Ρομαντικές στιγμές

Χάραμα θέλω να ξυπνώ,
πρωί, που φεύγ’ η νύχτα,
που ξενικά η ανατολή
και των πουλιών η ορχήστρα.
 
Να βγαίνω πρώτος στην αυλή
να βλέπω την αυγούλα,
που βγαίνει με χαμόγελο,
που λούζει η δροσούλα.
 
Στο μύρωμα των λουλουδιών,
τριγύρω στο ποτάμι
το γιόμα θέλω να σταθώ,
στον ίσκιο, στο πλατάνι.
 
Να γείρω εκεί να κοιμηθώ
γλυκονανουρισμένος,
απ’ τη μουρμούρα του νερού
κι από έννοιες ξεχασμένος.
 
Κι αργότερα, το δειλινό,
που θα ’χει πια δροσίσει,
σ’ ένα δασάκι να βρεθώ
αντικριστά στη δύση.
 
Να βλέπω γύρω τα βουνά
φωτοστεφανωμένα,
τα σύννεφα στον ουρανό,
που είναι χρυσωμένα.
 
Να ’χω στη σκέψη ανεμελιά
και στην ψυχή γαλήνη.
Μια τέτοια ώρα σαν κι αυτή,
ατέλειωτη να μείνει.
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 13.7.2021
http://nikolpapak.blogspot.gr/2017/05/blog-post_22.html

Σύντομη ιστορική αναδρομή των Ολυμπιακών Αγώνων,

 

«Αξία έχει η συμμετοχή και όχι η νίκη».

Πιερ ντε Κουμπερντέν,1863-1937

Περιεχόμενα: 

Σύντομος πρόλογος

«Γιορτή των εθνών»

Ο Γάλλος βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν

Ο Εθνικός Ήρωας Σπύρος Λούης

Σύντομος πρόλογος

    «Σύντομη» τιτλοφορείται η ιστορική αναδρομή των Ολυμπιακών αγώνων, όμως πόσο σύντομο μπορεί να είναι ένα θέμα που ξεκινάει από την αρχαιότητα και φτάνει με μεγαλοπρέπεια στις μέρες μας; Το δεκασέλιδο κείμενο αυτού του αφιερώματος ίσως θεωρηθεί κάπως «μακροσκελές», όμως έγινε η μεγαλύτερη δυνατή «συμπίεση» και δημοσιεύεται με την ευκαιρία της Ολυμπιάδας στο Τόκιο.

     Θέλοντας να πιστεύω ότι «αξίζει τον κόπο», σας συνιστώ να του «ρίξετε μια ματιά» και πιστεύω πως θα το βρείτε ενδιαφέρον, οδεύοντας προς την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Τόκιο, που δεν έγιναν το 2020 λόγω της πανδημία και που «μετ' εμποδίων» θα διεξαχθούν ένα χρόνο μετά.

***

«Γιορτή των εθνών»

     «Γιορτή των εθνών», έχουν αποκαλέσει πολλοί τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και πολύ εύστοχα, αφού είναι η κορυφαία αθλητική διοργάνωση πολλών αγωνισμάτων που γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια. «Μητέρα» τους είναι η Αρχαία Ελλάδα και την αναβίωσή τους οφείλουμε τον Γάλλο βαρόνο Πιέρ Ντε Κουμπερντέν, στα τέλη του 19ου αιώνα.  

     Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες, γνωστοί και ως Θερινοί Ολυμπιακοί, διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια από το 1896 και μετά, με εξαίρεση τις περιόδους που μεσολάβησαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι. 

    Ο πρώτος εορτασμός των Ολυμπιακών Αγώνων που έχει καταγραφεί στην αρχαιότητα, ήταν στην Ολυμπία το 776 π.Χ. και είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν ήτανε τότε και η πρώτη φορά. Πολύ καιρό πριν διεξάγονταν τοπικοί αγώνες, μ’ ένα και μόνο αγώνισμα: την κούρσα του σταδίου. Από τη χρονιά-ορόσημο εκείνη, έφτασαν στο απόγειό τους κατά τον πέμπτο και έκτο αιώνα π.Χ., οπότε απέκτησαν και θρησκευτική σημασία, αφού γίνονταν προς τιμή του θεού Δία, του οποίου το τεράστιο άγαλμα βρισκόταν στην Ολυμπία. Τρία αγωνίσματα παρέμειναν στις 293 Ολυμπιάδες της αρχαιότητος (δρόμος, πάλη, πένταθλο), ενώ το 200 π.Χ. προστέθηκε και το παγκράτιο. Οι νικητές θαυμάζονταν και γίνονταν αθάνατοι μέσα από ποιήματα κι αγάλματα, μοναδικό δε έπαθλό τους ήταν ένα στεφάνι από κλαδί ελιάς στο κεφάλι.   

Διάφορες δάδες Ολυμπιακών Αγώνων (1896 και εντεύθεν)

     Στις πόλεις που βρίσκονταν σε πολεμική σύρραξη, παύονταν οι εχθροπραξίες όσο διαρκούσαν οι Αγώνες.  Ήταν δε τέτοια η τιμή για μία πόλη να έχει Ολυμπιονίκη, που στην επιστροφή του γκρέμιζαν ένα μέρος των τειχών της, θέλοντας να δείξουν πως «δεν τα έχουμε ανάγκη, με τέτοιο ημίθεο συμπολίτη»!

     Οι αθλητές αγωνίζονταν γυμνοί, γι’ αυτό και οι κανονισμοί απαγόρευαν αυστηρά την είσοδος των γυναικών, όχι μόνο στον αγωνιστικό χώρο, αλλά και σε μεγάλη απόσταση από αυτόν. Αν μία γυναίκα συλλαμβανόταν να παραβιάζει την αρχή αυτή, αντιμετώπιζε τη θανατική ποινή. Μοναδική εξαίρεση απετέλεσε η Ροδίτισσα Καλλιπάτειρα, λίγο καιρό μετά το θάνατο του Ολυμπιονικη άντρα της, του Διαγόρα του Ρόδιου, που πήγε ντυμένη άντρας, θέλοντας να θαυμάσει το γιό της Πεισίρροδο που αγωνιζόταν στην πάλη. Την πρόδωσε όμως ο υπέρμετρος ενθουσιασμός της για τη νίκη του και με τις κινήσεις της αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα. Οι ελλανοδίκες την αθώωσαν, αφού είχε τόσους Ολυμπιονίκες στην οικογένεια (πατέρα, σύζυγο, αδέλφια, γιό και ανιψιό). Την Καλλιπάτειρα τίμησαν και ύμνησαν πολλοί σύγχρονοί της, αλλά και μεταγενέστεροι, όπως ο Λορέτζος Μαβίλης με το γνωστό ομώνυμο σονέτο του.

     Όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Ελλάδα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες άρχισαν να χάνουν τη σημασία τους κι αυτό έγινε περισσότερο εμφανές όταν ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, μέχρι που το 393 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ο Μέγας απαγόρευσε την διεξαγωγή τους. Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως το 67 μ. Χ. ήλθε στην Ελλάδα και ο αυτοκράτορας της Ρώμης Νέρωνας, ο οποίος πήρε μέρος σε όλους τους αγώνες! Στο διάστημα δε της χρονιάς εκείνης μόνο, «εξασφάλισε»… 1400 νίκες!

     Κατά τον 17ο αιώνα γίνονταν αθλητικές οργανώσεις μικρής έκτασης σε κάποιες χώρες (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Ελλάδα) που έφεραν το όνομα «Ολυμπιακοί αγώνες». Το 1856 ο Ε. Ζάππας εισηγείται στον Όθωνα την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και τρία χρόνια αργότερα πραγματοποιούνται τα πρώτα «Ολύμπια», με παράλληλη έκθεση βιομηχανικών προϊόντων, κάτι που ήταν μακριά από τη φιλοσοφία του Ζάππα. Το θέμα όμως άρχισε να παίρνει γενικότερο ενδιαφέρον, μετά την ανακάλυψη των ερειπίων της αρχαίας Ολυμπίας από Γερμανούς αρχαιολόγους,  στα μέσα του 19ου αιώνα

     Ο λόγιος Μηνάς Μηνωίδης, από την Έδεσσα, που τότε δίδασκε την αρχαία Ελληνική γλώσσα σε πανεπιστήμιο του Παρισιού, μετέφρασε και δημοσίευσε το 1858 στη  γαλλική εφημερίδα το «Γυμναστικό» του Φιλόστρατου  και το συνόδευσε με κείμενό του, υποστηρίζοντας την ανάγκη της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων.

     Λίγο αργότερα, ο αθλητής και Γενικός Γραμματέας των γαλλικών αθλητικών σωματείων, βαρόνος Πιέρ Ντε Κουμπερτέν, προσπαθούσε να δικαιολογήσει την ήττα των Γάλλων στον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο (1870-1871), λέγοντας ότι αυτή οφείλεται στην έλλειψη της κατάλληλης φυσικής διαπαιδαγώγησης των συμπατριωτών του, η οποία έπρεπε να βελτιωθεί. Οραματιζόταν ακόμα να ενώσει τις εθνότητες και να φέρει τη νεολαία κοντά στον αθλητισμό, για να μη γίνονται πόλεμοι. Πίστευε ότι η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων θα πετύχαινε και τους δύο πιο πάνω στόχους του. Παρ’ ότι συνάντησε πολλά και μεγάλα εμπόδια, κατάφερε να διοργανωθούν και να διεξαχθούν το 1896 οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες στην πόλη και τη χώρα που τους γέννησε (6-15 Απριλίου, Ιουλιανό ημερολόγιο).  

Επάνω: Το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο στην Ολυμπιάδα του 1896
Κάτω: Σύγχρονη πολιτιστική εκδήλωση στο Στάδιο (εικόνες: διαδίκτυο)

     Αν και οι αθλητές που πήραν μέρος τότε δεν ξεπερνούσαν τους 250, ήταν η μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση που έγινε ποτέ. Ο Σπύρος Λούης δε, απέσπασε το μοναδικό χρυσό μετάλλιο στο Μαραθώνιο για τη χώρα μας. Οι Έλληνες αξιωματούχοι και το κοινό ήταν πολύ ενθουσιασμένοι και ζήτησαν να διεξάγονται μόνιμα στην Ελλάδα, κάτι με το οποίο δεν συμφώνησε η ΔΟΕ (Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή).

     Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως οι 75.000 θέσεις του καλλιμάρμαρου Παναθηναϊκού σταδίου, όπου διεξήχθησαν, ήταν καθημερινά συμπληρωμένες, τη στιγμή που ο συνολικός πληθυσμός της Αθήνας και του Πειραιά ανερχόταν σε 180.000 κατοίκους! Οι εκτιμήσεις μιλάνε και για 50.000 ακόμη που είχαν συγκεντρωθεί την πρώτη μέρα στους γύρω δρόμους.

     Μετά, όμως, την αρχική επιτυχία και τον ενθουσιασμό που την ακολούθησε, οι αγώνες είχαν σοβαρά προβλήματα. Στο Παρίσι το 1900 και στο Σεντ Λούις το 1904  επισκιάστηκαν από διεθνή εμπορικά γεγονότα (εκθέσεις), στις οποίες είχαν περιληφθεί. Όμως, ο «κατήφορος» δεν σταμάτησε εδώ και άρχισε να γίνεται από τότε ορατός ο εκφυλισμός τους. Σε αντίθεση με τα πιστεύω του Κουμπερτέν, οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν απέτρεψαν τους πολέμους και έτσι διακόπηκε η διεξαγωγή τους κατά την πρώτη και δεύτερη παγκόσμια πολεμική σύρραξη. Πολιτικά ζητήματα και οικονομικά συμφέροντα επηρέασαν επίσης αρκετές Ολυμπιάδες, ενώ το 1936 στο Βερολίνο  χρησιμοποιήθηκαν για πολιτική προπαγάνδα  από τον Αδόλφο Χίτλερ και τους Ναζί. Κατά δε τις δεκαετίες του  1970 και 1980 επηρεάστηκαν από μποϋκοτάζ Αφρικανικών κρατών, επειδή η Νέα Ζηλανδία μετείχε σε αγώνες ράγκμπι στη Νότια Αφρική. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κι άλλα κράτη του δυτικού κόσμου αρνήθηκαν να αγωνιστούν στους Ολυμπιακούς του 1980 στη Μόσχα, επειδή η Σοβιετική Ένωση είχε εισβάλει στο Αφγανιστάν. Η Σοβιετική Ένωση και άλλες ανατολικές χώρες μποϊκόταραν τέσσερα χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς του 1984 στο Λος Άντζελες, προφανώς ως αντίποινα.

     Για πρώτη φορά το 1924 αποφασίσθηκε να οργανωθεί μια "Διεθνής εβδομάδα χειμερινών αγώνων" (με χειμερινά σπορ) στο Σαμονί της Γαλλίας, υπό τη διοργάνωση της ΔΟΕ και σε συνδυασμό με την Ολυμπιάδα την ίδια χρονιά στο Παρίσι. Γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία, το 1925 η ΔΟΕ αποφάσισε να είναι  ξεχωριστή η διοργάνωση για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, που μέχρι το 1992 διεξάγονταν την ίδια χρονιά με τους θερινούς. Το 1986 η ΔΟΕ αποφάσισε να γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια αλλά δύο χρόνια μετά τους θερινούς.

     Ένας ακόμα θεσμός, πέραν της Χειμερινής Ολυμπιάδας και της Ολυμπιάδας Νέων που καθιερώθηκε από την ΔΟΕ τα τελευταία σχετικά χρόνια, είναι οι Παραολυμπιακοί Αγώνες ή special Olympics, όπως είναι και διεθνώς γνωστοί. Οι Αγώνες αυτοί είναι ισοδύναμοι Ολυμπιακοί Αγώνες για τους αθλητές με διαφόρων ειδών αναπηρίες, που θεσμοθετήθηκαν για πρώτη φορά το 1948 στην Ολυμπιάδα του Λονδίνου και έγιναν την ίδια χρονιά στο Στόουκ Mάντεβιλ της Αγγλίας. Στην επόμενη τετραετία συμμετείχαν και αθλητές από την Ολλανδία και έτσι γεννήθηκε το διεθνές κίνημα που είναι γνωστό πλέον ως Παραολυμπιακό Κίνημα.

     Οι πρώτοι Αγώνες Ολυμπιακού χαρακτήρα για άτομα με αναπηρία οργανώθηκαν το 1960 στην Ρώμη, ύστερα από την Ολυμπιάδα στην ίδια πόλη και θεωρούνται ως οι πρώτοι επίσημοι, όπου συμμετείχαν 400 αθλητές από 23 χώρες σε 8 αθλήματα. Από τότε, διεξάγονται κάθε 4 χρόνια, πάντα την ίδια χρονιά με την Ολυμπιάδα και μικρό χρονικό διάστημα μετά τη λήξη της. Το 1976 έγιναν και οι πρώτοι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες στην Σουηδία. Οι Παραολυμπιακοί της Σεούλ (1988) ξεχώρισαν και από το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν και γι’ αυτούς οι ίδιες εγκαταστάσεις με τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

     Η Ελλάδα συμμετέχει στο θεσμό αυτόν από το 1976 και σε Χειμερινούς από το 2002. Από το 1988 η χώρα μας συμμετέχει με επίσημες Εθνικές Αποστολές, οπότε και κατακτήθηκαν τα πρώτα μετάλλια. Στις επόμενες Ολυμπιάδες οι Ελληνικές διακρίσεις και οι κατακτήσεις μεταλλίων είχαν ανοδική πορεία. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 2002 στο Σύδνεϋ, για να φτάσουμε το 2004 στην Αθήνα, που η Ελλάδα συμμετείχε με την πολυπληθέστερη Ομάδα, αποτελούμενη από 137 αθλητές, η οποία συνέχισε να καταδεικνύει την ανοδική πορεία του Παραολυμπιακού Κινήματος στη χώρα μας, κινώντας το ενδιαφέρον όλης της Ελληνικής Κοινωνίας. Οι Έλληνες αθλητές και οι Ελληνίδες αθλήτριες κατάφεραν να κατακτήσουν συνολικά 20 μετάλλια, εννέα περισσότερα, δηλαδή, από αυτά που είχαν κερδίσει στο Σύδνεϋ. Τέσσερα χρόνια μετά τους πολύ επιτυχημένους αγώνες της Αθήνας (στο Πεκίνο, το 2008) η ανοδική πορεία συνεχίστηκε, με αποτέλεσμα να έλθουν στην Πατρίδα μας 24 μετάλλια και η Ελλάδα να πάρει την εικοστή θέση στην παγκόσμια κατάταξη. Στη χώρα μας τα τελευταία και μόνο χρόνια έχει δοθεί έμφαση από την πολιτεία στα δικαιώματα των συνανθρώπων μας αυτών. Κατασκευάστηκαν π.χ. ειδικοί ανάγλυφοι διάδρομοι στα πεζοδρόμια για τυφλούς, ευρύχωρα ασανσέρ σε πολυκατοικίες, ράμπες σε σκάλες και πεζοδρόμια για να διευκολύνονται αναπηρικά αμαξίδια, κλπ.

     Πέραν των όποιων αυτών διευκολύνσεων, η κατάκτησή τους να διοργανώνεται μια ακόμα ξεχωριστή Ολυμπιάδα, αναμφισβήτητα συνέβαλε και στην ίση αντιμετώπισή τους απ’ όλους μας. Ο όρος, άλλως τε, «Παραολυμπιακοί», σημαίνει δίπλα (μαζί+Ολυμπιακοί). Είναι ακόμα σημαντικότερο, όμως, πως μια τέτοια καταξίωση – μια τέτοια διοργάνωση συνέβαλε και συμβάλλει τα μέγιστα στη δική τους αυτοπεποίθηση. Οι συνάνθρωποί μας με ειδικές ανάγκες, αλλά και με ειδικές ικανότητες συνάμα, μας διδάσκουν καθημερινά τη δύναμη της θέλησης και έχουν κατακτήσει επάξια τη θέση τους και στον τομέα αυτό, κάτι που κάποιες δεκαετίες πριν ίσως και να φάνταζε ουτοπία.

     Στις 6 Ιουλίου 2007, στη συνδιάσκεψη της ΔΟΕ στη Γουατεμάλα αποφασίστηκε η διεξαγωγή Ολυμπιακών Αγώνων Νέων για αθλητές και αθλήτριες από 14 ως 18 ετών, από το 2010. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται τα ίδια αθλήματα, αλλά τα αγωνίσματά τους είναι προσαρμοσμένα στις ηλικίες των αθλητών, χωρίς όμως να ανακρούονται οι εθνικοί ύμνοι των χωρών των νικητών, ούτε να γίνεται έπαρση σημαιών. Κατά τα άλλα, υπάρχει το τελετουργικό με τη φλόγα και οι τελετές έναρξης και λήξης. Οι πρώτοι Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες Νέων διεξήχθησαν στη Σιγκαπούρη τον Αύγουστο του 2010 και οι επόμενοι θα γίνουν το 2014 στο Ναντζίνγκ της Κίνας. Οι πρώτοι Χειμερινοί, το 2012 στο Ίνσμπυουκ της Αυστρίας. 

     Μία από τις σημαντικές στιγμές κάθε Ολυμπιάδας, είναι η τελετή έναρξης. Κάθε πόλη που φιλοξενεί το μεγάλο αυτό γεγονός, προσπαθεί μέσα απ’ αυτό να "μιλήσει" για  την ιστορία της και τον πολιτισμό της στον υπόλοιπο κόσμο. Έχει πλέον καθιερωθεί οι τελετές να γίνονται Παρασκευή πριν το πρώτο Σαββατοκύριακο των Αγώνων. Σε αντίθεση, η τελετή λήξης έχει πιο χαλαρό χαρακτήρα.

     Από τις μέχρι σήμερα διοργανώσεις των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων αξίζει να σημειώσουμε:

-         Η πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα (Αθήνα, 1896), διεξήχθη τρία μόλις χρόνια μετά το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χ. Τρικούπη και ο μεγαλύτερος «χορηγός» ήταν ο εθελοντισμός.

-         Οι Ολυμπιακοί αγώνες του 1908 είχαν οριστεί να γίνουν στην Ρώμη, αλλά η έκρηξη του Βεζούβιου έστειλε την διοργάνωση στο Λονδίνο.

