Φράσεις και λέξεις της Βίβλου, που χρησιμοποιούνται στερεότυπα και σήμερα (ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ)

Περιεχόμενα:
Σύντομο εισαγωγικό σημείωμα Β΄ μέρους
Παράθεση φράσεων
 
Σύντομο εισαγωγικό σημείωμα Β΄ μέρους
 
     Ασχολούμενος κανείς με τη μελέτη των ιερών βιβλίων, ανακαλύπτει, «ψηλαφεί» τη μαγεία τους και κατανοεί πως δεν είναι τυχαίο που η Αγία Γραφή έχει το μεγαλύτερο αριθμό εκδόσεων παγκοσμίως. Επικεντρώνοντας και σε φράσεις και λέξεις που έχουν γραφεί πριν πολλούς αιώνες και έχουν και σήμερα πρωτεύουσα θέση στον γραπτό και τον προφορικό μας λόγο και στη λαϊκή παράδοσή μας, αντιλαμβάνεται ότι κάποιες Αξίες είναι διαχρονικές και «σταθερές». «Βίοι παράλληλοι» πολλές φορές, λοιπόν, η θρησκευτική με τη λαϊκή μας παράδοση κι αυτό δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητο. 

     Θέλοντας να «μοιραστώ» με τους φίλους και αναγνώστες του προσωπικού μου ιστολογίου την ξεχωριστή αυτή εμπειρία, παραθέτω ένα πολύ μικρό μέρος των θησαυρών αυτών, προσπαθώντας να δοθεί και η ερμηνεία της Γραφής και η πιθανώς διαφοροποιημένη σήμερα σημασία των φράσεων και των λέξεων αυτών, ή και η συγγένειά τους με διάφορες σύγχρονες, ζητώντας και πάλι επιείκεια στην κριτική. Για τη μεγάλη επισκεψιμότητα του πρώτου μέρους, όπως και γενικότερα του ιστολιγίου μου, εκφράζω θερμές ευχαριστίες και θέλω να πιστεύω ότι και το ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ θα έχει ανάλογη αποδοχή.

     Μπορείτε ν' ανατρέξετε και στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ, «πατώντας» ΕΔΩ.
 
Παράθεση φράσεων (με αλφαβητική σειρά) 

«Άβυσσος άβυσσον επικαλείται»: Παρόμοιας σημασίας οι στίχοι αυτοί του ΜΑ΄ ψαλμού του Δαυίδ με το ρητό του Πλάτωνα «όμοιος ομοίω αεί πελάζει» (πελάζει=πλησιάζει), που στερεότυπα το λέμε και σήμερα.
 
«Αλλήλων τα βάρη βαστάζετε»: Από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Γαλάτας (ΣΤ΄, 2). Παρόμοια σύγχρονη έκφραση-παροιμία: «Το ’να χέρι νίβει τ’ άλλο  και τα δυο το πρόσωπο».

«Αποδιοπομπαίος τράγος»: Πολύ διαφοροποιημένη/περεξηγημένη η έννοια του «αποδιοπομπαίου τράγου» σήμερα, από τον πραγματικό αποδιοπομπαίο τράγο της Παλαιάς Διαθήκης. Από το βιβλίο Λευτικόν, πληροφορούμεθα ότι υπήρχε ένα Εβραϊκό έθιμο, σύμφωνα με το οποίο κάθε επτά χρόνια ένας τράγος αφηνόταν ελεύθερος στην έρημο, κατόπιν ειδικού τελετουργικού από τον ιερέα, μεταφέροντας «επάνω» του όλες τις αμαρτίες του λαού! Εμείς σήμερα, ως «αποδιοπομπαίο τράγο» αναφέρουμε καθένα ο οποίος ένεκα των κακών πράξεών του έχει απορριφθεί από την κοινωνία, ίσως και με «τελετουργικό» διαπόμπευσης!

«Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων» (Παλαιά Διαθήκη/Κριτές ΙΣΤ΄, 14): Ο Σαμψών κυβέρνησε άξια το Ισραηλιτικό λαό για είκοσι, περίπου, χρόνια. Είχε πολύ μεγάλη σωματική δύναμη και διακρίθηκε για τους αγώνες του κατά των Φιλισταίων, τους οποίους κατατρόπωσε. Νικήθηκε, όμως, από μια γυναίκα: Τη Δαλιδά, η οποία ήταν Φιλισταία και την ερωτεύτηκε παράνομα και παράφορα. Η Δαλιδά ανακάλυψε ότι η σωματική του δύναμη οφειλόταν στα μακριά μαλλιά του, τα οποία του έκοψε την ώρα που κοιμόταν κι έτσι ο Σαμψών έχασε τη δύναμή του! Ενημέρωσε σχετικά τους Φιλισταίους η Δαλιδά, οι οποίοι συνέλαβαν το Σαμψών και τον φυλάκισαν. Τελικά, όπως, όταν τα μαλλιά του ξαναμεγάλωσαν, ανέκτησε μέρος της δύναμής του και κατέστρεψε τον ναό των Δαγών, θεού των Φιλισταίων στη Γάζα, σείοντας τις κολώνες του, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί και ο ίδιος με τους δεσμώτες του, αναφωνώντας το «αποθανέτω ή ψυχή μου μετά των αλλοφύλων». Πολύ γνωστή η λαϊκή παροιμία, ίδιας ή παρόμοιας σημασίας σήμερα με τα λόγια του Σαμψών: «Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά!

