Ο Καζαμίας ως πολυθεματικό περιοδικό όλου του χρόνου και ως παράδοση

     Στο λήμμα «Καζαμίας» ορισμένες εγκυκλοπαίδειες (π.χ. ΔΟΜΗ), παραπέμπουν στο λήμμα «αλμανάκ» (αραβ. al manak), με την επεξήγηση «ημερολόγιο των άστρων». «Προγόνους» του αναφέρεται ότι χρησιμοποιούσαν και αρχαίοι λαοί, όπως Κινέζοι και Ινδοί. Ναυτικοί λαοί (π.χ. Αιγύπτιοι, Φοίνικες) σημείωναν τη θέση των άστρων σε χάρτες, τους οποίους χρησιμοποιούσαν ως οδηγούς. Στη μεσαιωνική περίοδο ο αστρονόμος Ρετζιομοντάνο και ο Νοστράδαμος είχαν καταρτίσει ονομαστά αλμανάκ.
     Η εφεύρεση της τυπογραφίας τον 15^ο αιώνα από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο, έδωσε μεγαλειώδη ώθηση στην παραγωγή και διακίνηση των εντύπων και των γνώσεων. Οι υποτιθέμενες, εντός ή εκτός εισαγωγικών προφητείες, έτυχαν μεγάλης υποδοχής από το κοινό και τα «αλμανάκ» γνώρισαν σπουδαία άνθηση και έγιναν ιδιαιτερα δημοφιλή, με δεδομένο ότι ο άνθρωπος διέκρινε πάντα μια σχέση ανάμεσα στην κίνηση των πλανητών και στις προβλέψεις του μέλλοντος.
     Στην Ελλάδα το πιο γνωστό «αλμανάκ» ξεκίνησε την έκδοσή του στα μέσα του 19^ου αιώνα, με το όνομα «Καζαμίας», σε απομίμηση ανάλογου Ιταλικού ημερολογίου, που κυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο (Casamia), από το 1763. Σε όλους, σχεδόν, τους Καζαμίες των Ελληνικών εκδόσεων στο εξώφυλλο «ποζάρει» μια «φιγούρα» αστρονόμου με πανύψηλο κωνοειδές καπέλο, μακρύ κόκκινο ή μπλε ράσο και με τεράστιο τηλεσκόπιο που παρατηρεί τα άστρα και το σύμπαν. Πιθανότατα ο Ιταλός «Καζαμίας» ήταν ένας φανταστικός αστρονόμος, που κυριάρχησε και στην Ελλάδα.
     Κάπως ασαφείς και μάλλον απροσδιόριστες, αλλά εντός πραγματικότητος οι προβλέψεις του, δελέαζαν και εξακολουθούν να δελεάζουν το αναγνωστικό κοινό, χωρίς να είναι λίγες και οι φορές που συμπίπτουν τα γεγονότα με τις προβλέψεις σε χρόνο και σε τόπο. Και δεν είναι καθόλου υπερβολή να πούμε ότι η φράση του πρόσφατου παρελθόντος «το γράφει κι ο Καζαμίας», είναι συνώνυμη με τις σύγχρονες «το είπε η τηλεόραση» και «το διάβασα στο ίντερνετ». Μερικά παραδείγματα προβλέψεων: «Θάνατος πολιτικού», «ναυάγιο στον Ειρηνικό», «σεισμός συγκλονίζει την Ασία», «έκρηξη ηφαιστείου στην Ινδονησία», «πολιτική κρίση στην Ελλάδα», «θάνατος γνωστού ηθοποιού», «μεγάλες ζημιές και καταστροφές από ισχυρές καταιγίδες» («πρόβλεψη» σε χειμερινή περίοδο!), «καταστρεπτικός τυψώνας σις Ηνωμένες Πολιτείες», «οικονομική κρίση στην Αμερική», «πρωτόγνωρος καύσωνας με πολλά θύματα στην Ευρώπη» και πολλές ακόμα.

