«Μαζί με το μουσαφίρη, καλοπερνάει κι ο νοικοκύρης»: Η σημασία της παροιμίας στην πράξη

     Η καλή φιλοξενία στον τόπο μας είναι άγραφος νόμος και αδιαπραγμάτευτη. Γνωστή, άλλωστε, από αρχαιοτάτων χρόνων, με πρώτο προστάτη της τον Ξένιο Δία. Εκτός, όμως, από τον άγραφο νόμο, πάντα πρέπει να βγει ασπροπρόσωπη και οικογένεια που φιλοξενεί, για δύο λόγους: Ο πρώτος, γιατί ο «ξένος»* είναι «ιερό πράγμα» και ο δεύτερος, γιατί, αν δεν μείνει ευχαριστημένος, μπορεί και να μην επαινέσει ιδιαίτερα το σπίτι που πέρασε. «Είμαι ξένος και θα ιδώ και θα βγω να μολογώ», λέει κι ένα δημοτικό μας τραγούδι.

     Όσο κι αν ακούγεται ακραίο, το κρέας και γενικά κάθε πλούσιο γεύμα στο τραπέζι πριν κάποια χρόνια, περιοριζόταν μέχρι πρόσφατα σε μεγάλες γιορτές και σε γιορτές και χαρές της κάθε οικογένειας. Ειδικά, μάλιστα, αν σκεφθεί κανείς ότι όλες οι αγροτικές οικογένειες εξέτρεφαν ζώα, αυτό δύσκολα μπορεί να γίνει κατανοητό. Η εξήγηση είναι απλή, αφού τα ζώα ήταν κεφάλαιο κάθε σπιτιού, που στο κεφάλαιο «δεν το πειράζεις εύκολα». Ακόμα και στις κότες, που εύκολα και γρήγορα μπορούν να φτάσουν στο τραπέζι, κατέφευγαν με πολλή φειδώ, γιατί και η παραγωγή των αυγών ήταν (και είναι) πάντα υπολογίσιμη. 

     Όταν, όμως, στο σπίτι μπαίνει μουσαφίρης, η οικογένεια πρέπει να βγει «ασπροπρόσωπη». Αδιαπραγμάτευτο το φίλεμα με γλυκό, αλλά ο ξένος και περισσότερο ο περαστικός διαβάτης, ποτέ δεν πρέπει να φύγει νηστικός. Πρώτη, εύκολη και γρήγορη επιλογή ήταν τα αυγά, εύκολο και γρήγορο γιατρικό στην πείνα και στην κούραση του επισκέπτη.  Αν δεν ήταν μόνο περαστικός, τότε η θυσία της κότας ήταν αναπόφευκτη. Συνήθως η εντολή για τη «σύλληψή» της δινόταν από τη νοικοκυρά στα παιδιά,, με διακριτικό τρόπο πάντα. Αμέσως εκείνα επιδίδονταν στο κυνηγητό της, γύρω από το σπίτι ή σε χώρο ελεύθερης βοσκής, μέχρι να την πιάσουν. Αυτή η καημένη προσπαθούσε να ξεφύγει τρέχοντας, κακαρίζοντας και φτερουγίζοντας, έχοντας τη «συμπαράσταση» των υπολοίπων της «οικογένειάς» της με τα κακαρίσματα φόβου!

     Αν ο μουσαφίρης δεν ήταν μόνο ένας και πολύ περισσότερο αν η φιλοξενία ήταν πολυήμερη, δεδομένη τότε η θυσία μεγαλύτερου σφαχτού. Το ζύμωμα και το ψήσιμο του φρέσκου ψωμιού συμπλήρωνε τη φιλοξενία, ενώ το κρασί από το ειδικό για τους επισκέπτες βουτσί (κρασοβάρελο), εύφραινε τις αισθήσεις όλων. Πάντα απαραίτητη και η κουβέντα στο τραπέζι πριν και μετά το φαγητό, δίνει και αυτή το δικό της τόνο ευφορίας, πολλές φορές και ψυχαγωγίας! Ακριβής και με όλη της τη σημασία, λοιπόν, η έννοια της παροιμίας, «μαζί με το μουσαφίρη καλοπερνάει κι ο νοικοκύρης»! Μοναδική εξαίρεση στην καλοπέραση του νοικοκύρη, ήταν η παραχώρηση του κρεβατιού του το βράδυ στους «ξένους» για το νυχτερινό ύπνο και ο ίδιος με τη γυναίκα του κοιμόντουσαν «χάμου».

