Πρωταπριλιά, η γιορτή του ψεύτη (σατιρικό ποίημα)

                          «Θέλ’ η αλήθεια να σταθεί, το ψέμα για να βλέπει»,
                          λένε εκείνοι που εύκολο το… έχουνε στην τσέπη!
                          Ψεύτες που γενναιόδωρα κι άνετα τα μοιράζουν,
                          είναι μια μέρα αρκετή το χρόνο να γιορτάζουν;
                          Ευχές πολλές κι από καρδιάς σ’ όλους τους ψευταράδες!
                          Κάποιες φορές η τέχνη τους έχει πολλούς παράδες! 
                          Μα πρέπει και να ξέρουνε, πως πάντοτε ο ψεύτης
                          τον πρώτο χρόνο χαίρεται, όπως και πάλι ο κλέφτης.
 
Εικόνα ανάρτησης: Σκηνή από την ταινία του Δημήτρη Ψαθά «ζητείται ψεύτης»
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 31.3.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Ολυμπιακή Φλόγα: Μια κορυφαία εκδήλωση πολιτισμού!

Πηγή εικόνας: https://epiloges.tv/i-istoria-tis-afis-tis-olympiakis-flogas/

Σύντομος πρόλογος
 
     Η μεγάλη στιγμή της 33^ης σύγχρονης Ολυμπιάδας πλησιάζει! Η διεξαγωγή για τριακοστή τρίτη φορά των νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων, στο Παρίσι το 2024, από 26 Ιουλίου έως 11 Αυγούστου, απέχει μια ανάσα! Όπως κάθε φορά, τη μεγάλη αυτή «γιορτή της ανθρωπότητος» σηματοδοτεί η αφή (το άναμμα) της Ολυμπιακής Φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία. Και για το 2024 η μεγάλη αυτή ημέρα φτάνει και είναι η 16^η  Απριλίου 2024! Με αφορμή, λοιπόν, αυτό το παγκόσμιας ακτινοβολίας γεγονός (και όχι μόνο παγκόσμιας, αφού η Ολυμπιακή Φλόγα έχει «περπατήσει» και στο διάστημα), ας δούμε μαζί μια σύντομη ιστορική αναδρομή της Ολυμπιακής Φλόγας.
 

***

     Το τελετουργικό της αφής της Ολυμπιακής φλόγας, είναι λιτό και μεγαλοπρεπές ταυτόχρονα. Και είναι η στιγμή που το Ολυμπιακό Πνεύμα, η Αρχαία Ολυμπία, η Ελλάδα φωτίζουν όλη την ανθρωπότητα. Καθιερώθηκε τον 8^ο π.Χ. αιώνα στην Αρχαία Ολυμπία, με σκοπό να επιφέρει ειρήνη.
     Η Ολυμπιακή φλόγα, όπως την ξέρουμε να ταξιδεύει σήμερα, με λαμπρές λαμπαδηδρομίες από πόλη σε πόλη και από χώρα σε χώρα, μέχρι να φτάσει στο χώρο διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων κάθε τετραετίας, δεν συνέβαινε και στην αρχαιότητα. Και τούτο, για τον απλό λόγο ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονταν πάντα στην Ολυμπία. Εκεί γινόταν η αφή της με το ηλιακό φως και τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου και έκαιγε στο βωμό του σταδίου, από τη στιγμή της έναρξης μέχρι τη στιγμή της λήξης της Ολυμπιάδας.
     Στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της νεότερης ιστορίας, το 1896 στην Αθήνα, δεν άναψε Ολυμπιακή Φλόγα. Η αφή της έγινε για πρώτη φορά στο Άμστερνταμ, στους εκεί Ολυμπιακούς Αγώνες το 1928. Ο λαμπρός τελετουργικός χαρακτήρας στην Ολυμπία εισήλθε στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου, το 1936. Ως εμπνευστής αυτής της ιδέας φέρεται ο Γερμανός καθηγητής Καρλ Ντιμ. Για πρώτη φορά τότε, με τη βοήθεια του Πανεπιστημίου Αθηνών και τη χρήση κοίλου κατόπτρου επιτεύχθηκε η αφή, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή φυσικής Σαλτερή Γ. Περιστεράκη. Να θυμίσουμε ότι ο Σαλτερής Γ. Περιστεράκης ήταν ο συγγραφέας του βιβλίου της φυσικής, που διδασκόταν στα γυμνάσια τις δεκαετίες 1960 και 1970. Από το σημείο εκείνο, το χώρο της αφής έμπροσθεν του Ηραίου – του ναού της Ήρας – του  ιερού αρχαιολογικού χώρου, μεταφέρθηκε με λαμπαδηδρομία στο Βερολίνο. Έκτοτε, η νέα αυτή καινοτομία αποτελεί κορυφαία ιερή εκδήλωση και είναι το εναρκτήριο σάλπισμα κάθε Ολυμπιακής διοργάνωσης.
     Ο Γερμανός καθηγητής Norbert Muller διεκήρυττε ότι ένας από τους σκοπούς του Ολυμπισμού είναι να συγκεντρώνει τα βλέμματα και τις σκέψεις όλης της ανθρωπότητας. Αναμφισβήτητα, διεκήρυττε, η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας και οι λαμπαδηδρομίες είναι ο καταλληλότερος τρόπος για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Το φως της - η λάμψη της συμβολίζει το φως του πνεύματος, τη γνώση, τη ζωή, την ανθρώπινη εφευρετικότητα. Η παρουσία της σε περίοπτη θέση στο χώρο των Ολυμπιακών Αγώνων, θυμίζει και τον αρχαίο Ελληνικό μύθο του Προμηθέα, που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και με αυτή οι άνθρωποι δημιουργήσαν πολιτισμούς.

