Ολυμπιακή Φλόγα: Μια κορυφαία εκδήλωση πολιτισμού!

Πηγή εικόνας: https://epiloges.tv/i-istoria-tis-afis-tis-olympiakis-flogas/

Σύντομος πρόλογος
 
     Η μεγάλη στιγμή της 33^ης σύγχρονης Ολυμπιάδας πλησιάζει! Η διεξαγωγή για τριακοστή τρίτη φορά των νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων, στο Παρίσι το 2024, από 26 Ιουλίου έως 11 Αυγούστου, απέχει μια ανάσα! Όπως κάθε φορά, τη μεγάλη αυτή «γιορτή της ανθρωπότητος» σηματοδοτεί η αφή (το άναμμα) της Ολυμπιακής Φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία. Και για το 2024 η μεγάλη αυτή ημέρα φτάνει και είναι η 16^η  Απριλίου 2024! Με αφορμή, λοιπόν, αυτό το παγκόσμιας ακτινοβολίας γεγονός (και όχι μόνο παγκόσμιας, αφού η Ολυμπιακή Φλόγα έχει «περπατήσει» και στο διάστημα), ας δούμε μαζί μια σύντομη ιστορική αναδρομή της Ολυμπιακής Φλόγας.
 

***

     Το τελετουργικό της αφής της Ολυμπιακής φλόγας, είναι λιτό και μεγαλοπρεπές ταυτόχρονα. Και είναι η στιγμή που το Ολυμπιακό Πνεύμα, η Αρχαία Ολυμπία, η Ελλάδα φωτίζουν όλη την ανθρωπότητα. Καθιερώθηκε τον 8^ο π.Χ. αιώνα στην Αρχαία Ολυμπία, με σκοπό να επιφέρει ειρήνη.
     Η Ολυμπιακή φλόγα, όπως την ξέρουμε να ταξιδεύει σήμερα, με λαμπρές λαμπαδηδρομίες από πόλη σε πόλη και από χώρα σε χώρα, μέχρι να φτάσει στο χώρο διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων κάθε τετραετίας, δεν συνέβαινε και στην αρχαιότητα. Και τούτο, για τον απλό λόγο ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονταν πάντα στην Ολυμπία. Εκεί γινόταν η αφή της με το ηλιακό φως και τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου και έκαιγε στο βωμό του σταδίου, από τη στιγμή της έναρξης μέχρι τη στιγμή της λήξης της Ολυμπιάδας.
     Στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της νεότερης ιστορίας, το 1896 στην Αθήνα, δεν άναψε Ολυμπιακή Φλόγα. Η αφή της έγινε για πρώτη φορά στο Άμστερνταμ, στους εκεί Ολυμπιακούς Αγώνες το 1928. Ο λαμπρός τελετουργικός χαρακτήρας στην Ολυμπία εισήλθε στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου, το 1936. Ως εμπνευστής αυτής της ιδέας φέρεται ο Γερμανός καθηγητής Καρλ Ντιμ. Για πρώτη φορά τότε, με τη βοήθεια του Πανεπιστημίου Αθηνών και τη χρήση κοίλου κατόπτρου επιτεύχθηκε η αφή, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή φυσικής Σαλτερή Γ. Περιστεράκη. Να θυμίσουμε ότι ο Σαλτερής Γ. Περιστεράκης ήταν ο συγγραφέας του βιβλίου της φυσικής, που διδασκόταν στα γυμνάσια τις δεκαετίες 1960 και 1970. Από το σημείο εκείνο, το χώρο της αφής έμπροσθεν του Ηραίου – του ναού της Ήρας – του  ιερού αρχαιολογικού χώρου, μεταφέρθηκε με λαμπαδηδρομία στο Βερολίνο. Έκτοτε, η νέα αυτή καινοτομία αποτελεί κορυφαία ιερή εκδήλωση και είναι το εναρκτήριο σάλπισμα κάθε Ολυμπιακής διοργάνωσης.
     Ο Γερμανός καθηγητής Norbert Muller διεκήρυττε ότι ένας από τους σκοπούς του Ολυμπισμού είναι να συγκεντρώνει τα βλέμματα και τις σκέψεις όλης της ανθρωπότητας. Αναμφισβήτητα, διεκήρυττε, η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας και οι λαμπαδηδρομίες είναι ο καταλληλότερος τρόπος για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Το φως της - η λάμψη της συμβολίζει το φως του πνεύματος, τη γνώση, τη ζωή, την ανθρώπινη εφευρετικότητα. Η παρουσία της σε περίοπτη θέση στο χώρο των Ολυμπιακών Αγώνων, θυμίζει και τον αρχαίο Ελληνικό μύθο του Προμηθέα, που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και με αυτή οι άνθρωποι δημιουργήσαν πολιτισμούς.