================================

*  «Ξένος» μπορεί να λέγεται και καθένας που δεν ανήκει στην οικογένεια και το σπίτι και ας είναι πολύ κοντινός συγγενής ή πολύ οικείο πρόσωπο.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 25.2.2020

(Σύντομο βιογραφικό δείτε εδώ: ΕΔΩ)

Σπιτάκι πατρικό μου

Την θαλπωρή που μου ’δινες

μες τη ζεστή σου αγκάλη,

αλλού ποτέ δεν ένοιωσα

κι ούτε θα νοιώσω πάλι.

Σ’ όλα τα συναισθήματα

και στο θυμητικό μου,

τίποτα σαν εσένανε,

σπιτάκι πατρικό μου!

Τι κι αν μικρό και φτωχικό,

για μας ήσουν παλάτι.

Πρώτα εσέν’ αναζητώ

σ’ όλης της γης το χάρτη!

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 22.2.2020

ttps://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Η (α)ραποστιά (καλαμποκιά) στην καπιστράνα 
του ζώου και η σημασία της

     Στις εποχές που τα συμπαθητικά γαϊδουράκια, μουλάρια και άλογα ήταν τα κατ’ εξοχήν (και συνήθως τα μοναδικά) μεταφορικά μέσα των ανθρώπων της υπαίθρου, κυρίως των ορεινών περιοχών, δεν ήταν ασυνήθιστη η τοποθέτηση στην καπιστράνα τους και μιας (α)ραποστιάς (καλαμποκιάς). Με τον τρόπο αυτό ο ιδιοκτήτης του ζώου αυτό έκανε γνωστό στους συγχωριανούς του ή και σε κατοίκους γειτονικών χωριών ότι πρόθεσή του ήταν η πώληση του ζώου. Η καλαμποκιά αυτή, δηλαδή, επείχε θέσιν πωλητηρίου! Οι ενδιαφερόμενοι αγοραστές τότε απευθύνονταν στον πωλητή και άρχιζε το παζάρεμα. Αν οι υποψήφιοι αγοραστές ήταν πολλοί, τότε και ο νοικοκύρης επέλεγε την πιο συμφέρουσα τιμή. Αναλόγως συμπεριφέρονταν και από την πλευρά των αγοραστών.

     Τη φράση «θα βάλει ραποστιά στην καπιστράνα» χρησιμοποιούσαν μεταφορικά, και όχι πάντα με καλοπροαίρετη διάθεση, για κοπέλες κάπως προχωρημένης ηλικίας που δεν είχαν παντρευτεί ακόμη! 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 20.2.2020

( Σύντομο βιοβγαφικό σημείωμα ΕΔΩ )

Κάθε μέρα αποκριά! (σατιρικό ποίημα)

Τις απόκριες και πάλι

θα γιορτάσουν ορισμένοι

με την ίδια τους τη μάσκα

που ’χουν πάντα φορεμένη.

Μια φορά το χρόνο όλοι

για το έθιμο τη βάζουν,

μα εκείνοι επιμένουν

κάθε μέρα να «γιορτάζουν»!

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 18.2.2020

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

«Όχι», στο κάλεσμα της λήθης

Παλαμήδι, η φυλακή του Κολοκοτρώνη 

Βαριά λαβωματιά η αγνωμοσύνη

και άπονα της λήθης τα παιδιά.

Ματώνουν και πληγώνονται εκείνοι

που ο χρόνος τους αφήνει μακριά.