Παράσταση λαμπαδηδρόμων της αρχαιότητας (από αγγείο)
Πηγή: https://www.real.gr/athlitismos/arthro/h_istoria_tis_afis_tis_olympiakis_flogas-618243/

     Πολλά, πάρα πολλά είναι τα στοιχεία εκείνα που έχουν εισέλθει στο τελετουργικό αυτό από την αρχαιότητα, κάτι που αναμφισβήτητα αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους αρχαίους και τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπως υποστηρίζει και ο ίδιος ο  αναβιωτής τους, ο Πιερ Ντε Κουμπερτέν. Η αφή γίνεται στο καθορισμένο σημείο από την πρώτη ιέρεια (πρωθιέρεια), την οποία υποδύεται, συνήθως, μία ηθοποιός και επιλέγεται από την Ολυμπιακή Επιτροπή. Εκεί η πρωθιέρεια, συνοδευόμενη από άλλες ιέρειες «επιβάλει»-«διατάσσει» «ιερή σιωπή», λαμβάνει ειδική στάση, γονατιστή με το ένα γόνατο, και επικαλείται τον θεό Απόλλωνα με τα παρακάτω λόγια, όπως και στην στα αρχαία Ελληνικά χρόνια:
 
Ιερά σιωπή!
Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, η θάλασσα και οι πνοές των ανέμων.
Όρη και Τέμπη σιγήστε.
Ήχοι και φωνές πουλιών παύσατε.
Γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς.
Απόλλωνα, θεέ του ήλιου και της ιδέας του φωτός,
στείλε τις ακτίνες σου και άναψε την ιερή δάδα
για τη φιλόξενη πόλη της ...(όνομα της διοργανώτριας πόλης).
Και συ, ω Δία, χάρισε ειρήνη σ' όλους τους λαούς της Γης
και στεφάνωσε τους νικητές του Ιερού Αγώνα.
 
     Στην συνέχεια, πλησιάζει/βάζει τη δάδα στο κοίλο μέρος του κατόπτρου που συγκεντρώνει τις ηλιακές ακτίνες και σε ελάχιστα δευτερόλεπτα αυτή ανάβει! Τότε η πρωθιέρεια τη σηκώνει ψηλά και αμέσως ανάβει με αυτή ειδικό πήλινο αγγείο, το οποίο μεταφέρει με τη συνοδεία των άλλων ιερειών στο στάδιο, ενδεδυμένες όλες σύμφωνα με τον αρχαιοπρεπή τρόπο. Η πομπή κάνει στάση στην ιερή ελιά, από την οποία ένας νέος, του οποίου και οι δύο γονείς βρίσκονται στη ζωή («αμφιθαλής παις»), κόβει ένα κλαδί, σύμβολο της ειρήνης και έπαθλο των Ολυμπιονικών.
     Σε περίπτωση που την προγραμματισμένη ημέρα και ώρα της αφής της Φλόγας έχει συννεφιά και η αφή είναι αδύνατη, το άναμμα γίνεται από φλόγα προηγούμενων ημερών που φυλάσσεται από τις πρόβες. Αν πάλι σβήσει κατά τη διαδρομή, πάντα υπάρχει πρόνοια και ανάβει πάλι από εφεδρική που ακολουθεί.
     Από το πήλινο αγγείο, ανάβει τη δάδα του ο πρώτος αθλητής λαμπαδηδρόμος και η λαμπαδηδρομία ξεκινά για το μακρύ της ταξίδι, συμπεριλαμβανομένων και πολλών Ελληνικών πόλεων. Στην Ολυμπιάδα του 2004, η αφή έγινε στις 25 Μαρτίου, ανήμερα της Εθνικής Επετείου, και η Ολυμπιακή Φλόγα διέσχισε όλους τους νομούς της χώρας μας. Στο διεθνές ταξίδι της «επισκέφθηκε» τις πέντε Ηπείρους και διήλθε από κάθε πόλη που έχει φιλοξενήσει Ολυμπιακούς Αγώνες στο παρελθόν, καθώς και διάφορες άλλες πόλεις, που επελέγησαν για λόγους σπουδαιότητας, μεταφέροντας στους λαούς το μήνυμα της συμφιλίωσης και της ειρήνης. Η επιστροφή της στην Ελλάδα, σηματοδότησε και την 28^η έναρξη των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων (13-29 Αυγούστου). Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένα θαλάσσια ταξίδια της η Ολυμπιακή Φλόγα του 2004 τα έκανε με την τριήρη «ΟΛΥΜΠΙΑΣ», που μεγάλα χρονικά διαστήματα ευρίσκεται αγκυροβολημένη στο Τροκαντερό.

