Η φράση «όξ’ απ’ άτρυγα!» και η πιθανή προέλευσή της

 

     Σε όλη, σχεδόν, την περιοχή των Καλαβρύτων, ίσως και αλλού, συνηθίζεται η παροιμιώδης έκφραση «όξ’ απ’ τ’ άτρυγα!» («όξ’» = όξω, έξω) ή «όξ’ απ’ τ’ άτρυγα, ρε!», με το «ε» του «ρε» να γίνεται «μακρόσυρτο»: «ρεεεεεε!». Κατά μια εκδοχή, και σύμφωνα με μαρτυρίες μεγαλύτερων, κάποιος «παθών» φώναξε δυνατά  και προειδοποιητικά τη φράση αυτή, με σκοπό να αποτρέψει περαστικούς, όταν τους είδε κι έκοβαν ώριμα σταφύλια από το αμπέλι του και η φράση έμεινε. Κατά άλλη εκδοχή, η ίδια φράση ειπώθηκε, το ίδιο, ίσως και περισσότερο δυνατά και αυστηρά σε «κλέφτες» σταφυλιών από κάποιον δραγάτη, που ίσως να συνοδεύτηκε και από προειδοποιητικό πυροβολισμό.
     Από τις μέρες που άρχιζαν τα σταφύλια να ωριμάζουν, απαγορευόταν αυστηρά να μπει στο αμπέλι οποιοσδήποτε άλλος, πλην του ιδιοκτήτη, της οικογένειάς του ή εκείνος τον οποίο ο ίδιος όριζε, για να προστατευτεί έτσι η σοδειά του. Αν κάποιος παραβίαζε αυτή την απαγόρευση, εθεωρείτο «κλέφτης» και ως εκ τούτου αντιμετώπιζε τις συνέπειες του νόμου δια της δικαστικής οδού, ή τις επιθετικές διαθέσεις του ιδιοκτήτη του άτρυγου αμπελιού. Η μηνυτήρια αναφορά επέσειε πολύ αυστηρές χρηματικές ποινές στους παραβάτες «προς παραδειγματισμόν», ακόμα κι αν τα κλαπέντα προϊόντα ήταν σε πολύ μικρές ποσότητες! Έχει αναφερθεί οτι οδηγήθηκε πεινασμένος  περαστικός στο δικαστήριο(!), το οποίο δεν αντιμετώπισε με καμία επιείκεια την παρανομία του και εξ αιτίας αυτής ο παραβάτης «λέρωσε» το ποινικό του μητρώο!
     Αρκετοί ήταν εκείνοι οι αμπελουργοί που έφτιαχναν ένα πρόχειρο κατάλυμα στο αμπέλι, στο οποίο κάποιος εκ περιτροπής από την οικογένεια έμενε παντα εκεί να προστατεύει τη σοδειά μέχρι τον τρύγο, αφού αυτή δεν κινδύνευε μόνο από παράνομους «εισβολείς», αλλά και από ζώα που έχουν «αδυναμία» στα σταφύλια, π.χ., αλεπούδες. Την προστασία των αμπελιών αναλάμβανε και ο δραγάτης και μπορείτε να δείτε/διαβάσετε περισσότερα γι’ αυτόν σε σχετικό άρθρο μου στην έγκριτη ηλεκτρονική εφημερίδα ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΝΕWS, ΕΔΩ.
     Μετά τον τρύγο των αμπελιών, όπως και μετά από τη συγκομιδή οποιωνδήποτε άλλων προϊόντων, π.χ. καρυδιών, φασολιών κλπ, έχει το δικαίωμα να μπει οποιοσδήποτε στο κτήμα και να συλλέξει τα λίγα εναπομείναντα, τα λεγόμενα «κοκολόγια».
     Η φράση «όξ’ απ’ τ’ άτρυγα!», λέγεται και σήμερα, κυρίως χαριτολογώντας, σε «κλέφτες» αγροτικών προϊόντων από τα χωράφια,  αλλά και σ' εκείνους που παραβιάζουν αυθαίρετα  έναν ιδιωτικό χώρο και ειδικά όταν αυτός καλλιεργείται.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 1.8.2022

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html