Να μην αφήσουμε να νοιώσει κι η Πατρίδα

ποτέ της συναισθήματα βαριά.

Την ιστορία της να έχουμε σφραγίδα,

λάβαρο, να τη σηκώνουμε ψηλά.

Και η πατρίδα μας, γεμάτη Ιστορία

από κείνους τους αρχαίους τους καιρούς.

Λαμπρή στο διάβα της χαράζει την πορεία,

δίνοντας τα φώτα στους λαούς.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 10.2.2020

( Σύντομο βιογραφικό δείτε ΕΔΩ )

Εύθυμες ιστορίες του χωριού: Η… θανάσιμη λαβωματιά

     Τέλος της δεκαετίας του 1960 και ο κόσμος είχε αρχίσει να μαζεύεται στο προαύλιο του δημοτικού σχολείου του μεγάλου χωριού, την ημέρα του Ευαγγελισμού, μετά την παρέλαση. Τόσο από την μεριά των μαθητών, όσο και από τη μεριά των δασκάλων είχε γίνει πολύ καλή προετοιμασία με τις πρόβες και ο πήχης για την επιτυχία της σχολικής γιορτής είχε ανέβει πολύ ψηλά. Τα παιδιά το είχαν πάρει πολύ «πατριωτικά» και τα ίδια φρόντισαν να ενημερώσουν και το τελευταίο σπίτι του χωριού τους, είτε είχε είτε δεν είχε παιδιά στο σχολείο. Ήταν μια εκδήλωση που έπρεπε να την παρακολουθήσουν όλοι. Κάτι ανάλογο είχαν κάνει και οι δάσκαλοι, με δικαιολογημένη υπερηφάνεια για τους μαθητές τους.

     Σε λίγο τα παιδιά είχαν πάρει τις θέσεις τους στα παρασκήνια, με έκδηλη την αγωνία για την επιτυχία. Οι δάσκαλοι τα καθησύχαζαν, αφού γνώριζαν την καλή δουλειά που είχε προηγηθεί. Τις θέσεις του είχε πάρει και το «φιλοθεάμον κοινό» στη μεγάλη αίθουσα που είχε διαμορφωθεί κατάλληλα, με τους γονείς να κάθονται στις πρώτες θέσεις και με όσους δεν είχαν παιδιά στο σχολείο στις τελευταίες. Πραγματικά, δεν έπεφτε βελόνα! Η σκηνή που είχε στηθεί για τις απαγγελίες ποιημάτων και τα θεατρικά, με θέμα τους τη διπλή γιορτή του Ευαγγελισμού, ήταν μια πραγματική αρχιτεκτονική κατασκευή! Στα παράθυρα είχαν τοποθετηθεί σκούρες κουρτίνες και με το που έσβησαν τα φώτα, φωτισμένη έμεινε μόνο η σκηνή! Ξεχωριστή η μαγεία και όλοι αγωνιούσαν για το τί θα έβλεπαν, αλλά κι αν τα παιδιά τους θα τα κατάφερναν σύμφωνα με τις προσδοκίες τους. 
     Λίγο μετά η αυλαία άνοιξε και όλα εξελίσσονταν με τον καλύτερο τρόπο. Τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα αντάμειβαν με το παραπάνω τις προσπάθειες και τους κόπους των μικρών ηθοποιών.

     Τη δίωρη, περίπου, σχολική γιορτή, έκλεινε σύμφωνα με το πρόγραμμα το θεατρικό «ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» και το ρόλο του ήρωα υποδυόταν ο Αλέκος, μαθητής της έκτης τάξης. Τη στιγμή που ακούστηκε ο πυροβολισμός που του έστειλε το «θανάσιμο» βόλι, με το «ωχ» ο πρωταγωνιστής έπεσε κάτω, ενώ ταυτόχρονα έπιασε με την παλάμη του το σημείο που «πυροβολήθηκε». Το πέσιμο έγινε με τέτοιον τρόπο και σε τέτοια θέση, που φάνηκε το «αίμα» που έβαψε το λευκό πουκάμισο και τη φουστανέλα: Μια καρφίτσα ανάμεσα στα δάχτυλα του Αλέκου που έφερε την παλάμη του στη «λαβωματιά», τρύπησε το σακουλάκι με το κόκκινο χρώμα που είχε τοποθετήσει πριν και χωρίς να φαίνεται, και όλα φάνηκαν πραγματικά!