Η τριήρης ΟΛΥΜΠΙΑΣ

     Στο τελετουργικό της αφής συμμετέχουν και λαμβάνουν μέρος μουσικές μπάντες  και χορευτικά, με συγκεκριμένες κινησιολογίες και χορογραφίες. Ανάλογο τελετουργικό τηρείται και για  κάθε Χειμερινή Ολυμπιάδα, η οποία διεξάγεται στο ενδιάμεσο δύο Ολυμπιάδων, δηλαδή, δύο χρόνια μετά από κάθε θερινή και δύο χρόνια πριν από κάθε επόμενη θερινή.
    Η φλόγα παραδίδεται στην οργανωτική επιτροπή της πόλης που φιλοξενεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες, μετά την ολοκλήρωση της διαδρομής της επί ελληνικού εδάφους λαμπαδηδρομίας που ακολουθεί την αφή. Η τελετή παράδοσης λαμβάνει μορφή πολύ μεγάλης πολιτιστικής εκδήλωσης στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας, όπου το 1896 φιλοξενήθηκαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της νεότερης ιστορίας. Το Καλλιμάρμαρο γεμίζει ασφυχτικά κάθε φορά!
     Σε κάθε Ολυμπιάδα, η Ολυμπιακή Φλόγα καίει σε περίοπτη θέση του σταδίου που τη φιλοξενεί, ενώ ο τρόπος αφής της εκεί είναι πάντα ιδιαίτερα φαντασμαγορικός και παραμένει ως μεγάλη έκπληξη μέχρι τη στιγμή εκείνη. Με τη σβέση της σηματοδοτείται το τέλος της διοργάνωσης και η έναρξη προετοιμασίας για την επόμενη Ολυμπιάδα, τέσσερα χρόνια μετά.
     Η δάδα (δάδες) κάθε Ολυμπιάδας είναι διαφορετική από εκείνες προηγούμενων Ολυμπιάδων και καθεμιά πανομοιότυπη με όλες τις άλλες της συγκεκριμένης διοργάνωσης. Η σχεδίαση και η επιλογή ανήκει στην Ολυμπιακή Επιτροπή. Στην Ολυμπιακή Επιτροπή ανήκει και ο σχεδιασμός των στολών των λαμπαδηδρόμων, αλλά και όλες οι λεπτομέρειες της διοργάνωσης.
     Από τις πόλεις και όλες τις περιοχές του κόσμου που διέρχεται με ρυθμό «τροχάδην» η Ολυμπιακή Φλόγα, διοργανώνονται μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις και η συμμετοχή του κόσμου στους πανηγυρισμούς είναι μαζική. Μοναδική εξαίρεση από τη συμμετοχή του κόσμου και τους πανηγυρισμούς, απετέλεσε η Ολυμπιάδα του 2020, λόγω της πανδημίας του covid-19, αφού το ταξίδι της ήταν μοναχικό, όπως και όλη η διοργάνωση στο Τόκιο της Ιαπωνίας, όπου οι αγώνες διεξήχθησαν χωρίς την παρουσία κοινού. 
      Στην ιστορική της διαδρομή, η Ολυμπιακή Φλόγα έχει περάσει και από διάφορες τοποθεσίες και σημεία του πλανήτη που θα μ πορούσαν να χαρακτηριστούν «περίεργες». Ας δούμε μερικές:

✔  Από το ψηλότερο σημείο της γης, την κορυφή του Έβερεστ των Ιμαλαΐων, στην Ολυμπιάδα του Πεκίνου, το 2008.
✔  Από το Βόρειο Πόλο, στην χειμερινή Ολυμπιάδα του Σότσι, το 2008.
 ✔ «Βούτηξε» στο βαθύτερο σημείο της λίμνης Βαϊκάλη, επίσης στη διαδρομή της για την Ολυμπιάδα του 2008.
✔  Έχει ταξιδέψει με φρεγάτες και γόνδολες.
✔  Το πρώτο της ταξίδι με αεροπλάνο ήταν για την Ολυμπιάδα του Όσλο, το 1962.
✔  Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ αξιοποιήθηκε η τεχνολογία και η μετάδοση έγινε μέσω δορυφόρου από την Αθήνα στην Οτάβα, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976.
✔  Ταξίδεψε και με άλογα το 1956 και το 1996 για τις Ολυμπιάδες της Μελβούρνης της Αυστραλίας και της Ατλάντας της Αμερικής, αντίστοιχα.
✔  Το 1996, επίσης, μεταφέρθηκε με ινδιάνικο κανό στον ποταμό Μισισιπή.
✔  Για την Ολυμπιάδα στου Σίδνεϋ (2000), μεταφέρθηκε και με καμήλες, προκειμένου να διασχίσει την έρημο της Αυστραλίας.
✔  Οι Ολυμπιακές δάδες, χωρίς τη φλόγα, έχουν ταξιδέψει και τρεις φορές στην ιστορία τους και στο διάστημα, από τους αστροναύτες και κοσμοναύτες, στις Ολυμπιάδες του 1996, του 2000 και στην Ολυμπιάδα των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι, το 2014.
     Μία από τις άπειρες ιδιαίτερες στιγμές της Ολυμπιακής Φλόγας, θα μπορούσε να θεωρηθεί και η μεταφορά της από τον θρυλικό Βραζιλιάνο μεγάλο ποδοσφαιριστή όλων των εποχών, τον Πελέ, για την Ολυμπιάδα της Αθήνας το 2004. Όταν ο Πελέ έπιασε τη δάδα στα χέρια του, φορώντας την ειδική στολή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, έκλαψε από τη συγκίνηση. Και βέβαια, δεν είναι ήσσονος σημασίας οι στιγμές που κράτησαν την ιερή φλόγα, ούτε ένοιωσαν κατώτερα συναισθήματα τόσοι και τόσοι άλλοι αστέρες του αθλητισμού, αλλά και απλοί άνθρωποι. Ο μάγος αυτός της μπάλας, έφυγε από τη ζωή μ’ ένα ανεκπλήρωτο όνειρο: Δεν συμμετείχε ποτέ σε Ολυμπιάδα, αφού ήταν επαγγελματίας από τα 16 του χρόνια. Επίσης, είχε εκφράσει την επιθυμία να βρεθεί στη διοργάνωση της Αθήνας το 2004, αλλά δεν τα κατάφερε.

Ο θρυλικός Πελέ, με την Ολυμπιακή Φλόγα της Ολυμπιάδας του 2004, 

σε στιγμές μεγάλης συγκίνησης και ενθουσιασμού.
Πηγή εικόνας:
https://cyprustimes.com/people/otan-o-pele-metefere-dakrysmenos-tin-olybiaki-floga-to-2004-pics/

     Ειδικό αφιέρωμά μας στους Ολυμπιακούς Αγώνες μπορείτε να δείτε/διαβάσετε ΕΔΩ.

--------------------------------------------

Πηγές: Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ, διαδίκτυο
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος,

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Με κιθάρα στην πανσέληνο (ποίημα)

                                          Με τις νότες της κιθάρας
                                          τα βραδάκια στο χωριό,
                                          το ολόγιομο φεγγάρι
                                          είναι πιο ρομαντικό!
 
                                          Μακριά από την πόλη
                                          και το άγχος της δουλειάς,
                                          στη γαλήνη, στη δροσούλα,
                                          στη φυγή της ξενοιασιάς,
 
                                          να βρεθούμ’ αυτό το βράδυ,
                                          η παρέα, όλη μαζί,
                                          και να νοιώσουμε τη χάρη
                                          που ’χει η νύχτα κι η αυγή!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 20.3.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Λίγα λόγια για την ταινία ντοκιμαντέρ «Λενάκι: Δυο φωτιές και δυο κατάρες», του Δημήτρη Ινδαρέ

             