 
«Άρατε πύλας»: Φράση του ΚΓ΄ ψαλμού του Δαυίδ. «Άρατε πύλας» επαναλαμβάμουμε κι εμείς σήμερα με μεταφορικές, αλλά και πραγματικές σημασίες, π.χ., όταν περιμένουμε ν’ ανοίξουν οι πόρτες μιας τράπεζας ή μιας δημόσιας υπηρεσίας. Το εδάφιο πλήρες: «Άρατε πύλας οι άρχοντες υμών, και επάρθητε, πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεὺς τῆς δόξης». Μετάφραση: «Ανοίξτε τις πύλες, άρχοντες, που τις κρατάτε κλειστές από μέσα κι εσεις, πύλες, ανοίξτε διάπλατα και γίνετε ψηλότερες, για να μπει μέσα στον ναό ο δοξασμένος βασιλιάς». Τα λόγια αυτά του ψαλμού αυτού λέγονται τη Μεγάλη Παρασκευή στο τελετουργικό της επιστροφής του Επιταφίου στις εκκλησίες, αφού τελειώσει η περιφορά.
 
«Άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει»: Αυτή ήταν η εντολή του Χριστού στον παράλυτο της Βηθεσδά (Ιωάννου Ε΄, 12), μόλις τον θεράπευσε. «Άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει», λέμε κι μείς σήμερα σε κάποιον, που είτε του ευχόμαστε/θέλουμε να αναρρώσει σύντομα από κάποια αρρώστια, είτε , πολύ απλά να του πούμε «μάζεψέ τα και φύγε»!
 
«Βρήκε ο Φίλιππος τον Ναθαναήλ»: Λέγεται συνήθως με υπονοούμενα για δύο ή περισσότερους ανθρώπους που ταιριάζουν στις απόψεις τους και στις θέσεις τους, ταυτιζόμενοι και στηρίζοντας ο ένας τον άλλον. Γνωστή «συνώνυμη» λαϊκή έκφραση και το «κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι»! Από τους πρώτους Μαθητές που κάλεσε κοντά Του ο Χριστός ο Φίλιππος και ο Ναθαναήλ, με πολύ ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους και από τις σχέσεις φιλίας που έχει καταγράψει και η ιστορία, όπως π.χ. και του Δάμωνα και Φιντία.  Το εδάφιο του Ευαγγελίου από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, κεφάλαιο Α΄, 45-46: «Ο Ιησούς εξελθείν εις την Γαλιλαίαν και ευρίσκει Φίλιππον και λέγει αυτώ: Ακολούθει μοι. Ήν δε Φίλιππος απὸ Βηθσαϊδά, εκ της πόλεως Ανδρέου και Πέτρου. Ευρίσκει Φίλιππος τον Ναθαναὴλ και λέγει αυτώ: Όν έγραψε Μωυσής εν των νόμω και οι προφήται, ευρήκαμεν, Ιησούν τον υιὸν του Ιωσὴφ απὸ Ναζαρέτ».
 
«Δεύρο έξω»: Το λέμε έτσι, στερεότυπα και σήμερα, σε περιπτώσεις, π.χ., που καλούμε κάποιον να βγει από το σπίτι του να συναντηθούμε και καθυστερεί. Προέρχεται από του Ευαγγέλιο του Ιωάννου, στην περιγραφή της αναστάσεως του Λαζάρου, κεφάλαιο ΙΑ΄, 43.
 
«Δεν έμεινε λίθος επί λίθου»: Λέγεται, π.χ., για τις συνέπειες μιας καταστροφικής καταιγίδας. Ανήκει στην προφητεία του Χριστού για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, που ήταν ξεκάθαρη: «Ουκ αφεθήσεται λίθος επί λίθω» (Λουκά ΚΑ΄, 6).  Η ολοσχερής αυτή καταστροφή αυτή έγινε το 72 μ.Χ., με την εκστρατεία του αυτοκράτορα της Ρώμης Τίτο κατά της ιεράς πόλης.
 