     Τότε, και ενώ όλοι παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα, η γιαγιά του Αλέκου που καθόταν κάπου στα μεσαία καθίσματα της αίθουσας, τινάχτηκε σαν λάστιχο από τη θέση της και φώναξε δυνατά και κατατρομαγμένη:

     «Ωχ! Πάει το παιδί»!!!

     Κάποιοι που είχαν ενημερωθεί και για το σενάριο, την κοίταξαν και γέλασαν, ενώ η παράσταση διακόπηκε για λίγο, μέχρι να της εξηγήσουν τί συνέβαινε στην πραγματικότητα, για να ηρεμήσει!

     Πέρα από την εύθυμη πλευρά της μικρής αυτής πραγματικής ιστορίας, σκοπός της ανάρτησης είναι και να καταδειχθεί, τόσο το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, όσο και η επιτυχία των εκδηλώσεων, όπως και τα προσλαμβανόμενα μηνύματα των Εθνικών Εορτών στα σχολεία τις περασμένες δεκαετίες, που πέρναγαν και δονούσαν το είναι μας στις Εθνικές Γιορτές.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 6.2.2020

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Το παλιό αναγνωστικό της Β' δημοτικού και η πανδημία!

     Μπορεί να έχει σχέση το παλιό αναγνωστικό της Β΄ δημοτικού του ΟΕΔΒ με την πανδημία; Ίσως και να έχει! Για να δούμε:

     Με τις «άρον-άρον» προετοιμασίες τις τελευταίες μέρες για την αντιμετώπιση του κορονοϊού (π.χ. προσλήψεις Ιατρικού και Νοσηλευτικού προσωπικού, αύξηση των κλινών στις ΜΕΘ σε νοσοκομεία κλπ-τα ίδια είδαμε και πέρσι), μου ήρθαν στο μυαλό δύο κείμενα του παλιού αναγνωστικού της Β΄ δημοτικού, που διδάχθηκε και η γενιά μου. Το πρώτο κείμενο έχει τίτλο «Ἑτοιμασίες γιὰ τὸν χειμῶνα» και το δεύτερο «Μία ὰκατάστατη οἰκογένεια». Είναι στις σελίδες 109-110-111, σε συνέχεια το δεύτερο του πρώτου, που δεν νομίζω ότι αυτό είναι τυχαίο για τις συγκρίσεις των δύο οικογενειών.

     Κι αν τα κείμενα του παλιού αναγνωστικού δεν είναι γνωστά, η παροιμία είναι πασίγνωστη, σε μικρούς και μεγάλους, υψηλότερου και χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου: «Των φρονίμων τα παιδιά, πριν πεινάσουν μαγειρεύουν».

     Στις συγκρίσεις και τα σχόλια που μπορεί να κάνει ο καθένας μόνος του, θα προσθέσω τούτο: «Βρισκόμαστε σε πόλεμο», ακούμε από όλα περισσότερα στόματα ειδικών, ας μην ξεχνάμε όμως ότι «σε καιρό ειρήνης» έκλειναν νοσοκομεία, σε αντίθεση με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, που διακηρύσσει ότι: «Τις μονάδες υγείας δεν τις καταργούμε. Τις συντηρούμε, γιατί θα έρθει καιρός που θα τις χρειαστούμε». 

      Τα παραθέτω, λοιπόν, αυτούσια και μπορείτε να τα απολαύσετε, με νοσταλγία και να αντλήσετε διδάγματα, γιατί παρόμοια διδακτικά κείμενα έχουν εκπέσει εδώ και χρόνια από την εκπαίδευση.