      Εκτός των πάντα «ενδιαφερουσών» προβλέψεων, ο Καζαμίας ανέκαθεν ήταν και είναι μια «μικρή εγκυκλοπαίδεια» για όλο το χρόνο, που χωράει και… κάτω από το μαξιλάρι! Εύχρηστος, κατανοητός και σε μικρή ή μηδενική απόσταση από το χέρι, που μπορεί εύκολα να τον «τραβήξει» και τα μάτια να διαβάσουν και το μυαλό να αποθηκεύσει. Και επειδή τα θέματά του είναι πάντα ενδιαφέροντα-ένας πραγματικά μεγάλος θησαυρός γνώσεων-, σπάνια γινόταν προσάναμμα για τη φωτιά με την εκπνοή του χρόνου. Έμενε σε κάποια άκρη του σπιτιού και στη δεδομένη στιγμή γινόταν πολύτιμος σύμβουλος. Μερικά από τα θέματά του: Σπουδαίες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, ήθη κι έθιμα, σημαντικά λαογραφικά θέματα, μύθοι, δεισιδαιμονίες, αινίγματα, παροιμίες, ανέκδοτα, θρησκευτικά θέματα και προσευχές, ιστορικά θέματα και θέματα μυθολογίας, ζωδιακές προβλέψεις, συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, συμβουλές ομορφιάς, συμβουλές κηπουρικής και ανθοκομίας, ιατρικά θέματα-παροχή πρώτων βοηθειών-αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων (π.χ. τσιμπήματα εντόμων, δήγματα φιδιών κλπ), ονειροκρίτης, θέματα γεωγραφίας, αστρονομικά και πολλά πολλά ακόμα επιστημονικά θέματα και, φυσικά, λεπτομερές ημερολόγιο-εορτολόγιο όλου του χρόνου.  
     Το πολυθεματικό αυτό δημοφιλέστατο βιβλιαράκι δεν ξέφυγε από τη σατιρική δεινότητα του αξέχαστου Γεωργίου Σουρή, στο ποίημα του  «του ρωμιού ο Καζαμίας με μικράς καινοτομίας», μέσα από το οποίο προέβαλε και προωθούσε και τον Καζαμία των δικών του εκδόσεων(!):
 
                       Σταθείτε! Τόπον όλοι σας! Μα ήρθε! Νάτος! Νάτος!
                       Θα έρθει τα Χριστούγεννα, τρελός και κουδουνάτος!
 
                       Εις τούτον περιέχονται πολλαί τε και παντοίαι
                       του Φασουλή και Περικλή μεγάλαι προφητείαι,
                       αλλόκοτοι, ανέλπιστοι, σωσταί και αληθείς
                       που με αυτάς τρελαίνεται και χάσκει ο καθείς.
 
                       Αλλ’ επειδή ο Φασουλής κι ο βλάμης Περικλέτος
                       επήρανε κατήφορο δια το νέον έτος
                       κι ο στίχος επλημύρισε και σαν ποτάμι τρέχει,
                       αυτός ο Καζαμίας μας εικόνας δεν θα έχει.
 
                       Απλούς τους αναγνώστες του εφέτος χαιρετά,
                       και μ’ όλους αστειεύεται και κάνει χωρατά.
                       Στο τέλος δε ο Φασουλής κοιτάζων τους αστέρας,
                       ως Κάλχας οιστρηλατηθείς και πλήρης μεγαλείου,
                       προλέγει την καταστροφήν της ανθρωπίνης σφαίρας,
                       δια της αποψύξεως του δίσκου του ηλίου.
 
                       Δι’ όλ’ αυτά τα πράγματα και άλλα σοβαρά,
                       όσοι τον Καζαμίαν μας επιθυμούν και θέλουν,
                       αμέσως τους παρακαλώ να στείλουν τον παρά,
                       αλλέως άδεια γράμματα μονάχα να μην στείλουν.
 
     Αν και η σημερινή εποχή είναι δημοφιλής στα ωροσκόπια, στα εύχρηστα ηλεκτρονικά ημερολόγια και τα ημερολόγια τσέπης, ο Καζαμίας δεν έχει παραγκωνιστεί. Πολλοί εκδοτικοί οίκοι τον εκδίδουν και τον κυκλοφορούν με διάφορες ονομασίας, όπως «Μέγας Καζαμίας» «Σούπερ Καζαμίας», «Εγκυκλοπαιδικός Καζαμίας» κλπ. Πέρα από τα βιβλιοπωλεία, μπορεί εύκολα να τους βρει κάθε ενδιαφερόμενος πολύ πριν, αλλά και πολύ μετά την πρωτοχρονιά σε λαϊκές αγορές, σε πάγκους πανηγυριών, σε πανέρια μικροπωλητών κλπ.
     Σχεδόν όλοι θυμόμαστε τους πολύ κοντινούς προγόνους μας, γονείς και παππούδες», που είχαν τον Καζαμία «ευαγγέλιο». Η δε έλλειψη ηλεκτρονικών, αλλά και η δυσκολία διακίνησης έντυπων μέσων ενημέρωσης, του έδινε μεγάλη «πρωτοβουλία κινήσεων» και δεν έλειπε από κανένα σπίτι.  Σημειώνει χαρακτηριστικά ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, που μπορεί και σήμερα να μην είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα: «Ήταν αδύνατον ο κόσμος να καταλάβει το “Νέον Έτος”, δίσεκτο ή όχι, και να γιορτάσει την πρωτοχρονιά, χωρίς το κακοτυπωμένο φυλλάδιο με τον παράξενο ζωγραφιστό τίτλο “Καζαμίας” και τον αστείο ανθρωπάκο στο εξώφυλλό του».
-------------------------------------
Πηγές:
- Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΓΟΒΑΝΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ
- Διαδίκτυο
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 20.11.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html