Οι δυσκολίες της ζωής, όμως, ήταν μεγάλες, όπως και οι οικονομικές και τα συγκοινωνιακά μέσα της εποχής δεν συνηγορούσαν καθόλου εύκολα σε κάτι τέτοιο. Έτσι, έφυγε από τη ζωή το 1973, με ανεκπλήρωτη αυτή την επιθυμία/λαχτάρα του. 
     Ορισμένες από τις αφηγήσεις του από τις περιπέτειες των πολέμων, που άκουγα από το στόμα του σε πρώτη σχολική ηλικία, αποτυπώθηκαν από τότε στο μυαλό μου. Μια φωτογραφία του μετά την νικηφόρα μάχη των Γιαννιτσών (19-20 Οκτωβρίου 1912), που είδε το φως της δημοσιότητος το 2005, μου ξύπνησε τις μνήμες αυτές, οι οποίες «γέννησαν» το βιβλίο μου «η φωτογραφία» (2012, ακριβώς εκατό χρόνια μετά). Στις σελίδες του ξεδιπλώνεται μια αλληλουχία αναμνήσεων από τα παιδικά μου χρόνια, με τον παππού μου ως ένα από τα κεντρικά του πρόσωπα. Είχε μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό και το 2019 ήλθε η δεύτερη έκδοσή του.

Το βιβλίο "Η Φωτογραφία"

     Τη «σκυτάλη» στην επιθυμία αυτή του παππού πήρε ο πατέρας μου, Χρήστος Παπακωνσταντόπουλος, ο οποίος πολύ το ήθελε και πάντα το εξέφραζε να «πατήσει τα χώματα που απελευθέρωσε ο πατέρας του». Πάλι, όμως, οι δυσκολίες «μπροστά». Το μόνο που κατορθώθηκε, ήταν ένα ταξίδι μαζί μου μέχρι το Μπιζάνι και τα Γιάννενα, «κατάθεση στεφάνου», όπως είπε ο ίδιος με πολλή συγκίνηση όταν βρεθήκαμε εκεί. Φεύγοντας και ο πατέρας μου από τη ζωή το 2007, ένοιωθα πολύ προσωπικά το βάρος του «τάματος» αυτού. Μια όμορφη συγκυρία σήμερα, εν έτει 2021, πραγματοποίησε τον πολλών δεκαετιών αυτόν διακαή πόθο: Ήταν η διαδικτυακή, κατ’ αρχήν, γνωριμία με τον Στρατηγό (ε.α.) της Ελληνικής Αστυνομίας (ΕΛΑΣ) κ. Βασίλη Τραούδα και η εκ παραλλήλου φιλία του με τον στενού βαθμού συγγενή μας, τον Παναγιώτη Γιαννούλα, επίσης Στρατηγό (ε.α.)  της ΕΛΑΣ.
     Μια δεύτερη ευτυχής συγκυρία είναι και η ιδιότητα του Βασίλη Τραούδα ως παραγωγού στον τηλεοπτικό σταθμό PELLA TV, που η πρότασή/πρόσκλησή του για μια εκπομπή με θέμα το βιβλίο μου «η φωτογραφία», ήταν πραγματική ευλογία. Καλλιεργώντας και ερευνώντας το θέμα, η εκπομπή εξελίχθηκε και ως ένα αφιέρωμα σε Καλαβρυτινούς μαχητές των Γιαννιτσών.
 