Το εξώφυλλο του παλιού και νοσταλγικού μας αναγνωστικού

Ἑτοιμασίες γιὰ τὸν χειμῶνα.

     Προτοῦ βγῇ τὸ φθινόπωρο στὸ χωριό, ἀρχίζουν τὶς ἑτοιμασίες γιὰ τὸν χειμῶνα. Στὸ σπίτι τοῦ Λαζαρῆ ὁ παπποὺς ἔχει τὸ πρόσταγμα. Πρῶτ’ ἀπ’ ὅλα ἀποθηκεύουν τὸ σιτάρι.

     - Τὸ ψωμὶ εἶναι τὸ θεμέλιο, λέγει ὁ παππούς. 

     Ὕστερα κουβαλοῦν ἀπ’ τὸ βουνὸ τὰ ξύλα.  Ἔπειτα βάζουν τὸ λάδι, τὸ τυρί, τὸ βούτυρο καὶ ἄλλα φαγώσιμα. Ἡ γιαγιὰ πάλι ἔχει ζυμώσει ἀπὸ τὸ καλοκαίρι τὸν τραχανᾶ καὶ τὶς χυλοπίττες. Στὴν ἀποθήκη ἔχει τοῦ κόσμου τὰ σακκουλάκια κρεμασμένα: Τὰ καρύδια, τ᾽ ἀμύγδαλα, τὸ σουσάμι. Τὰ κρεμᾷ, γιατὶ φοβᾶται τοὺς ποντικούς. Ὥς καὶ τὸν ἄνηθο μαζεύει ἡ γιαγιά. Ἀκόμη φροντίζει καὶ γιὰ τὴν ρίγανη, τὴν μέντα, τὴν κανέλλα καὶ τ’ ἄλλα τὰ μυρωδικά. Γιὰ τὸ συνάχι καὶ τὶς μικροαδιαθεσίες ἔχει τὸ τσάι τοῦ βουνοῦ, τὸ χαμόμηλο, τὴν μολόχα καὶ τὸ τίλιο. Τὰ χέρια τῆς γιαγιᾶς δὲν σταματοῦν ἀπ’ τὰ πλεξίματα. Πλέκει κάλτσες χονδρὲς γιὰ τὸν παππού, γιὰ τοὺς γυιοὺς καὶ γιὰ τὰ ἐγγόνια. Ἡ γιαγιὰ εἶναι γυναῖκα χρυσοχέρα. Οἱ νύμφες της πάλι ὑφαίνουν κιλίμια, βελέντζες, ὅλα τὰ μάλλινα στρωσίδια τοῦ σπιτιοῦ. Ἔτσι, ὅταν ἔρχεται ὁ χειμῶνας, τίποτε δὲν λείπει ἀπὸ τὸ σπίτι τοῦ Λαζαρῆ. Εἶναι ἕνα σπίτι εὐτυχισμένο.

Εικόνα από το κείμενο «ετοιμασίες για το χειμώνα»

Μία ὰκατάστατη οἰκογένεια.

     Εἶναι Δεκέμβριος καὶ τώρα σκέπτεται γιὰ ξύλα ὁ Κοσμᾶς. Τώρα ποὺ ἔσφιξε τὸ κρύο. Τώρα τραβᾷ μὲ τὸ ζῷο κατὰ τὸ βουνό. Χιονίζει καὶ αὐτὸς ἀνεβαίνει. Τὸ μονοπάτι σὲ μεριὲς-μεριὲς εἶναι ἀπέραστο. Ὅλες του τὶς δουλειὲς ἔτσι συνηθίζει καὶ τὶς κάνει. Ὅταν θέλῃ νὰ ὀργώσῃ, τότε σκέπτεται νὰ διορθώσῃ τὸ ὑνί. Ὅταν θέλῃ νὰ σκάψῃ, τότε τρέχει γιὰ τὸν κασμᾶ καὶ τὸ τσαπί. Μὰ καὶ ἡ Σταθούλα, ἡ γυναῖκά του, τέτοια εἶναι. Ὅταν πεινάσουν, τότε σκέπτεται νὰ μαγειρέψῃ. Ὅταν τῆς ζητοῦν ψωμί, τότε ἑτοιμάζεται νὰ ζυμώσῃ. 
     Ἀπὸ τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα ἐπῆραν καὶ τὰ παιδιά τους συνήθειες. Ὅταν κτυπᾷ ἡ καμπάνα γιὰ τὸ σχολεῖο, τότε ὁ Μάνθος καὶ ἡ ᾽Αγαθὴ παίρνουν νὰ γράψουν. Τότε ψάχνουν γιὰ τετράδιο καὶ γιὰ μολύβι. Καὶ πολλὲς φορὲς οὔτε ξέρουν ποῦ τὰ ἔχουν. Ὅταν σηκώνωνται στὸ μάθημα, τότε ρίχνουν ματιὲς στὸ βιβλίο. Μαθαίνονται ὅμως ἔτσι τὰ γράμματα; Γι’ αὐτὸ ἔγιναν παιδιὰ χωρὶς ἐξυπνάδα, παιδιὰ κοιμισμένα. Τοὺς μιλεῖς καὶ δὲν ξέρουν νὰ σοῦ ἀπαντήσουν. Τέτοια παιδιὰ πῶς μποροῦν ποτὲ νὰ προοδεύσουν; Ὁ Ἀνέστης, ὁ γείτονας, κοιτάζει τὸν Μάνθο καὶ τὴν ᾽Αγαθὴ καὶ θυμᾶται ἕνα ἄλλο παιδί, τὸν Μιχαλάκη. Αὐτὸν τὸν εἶχε ἰδεῖ μιὰ μέραστὸ μπακάλικο καὶ τοῦ εἶχε κάμει ἐντύπωσι.

Επιμέλεια Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 3.2.2020

https://nikolpapak.blogspot.com/2017/05/blog-post_22.html

Η Υπαπαντή του Κυρίου (2 Φεβρουαρίου) στη Θεία Λατρεία και στη λαϊκή μας παράδοση

«Νυν απολύεις τον δούλον Σου, Δέσποτα»

     Δεσποτική και Θεομητορική μαζί εορτή η Υπαπαντή του Χριστού στις 2 Φεβρουαρίου και μια από τις δώδεκα σημαντικότερες εορτές της Εκκλησίας μας, γιορτάζεται με μεγαλοπρέπεια παντού όπου υπάρχει Ορθοδοξία. Δεσποτική και Θεομητορική, γιατί εορτάζεται η «προσφορά» του Ιησού από τη Μητέρα Του Μαρία και τον Ιωσήφ στο Ναό, σαράντα μέρες μετά τη γέννησή Του. Ήταν μια παράδοση για τα πρωτότοκα αγόρια, σύμφωνα με το Εβραϊκό έθιμο, που δυνητικά ήταν ο Μεσσίας που περίμεναν, σύμφωνα με τις προφητείες. Εκεί συνάντησαν τον Δίκαιο γέροντα Συμεών και τη γερόντισσα Άννα, κόρη του Φανουήλ.

     Ο Συμεών, κάτοικος της Ιερουσαλήμ, ήταν ευλαβής και φωτισμένος από το    Άγιο Πνεύμα, που τού είχε φανερώσει ότι δε θα πέθαινε πριν δει το Μεσσία. Σαράντα μέρες μετά τη Γέννησή Του, πήγε κατά Θεία υπόδειξη στο Ναό. Όταν είδε τη Αγία Οικογένεια να έρχεται, έτρεξε, υπάντησε/υποδέχθηκε (Υπαπαντή) και πήρε το Χριστό στην αγκαλιά του. Τότε ύψωσε το βλέμμα του στον ουρανό και, νοιώθοντας θεία αγαλλίαση που πραγματοποιήθηκε η μεγάλη του επιθυμία, αναφώνησε το γνωστό και από τις ιερές ακολουθίες: «Νυν απολύεις τον δούλον Σου, Δέσποτα, κατά το ρήμα Σου εν ειρήνη, ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν Σου, ό ητοίμασας κατά πρόσωπον πάντων των λαών, φως εις αποκάλυψιν εθνών και δόξαν λαού Σου Ισραήλ».