Παράσταση λαμπαδηδρόμων της αρχαιότητας (από αγγείο)
Πηγή: https://www.real.gr/athlitismos/arthro/h_istoria_tis_afis_tis_olympiakis_flogas-618243/

     Πολλά, πάρα πολλά είναι τα στοιχεία εκείνα που έχουν εισέλθει στο τελετουργικό αυτό από την αρχαιότητα, κάτι που αναμφισβήτητα αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους αρχαίους και τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπως υποστηρίζει και ο ίδιος ο  αναβιωτής τους, ο Πιερ Ντε Κουμπερτέν. Η αφή γίνεται στο καθορισμένο σημείο από την πρώτη ιέρεια (πρωθιέρεια), την οποία υποδύεται, συνήθως, μία ηθοποιός και επιλέγεται από την Ολυμπιακή Επιτροπή. Εκεί η πρωθιέρεια, συνοδευόμενη από άλλες ιέρειες «επιβάλει»-«διατάσσει» «ιερή σιωπή», λαμβάνει ειδική στάση, γονατιστή με το ένα γόνατο, και επικαλείται τον θεό Απόλλωνα με τα παρακάτω λόγια, όπως και στην στα αρχαία Ελληνικά χρόνια:
 
Ιερά σιωπή!
Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, η θάλασσα και οι πνοές των ανέμων.
Όρη και Τέμπη σιγήστε.
Ήχοι και φωνές πουλιών παύσατε.
Γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς.
Απόλλωνα, θεέ του ήλιου και της ιδέας του φωτός,
στείλε τις ακτίνες σου και άναψε την ιερή δάδα
για τη φιλόξενη πόλη της ...(όνομα της διοργανώτριας πόλης).
Και συ, ω Δία, χάρισε ειρήνη σ' όλους τους λαούς της Γης
και στεφάνωσε τους νικητές του Ιερού Αγώνα.
 
     Στην συνέχεια, πλησιάζει/βάζει τη δάδα στο κοίλο μέρος του κατόπτρου που συγκεντρώνει τις ηλιακές ακτίνες και σε ελάχιστα δευτερόλεπτα αυτή ανάβει! Τότε η πρωθιέρεια τη σηκώνει ψηλά και αμέσως ανάβει με αυτή ειδικό πήλινο αγγείο, το οποίο μεταφέρει με τη συνοδεία των άλλων ιερειών στο στάδιο, ενδεδυμένες όλες σύμφωνα με τον αρχαιοπρεπή τρόπο. Η πομπή κάνει στάση στην ιερή ελιά, από την οποία ένας νέος, του οποίου και οι δύο γονείς βρίσκονται στη ζωή («αμφιθαλής παις»), κόβει ένα κλαδί, σύμβολο της ειρήνης και έπαθλο των Ολυμπιονικών.
     Σε περίπτωση που την προγραμματισμένη ημέρα και ώρα της αφής της Φλόγας έχει συννεφιά και η αφή είναι αδύνατη, το άναμμα γίνεται από φλόγα προηγούμενων ημερών που φυλάσσεται από τις πρόβες. Αν πάλι σβήσει κατά τη διαδρομή, πάντα υπάρχει πρόνοια και ανάβει πάλι από εφεδρική που ακολουθεί.
     Από το πήλινο αγγείο, ανάβει τη δάδα του ο πρώτος αθλητής λαμπαδηδρόμος και η λαμπαδηδρομία ξεκινά για το μακρύ της ταξίδι, συμπεριλαμβανομένων και πολλών Ελληνικών πόλεων. Στην Ολυμπιάδα του 2004, η αφή έγινε στις 25 Μαρτίου, ανήμερα της Εθνικής Επετείου, και η Ολυμπιακή Φλόγα διέσχισε όλους τους νομούς της χώρας μας. Στο διεθνές ταξίδι της «επισκέφθηκε» τις πέντε Ηπείρους και διήλθε από κάθε πόλη που έχει φιλοξενήσει Ολυμπιακούς Αγώνες στο παρελθόν, καθώς και διάφορες άλλες πόλεις, που επελέγησαν για λόγους σπουδαιότητας, μεταφέροντας στους λαούς το μήνυμα της συμφιλίωσης και της ειρήνης. Η επιστροφή της στην Ελλάδα, σηματοδότησε και την 28^η έναρξη των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων (13-29 Αυγούστου). Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένα θαλάσσια ταξίδια της η Ολυμπιακή Φλόγα του 2004 τα έκανε με την τριήρη «ΟΛΥΜΠΙΑΣ», που μεγάλα χρονικά διαστήματα ευρίσκεται αγκυροβολημένη στο Τροκαντερό.