Το ταξίδι-η άφιξη
 
     Η «αιτία», λοιπόν, υπήρχε και την «αφορμή» έφερε η πρόσκληση του Βασίλη Τραούδα. Έτσι, με πολλή διάθεση και με γεμάτες τις αποσκευές μου με όλες τις λεπτομέρειες για την εκπομπή-αφιέρωμα και απότιση φόρου τιμής στους Καλαβρυτινούς Απελευθερωτές της ένδοξης πόλης των Γιαννιτσών, ξεκινήσαμε το πρωινό εκείνης της Πέμπτης, στα μέσα του Ιουλίου 2021, με τη σύζυγό μου και τον Παναγιώτη, ο οποίος, πέραν των άλλων, είχε να συναντηθεί με το συνάδελφό του πολλά χρόνια. Ο καιρός ήταν πολύ ζεστός, σε επίπεδα καύσωνα, αλλά αυτό δεν μας επηρέασε καθόλου. Η καλή μας διάθεση από τη μια και η καλή απόδοση του κλιματισμού του αυτοκινήτου από την άλλη, ήταν τα καλύτερα αντίδοτα στο κάμα του Αλωνάρη.
     Μακρύ το ταξίδι, μακρές και οι συζητήσεις με διάφορα θέματα στη διαδρομή. Εκτός από διάφορα οικογενειακά, η αποξήρανση της λίμνης της Κωπαΐδας, η μάχη των Θερμοπυλών με τα ιαματικά λουτρά της περιοχής, η Λαμία με την παλιά της ονομασία (Ζητούνι), η ιστορική γέφυρα του Γοργοποτάμου και η νέα εθνική οδός Αθηνών-Θεσσαλονίκης με τα μεγάλα τούνελ ήταν κάποια από τα θέματα των μακροσκελών συζητήσεών μας. Έτσι, ούτε που καταλάβαμε πότε αντικρύσαμε το βουνό-κατοικία των δώδεκα θεών και το «αντίπαλό» του, την Όσσα (Κίσσαβο), που ποτέ… δεν μονιάσανε!
     Ο όρος που είχε θέσει να περάσουμε από το σπίτι του ο διαμένων στη Λεπτοκαρυά, φίλος μας και συγγενής μας Γιώργος Γιαννούλας, δεν μπορούσε ούτε ν’ αγνοηθεί, ούτε να περιφρονηθεί. Μετά την υποδοχή, την Αβραμιαία φιλοξενία που είχαν ετοιμάσει με τη σύζυγό του, την εξαίρετη Χρύσα και όλη του την οικογένεια, ακολούθησε ο καφές με συνεχή κουβεντούλα και μόνιμη τη διάθεση. Τον καφέ ακολούθησε ένα δίωρο απολαυστικό μπάνιο στη φανταστική κοντινή θάλασσα. Μεγάλες οι μέρες του Ιουλίου, αφού δεν είχε περάσει ακόμα ούτε ένας μήνας από τη θερινή ισημερία. Όπως λέμε και στον τόπο μου «το καλοκαίρι η μέρα είναι χρόνος». Επομένως, μεγάλη και η ταξιδιωτική μας απόλαυση.
    Το υπόλοιπο της διαδρομής μας μέχρι τα Γιαννιτσά ήταν μία ώρα, περίπου, οπότε είχε προχωρήσει το απόγευμα όταν ξεκινήσαμε. Όσο πλησιάζαμε, όλο και περισσότερο έφερνα στις σκέψεις μου πολλές από τις αφηγήσεις του παππού μου για την ένδοξη πόλη και τα συναισθήματα που με πλημύριζαν γίνονταν εντονότερα. Η πραγματοποίηση του προσκυνήματος που χρόνια με απασχολούσε πλησίαζε!
     Μετά την σύντομη και πρόχειρη τακτοποίηση των αποσκευών μας σε ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης, για το οποίο πολύ πρόθυμα είχε φροντίσει ο Βασίλης, του τηλεφώνησα.
     «Να πω καλώς ορίσατε;», ήταν η πρώτη του κουβέντα μόλις απάντησε και σε λίγη ώρα ήταν μαζί μας. Η διαδικτυακή μας φιλία είχε λάβει κιόλας δια ζώσης μορφή! Σε λίγο μας οδήγησε σε μια γνωστή του ταβέρνα και μετά τις βραδινές γαστρονομικές απολαύσεις και τις συζητήσεις για διάφορα θέματα, καθώς και κάποιες ενημερώσεις για την τηλεοπτική εκπομπή της επόμενη ημέρας, δεν… κουράστηκε καθόλου να μας καταλάβει ο Μορφέας στα κρεβάτια του εξαιρετικού ξενοδοχείου.
 