    Είναι πολύ μεγάλη η τιμή που μου έκανε και ξεχωριστή η χαρά που μου έδωσε ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης, συγγραφέας και προσωπικός φίλος Δημήτρης Ινδαρές, να δω το τελευταίο κινηματογραφικό δημιούργημά του, το ντοκιμαντέρ «Λενάκι: Δυο φωτιές και δυο κατάρες».
     Μετά τη συγγραφική του πολύ σπουδαίου βιβλίου του με τον ομώνυμο τίτλο, δύο χρόνια πριν, που γνώρισε/γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, με πολλή αγάπη και σεβασμό ο Δημήτρης Ινδαρές προχώρησε στην σκηνοθεσία και δημιουργία της ταινίας αυτής. Ένα έργο που τον δένει ακόμα περισσότερο με τις ρίζες του στο χωριό των προγόνων του, το ιστορικό Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων και δένει και το Λειβάρτζι μαζί του.
     Η ζεστή φωνή του αφηγητή - σκηνοθέτη, το δέσιμο της εξαιρετικής μουσικής επένδυσης με την πολύ πλούσια εναλλαγή των εικόνων και  εκπληκτικών σκηνών, κρατάνε από την αρχή μέχρι το τέλος της διάρκειας 75΄ λεπτών θαυμάσιας δημιουργίας. Βρίθει και λαογραφικών θεμάτων η ταινία, με έντονο πάντα Λειβαρτζινό χρώμα, σ’ ένα άριστα «στημένο» ντοκιμαντέρ και σε συνειρμό με την πολυτάραχη ζωή της «Ωραίας Ελένης» Παπαδοπούλου του Λειβαρτζίου, της ίδιας και της οικογένειάς της, κρατούν τον θεατή καθηλωμένο, όπως καθηλωμένο τον κρατάει και το ομώνυμο βιβλίο. Μα κι όταν βλέπεις να μιλούν πρόσωπα σεβαστά κι αγαπημένα, τα συναισθήματα δεν μπορούν να συγκρατηθούν.
     Η σύγχρονη τεχνολογία και ο σύγχρονος τρόπος ζωής, μας περιορίζουν από το να έχουμε πολλά προσλαμβάνοντα ερεθίσματα και παραστάσεις παράδοσης, αρχών, ιδανικών και αξιών. Η ταινία του Δημήτρη Ινδαρέ, μας δίνει πολλές τέτοιες δυνατότητες, σε μια εποχή που η πενία στην παιδεία και σε όλες αυτές τις αξίες γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Και το ότι το Λειβάρτζι έφτασε με αυτό τον τρόπο στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και από εκεί θ’ ανοίξει τα φτερά του και θα ταξιδέψει σε όλον το κόσμο, είναι πράγματι κάτι πολύ μοναδικό, δυνατό και αξεπέραστο. Δεν είμαι ειδικός, όμως είμαι βέβαιος πως η ταινία θα αποσπάσει μεγάλη τιμητική διάκριση.
     Δημήτρη μας, τα θερμά μας συγχαρητήρια και τις θερμές μας ευχαριστίες! Καλοτάξιδο το «Λενάκι» σου, το «Λενάκι» μας! Το Λειβάρτζι σ’ ευχαριστεί!
------------------------------------
Σημείωση 1η: Μπορείτε να δείτε, να διαβάσετε και να μάθετε περισσότερα για την ζωή της «Ωραίας Ελένης» του Λειβαρτζίου από την παρουσίαση του ομώνυμου βιβλίου του Δημήτρη Ινδαρέ (άρθρο μου του Νοεμβρίου 2022), ΕΔΩ.
Σημείωση 2η: Σύντομα η ταινία θα προβληθεί και στο ευρύ κοινό.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 12.3.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

 

Αποκριάτικο τραπέζι (σατιρικό ποίημα)

                  

    

                                              Κάποιους δικούς μου κάλεσα στο σπίτι μου να ρθούνε,
                            ξεφάντωμα αποκριάτικο μαζί για να χαρούμε.
                         -  Άκουσε, φίλε, να σου πω, μου μήνυσαν εκείνοι.
                            Ζάχαρο έχουμε πολλοί κι άλλοι χοληστερίνη.
                            Το κρέας το μπουχτίσαμε, τα λιπαρά, τη φέτα.
                            Μαζί που τα μιλήσαμε, είπαμε νέτα σκέτα:
                            Ν’ αρχίσουμε τη δίαιτα, πρέπει να κρατηθούμε,
                            γιατί εμεγαλώσαμε κι έτσι να πορευτούμε.
                            Δεν έφερα αντίρρηση, μην τους κακοκαρδίσω.
                            Μαζί κι εγώ τη δίαιτα είπα να ξεκινήσω.
                            Το ρεφενέ τους έβαλαν και ήρθαν πεινασμένοι,
                            κεφάτοι και χαρούμενοι και ενθουσιασμένοι.  
                            Σαν το τραπέζι στρώθηκε, λαχανικά και άλλα
                            πολλά φαγιά νηστίσιμα και πίτες δίχως γάλα,
                            οι μυρωδιές μας πήρανε, που ψήναν οι γειτόνοι
                            κοψίδια και λουκάνικα στο διπλανό μπαλκόνι!
                            Όλοι μας κοιταχτήκαμε, πολύ μετανοιωμένοι,
                            γιατί εκείνη η αποκριά πήγ’ εντελώς χαμένη.
                            Άλλοι μεζέδες και κρασιά κι εμείς με λαχανίδες,
                            ψωμί, φασόλια και ελιές! Για κοίτα μερακλήδες!
                            Τέτοιο τραπέζι, είπαμε, να γίνει άλλη μέρα,
                            Μεγάλη να 'ν' Παρασκευή ή Καθαρά Δευτέρα!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 11.3.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Το αποκριάτικο έθιμο της τζαμάλας

