«Μαζί με το μουσαφίρη, καλοπερνάει κι ο νοικοκύρης»: Η σημασία της παροιμίας στην πράξη

     Η καλή φιλοξενία στον τόπο μας είναι άγραφος νόμος και αδιαπραγμάτευτη. Γνωστή, άλλωστε, από αρχαιοτάτων χρόνων, με πρώτο προστάτη της τον Ξένιο Δία. Εκτός, όμως, από τον άγραφο νόμο, πάντα πρέπει να βγει ασπροπρόσωπη και οικογένεια που φιλοξενεί, για δύο λόγους: Ο πρώτος, γιατί ο «ξένος»* είναι «ιερό πράγμα» και ο δεύτερος, γιατί, αν δεν μείνει ευχαριστημένος, μπορεί και να μην επαινέσει ιδιαίτερα το σπίτι που πέρασε. «Είμαι ξένος και θα ιδώ και θα βγω να μολογώ», λέει κι ένα δημοτικό μας τραγούδι.

     Όσο κι αν ακούγεται ακραίο, το κρέας και γενικά κάθε πλούσιο γεύμα στο τραπέζι πριν κάποια χρόνια, περιοριζόταν μέχρι πρόσφατα σε μεγάλες γιορτές και σε γιορτές και χαρές της κάθε οικογένειας. Ειδικά, μάλιστα, αν σκεφθεί κανείς ότι όλες οι αγροτικές οικογένειες εξέτρεφαν ζώα, αυτό δύσκολα μπορεί να γίνει κατανοητό. Η εξήγηση είναι απλή, αφού τα ζώα ήταν κεφάλαιο κάθε σπιτιού, που στο κεφάλαιο «δεν το πειράζεις εύκολα». Ακόμα και στις κότες, που εύκολα και γρήγορα μπορούν να φτάσουν στο τραπέζι, κατέφευγαν με πολλή φειδώ, γιατί και η παραγωγή των αυγών ήταν (και είναι) πάντα υπολογίσιμη. 

     Όταν, όμως, στο σπίτι μπαίνει μουσαφίρης, η οικογένεια πρέπει να βγει «ασπροπρόσωπη». Αδιαπραγμάτευτο το φίλεμα με γλυκό, αλλά ο ξένος και περισσότερο ο περαστικός διαβάτης, ποτέ δεν πρέπει να φύγει νηστικός. Πρώτη, εύκολη και γρήγορη επιλογή ήταν τα αυγά, εύκολο και γρήγορο γιατρικό στην πείνα και στην κούραση του επισκέπτη.  Αν δεν ήταν μόνο περαστικός, τότε η θυσία της κότας ήταν αναπόφευκτη. Συνήθως η εντολή για τη «σύλληψή» της δινόταν από τη νοικοκυρά στα παιδιά,, με διακριτικό τρόπο πάντα. Αμέσως εκείνα επιδίδονταν στο κυνηγητό της, γύρω από το σπίτι ή σε χώρο ελεύθερης βοσκής, μέχρι να την πιάσουν. Αυτή η καημένη προσπαθούσε να ξεφύγει τρέχοντας, κακαρίζοντας και φτερουγίζοντας, έχοντας τη «συμπαράσταση» των υπολοίπων της «οικογένειάς» της με τα κακαρίσματα φόβου!

     Αν ο μουσαφίρης δεν ήταν μόνο ένας και πολύ περισσότερο αν η φιλοξενία ήταν πολυήμερη, δεδομένη τότε η θυσία μεγαλύτερου σφαχτού. Το ζύμωμα και το ψήσιμο του φρέσκου ψωμιού συμπλήρωνε τη φιλοξενία, ενώ το κρασί από το ειδικό για τους επισκέπτες βουτσί (κρασοβάρελο), εύφραινε τις αισθήσεις όλων. Πάντα απαραίτητη και η κουβέντα στο τραπέζι πριν και μετά το φαγητό, δίνει και αυτή το δικό της τόνο ευφορίας, πολλές φορές και ψυχαγωγίας! Ακριβής και με όλη της τη σημασία, λοιπόν, η έννοια της παροιμίας, «μαζί με το μουσαφίρη καλοπερνάει κι ο νοικοκύρης»! Μοναδική εξαίρεση στην καλοπέραση του νοικοκύρη, ήταν η παραχώρηση του κρεβατιού του το βράδυ στους «ξένους» για το νυχτερινό ύπνο και ο ίδιος με τη γυναίκα του κοιμόντουσαν «χάμου».

================================

*  «Ξένος» μπορεί να λέγεται και καθένας που δεν ανήκει στην οικογένεια και το σπίτι και ας είναι πολύ κοντινός συγγενής ή πολύ οικείο πρόσωπο.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 25.2.2020

(Σύντομο βιογραφικό δείτε εδώ: ΕΔΩ)