Επισκέψεις-ξεναγήσεις στην πόλη
 
     Την άλλη μέρα το πρωί η παρέα μας μεγάλωσε. Εκτός από τον Βασίλη, η μέχρι τότε διαδικτυακή φιλία μας με τον Γιάννη Παπαλαζάρου, εκπαιδευτικό, ιστορικό και συγγραφέα, έλαβε κι αυτή διά ζώσης μορφή. Ακούραστα και οι δυο τους μας ξενάγησαν στην ηρωική πόλη και «είδαν πολλά τα μάτια μας»! Από ιστορικά μνημεία, ναούς, μέχρι οθωμανικές επιγραφές.
     Μετά τον απαραίτητο καφέ, οι επισκέψεις μας ξεκίνησαν από το μνημείο των πεσόντων κατά την απελευθέρωση της πόλης στις 20 Οκτωβρίου 1912. Εκεί είναι γραμμένα τα ονόματα των πεσόντων υπερασπιστών, μεταξύ των οποίων και δύο Καλαβρυτινών. Από εκεί κατευνθήκαμε στο μνημείο των εκτελεσθέντων Γιαννιτσιωτών υπό των στρατευμάτων της ναζιστικής κατοχής, στις 14 Σεπτεμβρίου 1944. Ένα θέμα που πάντα με «καίει» ως Καλαβρυτινό και η πρότασή μου στους Δήμους των δύο πόλεων είναι η αδελφοποίησή τους. Σχετικό γραπτό αίτημά μου έχουν ήδη στα χέρια τους και οι δύο Δήμαρχοι. Θέλω να πιστεύω ότι και εν όψει του εορτασμού της 109ης επετείου της νικηφόρας μάχης των Γιαννιτσών (20.10.2021), το αίτημα θα γίνει αποδεκτό, πολλώ δε μάλλον για τον εορτασμό των 110 χρόνων.

Δείχνοντας ονόματα δύο Καλαβρυτινών πεσόντων
στη μάχη των Γιαννιτσών

Το Μνημείο τον εκτελεσθέντων Γιαννιτσιωτών
υπό των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, 14 Σεπτ. 1944 

     Τελευταία μας επίσκεψη, πριν το μεσημέρι, ήταν στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Γιαννιτσών, όπου εκεί ο ιστορικός Γιάννης Παπαλαζάρου και η διευθύντρια μας έκαναν μια υποδειγματική ξενάγηση. Έχοντας μια ιδιαίτερη αδυναμία στη λαογραφία, έβλεπα και άκουγα μαγεμένος, μαζί και όλη η παρέα, φυσικά. Με τάξη και με ιστορική εξέλιξη τα εντυπωσιακά εκθέματά του, ζωντάνευαν μπροστά στα μάτια μας άλλες εποχές. Και μαζί με όλα αυτά, οι ομοιότητες των εκθεμάτων με αυτά  του πρότυπου λαογραφικού μουσείου του χωριού μου, του «Κέντρου Λαογραφίας και Λειβαρτζινής Παράδοσης» (ΚΕ.ΛΑ.ΛΕΙ.ΠΑ), ήταν πολύ μεγάλες.

Επίσκεψη-ξενάγηση στο
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Γιαννιτσών

Εκθέματα στο Μουσείο από την ιστορική Μάχη των Γιαννιτσών

Αναπαράσταση σχολικής αίθουσας στο Μουσείο

     Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Γιαννιτσών ιδρύθηκε 1997 από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος», με σκοπό την προβολή της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας.
     Από τα κτίσματα εκείνα που ελκύουν το μάτι του επισκέπτη της πόλης, είναι και «ο πύργος του ρολογιού», ένα ορθογώνιο κτίριο, ύψους 25 μ. Σύμφωνα με οθωμανική επιγραφή επί του μνημείου, αυτό κτίστηκε το 1754 από τον Σερίφ Αχμέτ. Στην οροφή του υπήρχε ένας πυργίσκος, όπου βρίσκονταν τα ρολόγια. Αυτός καταστράφηκε από βλήματα όλμου το 1946. Ο πύργος εξυπηρετούσε και στρατιωτικούς σκοπούς, καθώς από τα παράθυρά του μπορούσαν οι τούρκοι να ελέγχουν όλη την περιοχή.

"Ο πύργος του ρολογιού"

     Μετά την απελευθέρωση, οι τελευταίοι κατακτητές έφυγαν από την πόλη τα έτη 1924-1925.
     Επικρατέστερη εκδοχή της ονομασίας τη πόλης, είναι ότι αυτή προέρχεται από τον πρώτο τούρκο που εκστράτευσε στη Μακεδονία, τον Γαζή Εβρενός και την ονόμασε «Γενιτσέ ι Βαρντάρ» (Νέος Βαρδάρης). Εκεί ήταν και το ορμητήριό του για την κατάκτηση και άλλων γειτονικών πόλεων.

Κάνοντας νέους φίλους στα Γιαννιτσά!

     Σε κοντινή απόσταση από τα Γιαννιτσά βρίσκονται τα ερείπια της Αρχαίας Πέλλας, γενέτειρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πρωτεύουσας της Αρχαίας Μακεδονίας.
 