       

     Βρίθει εθίμων και συνηθειών η πατρίδα μας την περίοδο της αποκριάς, αρκετά ιδιαίτερα και μοναδικά σε κάθε τόπο. Ένα εξ αυτών και οι «τζαμάλες». Αν και υπάρχουν κι άλλες εκδοχές, έτσι έχουν επικρατήσει να λέγονται οι πολύ μεγάλες φωτιές που ανάβουν το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής και καίνε μέχρι την Καθαρά Δευτέρα το πρωί σε περιοχές της βόρειας Ελλάδας, ιδίως στα Γιάννενα. Ίσως ο όρος «τζαμάλα» να έχει τουρκική ή αρβανίτικη ρίζα, ίσως και αραβική, όπου έτσι ονομάζεται η καμήλα σε αραβόφωνα κράτη. Η μεταμφίεση ανθρώπων σε καμήλα κατά την περίοδο της αποκριάς σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, πέρασε και στη Δράμα και άλλες πόλεις τη Θράκης, όπου το έθιμο αναβιώνει και το δωδεκαήμερο.

     Σε κάθε πλατεία και σε κάθε ανοιχτό χώρο της πρωτεύουσας της Ηπείρου στήνονται μεγάλες τζαμάλες, από πολύ μεγάλα κούτσουρα - ολόκληρους κορμούς δέντρων. Τα κούτσουρα τοποθετούνται από την ημέρα σε μορφή κώνου-πυραμίδας και το άναμμα της φωτιάς είναι και το «εναρκτήριο λάκτισμα» του ολονύχτιου γλεντιού. Οι φλόγες φτάνουν σε μεγάλο ύψος και καίνε μέχρι το πρωί, την ανατολή του ηλίου της Καθαράς Δευτέρας! Ο χορός πάντα ξέφρενος, με αποκριάτικα, αλλά και με άλλα παραδοσιακά τραγούδια, που η κρασο-τσιπουροκατάνυξη δίνει πάντα μεγαλύτερο αέρα. Οι μεταμφιέσεις στο απόγειό τους και τα σατιρικά και σκωπτικά δρώμενα στις δόξες τους κι αυτά. Τα κεράσματα πλούσια, από τα μεγάλα καζάνια της φασολάδας που βράζουν σε μια άκρη της τεράστιας φωτιάς, το κρασί, το τσίπουρο, αλλά και από πολλά άλλα είδη και ειδικά πίτες, που είναι και ιδιαίτερη πτυχή της παράδοσης στην Ήπειρο.
     Είναι βέβαιο ότι οι μεταμφιέσεις της αποκριάς, έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και στις Διονυσιακές λατρείες. Η φωτιά έχει πάντα και την έννοια της κάθαρσης και του εξαγνισμού. Οι μεγάλες τζαμάλες έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στην τουρκοκρα για λευτεριά. Οι εορταστικοί εναγκαλισμοί δήλωναν την αδελφοσύνη και, πιθανότατα, αντάλλασσαν μυστικά μηνύματα για την καλύτερη οργάνωση του αγώνα της αποτίναξης του ζυγού. Το άναμμα της μεγάλης φωτιάς με μια πολύ μικρή και αδύναμη φλόγα στην αρχή, αποδείχτηκε και συμβολικό για την έναρξη της Επανάστασης, που το ξεκίνημά της έγινε από μια «σπίθα».
     Από τα πρωταγωνιστικά δρώμενα και οι «κουδουνάτοι», που μετακινούνται από τζαμάλα σε τζαμάλα. Είναι οι μεταμφιεσμένοι που έχουν δεμένα μεγάλα κουδούνια στη μέση τους, και όχι μόνο ένα. Το μεγαλύτερο κουδούνι κάτω από την κοιλιά, μάλλον έχει φαλλική σημασία. Τα χτυπήματά τους από τα χοροπηδήματα του χορού, «αποτρέπουν» τα κακά πνεύματα, αφ’ ενός, ξυπνούν και τη φύση από τη χειμερία νάρκη να βλαστήσει και ν’ ανθίσει, αφ’ εταίρου.

     Ένας χορός που συνήθως κλείνει το γλέντι, είναι και το «πώς το τρίβουν το πιπέρι». Ο ξέφρενος εορτασμός, η πλούσια οινο-τσιπουροποσία και γενικά το πνεύμα της αποκριάς, κάνουν να «λύνονται στόματα» και οι λέξεις του τραγουδιού που σε άλλες περιπτώσεις λέγονται καλυμμένες, εδώ δεν υπάρχουν φραγμοί, φυσικά ούτε παρεξηγήσεις!

