Πόσο ισχυρά είναι σήμερα τα ιδανικά του έπους του ’40;

     «Για Του Χριστού την πίστη την αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία» ξεσηκώθηκαν μια χούφτα Έλληνες το 1821 και αποτίναξαν ζυγό τετρακοσίων χρόνων μιας ολόκληρης αυτοκρατορίας. «ΟΧΙ», βροντοφώναξε και όρθωσε το ανάστημά της η μικρή Ελλάδα στην εισβολή του κατακτητή στις 28 του Οκτώβρη του 1940, τη στιγμή που άλλες χώρες συνθηκολογούσαν. Και ήταν τόσο βροντερό αυτό το «ΟΧΙ», που ακούστηκε δυνατό και ξεκάθαρο σε όλη την οικουμένη! 

     Τα ιδανικά που όπλισαν το καριοφίλι και την πάλα του 1821 και το «ΟΧΙ» του 1940 ήταν ίδια: η πίστη, η πατρίδα, η οικογένεια, οι παραδόσεις μας. Αυτά τα ιδανικά της φυλής μας έβαλαν ορισμένοι στο στόχαστρο και φρόντισαν να τρωθούν, για να μας κατακτήσουν άνευ όπλων. Δυστυχώς, και με τη δική μας συγκατάθεση και παθητική αποδοχή, αυτό επιτυγχάνεται στις μέρες μας, σε περιόδους ευημερίας και όχι δοκιμασίας.

     Στις δύσκολες στιγμές της η Πατρίδας μας πρόστρεχε στο Χριστό, στην Παναγία και στους αγίους μας. Σήμερα, που «περνάμε καλά», χαλαρώνουμε ή και καταργούμε τον εκκλησιασμό και αποκαθηλώνουμε από τις σχολικές αίθουσες και τις δημόσιες υπηρεσίες ιερά σύμβολα και εικόνες. Με την ίδια ευκολία υποστέλλουμε και εθνικά σύμβολα και εικόνες ηρώων που μας χάρισαν την ελευθερία.

     Κάτι ανάλογο γίνεται και στον παραδοσιακό θεσμό της οικογένειας, που αντικαθίσταται από άλλες «εναλλακτικές» και «μοντέρνες» μορφές της. Παράλληλα, τα ερωτικά «τρίγωνα», «τετράγωνα», ή και «πολύγωνα», παρουσιάζονται σαν κάτι το απόλυτα φυσιολογικό ή και επιβεβλημένο στη ζωή της οικογένειας, με αποτέλεσμα την όλο και πιο χαλαρή συνοχή της και την πολύ εύκολη διάλυσή της. Όλα αυτά δεν επιβάλλονται από την πλειοψηφία, αλλά από μικρή μειοψηφία και η πλειοψηφία καλείται επιτακτικά να τα αποδεχτεί και να τα υιοθετήσει.

     Ο Αξιοκεντρικός χαρακτήρας της διαπαιδαγώγησης που δινόταν στο παιδί από μικρή ηλικία και μέσα από τα σχολικά βιβλία, σήμερα έχει εκλείψει. Ευτυχώς που υπάρχουν φωτισμένοι δάσκαλοι και δίνουν πολλά περισσότερα στους μαθητές τους, απ’ ότι τους υποδεικνύεται. 

     Βλέπουμε καθημερινά και το επίπεδο γενικότερης παιδείας της κοινωνίας, τον ωχαδερφισμό, την αδιαφορία, τον εγκλωβισμό της ζωής μας στον εγωκεντρισμό, στον (υπερ)καταναλωτισμό και στην υποτιθέμενη καλοπέραση. Και είναι δεδομένο πως οι συνεχείς εκπτώσεις δεν οδηγούν πουθενά αλλού, παρά στον ευτελισμό και την ισοπέδωση. Έτσι, έχουμε δει, π.χ., γαμήλιες δεξιώσεις στο θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ»! Πώς να χαρακτηρίσει κανείς τέτοιες «εκδηλώσεις»; Ασέβεια; Προσβολή; Εκτροχιασμό; Ίσως είναι λίγα όλ’ αυτά!

     Στο ίδιο μήκος κύματος και τα ΜΜΕ, ιδίως η τηλεόραση και το διαδίκτυο, που ενώ θα μπορούσαν να είναι άριστα εκπαιδευτικά μέσα, αλλού εστιάζουν κι αυτό δεν συμβάλλει στο γενικό επίπεδο παιδείας. Το αντίθετο, μάλιστα, με αποτέλεσμα να μην μας ξεφεύγει το παραμικρό από την τελευταία λεπτομέρεια της εμφάνισης κάθε επίδοξης σταρ, ενώ για σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας μας και για μορφές των αγώνων και της ελευθερίας να επικρατεί ημιμάθεια ή αμάθεια. Το ακόμα πιο ανησυχητικό είναι πως τέτοιες «εστιάσεις», έχουν και πολυπληθές κοινό που τις παρακολουθεί.

