Να, πάρε αυτό το καλοβότανο και κράτα το, στης Κίρκης
σα μπεις, να σκέπει το κεφάλι σου, κακή ώρα να μη σε 'βρει.
Τις πονηριές της Κίρκης άκουσε από μιαν άκρη ως την άλλη:
Πιοτό θα σου ετοιμάσει, βάζοντας κακά βοτάνια μέσα,
μα κι έτσι εσένα δε θα πιάσουνε τα μάγια, δε θ’ αφήσει
το καλοβότανο που σου ΄δωκα[…]».
Παρ’ όλο που θεωρείται ότι προκαλεί και δηλητηριάσεις, αναφέρεται στους «Δειπνοσοφιστές» του Αθήναιου ότι ο τύραννος της Ηρακλείας του Πόντου Κλέαρχος, συνήθιζε να προσκαλεί άτομα που αντιπαθούσε στα ανάκτορά του και τους πότιζε διάφορα δηλητήρια. Υποψιασμένοι εκείνοι, έτρωγαν νωρίτερα απήγανο, ο οποίος εξουδετέρωνε τις δηλητηριώδεις ουσίες. Λέγεται, επίσης, ότι ο βασιλιάς του Πόντου Μιθριδάτης, από τον φόβο του μήπως τον δηλητηριάσουν, έπαιρνε μικροποσότητες δηλητηρίων, μεταξύ των οποίων και απήγανο, για να αποκτήσει ανοσία ο οργανισμός του. Γι’ αυτό και το φαινόμενο της λήψης μικροποσοτήτων δηλητηρίου για ανάπτυξη ανοσίας, ονομάσθηκε «Μιθριδατισμός».
Στην αρχαία Ρώμη ο γαστρονόμος και λάτρης της πολυτέλειας Απίκιος, χρησιμοποιούσε ευρέως τον απήγανο, ως ένα από τα καλύτερα μυρωδικά της κουζίνας. Η χρήση του, όμως, απαιτούσε ιδιαίτερη προσοχή, αφού σε μεγαλύτερες ποσότητες της επιτρεπόμενης, όχι μόνο έδινε πικρή γεύση στα φαγητά, αλλά προκαλούσε και διάφορες διαταραχές στον οργανισμό, όπως πεπτικές, δερματικό εξάνθημα, κνησμό (φαγούρα).
Στην Παλαιά Διαθήκη (βιβλίο Έξοδος), ο απήγανος αναφέρεται ότι συμπεριλαμβανόταν και στα πικρόχορτα που έτρωγαν ωμά κατά την περίοδο του Πάσχα οι Ισραηλίτες. Στο συγκεκριμένο φυτό αναφέρονται και οι Ευαγγελιστές Λουκάς και Ματθαίος, ΙΑ΄ 42 και ΚΓ΄ 24, αντίστοιχα: Όταν οι Φαρισαίοι και οι Σαδδουκαίοι προσπάθησαν να παγιδεύσουν Τον Ιησού με υστερόβουλες ερωτήσεις*, τους έλεγξε με εκείνα τα φοβερά «ουαί», πρώτο εκ των οποίων αυτό: «Ουαί υμίν τοις Φαρισαίοις, ότι αποδεκατούτε το ηδύοσμον και το πήγανον και παν λάχανον και παρέρχεσθε την κρίσιν και την αγάπην Του Θεού». (Αλίμονο σε σας, τους Φαρισαίους, γιατί ενώ εξαντλείτε την αυστηρότητά σας στο δυόσμο, το απήγανο και όλα τα λαχανικά, δεν ενδιαφέρεστε για την κρίση και την αγάπη Του Θεού). Με αυτά Του τα λόγια Ο Ιησούς στηλίτευσε την υποκρισία και τον υπερβάλλοντα ζήλο των Φαρισαίων στην εφαρμογή της φορολογίας, σε θέματα τα οποία δεν ήταν απαραίτητη (π.χ. στα φυτά δυόσμο, (α)πήγανο και διάφορων άλλων λαχανικών), ενώ παραμελούσαν άλλες πολύ βασικές διατάξεις του νόμου.