-         Το Λονδίνο, επίσης, το 2012 φιλοξενεί για τρίτη φορά την Ολυμπιάδα στη σύγχρονη ιστορία της, οι δε ΗΠΑ την φιλοξένησαν το 1996 για τέταρτη φορά και το Πεκίνο μία και μοναδική, το 2008.

-         Το 1912 πήραν μέρος για πρώτη φορά αθλητές απ’ όλον τον κόσμο, όπως «ορίζει» και το έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων (οι πέντε κύκλοι), που συμβολίζουν την ένωση των πέντε ηπείρων, καλώντας όλους τους αθλητές του κόσμου να λάβουν μέρος στους Αγώνες. Το έμβλημα αυτό δε, συμπεριλαμβάνει και τα χρώματα των σημαιών όλων των κρατών του κόσμου.

-         Με εμφανή τα ερείπια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, οι Βέλγοι αναλαμβάνουν με την Ολυμπιάδα της Αμβέρσας, το 1920, να τονώσουν το ηθικό της χώρας τους και όλης της ανθρωπότητας, μετά την αδυναμία της Βουδαπέστης να πραγματοποιήσει τους αγώνες. Μετά από αίτημα της διοργανώτριας χώρας, δεν έλαβαν μέρος  οι χώρες που είχαν προκαλέσει τον πόλεμο αυτόν.

-         Το 1900 και το 1924 έγιναν στο Παρίσι, σε ένδειξη τιμής αλλά και λόγω της επιθυμίας του Γάλλου Πιερ Ντε Κουμπερτέν.

-         Το Ελσίνκι είχε κερδίσει την Ολυμπιάδα του 1940, αλλά δεν έγινε, λόγω της κήρυξης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

-         Το 1972 στο Μόναχο αμαυρώθηκαν από τα γεγονότα της παραμονής της έναρξης, όταν σκοτώθηκαν 11 Ισραηλινοί.

-         Το 2004 η «μητέρα» του Ολυμπισμού διοργανώνει για δεύτερη φορά τους Ολυμπιακούς αγώνες στη σύγχρονη ιστορία τους, μετά από 108 χρόνια.

-         Οι ιστορικοί θα συμπεριλάβουν στα κείμενά τους και την αναβολή των Ολυμπιακών αγώνων στο Τόκιο 2020 και τη διεξαγωγή τους στην ίδια πόλη το 2021, λόγω της πανδημίας του covid-19. Θ' αναφέρει, επίσης, ότι για πρώτη φορά στην ιστορία τους διεξήχθησαν χωρίς την παρουσία κοινού, την πιθανή μη προσέλευση αθλητών λόγω της πανδημίας, όπως και την πιθανή μη διεξαγωγή ορισμένων αθλημάτων για τον ίδιο λόγο.

     Στη διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα, το 2004, δόθηκε τέτοια έμφαση στο πνεύμα του θεσμού, πού δεν είχε δοθεί τις τελευταίες δεκαετίες από καμία άλλη χώρα και ήταν τέτοιος ο σεβασμός όλων, που μόνο θετικά σχόλια εκφράστηκαν, ακόμα και από εκείνα κράτη που είχαν κατηγορήσει τη χώρα μας και θεωρούσαν βέβαιη την αποτυχία της. Πρωτοφανής για τα Ελληνικά χρονικά υπήρξε και η κατάκτηση μεταλλίων. Ευχόμαστε σύντομα να ξαναζήσουμε, καθώς και όλη η ανθρωπότητα, τέτοιες μεγάλες στιγμές! Προς το παρόν να ευχηθούμε να «γκρεμίζουμε τείχη» σε πολλές Ελληνικές πόλεις, μετά από κάθε Ολυμπιάδα!

     Ιδιαίτερη τιμή και προβολή για τη χώρα μας σε κάθε Ολυμπιάδα αποτελεί η αφή της Ολυμπιακής φλόγας, που χωρίς αυτήν οι ολυμπιακοί Αγώνες δεν μπορούν να διεξαχθούν, η παρέλαση και ο Ολυμπιακός  Ύμνος.

     Η φλόγα, η αφή της οποίας  γίνεται με τον ιδιαίτερο τελετουργικό τρόπο της αρχαιότητος στην Αρχαία Ολυμπία, ταξιδεύει σε πολλά κράτη, για να καταλήξει στο βωμό των Αγώνων της χώρας που τους διεξάγει.

Η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία

     Την παρέλαση των αθλητών ανοίγει τιμητικά η Γαλανόλευκη, η Σημαία της χώρας που γέννησε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Σημαιοφόρος δε, πάντα είναι κορυφαίος Έλληνας αθλητής.

     Πριν το 1958, η εκάστοτε χώρα-διοργανώτρια των Αγώνων, ανέθετε τη σύνθεση ενός Ολυμπιακού Ύμνου σε διάφορους συνθέτες. Το 1958, όμως, ο «Ολυμπιακός Ύμνος», γραμμένος από τον Κωστή Παλαμά και μελοποιημένος από τον Σπύρο Σαμάρα, επελέγη από την ΔΟΕ ως επίσημος Ύμνος των Ολυμπιακών Αγώνων. Έτσι, από την Ολυμπιάδα της Ρώμης το 1960, ανακρούεται σε κάθε τελετή έναρξης και λήξης, που συνήθως είναι και μεταγλωττισμένος στη γλώσσα της διοργανώτριας χώρας.

     Κλείνοντας το σύντομο αυτό αφιέρωμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες, θεωρήσαμε πρέπον να αναφερθούμε σε δύο εξέχουσες προσωπικότητες του θεσμού: Τον Πιερ ντε Κουμπερτέν και το Σπύρο Λούη.

 

Ο Γάλλος βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν

 

     Θα ήταν μια μακρινή ανάμνηση και μόνο οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αρχαιότητας, χωρίς τον φωτισμένο Γάλλο βαρόνο Πιερ ντε Κουμπερτέν. Μελετώντας σε πολύ μεγάλο βάθος «το ωραίο, το μεγάλο και τ’ αληθινό», υποκλίθηκε σ’ αυτό και ένωσε την προσπάθειά του μ’ αυτές άλλων σύγχρονών του οραματιστών (π.χ. Ε. Ζάππα, Δ. Βικέλα). Αποτέλεσμα ήταν να «ζωντανέψουν» και πάλι οι Ολυμπιακοί Αγώνες, με πρώτη πόλη την Αθήνα.

Ο Γάλλος Βαρόνος και Φιλέλληνας Πιέρ Ντε Κουμπερτέν

        Ο Πιερ ντε Κουμπερτέν γεννήθηκε το 1863 στο Παρίσι. Αγάπησε τα σπορ, ασχολήθηκε ενεργά με πολλά αθλήματα (ξιφασκία, κωπηλασία, πυγμαχία, ποδηλασία) και εργάστηκε σκληρά για εισαχθεί η φυσική αγωγή στα σχολεία της Γαλλίας.

      Οι ιδέες του κρίθηκαν ιδιαίτερα αυστηρά από πολλούς, γιατί λίγοι βρέθηκαν να καταλάβουν  τη μεγάλη σημασία του αγώνα του. Όμως αυτός δεν πτοήθηκε. Ήταν βέβαιος ότι ο Ελληνικός πολιτι­σμός και ιδιαίτερα η αθλητική παιδεία μπορούσαν να βοηθήσουν πολύ τον άνθρωπο να διαμορφώσει καλό χαρακτήρα. Πίστευε ότι μέσα από το «εύ αγωνίζεσθαι» μπορούν οι λαοί να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να βοηθήσουν στην ειρήνη, στην κατανόηση και στη συνεργασία. Ξεκίνησε, λοιπόν, μια εκστρατεία, για να εξασφαλίσει διεθνή υποστήριξη για την οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Το 1894 διοργάνωσε Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο στο Παρίσι γι' αυτό το θέμα, με τη συμμετοχή δεκατριών χωρών. Τότε πάρθηκε η απόφαση να ξεκινήσουν και πάλι οι Ολυμπιακοί Αγώνες και μάλιστα στη χώρα που γεννήθηκαν, στην Ελλάδα. Αποφασιστική ήταν και η συμβολή του Έλληνα λόγιου Δημήτρη Βικέλα.

     Ο Κουμπερτέν πρότεινε ακόμη να υπάρχει μια μόνιμη Επιτροπή για την οργάνωση και την επίβλεψη των Αγώνων, κάτι που πήρε σάρκα και οστά στις 23 Ιουνίου της ίδια χρονιάς, λαμβάνοντας την ονομασία «Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή», που αυτή διαμόρφωσε και τη δομή του Ολυμπιακού Κινήματος. Ο ίδιος δε, διετέλεσε Πρόεδρός της από το 1896 έως το 1925 με γενικό γραμματέα τον Έλληνα λόγιο Δημήτριο Βικέλα και μέλη προσωπικότητες από διάφορα κράτη. Ασχολήθηκε με την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων ακόμα και ως προς τις λεπτομέρειες, δημιούργησε τους πέντε Ολυμπιακούς κύκλους και καθιέρωσε τις διαδικασίες της τελετής έναρξης και της τελετής λήξης. Ο πρώτος Πρόεδρος της ΔΟΕ ήταν ο Έλληνας λόγιος Δημήτρης Βικέλας (1894-1896).

     Όταν πέθανε ο Κουμπερτέν, το 1937, το πένθος δεν ήταν μόνο πανελλήνιο αλλά παγκόσμιο. Είχε αγαπήσει τόσο πολύ την Ολυμπία, που ζήτησε να θάψουν εκεί την καρδιά του. Πράγματι, η καρδιά του βρίσκεται θαμμένη σε ειδική στήλη στον ιερό αυτό χώρο, όπως ο ίδιος το θέλησε.

 

Ο Εθνικός Ήρωας Σπύρος Λούης

 

     Ο Σπύρος Λούης ήταν ο πρώτος Έλληνας Ολυμπιονίκης (χρυσό μετάλλιο) στο Μαραθώνιο δρόμο  και εθνικός ήρωας.

     Γεννήθηκε στο Μαρούσι στις 12 Ιανουαρίου του 1873 και καταγόταν από φτωχή αγροτική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν νερουλάς και ο Σπύρος τον βοηθούσε στη μεταφορά του νερού.