Η εκπομπή
 
     Μη έχοντας την απαιτούμενη «άνεση» μπροστά στον τηλεοπτικό φακό, δεν κρύβω τις ανησυχίες που είχα. Οι ανησυχίες μου δεν οφείλονταν μόνο στην έλλειψη «άνεσης», αλλά και στα συναισθήματα τα οποία με διακατείχαν. Η οικειότητα, όμως, με τον παραγωγό Βασίλη Τραούδα και οι συμβουλές του επέδρασαν πολύ θετικά.
      Κρίνω ότι θα ήταν πλεονασμός να γράψω κάποιες λεπτομέρειες για την ωριαία εκπομπή στην τηλεόραση PELLA TV, με τίτλο «Μια φωτογραφία – μια ιστορία» και με υπότιτλο «Προσκύνημα εγγονού στα ηρωικά χνάρια του παππού του στη Μακεδονία», που μεταδόθηκε στις 29.7.2021 και σε επανάληψη δύο μέρες μετά. Η εκπομπή έχει αναρτηθεί και στο διαδίκτυο (YouTube) και μπορείτε να την παρακολουθήσετε ΕΔΩ .
 
Επίσκεψη στα λουτρά Πόζαρ και στην Έδεσσα    
 
     Η επιτυχία της εκπομπής μου έφερε μεγαλύτερη χαλάρωση, όπως την ίδια χαλάρωση έφερε και στη σύζυγό μου και στον Παναγιώτη. Με αυτό δεδομένο, εκμεταλλευτήκαμε και την επόμενη μέρα, το Σάββατο, για μια ακόμα εξόρμηση: Στα λουτρά Πόζαρ και στην Έδεσσα.
     Σε μικρή απόσταση από τα Γιαννιτσά, βρίσκονται τα λουτρά Πόζαρ. Η ονομασία τους έχει Σλαβική ρίζα, με τη σημασία «φωτιά». Είναι γνωστά, επίσης, και ως Λουτρά Αριδαίας ή Λουτρά Λουτρακίου, αφού είναι κοντά στο Λουτράκι της Πέλλας. Πρόκειται για πηγές που αναβλύζουν ζεστό νερό, θερμοκρασίας 37^ο Κελσίου, χειμώνα καλοκαίρι και είναι ιαματικές. Οι παρακείμενες εγκαταστάσεις που έχουν αναπτυχθεί, παρέχουν στον επισκέπτη πολύ καλή διαμονή και φιλοξενία.
     Τα νερά των λουτρών Πόζαρ πηγάζουν από του πρόποδες του όρους Καϊμακτσαλάν (Βόρα) και καταλήγουν στο Θερμοπόταμο Αριδαίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι «πλάι-πλάι» πηγάζουν θερμά και παγωμένα και κατά τη ροή τους προς την πεδιάδα της Αριδαίας σχηματίζουν πολλούς καταρράκτες. Βγαίνοντας ο λουόμενος από τα θερμά, που σχηματίζουν μικρή λίμνη, μπορεί ακριβώς δίπλα να νοιώσει τη διαφορά στα παγωμένα νερά του καταρράκτη (βλ. φωτογραφία).

Στα λουτρά Πόζαρ

     Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, τα λουτρά θεωρούνταν τόπος χαλάρωσης και αποκατάστασης των Μακεδόνων βασιλέων, ειδικά μετά από μάχες και πολυετείς πολέμους. Ενδεχομένως να λειτουργούσαν και στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και στα μετέπειτα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά χρόνια. Η ύπαρξη παρακείμενων σπηλαίων, οδήγησε τελευταία και μετά από έρευνες, στην ίδρυση του πρώτου σπηλαιολογικού πάρκου στην Ελλάδα.
     Σχετικά μικρή και η απόσταση της Έδεσσας από εκεί, η πόλη μάς υποδέχθηκε με τα καλύτερά της. Η παραγωγή φρούτων εποχής ήταν στις δόξες της. Τα περίφημα κεράσια «Βοδενών», τα βύσσινα, τα ροδάκινα και τα βερίκοκα είχαν τη δική τους πρωταγωνιστική θέση στο εμπόριο και στη φιλοξενία. Μαζί με το μεσημεριανό μας σε κεντρικό σημείο της πόλης και υπό τις δροσιές των βαθύσκιωτων δέντρων, τα τιτιβίσματα των χελιδονιών και τα ισοκρατήματα των τζιτζικιών, απολαύσαμε και τον απέραντο κάμπο στο απόλυτο πράσινο. Ξεχωριστές οι στιγμές συνάντησής μας και με άλλους φίλους μας εκεί, που με τον καφέ και την κουβέντα γίνονταν όλα ιδιαίτερα.
     Η πόλη είναι φημισμένη για τους  καταρράκτες της και βρίσκεται πάνω στην αρχαία Εγνατία Οδό. Η ίδρυσή της συνδέεται με τους Αργείους της Πελοποννήσου, καθώς ο αρχηγός του Κόρανος οδηγήθηκε εκεί ύστερα από χρησμό του Μαντείου των Δελφών. Άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν Θράκες, τους οποίους εκτόπισαν οι Αργείοι.
     «Πύργος μέσα στο νερό» σημαίνει το όνομα της Έδεσσας από τα αρχαία χρόνια, αφού είχε και έχει έντονο το υγρό στοιχείο  Η επίσης γνωστή ονομασία της Βοδενά προέρχεται από τη σλαβική λέξη «voda», που σημαίνει νερό, αφού δέχθηκε μεγάλο σλαβικό κύμα επί οθωμανικής κυριαρχίας. Μετά την απελευθέρωσή της το 1912 από τον Ελληνικό Στρατό, η ονομασία της είναι και πάλι Έδεσσα.