«Δεν μπορείς να έχεις δυο αφεντικά» και «δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη δεν χωράνε» και «δεν μπορείς να κάνεις σωστά δυο δουλειές μαζί»: Εκφράσεις της λαϊκής σοφίας, απόλυτα σύμφωνες με τη διδασκαλία του Κυρίου: 1: Στο Ευαγγέλιο του Λουκά: «Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και Μαμωνά» και «Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν» (Ματθαίου ΣΤ΄, 23-24) 2: Στο Ευαγγέλιο του Λουκά (ΣΤ΄, 13): «Ουδείς ικέτης δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν. Ή γαρ τον ένα μισήσει και τον έτερον αγαπήσει ή ενός ανθέξεται και του εταίρου καταφρονήσει», δηλαδή: Κανένας υπηρέτης δεν μπορεί να είναι δούλος συγχρόνως σε δύο κυρίους, γιατί, ή θα μισήσει τον ένα και θ’ αγαπήσει τον άλλον, ή θα προσκολληθεί στον ένα και θα καταφρονήσει τον άλλον. Δεν είναι δυνατόν να είσθε συγχρόνως δούλος Του Θεού και του Μαμωνά».
 
«Δεύτε λάβετε φως»: Γνωστή φράση Αναστάσιμου τροπαρίου από τον ιερέα, για να προσέλθουν οι πιστοί να λάβουν το Άγιο Φως της Αναστάσεως. Η ίδια φράση και από εμάς, όταν μετά από διακοπή «έρχεται» το ηλεκτρικό ρεύμα και φωτίζει το σκοτεινό χώρο στον οποίο βρισκόμαστε.

«Είδομεν Το Φως Το Αληθινόν»: Ψαλμός στη Θ. Λειτουργία, αμέσως μετά τη Θεία Μετάληψη των πιστών. Στην καθημερινή χρήση του λόγου έχει «συνώνυμη» σημασία με το «Δεύτε λάβετε Φως» (βλ. ανωτέρω), αλλά μπορεί να έχει και άλλη, πολύ απρεπή σημασία, που παραβαίνει την δεκάτη εντολή-ισότιμη με βλασφημία.

«Ει τις ου θέλει εργάζεσθαι, μηδέ εσθιέτω» (από τη Β΄ επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Θεσσαλονικείς, Γ΄, 10): Με την ίδια έννοια λέμε κι εμείς σήμερα: «Όποιος δεν θέλει να δουλέψει, να μη θέλει και να φάει».

 
«Εκ κοιλίας μητρός»: Το λέμε και αυτούσιο (στην καθαρεύουσα), το λέμε και μεταφρασμένο για αρκετούς λόγους, π.χ.: Από την κοιλιά της μάνας του αυτός ήταν έξυπνος. Φράση γνωστή από τον Ο΄ ψαλμό του Δαυίδ: «Εκ κοιλίας μητρός μου σύ μου εί σκεπαστής».

«Ενώνιος ενωπίω»: Το λέμε και σήμερα με τις ίδιες λέξεις ή «πρόσωπο με πρόσωπο» ή και με το ξενόφερτο «τετ-α-τετ». «Και ελάλησε Κύριος προς Μωυσήν ενώπιος ενωπίω, ως ει τις λαλήσει προς τον εαυτού φίλον» (Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος).
 
«Έρχου και ίδε»: «Έλα να δεις», λέμε κι εμείς σήμερα σε δύσπιστους φίλους μας, όταν είμαστε βέβαιοι για κάτι και μας αμφισβητούν. Όταν ο Φίλιππος «βρήκε» (κλήθηκε) από το Χριστό (βλ. προηγούμενο: «Βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ»), ενημέρωσε το φίλο του το Ναθαναήλ. Ο Ναθαναήλ, όμως, ήταν δύσπιστος και ο φίλος του τον προσκάλεσε με τις τρεις αυτές λέξεις (Ιωάννου Α΄, 47).
 
«Ευλόγησον, Δέσποτα»: Η «αίτηση» προς τον προεξάρχοντα αρχιερέα/ιερέα στη Θ. Λειτουργία ή ακολουθία να ευλογήσει (να δώσει την «άδεια») για την έναρξη της ακολουθίας. «Με τις ευλογίες του…» (π.χ. πολιτικού ή κατέχοντος υπηρεσιακού αξιωματούχου), λέμε, συνήθως σκωπτικά, για κάποιες ατασθαλίες/παρατυπίες, στις οποίες, ίσως, «συμμετέχει» ή κατευθύνει και ο ίδιος.
 
«Έχε πίστη και προχώρα»: Πολύ γνωστή συμβουλή μεγαλύτερων, τόσο σε θρησκευτικά θέματα όσο και σε επιδιώξεις και στόχους και οράματα της ζωής. Αναλόγως είχε μιλήσει και ο Ιησούς στον πατέρα του σεληνιαζόμενου νέου (Ματθαίου Θ΄, 23): «Ει δύνασαι πιστεύσαι, πάντα δυνατά τω πιστεύοντι».
 
«Η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης» (Ευαγγέλιο Ματθαίου, ΚΖ, 64): Είναι τα λόγια του Πιλάτου, όταν απηύθυνε αυστηρή διαταγή στους φρουρούς του Τάφου Του Χριστού να είναι πολύ προσεκτικοί, μήπως πάνε οι Μαθητές του και κλέψουν το Σώμα και μετά πούνε ότι αναστήθηκε. Σημερινή έκφραση-παροιμία με το ίδιο ή παρόμοιο νόημα: «Τα στερνά τιμούν τα πρώτα».
 