Ο Λούης με παραδοσιακή Ελληνική ενδυμασία,
απαθανατισμένος από τον Γερμανό Άλμπερτ Μάγιερ,
τον φωτογράφο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896.

     Όταν αποφασίστηκε η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, το 1894, άρχισαν οι προετοιμασίες για την πρώτη διοργάνωση στην Αθήνα. Ο Γάλλος Μισέλ Μπρεάλ, εμπνεόμενος και τιμώντας άθλο του αγγελιοφόρου Φειδιππίδη ν' αναγγείλει την νίκη των Αθηναίων στη μάχη του Μαραθώνα, πρότεινε να προστεθεί στα αγωνίσματα και ο Μαραθώνιος Δρόμος, άθλημα που δεν είχε διεξαχθεί ποτέ μέχρι τότε.

     Στην Ελλάδα εκδηλώθηκε μεγάλος ενθουσιασμός για το νέο άθλημα και αποφασίστηκε να οργανωθούν προκαταρκτικοί αγώνες για τους Έλληνες αθλητές που θα ήθελαν να δηλώσουν συμμετοχή. Διοργανωτής των προκαταρκτικών αυτών αγώνων ήταν ο συνταγματάρχης  του στρατού Παπαδιαμαντόπουλος και χρειάστηκε η μεσολάβησή του να πείσει τον παλιό στρατιώτη του Σπύρο Λούη να δηλώσει συμμετοχή, αφού ποτέ δεν είχε ξεχάσει την αντοχή του στο τρέξιμο και στις μεγάλες αποστάσεις, όταν υπηρετούσε τη θητεία του. Ο πρώτος προκαταρκτικός διοργανώθηκε το μήνα Μάρτη, που ήταν συγχρόνως και ο πρώτος Μαραθώνιος αγώνας. Ο Λούης δεν πήρε μέρος στον πρώτο, αλλά στον δεύτερο προκαταρτικό, δύο εβδομάδες αργότερα.

     Κατά τη διεξαγωγή του επίσημου αγώνα, τη μεγάλη σωματική κόπωση του Έλληνα αθλητή Σπύρου Λούη ανακούφισε ένα ποτηράκι κρασί στο ύψος του Πικερμίου, κερασμένο από κάποιον ταβερνιάρη της περιοχής! Στο στάδιο, η ατμόσφαιρα ήταν τεταμένη, επειδή ένας αγγελιοφόρος με ποδήλατο είχε βιαστεί να φέρει την είδηση ότι προηγείτο Αυστραλός αθλητής. Ξαφνικά έφτασε και δεύτερος αγγελιοφόρος, που τον είχε στείλει κάποιος αστυνόμος, μόλις ο Λούης μπήκε μπροστά και ανήγγειλε ότι πρώτος στον αγώνα δρόμου ήταν Έλληνας! Οι χιλιάδες θεατές άρχισαν να πανηγυρίζουν ξέφρενα και να φωνάζουν ρυθμικά: «Έλλην, Έλλην»!

     Ο Λούης μπήκε στο στάδιο, όπου τον υποδέχτηκε ο λαός μαζί με δυο πρίγκιπες, τον αργότερα διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο και τον πρίγκιπα Γεώργιο. Τον κέρναγαν διάφορα ποτά και του πρόσφεραν πολλά δώρα. Πολλοί του έταζαν από κοσμήματα,  ως δωρεάν ξύρισμα στο κουρείο τους για πάντα! Κανείς δεν ξέρει αν πήρε κάποια από αυτά τα δώρα ο Ολυμπιονίκης! Ο Βασιλιάς Γεώργιος τον ρώτησε τί δώρο θα ήθελε να του κάνει, και εκείνος πολύ ταπεινά του απάντησε:

     « Ένα γαϊδουράκι να με βοηθάει να κουβαλάω το νερό»!

     Ο Λούης έτρεξε τον μαραθώνιο σε χρόνο 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δεύτερα. Μετά τους Ολυμπιακούς γύρισε στις καθημερινές του ασχολίες και δεν πήρε μέρος σε κανέναν άλλο αγώνα δρόμου. Έζησε μια ζωή ήρεμη, εργαζόμενος ως αγρότης, και αργότερα ως τοπικός αστυνομικός.

     Το 1926 κατηγορήθηκε για πλαστογράφηση στρατιωτικών εγγράφων και φυλακίσθηκε, για να αθωωθεί ένα χρόνο μετά. Φυσικά, η υπόθεση προκάλεσε πολύ σάλο.

     Την τελευταία δημόσια εμφάνισή του έκανε το 1936, όταν προσκλήθηκε τιμητικά από τους διοργανωτές των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1936, στο Βερολίνο. Εκεί πήρε μέρος στην τελετή έναρξης, παρελαύνοντας με φουστανέλα πίσω από τον Έλληνα σημαιοφόρο και κρατώντας έναν κλάδο ελιάς στο δεξί του χέρι. Μετά την παρέλαση προσέφερε τον κλάδο ελιάς στον Αδόλφο Χίτλερ! Ίσως και να γνώριζε ότι ήταν το πιο ειρωνικό δώρο που έκανε στο γερμανό ηγέτη.

Ο Σπύρος Λούης προσφέρει κλάδο ελιάς στον Αδόλφο Χίτλερ!

     Ο Εθνικός Ήρωας Σπύρος Λούης πέθανε λίγους μήνες πριν από την Ιταλική εισβολή στην Ελλάδα. Πολλές αθλητικές λέσχες στη χώρα μας και στο εξωτερικό έχουν το όνομά του, όπως το κύριο στάδιο στο Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο της Αθήνας, στον τόπο διεξαγωγής των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, καθώς επίσης και η λεωφόρος που περνά απέξω. Στο Μόναχο, το όνομά του φέρει η λεωφόρος «Spiridon-Louis-Ring», που περνάει από το εκεί Ολυμπιακό πάρκο.

Ο Εθνικός ήρωας Σπύρος Λούης σε προχωρημένη ηλικία
απολαμβάνει με χαμόγελο τον καφέ του κάπου στην Αθήνα,
απλοϊκός, όπως και σε όλη του τη ζωή.

     Το ασημένιο κύπελο που απενεμήθη στον Ολυμπιονίκη Σπύρο Λούη στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες, αγοράστηκε και εκτίθεται στο Ίδρυμα Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, σε δημοπρασία που έγινε στο Λονδίνο, έναντι του χρηματικού ποσού των 654.913, με τιμή εκκίνησης τα 140.000 ευρώ. Σε ανακοίνωση του Ιδρύματος, που αγόρασε το μετάλλιο, αναφέρεται μεταξύ άλλων: 

   […]Το Ίδρυμα θα μοιραστεί το κύπελλο με τον ελληνικό λαό, εκθέτοντάς το μόνιμα στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος[…]Το γεγονός ότι η οικογένεια του Σπύρου Λούη κατάφερε να διατηρήσει το κύπελλο για παραπάνω από έναν αιώνα, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από ταραχώδη γεγονότα, πολυάριθμους πολέμους, καθώς και την Κατοχή της Ελλάδας, συμβολίζει τη σημασία που αποδίδουν οι Έλληνες στην αρχαία κληρονομιά τους και τους Ολυμπιακούς Αγώνες». 

Το ασημένιο Κύπελο του Ολυμπιονίκη Σπύρου Λούη
εκτίθεται στο Ίδρυμα  Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος

     Μετά τη νίκη του στο Μαραθώνιο το 1896, η παροιμιώδης έκφραση  «έγινε Λούης» λέγεται για κάποιον που φεύγει/"εξαφανίζεται" τρέχοντας και γρήγορα.

     Ο ασήμαντος μέχρι εκείνη τη στιγμή Σπύρος Λούης απέδειξε με τη στάση του και με την εν γένει ζωή του το σεβασμό του στον Ολυμπισμό και σε κάθε τι το ιδεώδες που εκπέμπεται από τη μεγάλη αυτή Αξία και μας κάνει να στεκόμαστε εκστατικοί στο Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα.

     Για την ιστορία του Μαραθωνίου Δρόμου, να σημειώσουμε ότι μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π. Χ.), ο στρατηγός Μιλτιάδης απέστειλε από το πεδίο της μάχης στην Αθήνα το Φειδιππίδη, που θεωρούνταν ο ταχύτερος τότε δρομέας του Αθηναϊκού στρατού,  ν’ αναγγείλει τη νίκη κατά των Περσών. Λέγεται ότι ο Φειδιππίδης έτρεξε όλη την απόσταση χωρίς διακοπή και με το που μπήκε στην Συνέλευση της Βουλής αναφώνησε το ιστορικό «νενικήκαμεν»! Αμέσως μετά κατέρρευσε και πέθανε!

=================================

 
Πηγές:

-          Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ

-          Εγκυκλοπαίδεια «Ελλαδική».
-          Εγκυκλοπαίδεια «Γιοβάνη».
-          Διαδίκτυο, απ' όπου και οι φωτογραφίες.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 9.7.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Τί είναι το τσακλοκούδουνο;

     Είχα ρωτήσει σε μικρή ηλικία στο χωριό μου έναν θυμόσοφο γέροντα, τι είναι το «τσακλοκούδουνο», μια λέξη που τη χρησιμοποιούσε συχνά εκείνος, όταν ήθελε να υποτιμήσει κάποιον. Ο μπάρμ’-Αντρέας, πολύ εγγράματος για την εποχή του - απόφοιτος του Ελληνικού Σχολείου, ενασχοληθείς και ίδιος με την κτηνοτροφία, μού έδωσε την εξής ερμηνεία:

      Είναι το δεύτερο, μικρότερο κουδούνι, μέσα σε μεγαλύτερο, που προκαλεί τον ήχο, αντί για βαρίδι (γλωσσίδι) του μεγάλου κουδουνιού, ενώ το ίδιο δεν έχει βαρίδι.

     Επομένως, η λέξη «τσακλοκούδουνο», δένει απόλυτα με τη σημασία που δίνουμε όταν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε κάποιον με περιορισμένη αντίληψη.