Ο μεγάλος καταρράκτης της Έδεσσας

Μικρό σπήλαιο στην περιοχή των καταρρακτών Έδεσσας

     Ακόμα και στα χρόνια της τουρκοκρατίας, η Έδεσσα υπήρξε σημαντικό αστικό και διοικητικό κέντρο της Μακεδονίας. Το αποκορύφωμα της πολιτιστικής κίνησης ήρθε την εποχή του Μεσοπολέμου. Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε και η μουσική, με συχνές συναυλίες, οπερέτες και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν τοπικές χορωδίες και φιλαρμονικές. Η παλιά μουσική παράδοση διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας και στο τέλος κάθε καλοκαιριού ομάδες κανταδόρων διασχίζουν όλες τις γειτονιές της πόλης, χαρίζοντας ιδιαίτερες στιγμές σε ντόπιους και ξένους. Αξιόλογη είναι και η λογοτεχνική της παράδοση. Στο Γυμνάσιο της πόλης φοίτησε ο Μενέλαος Λουντέμης και εικόνες από τη ζωή της περιγράφονται συχνά στα έργα του. Στον γνωστό λόγιο Εδεσσαίο Μηνά Μηνωίδη (1788-1859), καθηγητή της Ελληνικής Γλώσσας στο Παρίσι, οφείλεται και η ανάπτυξη της Ολυμπιακής Ιδέας.
     Ο, επίσης Εδεσσαίος, Παναγιώτης Ναούμ με τους αδελφούς του Δημήτριο και Αντώνιο, συμμετείχαν στις Εθνοσυνελεύσεις της Ερμιόνης της Τροιζήνας, του Άργους και του Ναυπλίου. Δυναμικά παρούσα η Έδεσσα και στον Μακεδονικό Αγώνα με πολλούς αγωνιστές.
     Λίγα χρόνια μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και τη γερμανική κατοχή, απειλήθηκαν οι καταρράκτες της πόλης. Για τις ανάγκες εξηλεκτρισμού η τότε κυβέρνηση είχε αποφασίσει την εκμετάλλευση της υδατόπτωσης και μετατροπή μεγάλης έκτασης σε λίμνη και ως εκ τούτου την κατάργηση των καταρρακτών. Μετά από μια πρωτοφανή για την εποχή διαμαρτυρία των κατοίκων για τη διάσωση του φυσικού πλούτου της πόλης τους, στις αρχές δεκαετίας του 1960, ανακλήθηκε με δικαστικές παρεμβάσεις η κυβερνητική αυτή απόφαση. Αρκετά αργότερα (1998) ο Δήμος βράβευσε το Σύλλογο Προστασίας Φυσικών Καλλονών Εδέσσης και Περιχώρων, που πρωτοστάτησε για την διάσωση του αιωνίου συμβόλου της πόλης. Οι σημερινές δραστηριότητες με τις ανεμογεννήτριες, θυμίζουν πολύ εκείνη την εποχή!
     Λίγη ώρα μετά την επιστροφή μας στα Γιαννιτσά, η παρέα μας μεγάλωσε ακόμα περισσότερο. Το βράδυ εκείνο του Σαββάτου, οι φίλοι μας Βασίλης Τραούδας και Γιάννης Παπαλαζάρου με τις συζύγους τους Όλγα και Ελένη, μας είχαν καλέσει σε δείπνο. Η εξυπηρέτηση και η προθυμία του προσωπικού στην ταβέρνα της Χρύσας Μαϊλιάνη, ήταν υποδειγματική και τα εδέσματα με τη συνεχή κουβέντα μας εύφραναν τις αισθήσεις μας. Ιδιαίτερες στιγμές και η ανταλλαγή βιβλίων μεταξύ μας. Αν και νύχτα, η θέα ήταν απερίγραπτη! Βλέπαμε όλη την πόλη και μακριά τα φώτα της Έδεσσας.