     Μήπως δεν «σημαιοστολιζόμαστε» και δεν πανηγυρίζουμε κάθε φορά που η ποδοσφαιρική μας ομάδα θα επικρατήσει της αντιπάλου της; Και βέβαια, δεν είναι κατηγορητέο αυτό, όταν δεν συνοδεύεται από φανατισμό. Στις εθνικές γιορτές, όμως, σε ελάχιστα μπαλκόνια κυματίζει η γαλανόλευκη!

     Και πώς θα σεβαστεί και πώς θα κατανοήσει το νόημα της Μεγάλης Παρασκευής το παιδί, όταν η περιφορά του Επιταφίου διδάσκεται από τα σχολικά βιβλία και το επίσημο πρόγραμμα του υπουργείου ως «βόλτα του Επιταφίου»;

     Εκτός από τα παραπάνω ενδεικτικά παραδείγματα, τείνει και η παρέλαση να εξισωθεί με επίδειξη μόδας και ομορφιάς, αν δεν έχει ήδη εξισωθεί(!), ενώ συζητείται όλο και περισσότερο η κατάργησή της, αφού «προοδεύσαμε τώρα», σύμφωνα και τη ρήση μεγάλης ηθοποιού σε πασίγνωστη Ελληνική ταινία.

     Γι’ αυτούς που ισχυρίζονται ότι «μας επιβάλλουν» αυτή τη «νέα τάξη πραγμάτων» και ότι το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, πολλοί απαντούν ότι δεν κάνουμε τίποτα για να την αποτρέψουμε. Κι αν υποτεθεί ότι κάνουμε «κάτι», αυτό το «κάτι» είναι ελάχιστο, άρα και πολύ ανίσχυρο να αποδώσει, γιατί και τα μηνύματα φιλοπατρίας γίνονται όλο και πιο χαλαρά, σε αντίθεση με τα της φιλαυτίας που όλο και ενισχύονται.

     Το έπος του ’40 γράφτηκε γιατί ήμαστε αταλάντευτα προσηλωμένοι στους ανεκτίμητους θησαυρούς μας που λέγονται Αξίες και Ιδανικά. Από την πίστη σε αυτά πήγαζε ο ενθουσιασμός του «αέρα» στα δοξασμένα βουνά μας. Ο ενθουσιασμός και η πίστη στη νίκη έπλεξαν και τη φανέλα του στρατιώτη και γιγάντωσαν τις πλάτες των γυναικών της Πίνδου. Αυτές οι Αξίες έδιναν ψυχή και στο Μίμη Τραϊφόρο και έγραφε στίχους και τραγουδούσε η Σοφία Βέμπο και συνέπαιρναν τους ήρωες!

     Σήμερα το μήνυμα των αρχαίων προγόνων μας «είς οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης», το μετατρέψαμε σε «είς οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάρτης». Και όσο είμαστε «υπόδουλοι» αυτής της νοοτροπίας, αργεί η απελευθέρωση από τη σύγχρονη και άνευ όπλων υποδούλωση.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 26 Οκτ. 2017

   https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

   

     Πέντε μήνες συμπληρώνονται σήμερα από τη δημιουργία του προσωπικού μου ιστότοπου nikolpapak.blogspot.com και θέλω να εκφράσω από καρδιάς τις άπειρες και μεγάλες ευχαριστίες μου στις ΠΟΛΛΕΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ επισκεπτών του!

     Εκτός από την Ελλάδα και την Ευρώπη, τον παρακολουθούν και από τις υπόλοιπες έγχρωμες περιοχές της υφηλίου! 

                          Με τιμή κι ευγνωμοσύνη σε όλους,

                Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 23.10.2017

Το «Λειβαρτζινό σπίτι»

     Ελάχιστοι θα μπορούσαν να πιστέψουν το 2011, που έκλεισε το δημοτικό σχολείο του χωριού μου, ότι μέσα σε λίγα χρόνια θα είχε μετατραπεί σε ένα πρότυπο λαογραφικό μουσείο. Οι αντιρρήσεις ορισμένων για την παραχώρησή του γι’ αυτό το σκοπό, κόνταιναν τις αισιοδοξίες. Η προσωπική μου παρέμβαση τότε στους Συλλόγους Λειβαρτζινών Αθήνας και Πάτρας, που διεκδικούσαν την παραχώρησή του και μετατροπή του σε μουσείο, καθώς και στο Δήμο Καλαβρύτων, ήταν πως «μέσα από τη νέα του μορφή το σχολείο θα συνεχίσει να παρέχει παιδεία, σκοπός για τον οποίο ιδρύθηκε». Ευτυχώς, που το όραμα των πρωτεργατών δεν πήγε χαμένο. Διαφορετικά, το αρχιτεκτονικό αυτό στολίδι του 19^ου αιώνα στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων, ίσως και να είχε την κοινή μοίρα πολλών σχολείων του τόπου μας και όλης της Ελλάδος.