     Όπως μας πληροφορεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς, (Β΄, 35), ο Συμεών προφήτευσε τότε το Πάθος του Κυρίου, λέγοντας στην Παναγία: «και Σού την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία» (και σένα την ψυχή σου θα διαπεράσει πλατύ αμφίστομο σπαθί).

     Παρούσα στη στην ιερή αυτή συνάντηση ήταν και η γερόντισσα Άννα, κόρη του Φανουήλ, από τη φυλή του Ασήρ. Στη «μετάφραση των εβδομήκοντα» αναφέρεται ως χήρα ογδόντα τέσσερα χρόνια. Η Άννα ανακηρύχθηκε προφήτιδα, αφού κατά την «προσφορά» του Ιησού στο Ναό, προφήτευσε ότι «το Βρέφος ήταν ο Μεσσίας, που ανέμενε ο λαός του Ισραήλ».

     Κατά την Υπαπαντή τιμάται η μητέρα (η ορθόδοξη γιορτή της μητέρας) και την επόμενη μέρα ο άγιος Συμεών, που ονομάζεται και Θεοδόχος (Θεός+δέχομαι). Ο άγιος Συμεών τιμάται και ως προστάτης των εγκύων και των εμβρύων. Την ίδια μέρα (3 Φεβρουαρίου) είναι και η μνήμη της αγίας Άννας.

     Την επόμενη μέρα, 3 Φεβρουαρίου, η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του δικαίου Συμεών, ο οποίος έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον εορτασμό της μεγάλης αυτής εορτής. 

     Πλούσια και η λαϊκή μας παράδοση τη μεγάλη αυτή ημέρα της Υπαπαντής, που στη γλώσσα του λαού έγινε και «Αποπαντή», «Πακουή» και «Πακού», δηλ., η αγία που ακούει, η Παναγία. Λέγεται ακόμα (π.χ. στην Κρήτη) και «Παναγία η Μυλιαργούσα», επειδή αργούν οι μύλοι. Κάποιοι μυλωνάδες που πήγαν να αλέσουν την ημέρα της Υπαπαντής, οι μύλοι δεν δούλεψαν. Δεν δουλεύουν ούτε οι γεωργοί, για να προστατευτούν οι καλλιέργειές τους από το χαλάζι και άλλες καιρικές καταστροφές. Αλλού πάλι, προβλέπουν τί καιρός θα κάνει: Ό,τι καιρό κάνει της Υπαπαντής, θα κάνει και τις επόμενες σαράντα μέρες ή όλον το Φεβρουάριο.

     Μια λαϊκή παροιμία λέει ότι «η Παπαντή διώχνει τις γιορτές με τ’ αντί» (αντί=εξάρτημα του αργαλειού). Αυτό σημαίνει ότι έχουν τελειώσει οι γιορτές των Χριστουγέννων και μέχρι ν’ αρχίσουν οι Πασχαλινές, οι νοικοκυρές μπορούν να υφαίνουν στον αργαλειό τους και γενικά ότι σταματάνε οι αργίες και οι σχόλες. Άλλωστε, η μέρα έχει αρχίσει να μεγαλώνει και ο καιρός να γλυκαίνει, οπότε προσφέρεται για περισσότερες ώρες δουλειάς.

     Ο άγιος Συμεών, «Συμιός», δίνει τ’ όνομά του και στις δύο προηγούμενες γιορτές (1 και 2 Φεβρουαρίου-«Συμόγιορτα», βλ. παρακάτω), λόγω της περετυμολογίας του, από το «σημειώνω/κάνω σημάδι» και τιμάται κυρίως από τις έγκυες, που την ημέρα αυτή αποφεύγουν να κάνουν το παραμικρό, παίρνοντας έτσι χίλιες προφυλάξεις, από φόβο, μήπως το παιδί θα γεννηθεί «σημαδεμένο»! Αν, π.χ. πιάσουν κάτι σκούρο, μπορεί το παιδί να γεννηθεί μ’ ένα μελανό σημάδι στο δέρμα του, ή αν πιάσουν κάτι κόκκινο, μπορεί να είναι με κόκκινο σημάδι κλπ. Πιστεύεται ότι για ν’ αποφευχθεί πιθανό «ατύχημα» στο μωρό, από απερισκεψία της μητέρας, που αφηρημένη έπιασε κάτι την ημέρα της γιορτής του αγίου Συμεών, πρέπει το βράδυ να βγάλει τα ρούχα της ανάποδα. Ακόμη, αν αντιληφθεί το λάθος της τη στιγμή που το κάνει, πρέπει αμέσως να πιάσει οπίσθιο μέρος του σώματός της που καλύπτεται από ρούχο, π.χ. στην πλάτη της, και να πει: «ό,τ’ έπιασα, ό,τ’ έκαμα, πίσω μου να πάει», για να μείνει εκεί το υποτιθέμενο σημάδι.

     Εκτός από τις έγκυες, την ημέρα της γιορτής του Αγίου Συμεών, την «κρατάνε» και οι κάτοχοι των ζώων, για να μην γεννηθούν «σημαδεμένα» τα νεογνά τους.

     Θα είναι παράλειψη, τέλος, αν δεν σημειώσουμε ότι το τριήμερο 1, 2, και 3 Φεβρουαρίου ονομάζεται και «Συμόγιορτα». Την πρώτη του μήνα γιορτάζει ο άγιος Τρύφωνας, που μαρτύρησε επί αυτοκράτορα Δεκίου, το 250 μ.Χ. και είναι κατ’ εξοχή αγροτική γιορτή.  Αν και στο βίο του δεν αναφέρεται ότι ήταν αμπελουργός, αλλά χηνοβοσκός -βιοποριζόταν βόσκοντας χήνες-, θεωρείται προστάτης των αμπελιών και των αγρών, γι’ αυτό και σε τοιχογραφίες και ιερές εικόνες παριστάνεται μ’ ένα κλαδευτήρι στο χέρι. Η Εκκλησία μας δέεται στον άγιο με ειδική ευχή για τα αμπέλια.  Πιστεύεται ακόμα, πως έχει εξουσία κατά των ποντικών και της κάμπιας. Σε ορισμένα μέρη της πατρίδας μας, την ημέρα της γιορτής του οι αμπελουργοί και οι κηπουροί κάνουν αγιασμό και κόλλυβα στις εκκλησίες. Από τον αγιασμό αυτό δεν πίνουν, ούτε τον παίρνουν στο σπίτι, αλλά μόνο ραντίζουν τα αμπέλια και τους κήπους.

     Στην Ήπειρο κάνουν μεγάλες κουλούρες και τις κυλούν στ’ αμπέλια, στα χωράφια και στους κήπους, τραγουδώντας:

 «Τρύφωνα πολύκαρπε,

έλα εδώ στ’ αμπέλι μου

και στο χωραφάκι μου

να φάμε και να πιούμε».   

           Παρόμοιοι είναι και οι εορτασμοί στη Μακεδονία. 

   Ιερά λείψανα του αγίου στην περιοχή των Καλαβρύτων, φυλάσσονται σε ιστορικές Μονές της περιοχής.

=====================

Πηγές:

-  Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο.

-  Ορθόδοξος Συναξαριστής.

-  Γ. Α. Μέγα «Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας», εκδόσεις «ΕΣΤΙΑ».

                                            

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 1.2.2020

( Σύντομο βιογραφικό δείτε ΕΔΩ )