     Αν δούμε και εξετάσουμε, όμως, με περισσότερη προσοχή το αντικείμενο και το φαινόμενο, παρατηρούμε ότι ναι μεν το «τσακλοκούδουνο» δεν έχει «βαρίδι», αλλά ενεργεί βοηθητικά στο μεγάλο κουδούνι και ο ήχος του από την κρούση με αυτό τού ενισχύει τον ήχο . Επομένως, η αξία του τσακλοκούδουνου δεν πρέπει να υποτιμάται.  

     Δείτε πολλά περισσότερα για «κουδούνια και τσοκάνια» στο ομώνυμο παλαιότερο άρθρο μου του κύκλου δημοσιευμάτων «στο κατώι του χρόνου», στην ηλεκτρονική εφημερίδα ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ NEWS, εδώ: http://www.kalavrytanews.com/2014/09/blog-post_52.html

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 25.5.2018

http://nikolpapak.blogspot.gr/2017/05/blog-post_22.html

Εγώ κι οι άλλοι (σατυρικό ποίημα)

Όλο άλλοι φταίνε!
Μοναχά εγώ
βλέπω, λέω, κάνω
πάντα το σωστό!
 
Φίλοι και γνωστοί μου…
παρακατιανοί!
Tάχα πως νομίζουν
πως ξέρουνε κι αυτοί.
 
Εμένα αν ακούγαν,
που ξέρω και μπορώ,
τον κόσμο θα ’χα αλλάξει,
τώρ’ από καιρό.
 
Σ’ εκείνους τους «μεγάλους»,
που ’ναι στη βουλή,
εγώ να τους μιλήσω
για την πολιτική.
 
Όλα ’γω τα ξέρω,
μεγάλα και μικρά,
μα σαν τους μιλάω,
κλείνουνε τ’ αυτιά!
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 4.7.2021
https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Φράσεις και λέξεις της Βίβλου, που χρησιμοποιούνται στερεότυπα και σήμερα (ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ)

Περιεχόμενα:
Σύντομο εισαγωγικό σημείωμα Β΄ μέρους
Παράθεση φράσεων
 
Σύντομο εισαγωγικό σημείωμα Β΄ μέρους
 
     Ασχολούμενος κανείς με τη μελέτη των ιερών βιβλίων, ανακαλύπτει, «ψηλαφεί» τη μαγεία τους και κατανοεί πως δεν είναι τυχαίο που η Αγία Γραφή έχει το μεγαλύτερο αριθμό εκδόσεων παγκοσμίως. Επικεντρώνοντας και σε φράσεις και λέξεις που έχουν γραφεί πριν πολλούς αιώνες και έχουν και σήμερα πρωτεύουσα θέση στον γραπτό και τον προφορικό μας λόγο και στη λαϊκή παράδοσή μας, αντιλαμβάνεται ότι κάποιες Αξίες είναι διαχρονικές και «σταθερές». «Βίοι παράλληλοι» πολλές φορές, λοιπόν, η θρησκευτική με τη λαϊκή μας παράδοση κι αυτό δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητο. 

     Θέλοντας να «μοιραστώ» με τους φίλους και αναγνώστες του προσωπικού μου ιστολογίου την ξεχωριστή αυτή εμπειρία, παραθέτω ένα πολύ μικρό μέρος των θησαυρών αυτών, προσπαθώντας να δοθεί και η ερμηνεία της Γραφής και η πιθανώς διαφοροποιημένη σήμερα σημασία των φράσεων και των λέξεων αυτών, ή και η συγγένειά τους με διάφορες σύγχρονες, ζητώντας και πάλι επιείκεια στην κριτική. Για τη μεγάλη επισκεψιμότητα του πρώτου μέρους, όπως και γενικότερα του ιστολιγίου μου, εκφράζω θερμές ευχαριστίες και θέλω να πιστεύω ότι και το ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ θα έχει ανάλογη αποδοχή.

     Μπορείτε ν' ανατρέξετε και στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ, «πατώντας» ΕΔΩ.
 
Παράθεση φράσεων (με αλφαβητική σειρά) 

«Άβυσσος άβυσσον επικαλείται»: Παρόμοιας σημασίας οι στίχοι αυτοί του ΜΑ΄ ψαλμού του Δαυίδ με το ρητό του Πλάτωνα «όμοιος ομοίω αεί πελάζει» (πελάζει=πλησιάζει), που στερεότυπα το λέμε και σήμερα.
 
«Αλλήλων τα βάρη βαστάζετε»: Από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Γαλάτας (ΣΤ΄, 2). Παρόμοια σύγχρονη έκφραση-παροιμία: «Το ’να χέρι νίβει τ’ άλλο  και τα δυο το πρόσωπο».

«Αποδιοπομπαίος τράγος»: Πολύ διαφοροποιημένη/περεξηγημένη η έννοια του «αποδιοπομπαίου τράγου» σήμερα, από τον πραγματικό αποδιοπομπαίο τράγο της Παλαιάς Διαθήκης. Από το βιβλίο Λευτικόν, πληροφορούμεθα ότι υπήρχε ένα Εβραϊκό έθιμο, σύμφωνα με το οποίο κάθε επτά χρόνια ένας τράγος αφηνόταν ελεύθερος στην έρημο, κατόπιν ειδικού τελετουργικού από τον ιερέα, μεταφέροντας «επάνω» του όλες τις αμαρτίες του λαού! Εμείς σήμερα, ως «αποδιοπομπαίο τράγο» αναφέρουμε καθένα ο οποίος ένεκα των κακών πράξεών του έχει απορριφθεί από την κοινωνία, ίσως και με «τελετουργικό» διαπόμπευσης!

«Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων» (Παλαιά Διαθήκη/Κριτές ΙΣΤ΄, 14): Ο Σαμψών κυβέρνησε άξια το Ισραηλιτικό λαό για είκοσι, περίπου, χρόνια. Είχε πολύ μεγάλη σωματική δύναμη και διακρίθηκε για τους αγώνες του κατά των Φιλισταίων, τους οποίους κατατρόπωσε. Νικήθηκε, όμως, από μια γυναίκα: Τη Δαλιδά, η οποία ήταν Φιλισταία και την ερωτεύτηκε παράνομα και παράφορα. Η Δαλιδά ανακάλυψε ότι η σωματική του δύναμη οφειλόταν στα μακριά μαλλιά του, τα οποία του έκοψε την ώρα που κοιμόταν κι έτσι ο Σαμψών έχασε τη δύναμή του! Ενημέρωσε σχετικά τους Φιλισταίους η Δαλιδά, οι οποίοι συνέλαβαν το Σαμψών και τον φυλάκισαν. Τελικά, όπως, όταν τα μαλλιά του ξαναμεγάλωσαν, ανέκτησε μέρος της δύναμής του και κατέστρεψε τον ναό των Δαγών, θεού των Φιλισταίων στη Γάζα, σείοντας τις κολώνες του, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί και ο ίδιος με τους δεσμώτες του, αναφωνώντας το «αποθανέτω ή ψυχή μου μετά των αλλοφύλων». Πολύ γνωστή η λαϊκή παροιμία, ίδιας ή παρόμοιας σημασίας σήμερα με τα λόγια του Σαμψών: «Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά!

 
«Άρατε πύλας»: Φράση του ΚΓ΄ ψαλμού του Δαυίδ. «Άρατε πύλας» επαναλαμβάμουμε κι εμείς σήμερα με μεταφορικές, αλλά και πραγματικές σημασίες, π.χ., όταν περιμένουμε ν’ ανοίξουν οι πόρτες μιας τράπεζας ή μιας δημόσιας υπηρεσίας. Το εδάφιο πλήρες: «Άρατε πύλας οι άρχοντες υμών, και επάρθητε, πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεὺς τῆς δόξης». Μετάφραση: «Ανοίξτε τις πύλες, άρχοντες, που τις κρατάτε κλειστές από μέσα κι εσεις, πύλες, ανοίξτε διάπλατα και γίνετε ψηλότερες, για να μπει μέσα στον ναό ο δοξασμένος βασιλιάς». Τα λόγια αυτά του ψαλμού αυτού λέγονται τη Μεγάλη Παρασκευή στο τελετουργικό της επιστροφής του Επιταφίου στις εκκλησίες, αφού τελειώσει η περιφορά.
 
«Άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει»: Αυτή ήταν η εντολή του Χριστού στον παράλυτο της Βηθεσδά (Ιωάννου Ε΄, 12), μόλις τον θεράπευσε. «Άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει», λέμε κι μείς σήμερα σε κάποιον, που είτε του ευχόμαστε/θέλουμε να αναρρώσει σύντομα από κάποια αρρώστια, είτε , πολύ απλά να του πούμε «μάζεψέ τα και φύγε»!
 
«Βρήκε ο Φίλιππος τον Ναθαναήλ»: Λέγεται συνήθως με υπονοούμενα για δύο ή περισσότερους ανθρώπους που ταιριάζουν στις απόψεις τους και στις θέσεις τους, ταυτιζόμενοι και στηρίζοντας ο ένας τον άλλον. Γνωστή «συνώνυμη» λαϊκή έκφραση και το «κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι»! Από τους πρώτους Μαθητές που κάλεσε κοντά Του ο Χριστός ο Φίλιππος και ο Ναθαναήλ, με πολύ ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους και από τις σχέσεις φιλίας που έχει καταγράψει και η ιστορία, όπως π.χ. και του Δάμωνα και Φιντία.  Το εδάφιο του Ευαγγελίου από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, κεφάλαιο Α΄, 45-46: «Ο Ιησούς εξελθείν εις την Γαλιλαίαν και ευρίσκει Φίλιππον και λέγει αυτώ: Ακολούθει μοι. Ήν δε Φίλιππος απὸ Βηθσαϊδά, εκ της πόλεως Ανδρέου και Πέτρου. Ευρίσκει Φίλιππος τον Ναθαναὴλ και λέγει αυτώ: Όν έγραψε Μωυσής εν των νόμω και οι προφήται, ευρήκαμεν, Ιησούν τον υιὸν του Ιωσὴφ απὸ Ναζαρέτ».
 
«Δεύρο έξω»: Το λέμε έτσι, στερεότυπα και σήμερα, σε περιπτώσεις, π.χ., που καλούμε κάποιον να βγει από το σπίτι του να συναντηθούμε και καθυστερεί. Προέρχεται από του Ευαγγέλιο του Ιωάννου, στην περιγραφή της αναστάσεως του Λαζάρου, κεφάλαιο ΙΑ΄, 43.
 