- Το σιδερόχορτο είναι ένα βοτάνι που ανοίγει κάθε κλειδωνιά και έχει τη δύναμη να σπάζη όλα τα σίδερα. Μ’ αυτό μπορεί ν’ ανοιχτούν οι σιδερόπορτες, που κλείνουν τα μέρη που είναι θησαυροί. Και σ’ ένα μάλιστα υπόγειο, στο Τούρκικο, αποπάνω από τη σιδερόπορτα είναι γράμματα που λεν, πως αυτός ο θησαυρός είναι εκεινού που βαστά απάνου του σιδερόχορτο. Σ’ αυτό το υπόγειο μπορεί κανείς να έμπη όταν θέλη, γιατί η πόρτα ανοίγει με ευκολία. Και βλέπει μέσα σωρούς τα φλωριά και τα διαμάντια και τα μαργαριτάρια. Μα άμα δοκιμάσης να πάρης το παραμικρό, κλείνει η σιδερόπορτα και δεν ανοίγει, αν δεν παραιτήσης ό,τι πήρες. Αν έχης όμως σιδερόχορτο την ανοίγεις μ’ αυτό και παίρνεις όλο το θησαυρό. Σ’ άλλους θησαυρούς για να ’μπης μέσα πρέπει ν’ ανοίξεις τη σιδερόπορτα με το σιδερόχορτο.
Σύρε να πεις της
μάνας σου να μη σε μανταλώνει
με τις διπλές τις κλειδωνιές και τις βαριές αμπάρες,
γιατί θα πάρω τα βουνά, τους κάμπους θα γυρίσω,
να βρω το σιδερόχορτο, ν’ ανοίξω νάμπω μέσα.
- Και πού το ξέρεις να το βρεις και πώς θα το γνωρίσεις;
- Θα πα’ να βρω σκαντζόχερα με τα μικρά παιδιά του
και θα του πάρω τα παιδιά, στο χώμα θα τα θάψω.
Θε να γυρνά ο σκαντζόχερας τριγύρω στα θαμμένα,
και, σαν ιδεί που δεν μπορεί το χώμα να σαλέψει,
θα τρέξει εδώ, θα τρέξει εκεί, θα ψάξει με λαχτάρα,
να βρει το σιδερόχορτο, στο στόμα να το φέρει,
για να τ’ αγγίξει στο σωρό, να σκορπιστή το χώμα.
Σύμφωνα με άλλες λαϊκές δοξασίες, η «βαριά» μυρωδιά του φυτού (χαρακτηρίζεται ως δύσοσμο) απωθεί έντομα (ειδικό για το σκώρο), ζώα-όπως γάτες και σκύλους-, αλλά και τα κακά πνεύματα. Παρ’ όλ’ αυτά όμως, αναφέρεται ότι οι μέλισσες μαζεύουν το πλούσιο νέκταρ του, ως από τις πρώτες επιλογές τους για την παρασκευή του ανθόμελου. Ως φυτό σύμβολο της «μετάνοιας», της «θλίψης» και της «οδύνης», αναφέρεται ότι έχει χρησιμοποιηθεί από του καθολικούς ιερείς, που με τα κλαδάκια του ραντίζουν με αγίασμα τους πιστούς. Όπως και στην αρχαία Αθήνα, θεωρείται και σήμερα από τα από τα αποτελεσματικότερα μέσα για την πρόληψη της βασκανίας. Πολλές νοικοκυρές το φροντίζουν στις γλάστρες της αυλής τους ή στα περιβόλια τους για το σκοπό αυτό. Αν, μάλιστα, είναι «κλεμμένο», τότε «πιάνει» και μεγαλώνει καλύτερα! Το φυτό-«προστάτης» που θα μαραθεί ή θα ξεραθεί, θεωρείται από ορισμένους κακό για το σπίτι, τους ανθρώπους του και τα ζώα.
Αν και ορισμένοι βοτανολόγοι αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά του, θεωρώντας τον επισφαλή, στην πρακτική ιατρική έχει χρησιμοποιηθεί και ίσως ακόμα χρησιμοποιείται σε πολλές εφαρμογές. Ελάχιστη ποσότητα αποξηραμένων φύλλων του φυτού με λίγες σταγόνες λαδιού, καλά ανακατεμένες να γίνουν «αλοιφή», θεωρείται ότι αντιμετωπίζουν τσιμπήματα εντόμων, ακόμα και σκορπιού και δήγματα φιδιού. Το ίδιο «φάρμακο» είναι αποτελεσματικό και για το κρυολόγημα και την πλευρίτιδα, με επάλειψη στο στήθος και στην πλάτη. Με επάλειψη ή ως έμπλαστρο ανακουφίζει και ρευματοειδείς πόνους. Λίγε σταγόνες μπορεί ν’ αντιμετωπίσουν και τις εμβοές ώτων (βουίσματα στ’ αυτιά) και να βελτιώσουν την ακοή. «Δεξί χέρι» και της μαμής, αφού μ' αυτό φτιάχνει το πρώτο φυλαχτό του μωρού, αλλά και ως ρόφημα σε μικρές ποσότητες το χορηγούσε για τον καθαρισμό της λοχείας. Σε μεγαλύτερες ποσότητες μπορούσε και να επιφέρει εθελούσια διακοπή της κύησης. Θεωρείται, επίσης, και ως υποβοηθητικό του τοκετού. Αν και δεν έχει καθόλου καλή γεύση και είναι δύσοσμο, ως ρόφημα, σε μικρές ποσότητες πάντα, είχε ευρεία χρήση ως: Αντιβηχικό, αντισπασμωδικό, μυοχαλαρωτικό, αναλγητικό (παυσίπονο) και ειδικά για κεφαλαλγίες, αντιμετώπιση ταχυκαρδιών και αγχολυτικό (κατά του άγχους).