     Ένα είναι βέβαιο: Όποιος βρεθεί την τελευταία Κυριακή της αποκριάς (τυρινής) το βράδυ στα Γιάννενα, θα περάσει πολύ όμορφα! Από πληροφορίες μας, στην Ηπειρωτική πρώτευσα θ' ανάψουν κι εφέτος (2024) 72 τζαμάλες σε ισάριθμες πλατείες και ανοιχτούς χώρους, με τη στήριξη και του Δήμου Ιωαννιτών πάντα! Όπως κάθε χρόνο, βέβαια, δεδομένος και ο συναγωνισμός, για το ποιά φωτιά της πόλης θα είναι μεγαλύτερη!
     Να σημειωθεί, τέλος, ότι πολλοί σύλλογοι Ηπειρωτών σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος, ακόμα και στο εξωτερικό, τηρούν απαρέγκλιτα το έθιμο της τζαμάλας, μεταφέροντας έτσι και την παράδοσή τους και τα πολιτιστικά τους δρώμενα στους τόπους που ζουν. Έτσι αναβίωσε κι εφέτος η όμορφη αυτή εορταστική εκδήλωση το Σάββατο το βράδυ, παραμονή της Κυριακής της αποκριάς (9.3.2024) από τον «Σύλλογο Ηπειρωτών Θριασίου Πεδίου» (Ελευσίνας), με πολύ μεγάλη επιτυχία.
----------------------------------
Πηγές:
-  Γ. Α. Μέγα: ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ, εκδόσεις  «ΕΣΤΙΑ».
-  Διαδίκτυο (Βικιπαίδεια - https://ipeirotika.gr/.)
-  Εικόνα-βίντεο: Από την εκδήλωση του Συλλόγου Ηπειρωτών Θριασίου Πεδίου – 9.3.2024 (προσωπικό μου αρχείο).
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 10.3.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Εύθυμες ιστορίες του χωριού: Το… κρεβάτι πήγε χαμένο!