Δείπνο-φιλοξενία στην ταβέρνα της Χρύσας

Επίλογος
 
     Για επίλογο του τετραήμερου αυτού ταξιδιού και προσκυνήματος στην ένδοξη και ιστορική και μαρτυρική πόλη των Γιαννιτσών, είχαμε αφήσει την Αρχαία Πέλλα, πρωτεύουσα του Μακεδονικού βασιλείου και γενέτειρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την οποία επισκεφθήκαμε πριν την αναχώρησή μας, την Κυριακή το πρωί. Πέρα από τα σωζόμενα μνημεία των εξωτερικών χώρων, θαυμάσαμε και τα πολλά και πολύ αξιόλογα εκθέματα του μουσείου, αδιάψευστοι μάρτυρες όλα μαζί της αίγλης και της ακτινοβολίας της ιστορικής Μακεδονικής πόλης, την οποία μαζί με όλη τη Μακεδονία μας επιδιώκουν σήμερα κάποιοι προς βορράν γείτονές μας να καπηλευτούν.

Αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Πέλλας

Τραπέζι Ελληνιστικής περιόδου (Μουσείο Αρχαίας Πέλλας)

    Όσο πλησίαζε το μεσημέρι, ο ήλιος έκαιγε και η ζέστη γινόταν όλο και πιο αισθητή. Πήραμε το δρόμο της επιστροφής στην Αθήνα, χορτασμένοι και αναβαπτισμένοι απ’ όλα όσα είδαμε και όσα ζήσαμε. Η εκπλήρωση χρέους προς τους κοντινούς προγόνους μου, που δεν κατάφεραν οι ίδιοι να επισκεφθούν τα Γιαννιτσά, με ανακούφιζε και ένοιωθα ότι θα είναι κι αυτοί ανακουφισμένοι. Αλλά και για την απότιση φόρου τιμής στους Καλαβρυτινούς Απελευθερωτές των Γιαννιτσών, πεσόντες και μη στην καθοριστικής σημασίας αυτή μάχη στις 19 και 20 Οκτώβρη 1912, ένοιωθα και νοιώθω έντονα τα συναισθήματα.  
    Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω θερμά και εκ μέρους όλων μας για μια ακόμα φορά τον εκλεκτό φίλο μας και πολύ αξιόλογο άνθρωπο κ. Βασίλη Τραούδα για την πρόσκληση, την τηλεοπτική εκπομπή, την ξενάγηση, τη φιλοξενία, το ξεχωριστό ενδιαφέρον. Εξ ίσου θερμές ευχαριστίες και στον τηλεοπτικό σταθμό PELLA TV. Ομοίως ευχαριστώ και τον, επίσης αξιόλογο και ξεχωριστό φίλο μας, κ. Γιάννη Παπαλαζάρου. Το ίδιο και τις συζύγους τους -φίλες μας πλέον-, κ. Όλγα Τραούδα και κ. Ελένη Παπαλαζάρου, καθώς και κάθε άλλον που συνέβαλε, ώστε το προσκύνημα να γίνει ιεροτελεστία! Σημειώνω και πάλι ότι θέλω να πιστεύω πως οι οι Δήμαρχοι των δύο ιστορικών, ενδόξων και μαρτυρικών πόλεων Καλαβρύτων και Πέλλας θα κάνουν αποδεκτό το ταπεινό αίτημά μου για την αδελφοποίηση κι έτσι θα μας δίνονται οι ευκαιρίες να συναντιόμαστε συχνότερα και να τα λέμε περισσότερο!  

-----------------------------------------------
Πηγές: Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, Διαδίκτυο

Σημείωση: Για μεγέθυνση των φωτογραφιών, "πατήστε" επάνω σε αυτές.

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 8.10.2021

( Σύντομο βιογραφικό σημείωμα δείτε ΕΔΩ )