Επιστημονικές έρευνες με την πάροδο του χρόνου απέδειξαν, τέλος, και τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού, γι’ αυτό και η χρήση του στη φαρμακευτική είναι ευρεία. Εκτός από τα ευεργετικά αιθέρια έλαια που μπορούν να παραχούν από τα φύλλα του, έχει αντισηπτικές και διουρητικές ιδιότητες. Το εκχύλισμα από τα φύλλα του δρα ως τονωτικό του στομάχου και ως εφιδρωτικό. Επίσης, χρησιμοποιείται και στη ζαχαροπλαστική, για την παραγωγή πικρών λικέρ, όπως και σε όχι λίγες εφαρμογές στη μαγειρική, ιδίως ακριβών εστιατορίων.
* Η ερώτηση Φαρισαίων στο Χριστό, πιστεύοντας ότι θα τον παγιδεύσουν, ήταν: «Τίνος τις εντολές πρέπει να τηρούμε; Του Θεού ή του Καίσαρα;». Και η ερώτηση των Σαδδουκαίων: «Ότυαν κάποιος παθάνει, τη γυναίκα του τη παίρνει ο αδερφός του, σύμφωνα με το νόμο. Στην μετά θάνατον ζωή, σε ποιόν απ’ όλους θα ανήκει αυτή γυναίκα, αν ο πρώτος της άνδρας έχει πολλά αδέρφια;». Οι απαντήσεις Του Χριστού ήταν πράγματι αποστομωτικές για τους επικριτές Του: Στους πρώτους απάντησε: «Αποδώστε όσα ανήκουν στον Καίσαρα στον Καίσαρα και όσα ανήκουν στο Θεό, στο Θεό». Στους δεύτερους, στους Σαδδουκαίους, σύμφωνα με το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο απάντησε (κεφ. ΚΔ΄, 25): «Πλανάσθε, μη γνωρίζοντας τις Γραφές. Στην ουράνιο Βασιλεία, ούτε παντρεύονται ούτε χωρίζουν».
Πηγές:
- Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΓΙΟΒΑΝΗ
- Παλαιά Διαθήκη
- Καινή Διαθήκη
- Αρχιμανδρίτου Δημητρίου Μπακλαγή «Η χλωρίδα της Καινής Διαθήκης»
με τις διπλές τις κλειδωνιές και τις βαριές αμπάρες,
γιατί θα πάρω τα βουνά, τους κάμπους θα γυρίσω,
να βρω το σιδερόχορτο, ν’ ανοίξω νάμπω μέσα.
- Και πού το ξέρεις να το βρεις και πώς θα το γνωρίσεις;
- Θα πα’ να βρω σκαντζόχερα με τα μικρά παιδιά του
και θα του πάρω τα παιδιά, στο χώμα θα τα θάψω.
Θε να γυρνά ο σκαντζόχερας τριγύρω στα θαμμένα,
και, σαν ιδεί που δεν μπορεί το χώμα να σαλέψει,
θα τρέξει εδώ, θα τρέξει εκεί, θα ψάξει με λαχτάρα,
να βρει το σιδερόχορτο, στο στόμα να το φέρει,
για να τ’ αγγίξει στο σωρό, να σκορπιστή το χώμα.
Σύμφωνα με άλλες λαϊκές δοξασίες, η «βαριά» μυρωδιά του φυτού (χαρακτηρίζεται ως δύσοσμο) απωθεί έντομα (ειδικό για το σκώρο), ζώα-όπως γάτες και σκύλους-, αλλά και τα κακά πνεύματα. Παρ’ όλ’ αυτά όμως, αναφέρεται ότι οι μέλισσες μαζεύουν το πλούσιο νέκταρ του, ως από τις πρώτες επιλογές τους για την παρασκευή του ανθόμελου. Ως φυτό σύμβολο της «μετάνοιας», της «θλίψης» και της «οδύνης», αναφέρεται ότι έχει χρησιμοποιηθεί από του καθολικούς ιερείς, που με τα κλαδάκια του ραντίζουν με αγίασμα τους πιστούς. Όπως και στην αρχαία Αθήνα, θεωρείται και σήμερα από τα από τα αποτελεσματικότερα μέσα για την πρόληψη της βασκανίας. Πολλές νοικοκυρές το φροντίζουν στις γλάστρες της αυλής τους ή στα περιβόλια τους για το σκοπό αυτό. Αν, μάλιστα, είναι «κλεμμένο», τότε «πιάνει» και μεγαλώνει καλύτερα! Το φυτό-«προστάτης» που θα μαραθεί ή θα ξεραθεί, θεωρείται από ορισμένους κακό για το σπίτι, τους ανθρώπους του και τα ζώα.