«Η καμήλα την καμπούρα των παιδιών της έβλεπε. Τη δική της όχι»: Λαϊκή παροιμία, σύμφωνη με τη φράση του Χριστού στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: «Τι δε βλέπεις το κάφρος εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου, την δε εν τω σώ οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς;» Μετάφραση του Παν. Τρεμπέλα: «Βλέπεις μόνο το σκουπιδάκι που είναι στο μάτι του αδελφού σου, το δοκάρι δε, που είναι στο δικό σου μάτι δεν το καταλαβαίνεις;».
 
«Θα μιλήσουν οι πέτρες». Λέγεται σε περιπτώσεις μεγάλων γεγονότων (π.χ. εγκλημάτων), που δεν υπάρχουν μάρτυρες να αποκαλύψουν την πραγματική αλήθεια. Κατά την είσοδο Του Χριστού στα Ιεροσόλυμα (των Βαΐων), ο όχλος Τον υποδέχθηκε με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό. Είχαν γίνει πλέον γνωστά τα μεγάλα θαύματά Του, με τελευταίο την  ανάσταση του Λαζάρου και πίστευαν ότι πραγματικά Αυτός είναι ο Μεσσίας που σύμφωνα με τις Γραφές περίμεναν. Ενοχλημένοι, όμως, οι Φαρισαίοι, ζήτησαν από Τον Ίδιο να παρατηρήσει τους ακολούθους Του να μετριάσουν τον ενθουσιασμό τους. Τότε ο Ιησούς τους απάντησε: «Εάν ούτοι σιωπήσωσιν, οι λίθοι κεκράξονται».
 
«Θεέ μου, βαλ’ το χέρι Σου!»: Επίκληση του Θείου σε δύσκολες στιγμές και περιστάσεις, που μας θυμίζει τη φράση του Προφήτη Ησαΐα: «Μη ουκ ισχύει η χειρ Κυρίου του σώσαι;». (Παλαιά Διαθήκη/Προφήται/Ησαΐας ΝΘ΄, 1).
 
«Ίδε ο άνθρωπος»: Λόγια του Πιλάτου (Ευαγγέλιο Ιωάννου ΙΘ΄, 6), για να εκφράσει το κατάντημα Του «Ανθρώπου», βλέποντας το Χριστό εξαντλημένο από τους κολαφισμούς και τα ραπίσματα, με το αγκάθινο στεφάνι στο κεφάλι, την κόκκινη χλαμύδα και το καλάμι στο χέρι (που του έδωσαν οι στρατιώτες για «βασιλικό σκήπτρο». «Τι είναι ο άνθρωπος! Τίποτα», λέμε κι εμείς σήμερα, θέλοντας δείξουμε πόσο ευάλωτοι και πρόσκαιροι είμαστε σ’ αυτή τη ζωή. Κι αυτά τα λόγια τα λέμε, συνήθως, όταν συνοδεύουμε κάποιο προσφιλές μας πρόσωπο στην τελευταία του κατοικία. Σε λίγο «επιστρέφουμε» στα… καθ’ ημάς!
 
«Και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν»: Το λέμε στερεότυπα και χαριτολογώντας, συνήθως όταν παρευρισκόμαστε σε γάμους, επαναλαμβάνοντας τα λόγια από το Αποστολικά ανάγνωσμα του μυστηρίου (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Εφεσίους Ε΄, 31).
 
«Κακό» ή «άσχημο να μένει ο άνθρωπος μόνος του»: Φράση σε περιπτώσεις απώλειας συντρόφου και η ρίζα της «έρχεται» από το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Γένεσις (Β’ 18) Είναι τα λόγια του Θεού με το ίδιο νόημα, όταν έπλασε την Εύα ως σύντροφο του Αδάμ. «Ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον».
 
«Λίγα έσπειρες, λίγα θα θερίσεις»: Σοφή λαϊκή έκφραση, σύμφωνη με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου στη δεύτερη επιστολή του προς Κορινθίους (Θ΄, 6): «Ο σπείρων φειδομένως, φειδομένως και θερίσει».
 
«Μακάριοι η μη ιδότες και πιστεύσαντες» (ευτυχισμένοι όσοι πιστεύουν χωρίς να βλέπουν με τα μάτια τους, Ιωάννου Κ΄, 28): Είναι τα λόγια του Χριστού στον Απόστολο Θωμά, που δεν πίστευε στην Ανάστασή Του, αν δεν ψηλαφούσε με το χέρι του τα σημάδια από τα καρφιά στο Σώμα Του Δασκάλου του. Συγχέουμε τα λόγια αυτά με μια αιρετική ρήση, που ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ, στην Αγία Γραφή: Το «πίστευε και μη ερεύνα». Ο Χριστός μας δίδαξε, «ερευνάτε τας Γραφάς» (κατά Ιωάννην Ε΄, 39).
 