     Το 2013 έγιναν τα εγκαίνια του «Κέντρου Λαογραφίας και Λειβαρτζινής Παράδοσης» (ΚΕ.ΛΑ.ΛΕΙ.ΠΑ.), ένα ιδιαίτερα αξιόλογο μουσείο με πολύ μεγάλο αριθμό ανεκτίμητων εκθεμάτων, που συνεχώς εμπλουτίζονται. Αφού αργότερα παραχωρήθηκε όλο το σχολείο στο Σύλλογο (δεν είχε παραχωρηθεί όλο εξ αρχής), άρχισε η υλοποίηση του σχεδίου της επέκτασής του, με το «Λειβαρτζινό σπίτι» και τη μεγάλη βιβλιοθήκη του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας.

     Το «Λειβαρτζινό σπίτι» είναι ένα πιστό «ξαναζωντάνεμα» της παραδοσιακής αγροτικής ορεινής κατοικίας και ύστερα από σκληρή και επίμονη δουλειά ετών, έγινε τις 14 Οκτώβρη 2017 η λαμπρή τελετή των εγκαινίων του, μέσα σε μια πραγματική λαοθάλασσα και το θέμα πήρε πολύ μεγάλη δημοσιότητα. Παρέστησαν τ. υπουργοί, ο περιφερειάρχης δυτ. Ελλάδος, ο δήμαρχος Καλαβρύτων, Μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου και μεγάλος αριθμός εκπροσώπων φορέων και οργανισμών. Ήταν τέτοια η επιτυχία, που τα μικρά παιδιά που την παρακολούθησαν, θα λένε γι’ αυτήν ακόμα και όταν γεράσουν, κι αυτό δεν είναι υπερβολή!  

     Η παραχώρησή του για την μετατροπή σε λαογραφικό μουσείο δεν ήταν και τόσο εύκολη υπόθεση. Το πείσμα, όμως, η θέληση, η επιμονή, η αγάπη για τον τόπο, η πίστη στο όραμα νίκησαν τα εμπόδια. Δικαιωματικά, λοιπόν, ο «κότινος της νίκης», τόσο της δημιουργίας του «σπιτιού», όσο και της επιτυχίας των εγκαινίων, στον  αεικίνητο πρόεδρο και το Δ.Σ. του Συλλόγου Λειβαρτζινών της Αθήνας, κ. Παναγιώτη Φράγκο. Βεβαίως όμως και στον πρόεδρο του ΚΕ.ΛΑ.ΛΕΙ.ΠΑ. κ. Κώστα Σταμάτη. Βεβαίως και στο Σύλλογο Λειβαρτζινών της Πάτρας και του σημερινού Τοπικού Συμβουλίου, των οποίων η συνεπικουρία ήταν και είναι ανεκτίμητη. Βεβαίως και σε κάθε αθόρυβο και σιωπηλό εργάτη για την πολύτιμη προσφορά του με τις ατέλειωτες ώρες εθελοντικής εργασίας, όπως επίσης σε κάθε χορηγό και σε κάθε κάτοικο του χωριού (και όχι μόνο) που με τα ανεκτίμητα εκθέματα πού προσέφεραν, δημιούργησαν αυτό το μεγαλείο, με τη συνεχή επίβλεψη ειδικών του υπουργείου πολιτισμού.

     Αξίζει να παρατεθεί εδώ κι ένα πολύ μικρό απόσπασμα από την ομιλία του προέδρου του Συλλόγου της Αθήνας και εμπνευστή του «σπιτιού», κ. Παναγιώτη Φράγκου:

     «[…]Το σχολείο μας συνεχίζει την αποστολή του. Μορφώνει πολιτιστικά. Παραδίδει στις επόμενες γενιές το Λειβαρτζινό ήθος και παιδεία, τη Λειβαρτζινή ψυχή, όπως αδάμαστη και υπερήφανη μας την εμπιστεύθηκαν οι πρόγονοί μας[…]».
     