«Δεν έμεινε λίθος επί λίθου»: Λέγεται, π.χ., για τις συνέπειες μιας καταστροφικής καταιγίδας. Ανήκει στην προφητεία του Χριστού για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, που ήταν ξεκάθαρη: «Ουκ αφεθήσεται λίθος επί λίθω» (Λουκά ΚΑ΄, 6).  Η ολοσχερής αυτή καταστροφή αυτή έγινε το 72 μ.Χ., με την εκστρατεία του αυτοκράτορα της Ρώμης Τίτο κατά της ιεράς πόλης.
 
«Δεν μπορείς να έχεις δυο αφεντικά» και «δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη δεν χωράνε» και «δεν μπορείς να κάνεις σωστά δυο δουλειές μαζί»: Εκφράσεις της λαϊκής σοφίας, απόλυτα σύμφωνες με τη διδασκαλία του Κυρίου: 1: Στο Ευαγγέλιο του Λουκά: «Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και Μαμωνά» και «Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν» (Ματθαίου ΣΤ΄, 23-24) 2: Στο Ευαγγέλιο του Λουκά (ΣΤ΄, 13): «Ουδείς ικέτης δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν. Ή γαρ τον ένα μισήσει και τον έτερον αγαπήσει ή ενός ανθέξεται και του εταίρου καταφρονήσει», δηλαδή: Κανένας υπηρέτης δεν μπορεί να είναι δούλος συγχρόνως σε δύο κυρίους, γιατί, ή θα μισήσει τον ένα και θ’ αγαπήσει τον άλλον, ή θα προσκολληθεί στον ένα και θα καταφρονήσει τον άλλον. Δεν είναι δυνατόν να είσθε συγχρόνως δούλος Του Θεού και του Μαμωνά».
 
«Δεύτε λάβετε φως»: Γνωστή φράση Αναστάσιμου τροπαρίου από τον ιερέα, για να προσέλθουν οι πιστοί να λάβουν το Άγιο Φως της Αναστάσεως. Η ίδια φράση και από εμάς, όταν μετά από διακοπή «έρχεται» το ηλεκτρικό ρεύμα και φωτίζει το σκοτεινό χώρο στον οποίο βρισκόμαστε.

«Είδομεν Το Φως Το Αληθινόν»: Ψαλμός στη Θ. Λειτουργία, αμέσως μετά τη Θεία Μετάληψη των πιστών. Στην καθημερινή χρήση του λόγου έχει «συνώνυμη» σημασία με το «Δεύτε λάβετε Φως» (βλ. ανωτέρω), αλλά μπορεί να έχει και άλλη, πολύ απρεπή σημασία, που παραβαίνει την δεκάτη εντολή-ισότιμη με βλασφημία.

«Ει τις ου θέλει εργάζεσθαι, μηδέ εσθιέτω» (από τη Β΄ επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Θεσσαλονικείς, Γ΄, 10): Με την ίδια έννοια λέμε κι εμείς σήμερα: «Όποιος δεν θέλει να δουλέψει, να μη θέλει και να φάει».

 
«Εκ κοιλίας μητρός»: Το λέμε και αυτούσιο (στην καθαρεύουσα), το λέμε και μεταφρασμένο για αρκετούς λόγους, π.χ.: Από την κοιλιά της μάνας του αυτός ήταν έξυπνος. Φράση γνωστή από τον Ο΄ ψαλμό του Δαυίδ: «Εκ κοιλίας μητρός μου σύ μου εί σκεπαστής».

«Ενώνιος ενωπίω»: Το λέμε και σήμερα με τις ίδιες λέξεις ή «πρόσωπο με πρόσωπο» ή και με το ξενόφερτο «τετ-α-τετ». «Και ελάλησε Κύριος προς Μωυσήν ενώπιος ενωπίω, ως ει τις λαλήσει προς τον εαυτού φίλον» (Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος).
 
«Έρχου και ίδε»: «Έλα να δεις», λέμε κι εμείς σήμερα σε δύσπιστους φίλους μας, όταν είμαστε βέβαιοι για κάτι και μας αμφισβητούν. Όταν ο Φίλιππος «βρήκε» (κλήθηκε) από το Χριστό (βλ. προηγούμενο: «Βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ»), ενημέρωσε το φίλο του το Ναθαναήλ. Ο Ναθαναήλ, όμως, ήταν δύσπιστος και ο φίλος του τον προσκάλεσε με τις τρεις αυτές λέξεις (Ιωάννου Α΄, 47).
 
«Ευλόγησον, Δέσποτα»: Η «αίτηση» προς τον προεξάρχοντα αρχιερέα/ιερέα στη Θ. Λειτουργία ή ακολουθία να ευλογήσει (να δώσει την «άδεια») για την έναρξη της ακολουθίας. «Με τις ευλογίες του…» (π.χ. πολιτικού ή κατέχοντος υπηρεσιακού αξιωματούχου), λέμε, συνήθως σκωπτικά, για κάποιες ατασθαλίες/παρατυπίες, στις οποίες, ίσως, «συμμετέχει» ή κατευθύνει και ο ίδιος.
 
«Έχε πίστη και προχώρα»: Πολύ γνωστή συμβουλή μεγαλύτερων, τόσο σε θρησκευτικά θέματα όσο και σε επιδιώξεις και στόχους και οράματα της ζωής. Αναλόγως είχε μιλήσει και ο Ιησούς στον πατέρα του σεληνιαζόμενου νέου (Ματθαίου Θ΄, 23): «Ει δύνασαι πιστεύσαι, πάντα δυνατά τω πιστεύοντι».
 
«Η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης» (Ευαγγέλιο Ματθαίου, ΚΖ, 64): Είναι τα λόγια του Πιλάτου, όταν απηύθυνε αυστηρή διαταγή στους φρουρούς του Τάφου Του Χριστού να είναι πολύ προσεκτικοί, μήπως πάνε οι Μαθητές του και κλέψουν το Σώμα και μετά πούνε ότι αναστήθηκε. Σημερινή έκφραση-παροιμία με το ίδιο ή παρόμοιο νόημα: «Τα στερνά τιμούν τα πρώτα».
 
«Η καμήλα την καμπούρα των παιδιών της έβλεπε. Τη δική της όχι»: Λαϊκή παροιμία, σύμφωνη με τη φράση του Χριστού στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: «Τι δε βλέπεις το κάφρος εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου, την δε εν τω σώ οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς;» Μετάφραση του Παν. Τρεμπέλα: «Βλέπεις μόνο το σκουπιδάκι που είναι στο μάτι του αδελφού σου, το δοκάρι δε, που είναι στο δικό σου μάτι δεν το καταλαβαίνεις;».
 
«Θα μιλήσουν οι πέτρες». Λέγεται σε περιπτώσεις μεγάλων γεγονότων (π.χ. εγκλημάτων), που δεν υπάρχουν μάρτυρες να αποκαλύψουν την πραγματική αλήθεια. Κατά την είσοδο Του Χριστού στα Ιεροσόλυμα (των Βαΐων), ο όχλος Τον υποδέχθηκε με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό. Είχαν γίνει πλέον γνωστά τα μεγάλα θαύματά Του, με τελευταίο την  ανάσταση του Λαζάρου και πίστευαν ότι πραγματικά Αυτός είναι ο Μεσσίας που σύμφωνα με τις Γραφές περίμεναν. Ενοχλημένοι, όμως, οι Φαρισαίοι, ζήτησαν από Τον Ίδιο να παρατηρήσει τους ακολούθους Του να μετριάσουν τον ενθουσιασμό τους. Τότε ο Ιησούς τους απάντησε: «Εάν ούτοι σιωπήσωσιν, οι λίθοι κεκράξονται».
 
«Θεέ μου, βαλ’ το χέρι Σου!»: Επίκληση του Θείου σε δύσκολες στιγμές και περιστάσεις, που μας θυμίζει τη φράση του Προφήτη Ησαΐα: «Μη ουκ ισχύει η χειρ Κυρίου του σώσαι;». (Παλαιά Διαθήκη/Προφήται/Ησαΐας ΝΘ΄, 1).
 
«Ίδε ο άνθρωπος»: Λόγια του Πιλάτου (Ευαγγέλιο Ιωάννου ΙΘ΄, 6), για να εκφράσει το κατάντημα Του «Ανθρώπου», βλέποντας το Χριστό εξαντλημένο από τους κολαφισμούς και τα ραπίσματα, με το αγκάθινο στεφάνι στο κεφάλι, την κόκκινη χλαμύδα και το καλάμι στο χέρι (που του έδωσαν οι στρατιώτες για «βασιλικό σκήπτρο». «Τι είναι ο άνθρωπος! Τίποτα», λέμε κι εμείς σήμερα, θέλοντας δείξουμε πόσο ευάλωτοι και πρόσκαιροι είμαστε σ’ αυτή τη ζωή. Κι αυτά τα λόγια τα λέμε, συνήθως, όταν συνοδεύουμε κάποιο προσφιλές μας πρόσωπο στην τελευταία του κατοικία. Σε λίγο «επιστρέφουμε» στα… καθ’ ημάς!
 
«Και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν»: Το λέμε στερεότυπα και χαριτολογώντας, συνήθως όταν παρευρισκόμαστε σε γάμους, επαναλαμβάνοντας τα λόγια από το Αποστολικά ανάγνωσμα του μυστηρίου (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Εφεσίους Ε΄, 31).
 
«Κακό» ή «άσχημο να μένει ο άνθρωπος μόνος του»: Φράση σε περιπτώσεις απώλειας συντρόφου και η ρίζα της «έρχεται» από το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Γένεσις (Β’ 18) Είναι τα λόγια του Θεού με το ίδιο νόημα, όταν έπλασε την Εύα ως σύντροφο του Αδάμ. «Ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον».
 
«Λίγα έσπειρες, λίγα θα θερίσεις»: Σοφή λαϊκή έκφραση, σύμφωνη με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου στη δεύτερη επιστολή του προς Κορινθίους (Θ΄, 6): «Ο σπείρων φειδομένως, φειδομένως και θερίσει».
 