    Οι κάποιες διαφορετικές γνώμες στην οικογένεια δεν επεκράτησαν και όλοι συμφώνησαν να στεφανώσει το ζευγάρι ο νουνός του γαμπρού.
      «Αυτό ορίζει και το έθιμο, αυτό είναι το σωστό. Το ζευγάρι πρέπει να το στεφανώσει ο νουνός του γαμπρού, για να “λύσει” τα χέρια του. Τούτο είναι και η καλύτερη ευχή για το βαφτιστικό του», τόνιζε με έμφαση κάθε φορά που ερχόταν αυτή η κουβέντα ο μπάρμπα Δήμος και ο λόγος του ήταν πάντα νόμος στην πολυμελή οικογένειά του.
     Αν και ο Ντίνος με την αρραβωνιαστικιά του τη Δώρα είχαν κάνει κάποιες άλλες σκέψεις για τον κουμπάρο που θα τους στεφάνωνε, ο πατέρας του, ο μπάρμπα-Δήμος δεν σήκωνε κουβέντα. Ο σεβασμός στον πατέρα και πεθερό είχε την πρώτη προτεραιότητα και, αν και διαφωνούσαν, δεν είχαν πολλά περιθώρια αντιρρήσεων. Έτσι, ο Ντίνος και η Δώρα πήγαν στο διπλανό χωριό, που εκεί ήταν νουνός του, ο Περικλής, να τον ενημερώσουν και να τον προσκαλέσουν επίσημα στο γάμο τους να τους στεφανώσει.
     «Η ώρα σας η καλή, παιδιά μου! Καλά στέφανα και να ζήσετε! Εγώ, όμως γέρασα, και θα πω στο γιο μου τον Πέτρο να ’ρθει από την Αθήνα να σας στεφανώσει εκείνος. Είναι και νιόπαντρος. Τρεις βδομάδες έχει που παντρεύτηκε και θα το χαρούν πολύ με τη γυναίκα του να γίνετε κουμπάροι! Θα τους ειδοποιήσω εγώ, να γνωριστείτε κιόλας…».
     Ανακουφίστηκαν και ο Ντίνος με τη Δώρα που θα τους στεφάνωναν νέοι άνθρωποι και γύρισαν στο χωριό τους χαρούμενοι. Την άλλη μέρα κιόλας, το τηλεφώνημα του κουμπάρου, πλέον, του Πέτρου, γιου του νουνού του Ντίνου, ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη.
     «Θα έρθουμε δυο τρεις μέρες πριν το γάμο σας, να έχουμε το χρόνο να γνωριστούμε καλύτερα κι από κοντά και να σας βοηθήσουμε στις ετοιμασίες», ήταν η υπόσχεση του Πέτρου στον Ντίνο, που συνοδεύτηκε από πολλές ευχές.
     Αν και περίμεναν νωρίτερα στο ανάστατο από τη χαρά σπίτι του γαμπρού, οι κουμπάροι έφτασαν το Σάββατο, παραμονή του γάμου, πριν το μεσημέρι.
     Νέες χαρές και επίσημη η υποδοχή. Ο μπάρμπα-Δήμος βγήκε στην πόρτα με το ντουφέκι και έριξε πέντε-έξι ντουφεκιές στον αέρα, για τα καλωσορίσματα των κουμπάρων! Κάποιοι άλλοι βοήθησαν να ξεφορτωθεί το αυτοκίνητο και οι γυναίκες έβαλαν σε περίοπτη θέση μέσα στο σπίτι τις λαμπάδες και τα στέφανα του γάμου, ώστε να τα βλέπουν όλοι όσοι έμπαιναν. Αμέσως μετά, η μεγαλύτερη αδερφή του Ντίνου, η Αφροδίτη, οδήγησε τους κουμπάρους στο δωμάτιό τους να τακτοποιήσουν τα πράγματά τους. Με το που άνοιξε η πόρτα, το «ζευγάρι» έμεινε εμβρόντητο! Ένα διπλό κρεβάτι ήταν στρωμένο με λευκά σεντόνια κι επάνω είχαν λίγα κόκκινα ροδοπέταλα!
     «Σαν νιόπαντροι που είστε, σας στρώσαμε ανάλογα και το κρεβάτι!», τους είπε η Αφροδίτη. Τον αιφνιδιασμό ακολούθησε αμηχανία. Αμήχανη και η Αφροδίτη, που διάβασε τα βλέμματά τους. Τότε κατάλαβε κι ο Πέτρος την μεγάλη αστοχία του, να μην έχει ενημερώσει έγκαιρα. Κάποιες πονηρές σκέψεις που πέρασαν με ταχύτητα φωτός από το μυαλό του, βλέποντας το κρεβάτι, τις έπνιξε με την ίδια ταχύτητα. Έστω κι εκείνη τη στιγμή έπρεπε να το πάρει πάνω του, ακόμα και «προχειροφτιαγμένα». Τελικά, καλά κατάφερε:
     «…Ξέρετε… …Η Βασιλική δεν είναι η γυναίκα μου!... Η γυναίκα μου είναι στην αρχή της εγκυμοσύνης και δυσκολεύεται. Έμεινε με την αδελφή της και με συνοδεύει για το μυστήριο η Βασιλική, που είναι αδελφική μας φίλη από τα παιδικά μας χρόνια!...», είπε, αρκετά συνεσταλμένος. Ανάλογη συστολή ένοιωσε και η Βασιλική, που λίγο αργότερα ο θυμός της εξελίχθηκε σε νευρικό γέλιο.
     Αφού γνωρίστηκαν καλύτερα όλοι στο τραπέζι, την ώρα του φαγητού και έμαθαν για τις δυσκολίες της κουμπάρας με την εγκυμοσύνη της, κάποια κρυφά πονηρά χαμόγελα πνίγηκαν για την επιλογή να συνοδέψει η παιδική φίλη τον κουμπάρο.
     «Χμ! Ετούτο το κρεβάτι πήγε χαμένο, είπε ο μπάρμπα-Δήμος και βλέποντας τη συστολή των κουμπάρων και τα πονηρά βλέμματα κάποιων άλλων, αμέσως συμπλήρωσε: «Όμως, εύγε παιδιά μου! Είστε τίμιοι άνθρωποι! Με το καλό να έρθει το παιδάκι σας».
     Ο Πέτρος ζήτησε να βολευτεί ο ίδιος σ’ έναν καναπέ στο διάδρομο και να κοιμηθεί η Βασιλική στο κρεβάτι. Έτσι κι έγινε.   
     Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Πέτρος διηγήθηκε την κάπως περιπετειώδη και παρά λίγο πικάντικη αυτή ιστορία του σε φίλους του. Η απορία τους ήταν, «αν, τελικά, χάρηκαν εκείνο το κρεβάτι με την Βασιλική!». Η απάντηση του έδειξε να κρύβει και κάποιο παράπονο:
     «Αχ! Εκείνο το κρεβάτι πήγε τελείως χαμένο, όπως είχε πει και ο συχωρεμένος ο πατέρας του κουμπάρου, ο μπάρμπα-Δήμος!», υποψιασμένος τότε, ότι η παιδική και αδελφική του φίλη έδειχνε κάτι φορές να τον ορέγεται!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 2.3.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html