     Στη μεγάλη αίθουσα του σχολείου που φιλοξενεί το «Λειβαρτζινό σπίτι», δόθηκε η ονομασία «Ιωάννης Ανδρόπουλος», προς τιμήν του σύγχρονου μεγάλου Λειβαρτζινού ευεργέτη. Ταυτόχρονα, εγκαινιάστηκε σε άλλη αίθουσα του ιστορικού σχολικού συγκροτήματος η βιβλιοθήκη του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας, με πολύ μεγάλο αριθμό βιβλίων, στην οποία δόθηκε το όνομα του αείμνηστου θεολόγου καθηγητή και συγγραφέα, μεταφραστή της Παλαιάς Διαθήκης και της Αποκαλύψεως του Ιωάννου, Λάκη Κωνσταντίνου.

     Όλο το μουσείο διαθέτει έξι αίθουσες και αξιολογήθηκε από ειδικούς του υπουργείου πολιτισμού, ως το μοναδικό πολυθεματικό λαογραφικό μουσείο της Ελλάδας.
     Για τις ανάγκες της ξενάγησης,  στο "Λειβαρτζινό σπίτι",  πανάξιες και χρυσοχέρες Λειβαρτζινές  νοικοκυρές είχαν επιδοθεί σε παραδοσιακές εργασίες, όπως το ζύμωμα, το (γ)νέσιμο,  το φλούδο. (Δείτε εδώ: http://nikolpapak.blogspot.gr/2017/10/14.html )

     Σε προσεχές άρθρο θ’ αναφερθούμε στην ιστορική διαδρομή του άλλοτε σχολαρχείου και πολυθέσιου δημοτικού σχολείου Λειβαρτζίου. Θα ήταν όμως παράλειψη να μην επισημανθεί και εδώ, ότι εκτός από την συντήρηση και την τέλεια διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων για τη στέγαση του μουσείου και της βιβλιοθήκης, έχουν γίνει και πολύ σημαντικές εργασίες σε παρακείμενες εγκαταστάσεις, που πραγματικά αξίζει και εκεί κάθε θαυμασμός.  

Περιγραφή του «σπιτιού»*

    Με την ευκαιρία των εγκαινίων του «Λειβαρτζινού σπιτιού», θα επιχειρήσουμε να περιγράψουμε επιγραμματικά το παραδοσιακό αγροτικό/κτηνοτροφικό σπίτι της ορεινής μας περιοχής, αν και σε όλη σχεδόν την Ελλάδα η διαρρύθμισή του δεν είχε μεγάλες διαφορές. 

Γενικά

   Το παραδοσιακό μεσαίο-μικρομεσαίο αγροτικό σπίτι ήταν συνήθως δίπατο και αποτελείτο από συγκεκριμένους χώρους/δωμάτια: α. το χειμωνιάτικο, β. τη σάλα, γ. ένα ή δύο ακόμα δωμάτια που μπορεί να χρησιμοποιούνταν ως υπνοδωμάτια και ως βοηθητικοί χώροι μαζί, δ. το κατώι και ε. διάφορους άλλους βοηθητικούς χώρους.

     Τα δωμάτια επικοινωνούσαν μεταξύ τους από διάδρομο. Τα χωρίσματα, οι λεγόμενες μεσάντρες (ή μισάντρες), ήταν από σανίδες. Το ταβάνι προστέθηκε αργότερα, όπως αργότερα σοβατίστηκαν και οι τοίχοι, που μέχρι τότε ήταν «γυμνοί». Μέχρι τις βελτιώσεις αυτές, υπήρχαν και μεγάλες απώλειες της θέρμανσης.

     Το συνήθως αμφιθεατρικό έδαφος των χωριών μας όριζε έτσι την κατασκευή, που η είσοδος του σπιτιού ήταν σε αντίθεση θέση από την είσοδο του κατωγιού, π.χ. δυτικά και ανατολικά. Οι σκεπές ήταν από φυσικές πλάκες και βεράντες συναντούσε κανείς μόνο σε αρχοντόσπιτα.

     Τα έπιπλα ήταν σχεδόν άγνωστα και για καθιστικά είχαν καρέκλες και σκαμνιά, κάθονταν όμως και σε κασέλες, μπαούλα και κρεβάτια. Οι ντουλάπες ήταν κι αυτές πολύ σπάνιες. Τα ρούχα τα κρεμούσαν στις μεσάντρες και τα τύλιγαν με σεντόνια για να μην σκονίζονται.