«Μακάριοι η μη ιδότες και πιστεύσαντες» (ευτυχισμένοι όσοι πιστεύουν χωρίς να βλέπουν με τα μάτια τους, Ιωάννου Κ΄, 28): Είναι τα λόγια του Χριστού στον Απόστολο Θωμά, που δεν πίστευε στην Ανάστασή Του, αν δεν ψηλαφούσε με το χέρι του τα σημάδια από τα καρφιά στο Σώμα Του Δασκάλου του. Συγχέουμε τα λόγια αυτά με μια αιρετική ρήση, που ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ, στην Αγία Γραφή: Το «πίστευε και μη ερεύνα». Ο Χριστός μας δίδαξε, «ερευνάτε τας Γραφάς» (κατά Ιωάννην Ε΄, 39).
 
«Μάννα εξ ουρανού»: Το γνωστό μάννα που έπεφτε από τον ουρανό, με το οποίο ετράφησαν οι Ισραηλίτες στην έρημο (Παλαιά Διαθήκη,Έξοδος). Πολλές είναι οι φορές που περιμένουμε κι εμείς κάποιο δικό μας «μάννα», το οποίο εκφράζει πολύ παραστατικά και με πέντε μόνο λέξεις η λαϊκή σοφία: «Πέσε πίτα να σε φάω»!
 
«Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης): Από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Εκκλησιαστής (Α΄, 2), που λέγεται και σήμερα ακριβώς έτσι, όταν θέλουμε να μιλήσουμε για την ανθρώπινη ματαιότητα.

«Με τον ιδρώτα του προσώπου του»: Έτσι κερδίζει κάποιος έντομα το ψωμί του και η παροιμιώδης αυτή έκφραση έχει τις ρίζες της στο πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Γένεσις. Στο 20ό εδάφιο του  Γ΄ κεφαλαίου διαβάζουμε: «Eν ιδρώτι του προσώπου σου φαγή τον άρτον σου». Ήταν τα λόγια Του Θεού στον Αδάμ, όταν μετά το προπατορικό αμάρτημα οι πρωτόπλαστοι εξεδιώχθησαν από τον Παράδεισο.

«Μην κάνεις ό,τι δεν θέλεις να σου κάνουν»: Συνηθισμένη συμβουλή που δίνουμε ή ακούμε. Στην Παλαιά Διαθήκη τη συναντάμε με τη φράση του Τωβίτ (Δ΄, 15), ως συμβουλή προς το γιο του τον Τωβία με τις λέξεις: «Ο συ μισείς, εταίρω μη ποιήσης». Στην Καινή Διαθήκη τη συναντάμε στην επί του όρους ομιλία του Χριστού (Λουκά ΣΤ΄, 31): «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (όπως θέλετε να συμπεριφέρονται σ’ εσάς οι άνθρωποι, να συμπεριφέρεστε κι εσείς σε αυτούς).
 
«Μην ξεχάσεις ποτέ τους αγώνες της μητέρας σου να σε μεγαλώσει», ακούμε να λέγεται στα παιδιά, που πιθανότατα συνδέεται με το εδάφιο 27 του κεφαλαίου Ζ΄ της σοφίας Σειράχ: «Από Μητρός ωδίνας μη επιλάθη».
 
«Μην τα θέλεις όλα δικά σου»: Συνήθης έκφραση, που απλουστευμένη  θυμίζει την δέκατη εντολή που έλαβε ο Μωυσής από το Θεό: «Ουκ επιθυμήσεις πάντα όσα τω πλησίον σου εστί».
 
«Μ’ όποιο δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις»: Γνωστή παροιμία, με ομοιότητες προς το εδάφιο 33 του κεφαλαίου ΙΕ΄ της πρώτης Επιστολής του Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους: «Φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί».
 
«Ο αποθανών δεδικαίωται»: Συνοδεύει συχνά τη λαϊκή έκφραση «Θεός σ’χωρέστονε» και ανήκει στην επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους (ΣΤ΄, 7).
 
«Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω»: Επίλογος παραβολών του Χριστού στο λαό, θέλοντας με αυτά τα λόγια και να συνετίσει και να προειδοποιήσει, π.χ. παραβολή του άφρονος πλουσίου (Λουκά ΙΒ΄, 21), παραβολή του σπορέως (Λουκά Η΄, 8) κλπ. Είτε με τα ίδια λόγια, είτε με τη γνωστή φράση «εγώ σου τα είπα» (και λάβε τα μέτρα σου), απευθυνόμαστε σε άλλους ή απευθύνονται άλλοι σ’ εμάς, είτε ως συμβουλή, είτε ως προειδοποίηση, είτε να «ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας», είτε και ως απειλή.
 
«Οι μέρες είναι πονηρές»: Λέγεται αρκετές φορές για καταστάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη , χωρίς να μπορεί κανείς να προβλέψει την έκβασή τους. Με τα ίδια λόγια το είχε πει και Απόστολος Παύλος με την επιστολή του στους Εφεσίους, «Αι ημέραι πονηραί εισί», για να τους τονίσει ότι «λόγω του επικρατούντος κακού, οι ημέρες είναι γεμάτες σκάνδαλα» και ως εκ τούτου απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση.
 
«Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου»: Φράση που ανήκει στον ψαλμό ΡΔ΄ (104) του Δαυίδ, που αυτούσια την ακούμε ή την επικαλούμαστε χαριτολογώντας και προβάλλοντας την κατανάλωση οίνου ως «θεία διακαιολογία»(!), σε περιπτώσεις που συνιστάται ή προσπαθεί να επιβληθεί εγκράτεια στην κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών από οικεία άτομα.
 
«Ον αγαπά Κύριος παιδεύει» (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Εβραίους, ΙΒ΄, 26): Σε σημερινή έκφραση: «Όπου αγαπάει παιδεύει».
 
«Ο όφις με ηπάτησε» (Παλαιά Διαθήκη, Γένεσις Γ΄, 13): Μια φράση πολυσυνηθισμένη και πολυλεγόμενη και σήμερα! Είναι η απάντηση/δικαιολογία/απολογία της Εύας στο Θεό, όταν τη ρώτησε για ποιο λόγο παραβίασε την εντολή Του και έφαγε από τον απαγορευμένο καρπό του δέντρου της γνώσεως του καλού και του κακού. Πριν από την Εύα ρωτήθηκε ο Αδάμ, που με την απάντησή του έστειλε το «μπαλάκι» της ευθύνης σ’ αυτή κι εκείνη με τη… σειρά της στο φίδι! «Η γυναίκα που μου έδωσες με εξαπάτησε», είπε ο Αδάμ, ρίχνοντας εμμέσως πλην σαφώς την ευθύνη στον Ίδιο Το Θεό! Σε πόσες περιπτώσεις σήμερα κι εμείς δεν κάνουμε το ίδιο! Και πόσες είναι οι περιπτώσεις που δεν λέγεται το «με ηπάτησε» (ο δείνα), αλλά, φεύ, πράττεται ύπουλα και σιωπηλά! Και πόσες ακόμα είναι οι περιπτώσεις που δεν αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας, προσπαθώντας να ενοχοποιήσουμε άλλους, που ίσως και να μην έχουν καμία σχέση με την κάθε «ένοχη» υπόθεση! Σχεδόν πάντα αναζητούμε κάποια «Εύα», ή κάποιον «όφι» να «φορτώσουμε» εκεί όλα «τα σπασμένα» κι εμείς να βγούμε «λάδι στον αφρό», όπως λέει και η λαϊκή ρήση! Και να σημειωθεί ότι στην αργή του κεφαλαίου της Γενέσεως (Γ΄) διαβάζουμε: «Ο δε όφις ήν φρονιμότερος πάντων των θηρίων επί γης, ών εποίησε ο Κύριος»!
 
«Όποιος δεν είναι μαζί μου, είναι εναντίον μου»: Το λέμε, για να πειθαναγκάσουμε ανθρώπους του κύκλου μας να ακολουθήσουν τη δική μας «γραμμή». «Ο μη ών μετ’ εμού, κατ’ εμού εστί», είπε ο Χριστός, για να δείξει ότι δεν δέχεται συμβιβασμούς με την παράταξη του διαβόλου (Ματθαίου ΙΒ΄, 30).
 
«Όποιος σκάβει το λάκκο άλλου, πέφτει ο ίδιος μέσα»: Λαϊκή έκφραση-παροιμία, που ταυτίζεται με παροιμία του Σολομώντα, από το ομώνυμο βιβλίο του: «Όστις σκάπτει λάκκον θέλει πέσει εις αυτόν».
 