Η τριήρης ΟΛΥΜΠΙΑΣ

     Στο τελετουργικό της αφής συμμετέχουν και λαμβάνουν μέρος μουσικές μπάντες  και χορευτικά, με συγκεκριμένες κινησιολογίες και χορογραφίες. Ανάλογο τελετουργικό τηρείται και για  κάθε Χειμερινή Ολυμπιάδα, η οποία διεξάγεται στο ενδιάμεσο δύο Ολυμπιάδων, δηλαδή, δύο χρόνια μετά από κάθε θερινή και δύο χρόνια πριν από κάθε επόμενη θερινή.
    Η φλόγα παραδίδεται στην οργανωτική επιτροπή της πόλης που φιλοξενεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες, μετά την ολοκλήρωση της διαδρομής της επί ελληνικού εδάφους λαμπαδηδρομίας που ακολουθεί την αφή. Η τελετή παράδοσης λαμβάνει μορφή πολύ μεγάλης πολιτιστικής εκδήλωσης στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας, όπου το 1896 φιλοξενήθηκαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της νεότερης ιστορίας. Το Καλλιμάρμαρο γεμίζει ασφυχτικά κάθε φορά!
     Σε κάθε Ολυμπιάδα, η Ολυμπιακή Φλόγα καίει σε περίοπτη θέση του σταδίου που τη φιλοξενεί, ενώ ο τρόπος αφής της εκεί είναι πάντα ιδιαίτερα φαντασμαγορικός και παραμένει ως μεγάλη έκπληξη μέχρι τη στιγμή εκείνη. Με τη σβέση της σηματοδοτείται το τέλος της διοργάνωσης και η έναρξη προετοιμασίας για την επόμενη Ολυμπιάδα, τέσσερα χρόνια μετά.
     Η δάδα (δάδες) κάθε Ολυμπιάδας είναι διαφορετική από εκείνες προηγούμενων Ολυμπιάδων και καθεμιά πανομοιότυπη με όλες τις άλλες της συγκεκριμένης διοργάνωσης. Η σχεδίαση και η επιλογή ανήκει στην Ολυμπιακή Επιτροπή. Στην Ολυμπιακή Επιτροπή ανήκει και ο σχεδιασμός των στολών των λαμπαδηδρόμων, αλλά και όλες οι λεπτομέρειες της διοργάνωσης.
     Από τις πόλεις και όλες τις περιοχές του κόσμου που διέρχεται με ρυθμό «τροχάδην» η Ολυμπιακή Φλόγα, διοργανώνονται μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις και η συμμετοχή του κόσμου στους πανηγυρισμούς είναι μαζική. Μοναδική εξαίρεση από τη συμμετοχή του κόσμου και τους πανηγυρισμούς, απετέλεσε η Ολυμπιάδα του 2020, λόγω της πανδημίας του covid-19, αφού το ταξίδι της ήταν μοναχικό, όπως και όλη η διοργάνωση στο Τόκιο της Ιαπωνίας, όπου οι αγώνες διεξήχθησαν χωρίς την παρουσία κοινού. 
      Στην ιστορική της διαδρομή, η Ολυμπιακή Φλόγα έχει περάσει και από διάφορες τοποθεσίες και σημεία του πλανήτη που θα μ πορούσαν να χαρακτηριστούν «περίεργες». Ας δούμε μερικές:

✔  Από το ψηλότερο σημείο της γης, την κορυφή του Έβερεστ των Ιμαλαΐων, στην Ολυμπιάδα του Πεκίνου, το 2008.
✔  Από το Βόρειο Πόλο, στην χειμερινή Ολυμπιάδα του Σότσι, το 2008.
 ✔ «Βούτηξε» στο βαθύτερο σημείο της λίμνης Βαϊκάλη, επίσης στη διαδρομή της για την Ολυμπιάδα του 2008.
✔  Έχει ταξιδέψει με φρεγάτες και γόνδολες.
✔  Το πρώτο της ταξίδι με αεροπλάνο ήταν για την Ολυμπιάδα του Όσλο, το 1962.
✔  Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ αξιοποιήθηκε η τεχνολογία και η μετάδοση έγινε μέσω δορυφόρου από την Αθήνα στην Οτάβα, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976.
✔  Ταξίδεψε και με άλογα το 1956 και το 1996 για τις Ολυμπιάδες της Μελβούρνης της Αυστραλίας και της Ατλάντας της Αμερικής, αντίστοιχα.
✔  Το 1996, επίσης, μεταφέρθηκε με ινδιάνικο κανό στον ποταμό Μισισιπή.
✔  Για την Ολυμπιάδα στου Σίδνεϋ (2000), μεταφέρθηκε και με καμήλες, προκειμένου να διασχίσει την έρημο της Αυστραλίας.
✔  Οι Ολυμπιακές δάδες, χωρίς τη φλόγα, έχουν ταξιδέψει και τρεις φορές στην ιστορία τους και στο διάστημα, από τους αστροναύτες και κοσμοναύτες, στις Ολυμπιάδες του 1996, του 2000 και στην Ολυμπιάδα των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι, το 2014.
     Μία από τις άπειρες ιδιαίτερες στιγμές της Ολυμπιακής Φλόγας, θα μπορούσε να θεωρηθεί και η μεταφορά της από τον θρυλικό Βραζιλιάνο μεγάλο ποδοσφαιριστή όλων των εποχών, τον Πελέ, για την Ολυμπιάδα της Αθήνας το 2004. Όταν ο Πελέ έπιασε τη δάδα στα χέρια του, φορώντας την ειδική στολή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, έκλαψε από τη συγκίνηση. Και βέβαια, δεν είναι ήσσονος σημασίας οι στιγμές που κράτησαν την ιερή φλόγα, ούτε ένοιωσαν κατώτερα συναισθήματα τόσοι και τόσοι άλλοι αστέρες του αθλητισμού, αλλά και απλοί άνθρωποι. Ο μάγος αυτός της μπάλας, έφυγε από τη ζωή μ’ ένα ανεκπλήρωτο όνειρο: Δεν συμμετείχε ποτέ σε Ολυμπιάδα, αφού ήταν επαγγελματίας από τα 16 του χρόνια. Επίσης, είχε εκφράσει την επιθυμία να βρεθεί στη διοργάνωση της Αθήνας το 2004, αλλά δεν τα κατάφερε.

Ο θρυλικός Πελέ, με την Ολυμπιακή Φλόγα της Ολυμπιάδας του 2004, 

σε στιγμές μεγάλης συγκίνησης και ενθουσιασμού.
Πηγή εικόνας:
https://cyprustimes.com/people/otan-o-pele-metefere-dakrysmenos-tin-olybiaki-floga-to-2004-pics/

     Ειδικό αφιέρωμά μας στους Ολυμπιακούς Αγώνες μπορείτε να δείτε/διαβάσετε ΕΔΩ.

--------------------------------------------

Πηγές: Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ, διαδίκτυο
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος,

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html