     Τα κρεβάτια ήταν από σανίδες και κατασκευαστής τους ο ίδιος ο νοικοκύρης. Τα στρώματα για τον ύπνο δεν είχαν βαμβάκι, ούτε… ελατήρια. Το πλέον συνηθισμένο «γέμισμά» τους ήταν μπούσ(ι)α (φύλλα-περίβλημα του καλαμποκιού). Τα απαραίτητα σε όλους μας σήμερα σεντόνια, ήταν είδος πολυτελείας. 
     Μέρος του σπιτιού ήταν και η αυλή και κάθε νοικοκυρά κατέβαλε κάθε προσπάθεια να ξεπεράσει με την αξιοσύνη της, με τα λουλούδια της και με την καθαριότητά της τις γειτόνισσές της και κλέψει την πρώτη καλή εντύπωση του επισκέπτη και του περαστικού. 

α. Το χειμωνιάτικο.

     Αυτό ήταν το σημαντικότερο δωμάτιο, ιδίως για το χειμώνα. Εκεί υπήρχε το τζάκι και, συνήθως, η κουζίνα. Στο τζάκι γινόταν και το μαγείρεμα, ενώ σε λειτουργική θέση υπήρχαν και ο νεροχύτης και η πιατοθήκη.

     Η πολυμελής οικογένεια, που συνήθως ήταν διευρυμένη (παιδιά, γονείς, παππούδες), δεν άφηνε περιθώρια για την ύπαρξη τραπεζιού στο δωμάτιο, γι’ αυτό και το τραπέζι ήταν «φορητό»: την ώρα του φαγητού τοποθετούσαν το σοφρά στο κέντρο και κάθονταν όλοι γύρω του. Μόλις το φαγητό τελείωνε, απομακρυνόταν και ο σοφράς και ο χώρος έμενε ελεύθερος, όπως και πριν. Αυτή η ελευθερία του χώρου επέτρεπε σε όλα τα μέλη της οικογένειας να μαζεύονται γύρω από το τζάκι για να ζεσταίνονται.

     Το χειμωνιάτικο ήταν, σχεδόν πάντα, και το δωμάτιο ύπνου των παππούδων.

     Εκτός από το τζάκι, δεν υπήρχε άλλη εστία θέρμανσης, με αποτέλεσμα σε όλο το υπόλοιπο σπίτι τους χειμερινούς μήνες το κρύο να ήταν ιδιαίτερα αισθητό.

Κρεβάτι στο χειμωνιάτικο και στρωμένο «χάμου» 

(Φωτογρ: «Λειβαρτζινό σπίτι»)

Πιατοθήκη και νεροχύτης

(Φωτογρ: «Λειβαρτζινό σπίτι»)

β. Η σάλα

     Αυτή ήταν το πιο περιποιημένο και προσεγμένο δωμάτιο του σπιτιού.Ο "καθρέφτης της νοικοκυράς", δηλαδή. Φιλοξενούσε τους επισκέπτες το καλοκαίρι και, συνήθως, ήταν και υπνοδωμάτιο του ζευγαριού. Θέση εδώ είχαν και ο γιούκος, τα καλά ποτήρια στα ντουλάπια ή στα σερβάν, το καλό σερβίτσιο, φωτογραφίες και κεντήματα κορνιζαρισμένα στους τοίχους, ο μεγάλος καθρέφτης κλπ.

     Σε κάποιο σημείο, σχεδόν πάντα σε γωνία και σε κάποιο ύψος, ήταν και το εικονοστάσι, πάντα σκεπασμένο ή ημισκεπασμένο με την εικονισματοποδιά. Αυτή ήταν καθαρό λευκό ύφασμα, κεντημένο ανάλογα (με σταυρό ή με κάποια εικόνα). Εκτός από το ότι τόνιζε την ιερότητα του σημείου, είχε και συμβολική έννοια: Να μην «βλέπουν» οι εικόνες τις μη «επιτρεπτές» συνευρέσεις του ζευγαριού!

     Να σημειωθεί εδώ, πως όταν φιλοξενούσαν συγγενείς, φίλους, γνωστούς,  ή ακόμα και ξένους, τούς παραχωρούσαν το κρεβάτι και οι ίδιοι έστρωναν και κοιμόντουσαν κάτω στο πάτωμα (χάμου)!

Κρεβατοκάμαρα στη σάλα 

(Φωτογρ: «Λειβαρτζινό σπίτι»)

γ. Τα άλλα δωμάτια

     Ένα-δύο δωμάτια ακόμα χρησιμοποιούνταν ως παιδικά ή και για τους μεγάλους. Εκεί υπήρχε και το κασόνι, μέσα στο οποίο αποθήκευαν το σιτάρι  και το (α)ραποσίτι (καλαμπόκι) της χρονιάς. Με ένα δύο στρωσίδια επάνω, το κασόνι γινόταν κι ένα καλό κρεβάτι για ύπνο. Παράλληλα, τα δωμάτια αυτά μετατρέπονταν και σε χώρους εργασίας, ανάλογα με την εποχή, π.χ. για το φλούδο (ξεφλούδισμα καλαμποκιού), παρασκευή τραχανά, μανέστρας, κλπ.