«Ουαί υμίν»: «Αλίμονό σας», κατά το κοινώς λεγόμενον, που συνήθως συνοδεύτε και με την κίνηση του δακτύλου, όταν είναι να προειδοποιήσουμε ή και να απειλήσουμε κάποιον/κάποιους. Ίσως οι λέξεις «προειδοποίηση» και απειλή», χάνουν τη σημασία τους κάθε Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ που ακούμε στην Εκκλησία αυτά τα φοβερά «ουαί» κατά των υποκριτών Γραμματέων και Φαρισαίων και κατ’ επέκταση όσων ακολουθούν τη «γραμμή» τους.  Ας θυμηθούμε με τι «κοσμητικά επίθετα Ο Χριστός «στολίζει» τους υποκριτές. Ας θυμηθούμε και για ποιους λόγους τα εκτοξεύει εναντίον τους, που, τουλάχιστον, ανατριχίλα προκαλούν (Από τη μετάφραση του Παν. Τρεμπέλα, Ματθαίου ΚΓ, 13-33):
Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί:
-           «Κατατρώτε τις περιουσίες των χηρών, κάνετε όμως μεγάλες προσευχές για να φανείτε καλοί. Γι’ αυτό η τιμωρία σας θα είναι ιδιαίτερα αυστηρή.
-           Κλείνετε στους ανθρώπους το δρόμο για τη Βασιλεία των Ουρανών. Ούτε εσείς μπαίνετε σ’ αυτή, ούτε και σε άλλους επιτρέπετε να μπουν.
-           Τριγυρνάτε σε στεριά και σε θάλασσα για να προσηλυτίσετε κάποιον. Και όταν τον κερδίσετε, τον κάνετε ν’ αξίζει για την κόλαση δυο φορές παραπάνω από σας.
-           Λέτε: “Όποιος ορκιστεί στο ναό, ο όρκος του δεν πιάνει, όποιος όμως ορκιστεί στο χρυσάφι του ναού πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. Ανόητοι  και τυφλοί, τί είναι μεγαλύτερο; Το χρυσάφι ή ο ναός που αγιάζει το χρυσάφι; Λέτε ακόμα: “Όποιος ορκιστεί στο θυσιαστήριο, ο όρκος του δεν πιάνει. Όποιος, όμως, ορκιστεί στο δώρο που είναι πάνω στο θυσιαστήριο πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. Ανόητοι και τυφλοί, τι είναι μεγαλύτερο; Το δώρο ή το θυσιαστήριο, που αγιάζει το δώρο; Όποιος λοιπόν ορκίζεται στο θυσιαστήριο, ορκίζεται σ’ αυτό και σ’ ό,τι βρίσκεται επάνω σε αυτό. Κι όποιος ορκίζεται στο ναό, ορκίζεται σ’ αυτόν και σ’ εκείνον που κατοικεί μέσα. Κι όποιος ορκιστεί στον ουρανό, ορκίζεται στο Θρόνο του Θεού και σ’ Εκείνον που κάθεται πάνω στο Θρόνο.
-           Δίνετε στο ναό το ένα δέκατο από το δυόσμο, το άνηθο και το κύμινο, και δεν τηρείτε τις σπουδαιότερες εντολές του νόμου, τη δικαιοσύνη, την ευσπλαχνία και την πιστότητα. Αυτά, όμως, έπρεπε τα να κάνετε, χωρίς βέβαια να παραμελείτε τα άλλα. Τυφλοί οδηγοί, που περνάτε από στραγγιστήρι το κουνούπι και καταπίνετε ολόκληρη καμήλα.
-           Καθαρίζετε το εξωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, το περιεχόμενό τους όμως προέρχεται από κλοπή και αδικία. Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισε πρώτα το εσωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, για να έχει αξία και η εξωτερική τους καθαρότητα.
-           Μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, που εξωτερικά φαίνονται ωραίοι, εσωτερικά όμως είναι γεμάτοι κόκαλα νεκρών και κάθε λογής ακαθαρσία. Έτσι κι εσείς. Εξωτερικά φαίνεστε ευσεβείς στους ανθρώπους, κι εσωτερικά είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία.
-           Χτίζετε τάφους για τους προφήτες και διακοσμείτε τα μνήματα των δικαίων του Ισραήλ. “Αν ζούσαμε εμείς”, λέτε, “στην εποχή των προγόνων μας, δε θα παίρναμε μέρος μαζί τους στο φόνο των προφητών”. Έτσι ομολογείτε πως είστε απόγονοι αυτών που σκότωσαν τους προφήτες. Ολοκληρώστε τώρα, λοιπόν,  εσείς ό,τι άρχισαν οι πρόγονοί σας. Φίδια, γεννήματα οχιάς, πώς θα ξεφύγετε από την τελική κρίση και την κόλαση;».
 
«Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον»: Τίποτα δεν γίνεται για πρώτη φορά κάτω από τον ήλιο (Παλαιά Διαθήκη/Εκκλησιαστής Α’ 9) και «ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον» η αρχαιοελληνική παροιμία, που λέγεται και σήμερα.
 
«Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται ο άνθρωπος»: Λόγια του Χριστού προς το Σατανά, όταν Εκείνος κατέφυγε στην έρημο να νηστέψει και να προσευχηθεί για σαράντα μέρες. Του πρότεινε τότε ο Σατανάς να μετατρέψει τις πέτρες ψωμί για να αντιμετωπίσει την πείνα Του (Ματθαίου Δ΄, 4) αφού ήταν εύκολο γι’ Αυτόν να το κάνει. Ο χριστός του απάντησε με τις 7 αυτές λέξεις, τις οποίες κι εμείς σήμερα επαναλαμβάνουμε, για να δείξουμε ότι δεν μπορεί να ζήσει μόνο με φαγητό ο άνθρωπος, αλλά θέλει κι άλλα πράγματα, όπως ψυχαγωγία. Ο Χριστός, όμως, εννοούσε την πνευματική τροφή.
 
«Οφθαλμόν αντί οφθαλμού» (Παλαιά Διαθήκη/Λευιτικόν ΚΔ΄, 20): Σήμερα, «το γινάτι βγάζει μάτι»!
 
«Πίσω μου σ’ έχω, σατανά»: Συνηθισμένη έκφραση σε κάθε τι που μας υποκινεί σε πειρασμό, π.χ. όμορφη και ελκυστική γυναίκα(!). Στην ουσία μια τέτοια έκφραση για τους άνδρες(!) σημαίνει «τραβάτε με κι ας κλαίω»! Τότε είναι που συμπληρώνουμε και τούτο: «Εγώ του λέω πίσω μου κι αυτός παρουσιάζεται μπροστά μου»! Η έκφρασή μας αυτή, αν και μας ανάγει στα λόγια του Χριστού προς το Πέτρο «ύπαγε οπίσω μου, σατανά» (δείτε στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ της εργασίας, ΕΔΩ ), θυμίζει και εδάφιο από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (Α΄, 15), όπου αναφερόμενος ο Ευαγγελιστής στον Ιωάννη τον Πρόδρομο, γράφει: «Ο Ιωάννης μαρτυρεί περί Αυτού (Του Χριστού)[…], ο οπίσω μου ερχόμενος, έμπροσθέν μου γέγονεν» (Αυτός που με ακολουθεί γεννήθηκε πάρα πολύ πριν από εμένα).
 
«Πλούτος αδίκως συναγόμενος εξεμεθήσεται»: Από το βιβλίο Ιώβ της Παλαιάς Διαθήκης, (Κ΄, 15). Με την ίδια σημασία απαντάται και σήμερα ως λαϊκή παροιμία: «Αναμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα».
 
«Πολλοί γαρ εισί κλητοί, ολίγοι δε εκλεκτοί»: Είναι η φράση με την οποία τελείωσε ο Χριστός την παραβολή των βασιλικών γάμων (Ματθαίου ΚΒ΄, 14). Παρόμοια δική μας έκφραση σήμερα: «Κόσμος πολύς, άνθρωποι λίγοι».
 
«Σόδομα και Γόμορα»: Φράση πολύ γνωστή και συχνά επαναλαμαβανόμενη, όταν πρόκειται για υποθέσεις ακολασίας καταστάσεις, σαν στις βιβλικές πόλεις Σόδομα και Γόμορα.
 
«Σπέρνει ζιζάνια»: Το λέμε για δόλιες και διχαστικές πράξεις από συνανθρώπους μας, που μας θυμίζει την παραβολή του Σπορέως. Μόνο που τέτοιοι άνθρωποι είναι κακοί σπορείς!
 
«Στήλη άλατος»: Έτσι μεταμορφώθηκε η γυναίκα του Λωτ, αφού δεν υπάκουσε στην εντολή Του Θεού και γύρισε να δει με το βλέμμα της την καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρων (Παλαιά Διαθήκη/Γένεσις Θ΄, ΙΣΤ). «Στήλη άλατος μένουμε» κι εμείς ορισμένες φορές που αιφνιδιαζόμαστε.
 
«Το μάτι δεν χορταίνει»: Το λέμε για πλεονέκτες ή «αχόρταγους», που έχει την ίδια σημασία με ρήση του Σειράχ, από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Σοφία Σειράχ, κεφ. ΙΔ΄:  «Πλεονέκτου οφθαλμός ουκ εμπιπλάται εν μερίδι» (το μάτι του πλεονέκτη δεν χορταίνει με μια μερίδα).
 
«Των παθών μου τον τάραχον»: Στίχος του μικρού παρακλητικού κανόνα προς την Θεοτόκο. Πλήρης έχει ως εξής: «Tων παθών μου τον τάραχον, η τον κυβερνήτην τεκούσα Κύριον και τον κλύδωνα κατεύνασον των εμών πταισμάτων, Θεονύμφευτε». «Πέρασα», λέμε, «των παθών μου τον τάραχον»,  περιγράφοντας πολύ άσχημες περιπέτειες, π.χ. από ένα ατύχημα, από μια δύσκολη αρρώστια, από ένα μεγάλο σεισμό, που, συνήθως αποτελούν παρελθόν με αίσιο τέλος.
 
«Υπάρχουν φτωχοί που έχουν πολλά (ή που τα έχουν όλα) και πλούσιοι που δεν έχουν τίποτα»: Μια φράση που συνηθίζουμε για φτωχούς με μεγάλη καρδιά και για άκαρδους πλούσιους. Μας θυμίζει ρήση από τις Παροιμίες του Σολομώντα (ΙΓ΄, 7), από το ομώνυμο βιβλίο τη Παλαιάς Διαθήκης: «Εισίν πλουτίζοντες μηδέν έχοντες, και εισίν ταπεινούντες εαυτούς εν πολλώ πλούτω».
 
«Φωνή βοώντος εν τη ερήμω»: (Παλαιά Διαθήκη/Προφήται/Ησαΐας Μ΄3). Προφητεία του Ησαΐα για τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (φωνή που φωνάζει από την έρημο). Η σημασία που δίνεται σήμερα, λέγοντας τη φράση αυτή, είναι πως «όσο/όσες φορές/όσο δυνατά/με όποια λόγια κι αν τα λέω, τα  παίρνει ο αέρας τα λόγια μου»!
 
«Χαίρετε»: Είναι ο χαιρετισμός που απηύθυνε Ο Ιησούς στις Μυροφόρες μετά την Ανάστασή Του: "Και ιδού, υπάντησεν αυταίς λέγων. Χαίρεται" (Ματθαίου ΚΗ΄, 8). Τον ίδιο χαιρετισμό απευθύνει και ο Απόστολος Παύλος στους παραλήπτες των επιστολών του: «Χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε. Πάλιν ερώ, χαίρετε», π.χ. προς Φιλιππισίους (Δ΄, 4). Τον ίδιο ακριβώς χαιρετισμό χρησιμοποιούμε κι εμείς, ιδίως τις μεσημβρινές ώρες.

===========================

Πηγές:

- Παλαία Διαθήκη

- Καινή Διαθήκη

- Διαδίκτυο

 

Επιμέλεια: Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 3.7.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2017/05/blog-post_22.html