«Μάννα εξ ουρανού»: Το γνωστό μάννα που έπεφτε από τον ουρανό, με το οποίο ετράφησαν οι Ισραηλίτες στην έρημο (Παλαιά Διαθήκη,Έξοδος). Πολλές είναι οι φορές που περιμένουμε κι εμείς κάποιο δικό μας «μάννα», το οποίο εκφράζει πολύ παραστατικά και με πέντε μόνο λέξεις η λαϊκή σοφία: «Πέσε πίτα να σε φάω»!
 
«Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης): Από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Εκκλησιαστής (Α΄, 2), που λέγεται και σήμερα ακριβώς έτσι, όταν θέλουμε να μιλήσουμε για την ανθρώπινη ματαιότητα.

«Με τον ιδρώτα του προσώπου του»: Έτσι κερδίζει κάποιος έντομα το ψωμί του και η παροιμιώδης αυτή έκφραση έχει τις ρίζες της στο πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Γένεσις. Στο 20ό εδάφιο του  Γ΄ κεφαλαίου διαβάζουμε: «Eν ιδρώτι του προσώπου σου φαγή τον άρτον σου». Ήταν τα λόγια Του Θεού στον Αδάμ, όταν μετά το προπατορικό αμάρτημα οι πρωτόπλαστοι εξεδιώχθησαν από τον Παράδεισο.

«Μην κάνεις ό,τι δεν θέλεις να σου κάνουν»: Συνηθισμένη συμβουλή που δίνουμε ή ακούμε. Στην Παλαιά Διαθήκη τη συναντάμε με τη φράση του Τωβίτ (Δ΄, 15), ως συμβουλή προς το γιο του τον Τωβία με τις λέξεις: «Ο συ μισείς, εταίρω μη ποιήσης». Στην Καινή Διαθήκη τη συναντάμε στην επί του όρους ομιλία του Χριστού (Λουκά ΣΤ΄, 31): «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (όπως θέλετε να συμπεριφέρονται σ’ εσάς οι άνθρωποι, να συμπεριφέρεστε κι εσείς σε αυτούς).
 
«Μην ξεχάσεις ποτέ τους αγώνες της μητέρας σου να σε μεγαλώσει», ακούμε να λέγεται στα παιδιά, που πιθανότατα συνδέεται με το εδάφιο 27 του κεφαλαίου Ζ΄ της σοφίας Σειράχ: «Από Μητρός ωδίνας μη επιλάθη».
 
«Μην τα θέλεις όλα δικά σου»: Συνήθης έκφραση, που απλουστευμένη  θυμίζει την δέκατη εντολή που έλαβε ο Μωυσής από το Θεό: «Ουκ επιθυμήσεις πάντα όσα τω πλησίον σου εστί».
 
«Μ’ όποιο δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις»: Γνωστή παροιμία, με ομοιότητες προς το εδάφιο 33 του κεφαλαίου ΙΕ΄ της πρώτης Επιστολής του Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους: «Φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί».
 
«Ο αποθανών δεδικαίωται»: Συνοδεύει συχνά τη λαϊκή έκφραση «Θεός σ’χωρέστονε» και ανήκει στην επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους (ΣΤ΄, 7).
 
«Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω»: Επίλογος παραβολών του Χριστού στο λαό, θέλοντας με αυτά τα λόγια και να συνετίσει και να προειδοποιήσει, π.χ. παραβολή του άφρονος πλουσίου (Λουκά ΙΒ΄, 21), παραβολή του σπορέως (Λουκά Η΄, 8) κλπ. Είτε με τα ίδια λόγια, είτε με τη γνωστή φράση «εγώ σου τα είπα» (και λάβε τα μέτρα σου), απευθυνόμαστε σε άλλους ή απευθύνονται άλλοι σ’ εμάς, είτε ως συμβουλή, είτε ως προειδοποίηση, είτε να «ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας», είτε και ως απειλή.
 
«Οι μέρες είναι πονηρές»: Λέγεται αρκετές φορές για καταστάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη , χωρίς να μπορεί κανείς να προβλέψει την έκβασή τους. Με τα ίδια λόγια το είχε πει και Απόστολος Παύλος με την επιστολή του στους Εφεσίους, «Αι ημέραι πονηραί εισί», για να τους τονίσει ότι «λόγω του επικρατούντος κακού, οι ημέρες είναι γεμάτες σκάνδαλα» και ως εκ τούτου απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση.
 
«Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου»: Φράση που ανήκει στον ψαλμό ΡΔ΄ (104) του Δαυίδ, που αυτούσια την ακούμε ή την επικαλούμαστε χαριτολογώντας και προβάλλοντας την κατανάλωση οίνου ως «θεία διακαιολογία»(!), σε περιπτώσεις που συνιστάται ή προσπαθεί να επιβληθεί εγκράτεια στην κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών από οικεία άτομα.
 
«Ον αγαπά Κύριος παιδεύει» (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Εβραίους, ΙΒ΄, 26): Σε σημερινή έκφραση: «Όπου αγαπάει παιδεύει».
 
«Ο όφις με ηπάτησε» (Παλαιά Διαθήκη, Γένεσις Γ΄, 13): Μια φράση πολυσυνηθισμένη και πολυλεγόμενη και σήμερα! Είναι η απάντηση/δικαιολογία/απολογία της Εύας στο Θεό, όταν τη ρώτησε για ποιο λόγο παραβίασε την εντολή Του και έφαγε από τον απαγορευμένο καρπό του δέντρου της γνώσεως του καλού και του κακού. Πριν από την Εύα ρωτήθηκε ο Αδάμ, που με την απάντησή του έστειλε το «μπαλάκι» της ευθύνης σ’ αυτή κι εκείνη με τη… σειρά της στο φίδι! «Η γυναίκα που μου έδωσες με εξαπάτησε», είπε ο Αδάμ, ρίχνοντας εμμέσως πλην σαφώς την ευθύνη στον Ίδιο Το Θεό! Σε πόσες περιπτώσεις σήμερα κι εμείς δεν κάνουμε το ίδιο! Και πόσες είναι οι περιπτώσεις που δεν λέγεται το «με ηπάτησε» (ο δείνα), αλλά, φεύ, πράττεται ύπουλα και σιωπηλά! Και πόσες ακόμα είναι οι περιπτώσεις που δεν αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας, προσπαθώντας να ενοχοποιήσουμε άλλους, που ίσως και να μην έχουν καμία σχέση με την κάθε «ένοχη» υπόθεση! Σχεδόν πάντα αναζητούμε κάποια «Εύα», ή κάποιον «όφι» να «φορτώσουμε» εκεί όλα «τα σπασμένα» κι εμείς να βγούμε «λάδι στον αφρό», όπως λέει και η λαϊκή ρήση! Και να σημειωθεί ότι στην αργή του κεφαλαίου της Γενέσεως (Γ΄) διαβάζουμε: «Ο δε όφις ήν φρονιμότερος πάντων των θηρίων επί γης, ών εποίησε ο Κύριος»!
 
«Όποιος δεν είναι μαζί μου, είναι εναντίον μου»: Το λέμε, για να πειθαναγκάσουμε ανθρώπους του κύκλου μας να ακολουθήσουν τη δική μας «γραμμή». «Ο μη ών μετ’ εμού, κατ’ εμού εστί», είπε ο Χριστός, για να δείξει ότι δεν δέχεται συμβιβασμούς με την παράταξη του διαβόλου (Ματθαίου ΙΒ΄, 30).
 
«Όποιος σκάβει το λάκκο άλλου, πέφτει ο ίδιος μέσα»: Λαϊκή έκφραση-παροιμία, που ταυτίζεται με παροιμία του Σολομώντα, από το ομώνυμο βιβλίο του: «Όστις σκάπτει λάκκον θέλει πέσει εις αυτόν».
 