     Εκτός από όλες αυτές τις χρήσεις, τα δωμάτια αυτά χρησιμοποιούνταν και ως αποχετευτικοί χώροι.

δ. Το κατώι

     Το κατώι ήταν/είναι ο κύριος αποθηκευτικός χώρους του σπιτιού, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν και χώρος σταβλισμού των ζώων τους χειμερινούς μήνες. Εκεί αποθήκευαν αντικείμενα μη καθημερινής/συχνής χρήσης, π.χ. γεωργικά εργαλεία, κακάβια, κάδες και πατητήρια τρύγου κλπ. Ακόμα ήταν και χώρος για τα βαρέλια του κρασιού (τα βουτσ(ι)ά και το βαγένι), όπως και τα βαρέλια συντήρησης του τυριού. Η χαμηλή-σταθερή θερμοκρασία το καλοκαίρι δεν ευνοούσε στην αλλοίωσή τους.

     Το πάτωμα που χώριζε το κατώι από το επάνω σπίτι, ήταν κατασκευασμένο από χοντρές και πολύ ανθεκτικές σανίδες και ξύλινους δοκούς, κομμένα όλα σε «σε φεγγάρι», που λόγω και της νυχτερινής φωτοσύνθεσης δεν ήταν και τόσο ευάλωτο στο σαράκι του ξύλου. Υπήρχε και άμεση επικοινωνία του άνω σπιτιού με το κατώι, με καταπακτή (καταρράκτη).    

Γεωργικά και άλλα εργαλεία στο κατώι

(Φωτογρ: «Λειβαρτζινό σπίτι»)

ε. Άλλοι βοηθητικοί χώροι

     Στους υπόλοιπους βοηθητικούς χώρους του παραδοσιακού αγροτικού σπιτιού συγκαταλέγονται μικρά δωμάτια, μέσα, «κολλητά» ή σε μικρή απόσταση απ’ αυτό για τον αργαλειό και το πλυσταριό. Απαραίτητος, φυσικά ήταν και ο παραδοσιακός σπιτικός ξυλόφουρνος, που εκτός από το ψωμί, μοσχοβόλαγε όλος ο μαχαλάς από τα ψητά των γιορτινών ημερών!

================================

* Πολλά περισσότερα στοιχεία λαογραφίας, σχετικά με το θέμα «σπίτι», έχουν αναρτηθεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα http://www.kalavrytanews.com/ και στις στήλες «λαογραφία» και «παράδοση».

                             Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 21.10.2017

                  https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Ημέρα νοσταλγίας, ευγνωμοσύνης και πολιτισμού!

     Μεγάλη ημέρα νοσταλγίας και πολιτισμού η χθεσινή (Σάββατο 14 του Οκτώβρη) για το Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων! Το γύρο του διαδικτύου κάνει το θέμα των εγκαινίων του «Λειβαρτζινού σπιτιού», στο Κέντρο Λαογραφίας και Λειβαρτζινής Παράδοσης». Πολλές, πάρα πολλές οι μεγάλες στιγμές της εκδήλωσης και μία εξ αυτών, το άνοιγμα του «σπιτιού» και η ξενάγηση του κοινού σε αυτό, μετά την εξαιρετικά λαμπρή τελετή!

     Για τις ανάγκες της ξενάγησης, μεγάλες και πανάξιες νοικοκυρές είχαν επιδοθεί σε παραδοσιακές εργασίες, όπως το ζύμωμα¹, το (γ)νέσιμο,  το φλούδο². Βλέποντας κανείς αυτές τις εικόνες³, αναρωτιέται, σαν πόσες χιλιάδες φουρνιές ψωμί να έχουν ζυμώσει, σαν πόσες χιλιάδες χιλιόμετρα νήμα να έχουν κάνει με το μαλλί που έχουν (γ)νέσει και σαν πόσους τόνους καλαμπόκι να έχουν φλουδίσει τα ευλογημένα χέρια τους για να μας αναθρέψουν!!!

     Εκτενές αφιέρωμα στην τοπική παραδοσιακή κατοικία σε προσεχές άρθρο.

=========================

¹ Διαβάστε περισσότερα για το ζύμωμα σε άρθρο στο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ NEWS:

http://www.kalavrytanews.com/2012/12/blog-post_9029.html

² Φλούδος: ξεφλούδιασμα καλαμποκιού (διαβάστε περισσότερα σε άρθρο, επίσης στο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ NEWS:

http://www.kalavrytanews.com/2012/09/blog-post_6132.html

3 Οι φωτογραφίες είναι από τη σελίδα του facebook «Λειβάρτζι  μου αγαπημένο»: https://www.facebook.com/LIVARTZIMOY/

                           Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 15 Οκτ. 2017

Στο πατρικό μου σπίτι

*

     (Ποίημα με ομώνυμο τίτλο συμπεριλαμβάνεται και στην πρώτη ποιητική μου συλλογή «Έμμετρα», εκδόσεις «Άπειρος Χώρα», 2008. Αργότερα προστέθηκαν στροφές και το ποίημα απαγγέλθηκε στα εγκαίνια του «Λειβαρτζινού Σπιτιού», στο Κέντρο Λαογραφίας και Λειβαρτζινής Παράδοσης, στις  14 Οκτώβρη 2017)

Φωτογραφία: Η κουζίνα του «Λειβαρτζινού σπιτιού»

( Δείτε/διαβάστε περισσότερα για το «Λειβαρτζινό σπίτι»  εδώ  )

                                          Φωνές, χαρές, τρεχαλητά,

                                          γέλια ευτυχισμένα,

                                          σπίτι που με μεγάλωσες,

                                          άκουγες ολοένα.

                                          Κουδούνια και βελάσματα

                                          τράνευαν τη χαρά σου,

                                          σαν το κοπάδι απ’ τη βοσκή

                                          εγύριζε κοντά σου.

                                         Τί πανηγύρια και γιορτές

                                         στους τρύγους και στ’ αλώνια!

                                         Κάθε σοδειά ξεχωριστή!

                                         Ονειρεμένα χρόνια!

                                         Και τί τραγούδια και χοροί

                                         τις μέρες τις χρονιάρες!

                                         Και τί φιλέματα κι ευχές!

                                         Στιγμές πολύ μεγάλες!

                                        Κι απ’ τη χαρά της μάζωξης

                                        στο τζάκι τ’ αναμμένο,

                                        ένα κομμάτι έλλειπε,

                                        για τον ξενιτεμένο.

                                        Πόσες ακόμα θύμησες

                                        στο νου μας τριγυρίζουν!

                                        Mας οδηγούν τα βήματα,

                                        ευχές, που μάς στηρίζουν!

                                        Μα οι καιροί αλλάξανε

                                        και δίσεκτοι γινήκαν,

                                        η μοναξιά βασίλεψε

                                        και οι χαρές χαθήκαν.

                                        Και η αυλή που κάποτε

                                        λουλούδια ήταν γεμάτη,

                                        την πνίγουν αγριόχορτα,

                                        τ’ αγκάθια ’κάναν φράχτη.

                                        Δέντρα, τζιτζίκια και πουλιά

                                        μοιράζονται μαζί σου

                                        τις σκέψεις, τις ελπίδες σου,

                                        την κάθε ανάμνησή σου.

                                        Οι πόρτες σαν ανοίγουνε,

                                        οι τοίχοι σου γελάνε.

                                        Αναθαρρεύεις κι εύχεσαι

                                        σαν πρώτα πάλι να ’ναι.

                                        Και ύστερα πάλι βουβό

                                        μένεις στη μοναξιά σου,

                                        με τα τζιτζίκια, τα πουλιά,

                                        πιστά στη συντροφιά σου.

                                        Σπιτάκι που μεγάλωσα,

                                        για μένα είσαι παλάτι,

                                        ουρανοξύστης, μέγαρο,

                                        δεσπόζεις μες το χάρτη.

                 Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 15 Οκτ. 2017

                (Σύντομο βιογραφικό σημείωμα δείτε ΕΔΩ)  

Ἀνατροφὴ τῶν νέων ἐν Ἀθήναις.

     Αυτές τις μέρες, με την κατάθεση και την επικείμενη ψήφιση του νομοσχεδίου για την αλλαγή φύλλου από την ηλικία των 15 ετών, στριφογυρίζει στο μυαλό μου ο διάλογος δύο αρχαίων σοφών, όπως παρατίθεται στο παλαιότερο «ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟN ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ», της Α΄ Γυμνασίου, του Σόλωνα και του Ανάχαρση με τον παραπάνω τίτλο. Τον παραθέτω:

Ἀνάχαρσις: Τίς ὁ χῶρός ἐστι; Τί δ’ ἐν αὐτῷ οἱ νεανίαι πράττουσι; Τί δὲ θαυμάζουσι τῶν πολιτῶν οἱ πρεσβῦται καὶ οἱ νέοι ἐν τοῖς θεαταῖς;

Σόλων: ῾Ο χῶρος γυμνάσιόν ἐστιν. Εν αὐτῷ οἱ θεαταὶ θαυμάζουσι τὰς ἀρετὰς τῶν νεανιῶν καὶ τὰς εὐεξίας καὶ τόλμας καὶ φιλοτιμίαν τῶν ἀγωνιστῶν. ᾽Επαίνου δ’ ἀπολαύουσιν οἱ νικηταί.

Ἀνάχαρσις: Εγώ, ὦ Σόλων, ἐμάνθανον ὅτι σὺ εὑρετὴς τῶν ἐθίμων εἶ καὶ εἰσηγητὴς καὶ συναρμοστὴς πολιτείας. ᾽Εθέλω οὖν σε διδάσκειν με ὡς μαθητὴν περὶ αὐτῶν.

Σόλων: ῾Ημεῖς τοὺς πολίτας ψυχὴν τῆς πολιτείας νομίζομεν. Τὴν δ’ ἀνατροφὴν παιδαγωγοῖς ἐπιτρέπομεν καὶ πρὸς πόνους ἐθίζομεν τοὺς νεανίας. ῞Οτε δ’ ἔφηβοί εἰσι, τοὺς μὲν ὁπλίτας τοὺς δὲ πελταστάς, τοὺς δὲ τοξότας τάττομεν. Διδάσκομεν δ’ αὐτοὺς ἀπὸ παιδίων καὶ παρὰ τῶν γεωργῶν λαμβάνομεν διδαχάς. Οἱ γὰρ γεωργοὶ τὰ φυτά, ἕως μὲν μικρά ἐστι, φυλάττουσιν, ὅτε δ’ αὐξάνουσι, τοῖς ἀνέμοις ἐπιτρέπουσιν. Οὕτω καὶ ἡμεῖς τοὺς νέους, ἕως μὲν παιδία εἰσί, φυλάττομεν αὐτούς, ὅτε δὲ νεανίαι, παρέχομεν αὐτοῖς ἐλευθερίαν. Τότε γὰρ οὐκ ἔχουσι κίνδυνον.

                                           Επιμέλεια: Ν.Π., 10.10.2017

Μικρά ταξίδια άλλων εποχών

     Μέχρι που κατακτήσαμε την τεχνολογία και αλλάξαμε τρόπους στην σκέψη μας και στις δραστηριότητές μας, η ζωή των ανθρώπων ήταν απλή σε όλους τους τομείς, όπως και στις μεταφορές και στις μετακινήσεις. Τα λίγα αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν στις πόλεις και τα πολύ λιγότερα που βλέπαμε στα χωριά - ένα ή δύο την εβδομάδα κι αν τα βλέπαμε κι αυτά(!)-, ήταν προνόμιο ελαχίστων. Το πλέον διαδεδομένο μεταφορικό μέσο στους κοινούς θνητούς, ήταν το υπομονετικό γαϊδουράκι και, σίγουρα δεξί χέρι της δουλειάς τους.

     Το συμπαθητικό τετράποδο, όμως, «ντυνόταν» κι αυτό με κάθε επισημότητα, όταν το χρησιμοποιούσαν στις επίσημες και γιορτινές μετακινήσεις τους. Το «πρωτόκολλο» απαιτούσε σε μια επίσκεψη, π.χ. στους συγγενείς στο διπλανό χωριό ή στο προσκύνημα στο ξωκκλήσι, να φοράει κι αυτό τα καλά του! Το σαμάρι του στρωνόταν με το πολύχρωμο και καλοϋφασμένο απλάδι, που πραγματικά του έδινε μια αλλιώτικη ομορφιά και μια ανείπωτη χάρη! Τη χάρη του απλαδιού συμπλήρωνε το, επίσης υφαντό, ταγάρι, που είχε μέσα το κολατσιό του νοικοκύρη κι ένα παγούρι με νερό για το δρόμο ή και άλλα χρειαζούμενα. Μοιραία, λοιπόν, το γιορτινά στολισμένο ζώο γινόταν αντικείμενο θαυμασμού-έμμεση προβολή της αξιοσύνης της υφάντρας και καμάρι της νοικοκυράς που είχε επιμεληθεί το στρώσιμο! Καλοστρωμένο σαμάρι στο γαϊδούρι, μαρτυρούσε οπωσδήποτε χαρά, καλή διάθεση και γιορτινή ατμόσφαιρα.

     Στη σημερινή εποχή που κατακτήσαμε την τεχνολογία, ή που αυτή μας κατέκτησε (αυτό είναι ένα θέμα), ορισμένοι παραμένουμε αθεράπευτα εραστές της παράδοσης!

                      Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 6.10.2017

          https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html