Αν και ορισμένοι βοτανολόγοι αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά του, θεωρώντας τον επισφαλή, στην πρακτική ιατρική έχει χρησιμοποιηθεί και ίσως ακόμα χρησιμοποιείται σε πολλές εφαρμογές. Ελάχιστη ποσότητα αποξηραμένων φύλλων του φυτού με λίγες σταγόνες λαδιού, καλά ανακατεμένες να γίνουν «αλοιφή», θεωρείται ότι αντιμετωπίζουν τσιμπήματα εντόμων, ακόμα και σκορπιού και δήγματα φιδιού. Το ίδιο «φάρμακο» είναι αποτελεσματικό και για το κρυολόγημα και την πλευρίτιδα, με επάλειψη στο στήθος και στην πλάτη. Με επάλειψη ή ως έμπλαστρο ανακουφίζει και ρευματοειδείς πόνους. Λίγε σταγόνες μπορεί ν’ αντιμετωπίσουν και τις εμβοές ώτων (βουίσματα στ’ αυτιά) και να βελτιώσουν την ακοή. «Δεξί χέρι» και της μαμής, αφού μ' αυτό φτιάχνει το πρώτο φυλαχτό του μωρού, αλλά και ως ρόφημα σε μικρές ποσότητες το χορηγούσε για τον καθαρισμό της λοχείας. Σε μεγαλύτερες ποσότητες μπορούσε και να επιφέρει εθελούσια διακοπή της κύησης. Θεωρείται, επίσης, και ως υποβοηθητικό του τοκετού. Αν και δεν έχει καθόλου καλή γεύση και είναι δύσοσμο, ως ρόφημα, σε μικρές ποσότητες πάντα, είχε ευρεία χρήση ως: Αντιβηχικό, αντισπασμωδικό, μυοχαλαρωτικό, αναλγητικό (παυσίπονο) και ειδικά για κεφαλαλγίες, αντιμετώπιση ταχυκαρδιών και αγχολυτικό (κατά του άγχους).
Επιστημονικές έρευνες με την πάροδο του χρόνου απέδειξαν, τέλος, και τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού, γι’ αυτό και η χρήση του στη φαρμακευτική είναι ευρεία. Εκτός από τα ευεργετικά αιθέρια έλαια που μπορούν να παραχούν από τα φύλλα του, έχει αντισηπτικές και διουρητικές ιδιότητες. Το εκχύλισμα από τα φύλλα του δρα ως τονωτικό του στομάχου και ως εφιδρωτικό. Επίσης, χρησιμοποιείται και στη ζαχαροπλαστική, για την παραγωγή πικρών λικέρ, όπως και σε όχι λίγες εφαρμογές στη μαγειρική, ιδίως ακριβών εστιατορίων.
* Η ερώτηση Φαρισαίων στο Χριστό, πιστεύοντας ότι θα τον παγιδεύσουν, ήταν: «Τίνος τις εντολές πρέπει να τηρούμε; Του Θεού ή του Καίσαρα;». Και η ερώτηση των Σαδδουκαίων: «Ότυαν κάποιος παθάνει, τη γυναίκα του τη παίρνει ο αδερφός του, σύμφωνα με το νόμο. Στην μετά θάνατον ζωή, σε ποιόν απ’ όλους θα ανήκει αυτή γυναίκα, αν ο πρώτος της άνδρας έχει πολλά αδέρφια;». Οι απαντήσεις Του Χριστού ήταν πράγματι αποστομωτικές για τους επικριτές Του: Στους πρώτους απάντησε: «Αποδώστε όσα ανήκουν στον Καίσαρα στον Καίσαρα και όσα ανήκουν στο Θεό, στο Θεό». Στους δεύτερους, στους Σαδδουκαίους, σύμφωνα με το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο απάντησε (κεφ. ΚΔ΄, 25): «Πλανάσθε, μη γνωρίζοντας τις Γραφές. Στην ουράνιο Βασιλεία, ούτε παντρεύονται ούτε χωρίζουν».
Πηγές:
- Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΓΙΟΒΑΝΗ
- Παλαιά Διαθήκη
- Καινή Διαθήκη
- Αρχιμανδρίτου Δημητρίου Μπακλαγή «Η χλωρίδα της Καινής Διαθήκης»
- Νικολάου Πολίτη «Παραδόσεις»
- Διαδίκτυο
- Διαδίκτυο
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου