Σύντομο αφιέρωμα στην πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη (6 προς 7 Ιουνίου 1822)

«Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας», πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα

     Στις αρχές Απριλίου του 1822 ισχυρό τμήμα του τουρκικού στόλου,  με  περισσότερα από τριάντα μεγάλα πλοία, έκανε απόβαση στη Χίο. Είχε προηγηθεί η Επανάσταση των κατοίκων του νησιού τον Μάρτιο (1822), με τη συμβολή Σαμιακού σώματος που είχε φτάσει εκεί. Η καταστολή της Επανάστασης ήταν η αποστολή του τμήματος αυτού του τουρκικού στόλου, που έγινε στις 30 Μαΐου. Χωρίς ουσιαστική αντίσταση, οι τούρκοι προέβησαν σε μεγάλες λεηλασίες και σφαγές των κατοίκων. Για επιβεβαίωση της πανωλεθρίας αυτής, στάλθηκαν στο σουλτάνο πολλές εκατοντάδες  κεφάλια σφαγιασθένωτων. Ένας άλλος μεγάλος αριθμός των κατοίκων αιχμαλωτίστηκε και πουλήθηκε σε σκλαβοπάζαρα. Τη σφαγή δεν εμπόδισαν «προστάτιδες δυνάμεις» που βρίσκονταν στο νησί! Αργότερα, ένας από τους υμνητές του Ελληνικού Αγώνα, ο Γάλλος ζωγράφος Ευγένιος Ντελακρουά, φιλοτέχνησε τον περίφημο πίνακά του «Η καταστροφή της Χίου».

«Η καταστροφή της Χίου», πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά

     Η νεοσύστατη Ελληνική Κυβέρνηση κατόρθωσε να συγκεντρώσει σεβαστό χρηματικό ποσό, για την ενίσχυση του στόλου. Περί τα εξήντα πέντε καράβια από την Ύδρα, τις Σπέτσες και τα Ψαρά εξοπλίστηκαν με τα χρήματα αυτά, με σκοπό την εξουδετέρωση της τουρκικής αρμάδας και την εκδίωξη των τούρκων από τη Χίο (αρμάδα: μεγάλος πολεμικός στόλος). Όμως, τα καράβια αυτά των Ελλήνων, αν και περισσότερα, δεν υπερτερούσαν των τουρκικών, που ήταν πολύ μεγαλύτερα και με πολλά και τεράστια πυροβόλα.
     Για σαράντα περίπου μέρες οι Έλληνες περίμεναν την κατάλληλη στιγμή της αντεπίθεσης/εκδίκησης. Μετά από περιορισμένης έκτασης επιχείρηση που δεν είχε ουσιαστικό αποτέλεσμα, επεκράτησε απειθαρχία μεταξύ των πληρωμάτων των Ελληνικών πλοίων, η οποία με την παρέμβαση των ψύχραιμων ξεπεράστηκε. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης και ο Ανδρέας Πιπίνος ανέλαβαν να πυρπολήσουν την ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου, χρησιμοποιώντας ως πυρπολικά δύο πλοία που είχαν εξοπλίσει οι Ψαριανοί, με τη συνδρομή του Ανδρέα Μιαούλη (ναυαρχίδα: το ισχυρότερο πλοίο ενός στόλου). Τα δύο αυτά πλοία συνόδευαν τέσσερα άλλα, τα οποία σκοπό είχαν να διασώσουν τους πυρπολητές μετά την πυρπόληση.
     Ο μικρός αυτός στόλος των έξι πλοίων ξεκίνησε από τα Ψαρά την 1^η Ιουνίου 1822 και κατευθύνθηκε στο στενό της Χίου, όπου είχε αγκυροβολήσει ο τουρκικός στόλος. Ύστερα από έξι μέρες και έχοντας ευνοϊκό τον άνεμο και τη συνδρομή της ασέληνου νύχτας, πλησίασαν με μεγάλους κινδύνους και αρκετές προφυλάξεις τον εχθρό. Το Μπαϊράμι που γιόρταζαν οι τούρκοι τη νύχτα εκείνη, 6 προς 7 Ιουνίου 1822, τους έδινε ένα ακόμα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα.
     Το πλοίο όπου επέβαινε ο Πιπίνος επέτυχε λόγω του ανέμου. Το πυρπολικό του Κανάρη, όμως, στο οποίο πηδαλιούχος ήταν ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος, έκανε τέλειους ελιγμούς και κόλλησε το εύφλεκτο υλικό του στη ναυαρχίδα, από την πλευρά που φυσούσε ο άνεμος. Σε λίγο η φωτιά που έβαλε ο Κανάρης μεταδόθηκε σε όλο το μεγάλο πλοίο και επεκράτησε σύγχυση μεταξύ των τούρκων. Σύντομα άρχισαν να εκπυρσοκροτούν τα 84 μεγάλα κανόνια του μεγαλοπρεπούς πλοίου! Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά και ελάχιστοι από τους 2000 τούρκους ναύτες που γιόρταζαν το Μπαϊράμι σώθηκαν. Ο επικεφαλής της ναυαρχίδας, ναύαρχος Καρά Αλή πληγώθηκε θανάσιμα από φλεγόμενο κατάρτι, ενώ τα τέσσερα άλλα Ελληνικά πλοία παρέλαβαν με ασφάλεια τους πυρπολητές που εκμεταλλεύτηκαν τη σύγχυση και έφυγαν γρήγορα για τα Ψαρά. Εκεί τους περίμεναν οι τοπικές αρχές, ο κλήρος και ο λαός με τιμές ηρώων! Κατευθύνθηκαν όλοι μαζί στο ναό του αγίου Νικολάου, όπου τελέσθηκε δοξολογία.

     Εξαγριωμένοι οι τούρκοι από την εξέλιξη αυτή, κατευθύνθηκαν προς τα μαστιχοχώρια του νησιού, στα οποία είχε χορηγηθεί αμνηστία από του σουλτάνο. Εκεί είχαν καταφύγει πολλοί Έλληνες, οι οποίοι σφαγιάσθηκαν «μέχρις ενός» και τα μαστιχοχώρια καταστράφηκαν ολοκληρωτικά. Στη συνέχεια ο τουρκικός στόλος κατευθύνθηκε ταπεινωμένος προς τη Μυτιλήνη, τα Μοσχονήσια και στη συνέχεια στην Τένεδο. 

     Η απήχηση που προκάλεσε το ηρωικό αυτό γεγονός ήταν πολύ μεγάλη. Ο τούρκος ιστορικός Τζεβντέτ έγραψε ότι «άφησε κατάπληκτα τα πληρώματα ολόκληρου του τουρκικού στόλου», ο δε Άγγλος ιστορικός Τόμας Γκόρντον σημειώνει: «Ο Κανάρης είναι ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού, για τον οποίο η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται». Οι πίνακες και οι χαλκογραφίες του Κανάρη με το δαυλό στο χέρι που κυκλοφόρησαν σε όλη την Ευρώπη, χαλύβδωσαν το ηθικό των επαναστατημένων Ελλήνων. 

      Η τότε Βουλή των Ελλήνων ενέκρινε προτάσεις του Υπουργείου Ναυτικών για επιβράβευση των πληρωμάτων των πυρπολικών με παράσημα, διπλώματα και υλικές αμοιβές, που, μάλλον, καμία από αυτές δεν υλοποιήθηκε!
     Η σπουδαία Μορφή του Αγώνα της Ελευθερίας Κωνσταντίνος Κανάρης γεννήθηκε στα Ψαρά το  1793  και πέθανε στην Αθήνα, στις 2 Σεπτέμβρη του 1877. Έφτασε ως το βαθμό του Ναυάρχου και μετά την απελευθέρωση διετέλεσε Πρωθυπουργός της Ελλάδος. Εξ όσων διαβάζουμε, είναι ο μόνος Ήρωας της Επανάστασης, που «πρόλαβε» να φωτογραφηθεί.

Ο Ήρωας Κωνσταντίνος Κανάρης, σε νεότερη και μεγάλη ηλικία

====================
Πηγές: Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, διαδίκτυο
Εικόνες: Διαδίκτυο
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 2.6.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2017/05/blog-post_22.html