«Ουαί υμίν»: «Αλίμονό σας», κατά το κοινώς λεγόμενον, που συνήθως συνοδεύτε και με την κίνηση του δακτύλου, όταν είναι να προειδοποιήσουμε ή και να απειλήσουμε κάποιον/κάποιους. Ίσως οι λέξεις «προειδοποίηση» και απειλή», χάνουν τη σημασία τους κάθε Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ που ακούμε στην Εκκλησία αυτά τα φοβερά «ουαί» κατά των υποκριτών Γραμματέων και Φαρισαίων και κατ’ επέκταση όσων ακολουθούν τη «γραμμή» τους.  Ας θυμηθούμε με τι «κοσμητικά επίθετα Ο Χριστός «στολίζει» τους υποκριτές. Ας θυμηθούμε και για ποιους λόγους τα εκτοξεύει εναντίον τους, που, τουλάχιστον, ανατριχίλα προκαλούν (Από τη μετάφραση του Παν. Τρεμπέλα, Ματθαίου ΚΓ, 13-33):
Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί:
-           «Κατατρώτε τις περιουσίες των χηρών, κάνετε όμως μεγάλες προσευχές για να φανείτε καλοί. Γι’ αυτό η τιμωρία σας θα είναι ιδιαίτερα αυστηρή.
-           Κλείνετε στους ανθρώπους το δρόμο για τη Βασιλεία των Ουρανών. Ούτε εσείς μπαίνετε σ’ αυτή, ούτε και σε άλλους επιτρέπετε να μπουν.
-           Τριγυρνάτε σε στεριά και σε θάλασσα για να προσηλυτίσετε κάποιον. Και όταν τον κερδίσετε, τον κάνετε ν’ αξίζει για την κόλαση δυο φορές παραπάνω από σας.
-           Λέτε: “Όποιος ορκιστεί στο ναό, ο όρκος του δεν πιάνει, όποιος όμως ορκιστεί στο χρυσάφι του ναού πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. Ανόητοι  και τυφλοί, τί είναι μεγαλύτερο; Το χρυσάφι ή ο ναός που αγιάζει το χρυσάφι; Λέτε ακόμα: “Όποιος ορκιστεί στο θυσιαστήριο, ο όρκος του δεν πιάνει. Όποιος, όμως, ορκιστεί στο δώρο που είναι πάνω στο θυσιαστήριο πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. Ανόητοι και τυφλοί, τι είναι μεγαλύτερο; Το δώρο ή το θυσιαστήριο, που αγιάζει το δώρο; Όποιος λοιπόν ορκίζεται στο θυσιαστήριο, ορκίζεται σ’ αυτό και σ’ ό,τι βρίσκεται επάνω σε αυτό. Κι όποιος ορκίζεται στο ναό, ορκίζεται σ’ αυτόν και σ’ εκείνον που κατοικεί μέσα. Κι όποιος ορκιστεί στον ουρανό, ορκίζεται στο Θρόνο του Θεού και σ’ Εκείνον που κάθεται πάνω στο Θρόνο.
-           Δίνετε στο ναό το ένα δέκατο από το δυόσμο, το άνηθο και το κύμινο, και δεν τηρείτε τις σπουδαιότερες εντολές του νόμου, τη δικαιοσύνη, την ευσπλαχνία και την πιστότητα. Αυτά, όμως, έπρεπε τα να κάνετε, χωρίς βέβαια να παραμελείτε τα άλλα. Τυφλοί οδηγοί, που περνάτε από στραγγιστήρι το κουνούπι και καταπίνετε ολόκληρη καμήλα.
-           Καθαρίζετε το εξωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, το περιεχόμενό τους όμως προέρχεται από κλοπή και αδικία. Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισε πρώτα το εσωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, για να έχει αξία και η εξωτερική τους καθαρότητα.
-           Μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, που εξωτερικά φαίνονται ωραίοι, εσωτερικά όμως είναι γεμάτοι κόκαλα νεκρών και κάθε λογής ακαθαρσία. Έτσι κι εσείς. Εξωτερικά φαίνεστε ευσεβείς στους ανθρώπους, κι εσωτερικά είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία.
-           Χτίζετε τάφους για τους προφήτες και διακοσμείτε τα μνήματα των δικαίων του Ισραήλ. “Αν ζούσαμε εμείς”, λέτε, “στην εποχή των προγόνων μας, δε θα παίρναμε μέρος μαζί τους στο φόνο των προφητών”. Έτσι ομολογείτε πως είστε απόγονοι αυτών που σκότωσαν τους προφήτες. Ολοκληρώστε τώρα, λοιπόν,  εσείς ό,τι άρχισαν οι πρόγονοί σας. Φίδια, γεννήματα οχιάς, πώς θα ξεφύγετε από την τελική κρίση και την κόλαση;».
 
«Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον»: Τίποτα δεν γίνεται για πρώτη φορά κάτω από τον ήλιο (Παλαιά Διαθήκη/Εκκλησιαστής Α’ 9) και «ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον» η αρχαιοελληνική παροιμία, που λέγεται και σήμερα.
 
«Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται ο άνθρωπος»: Λόγια του Χριστού προς το Σατανά, όταν Εκείνος κατέφυγε στην έρημο να νηστέψει και να προσευχηθεί για σαράντα μέρες. Του πρότεινε τότε ο Σατανάς να μετατρέψει τις πέτρες ψωμί για να αντιμετωπίσει την πείνα Του (Ματθαίου Δ΄, 4) αφού ήταν εύκολο γι’ Αυτόν να το κάνει. Ο χριστός του απάντησε με τις 7 αυτές λέξεις, τις οποίες κι εμείς σήμερα επαναλαμβάνουμε, για να δείξουμε ότι δεν μπορεί να ζήσει μόνο με φαγητό ο άνθρωπος, αλλά θέλει κι άλλα πράγματα, όπως ψυχαγωγία. Ο Χριστός, όμως, εννοούσε την πνευματική τροφή.
 
«Οφθαλμόν αντί οφθαλμού» (Παλαιά Διαθήκη/Λευιτικόν ΚΔ΄, 20): Σήμερα, «το γινάτι βγάζει μάτι»!
 
«Πίσω μου σ’ έχω, σατανά»: Συνηθισμένη έκφραση σε κάθε τι που μας υποκινεί σε πειρασμό, π.χ. όμορφη και ελκυστική γυναίκα(!). Στην ουσία μια τέτοια έκφραση για τους άνδρες(!) σημαίνει «τραβάτε με κι ας κλαίω»! Τότε είναι που συμπληρώνουμε και τούτο: «Εγώ του λέω πίσω μου κι αυτός παρουσιάζεται μπροστά μου»! Η έκφρασή μας αυτή, αν και μας ανάγει στα λόγια του Χριστού προς το Πέτρο «ύπαγε οπίσω μου, σατανά» (δείτε στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ της εργασίας, ΕΔΩ ), θυμίζει και εδάφιο από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (Α΄, 15), όπου αναφερόμενος ο Ευαγγελιστής στον Ιωάννη τον Πρόδρομο, γράφει: «Ο Ιωάννης μαρτυρεί περί Αυτού (Του Χριστού)[…], ο οπίσω μου ερχόμενος, έμπροσθέν μου γέγονεν» (Αυτός που με ακολουθεί γεννήθηκε πάρα πολύ πριν από εμένα).
 
«Πλούτος αδίκως συναγόμενος εξεμεθήσεται»: Από το βιβλίο Ιώβ της Παλαιάς Διαθήκης, (Κ΄, 15). Με την ίδια σημασία απαντάται και σήμερα ως λαϊκή παροιμία: «Αναμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα».
 
«Πολλοί γαρ εισί κλητοί, ολίγοι δε εκλεκτοί»: Είναι η φράση με την οποία τελείωσε ο Χριστός την παραβολή των βασιλικών γάμων (Ματθαίου ΚΒ΄, 14). Παρόμοια δική μας έκφραση σήμερα: «Κόσμος πολύς, άνθρωποι λίγοι».
 
«Σόδομα και Γόμορα»: Φράση πολύ γνωστή και συχνά επαναλαμαβανόμενη, όταν πρόκειται για υποθέσεις ακολασίας καταστάσεις, σαν στις βιβλικές πόλεις Σόδομα και Γόμορα.
 
«Σπέρνει ζιζάνια»: Το λέμε για δόλιες και διχαστικές πράξεις από συνανθρώπους μας, που μας θυμίζει την παραβολή του Σπορέως. Μόνο που τέτοιοι άνθρωποι είναι κακοί σπορείς!
 
«Στήλη άλατος»: Έτσι μεταμορφώθηκε η γυναίκα του Λωτ, αφού δεν υπάκουσε στην εντολή Του Θεού και γύρισε να δει με το βλέμμα της την καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρων (Παλαιά Διαθήκη/Γένεσις Θ΄, ΙΣΤ). «Στήλη άλατος μένουμε» κι εμείς ορισμένες φορές που αιφνιδιαζόμαστε.
 
«Το μάτι δεν χορταίνει»: Το λέμε για πλεονέκτες ή «αχόρταγους», που έχει την ίδια σημασία με ρήση του Σειράχ, από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Σοφία Σειράχ, κεφ. ΙΔ΄:  «Πλεονέκτου οφθαλμός ουκ εμπιπλάται εν μερίδι» (το μάτι του πλεονέκτη δεν χορταίνει με μια μερίδα).
 
«Των παθών μου τον τάραχον»: Στίχος του μικρού παρακλητικού κανόνα προς την Θεοτόκο. Πλήρης έχει ως εξής: «Tων παθών μου τον τάραχον, η τον κυβερνήτην τεκούσα Κύριον και τον κλύδωνα κατεύνασον των εμών πταισμάτων, Θεονύμφευτε». «Πέρασα», λέμε, «των παθών μου τον τάραχον»,  περιγράφοντας πολύ άσχημες περιπέτειες, π.χ. από ένα ατύχημα, από μια δύσκολη αρρώστια, από ένα μεγάλο σεισμό, που, συνήθως αποτελούν παρελθόν με αίσιο τέλος.
 
«Υπάρχουν φτωχοί που έχουν πολλά (ή που τα έχουν όλα) και πλούσιοι που δεν έχουν τίποτα»: Μια φράση που συνηθίζουμε για φτωχούς με μεγάλη καρδιά και για άκαρδους πλούσιους. Μας θυμίζει ρήση από τις Παροιμίες του Σολομώντα (ΙΓ΄, 7), από το ομώνυμο βιβλίο τη Παλαιάς Διαθήκης: «Εισίν πλουτίζοντες μηδέν έχοντες, και εισίν ταπεινούντες εαυτούς εν πολλώ πλούτω».
 
«Φωνή βοώντος εν τη ερήμω»: (Παλαιά Διαθήκη/Προφήται/Ησαΐας Μ΄3). Προφητεία του Ησαΐα για τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (φωνή που φωνάζει από την έρημο). Η σημασία που δίνεται σήμερα, λέγοντας τη φράση αυτή, είναι πως «όσο/όσες φορές/όσο δυνατά/με όποια λόγια κι αν τα λέω, τα  παίρνει ο αέρας τα λόγια μου»!
 
«Χαίρετε»: Είναι ο χαιρετισμός που απηύθυνε Ο Ιησούς στις Μυροφόρες μετά την Ανάστασή Του: "Και ιδού, υπάντησεν αυταίς λέγων. Χαίρεται" (Ματθαίου ΚΗ΄, 8). Τον ίδιο χαιρετισμό απευθύνει και ο Απόστολος Παύλος στους παραλήπτες των επιστολών του: «Χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε. Πάλιν ερώ, χαίρετε», π.χ. προς Φιλιππισίους (Δ΄, 4). Τον ίδιο ακριβώς χαιρετισμό χρησιμοποιούμε κι εμείς, ιδίως τις μεσημβρινές ώρες.

===========================

Πηγές:

- Παλαία Διαθήκη

- Καινή Διαθήκη

- Διαδίκτυο

 

Επιμέλεια: Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 3.7.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2017/05/blog-post_22.html