Ο Μεγάλος Ευεργέτης ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ή ΣΠΗΛΙΩΤΑΚΗΣ, το δημοτικό Σχολείο Λειβαρτζίου (Καλαβρύτων) και προϋπάρχοντα σχολεία στο ιστορικό κεφαλοχώρι

Πολιτιστική εκδήλωση στο σχολείο (φωτογραφία Λευτέρης Αβραμίδης)

«Μάλλον φιλούσιν οι ποιήσαντες ευ τους παθόντας

ή οι παθόντες ευ τους ποιήσαντας»

            (Περισσότερο αγαπούν οι ευεργέτες τους ευεργετούμενους

παρά οι ευεργετούμενοι τους ευεργέτες)

Αριστοτέλης

 

        Εκείνους τους πολύ δύσκολους καιρούς, λίγο μετά την απελευθέρωση και ύστερα από τετρακόσια χρόνια τουρκικής σκλαβιάς, ο ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ  ή   ΣΠΗΛΙΩΤΑΚΗΣ, κατόρθωσε το ακατόρθωτο! Ο Λειβαρτζινός δάσκαλος και συγγραφέας Περικλής Δουδούμης γράφει: «Εις εποχήν, καθ’ ήν τρώγλαι και κατώγια εχρησιμοποιούντο διά σχολεία, έσχε την μεγαλοφυή και φιλάνθρωπον έμπνευσιν, να οικοδομήση σχολείον  περίλαμπρον, σπάνιον δε μέχρι σήμερον, φέρον την πρόσοψιν, περίπου, της Σιναίας Ακαδημίας…»!  Ο σύγχρονος, ή και λίγο μεταγενέστερος του Δουδούμη, επίσης Λειβαρτζινός δάσκαλος και συγγραφέας, Αθανάσιος Λέλος, γράφει:  «Έκτοτε, ως φάρος  το σχολείον του, (του Σπηλιωτάκη) χύνει το άπλετον φώς του εις τους Λειβαρτζινούς…»!
      Φτωχόπαιδο ο Σπηλιωτάκης από την Απανάκρη (συνοικία του Λειβαρτζίου), γιος του ιερέα Σακελλαρίου, γεννήθηκε το 1770. Το σπίτι του, σπιτάκι μόλις λίγων τετραγωνικών, δίπλα στις εκκλησίες του Ταξιάρχη και του αγίου Χαραλάμπους, δεν υπάρχει σήμερα, κάτι που πρέπει να μας κάνει όλους να ντρεπόμαστε. Μα και φωτογραφία του που ζήτησε ο διευθυντής του σχολείου στο παρελθόν από τους συγγενείς, για την ανέγερση προτομής του, δεν βρέθηκε.

Το σπίτι του μεγάλου ευεργέτη (στο κόκκινο κύκλο-δεν υπάρχει σήμερα)
στη συνοικία Απανάκρη του Λειβαρτζιου
(Φωτογραφία από το λεύκωμα του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας
«Το Λειβάρτζι χτες και σήμερα», έκδοση 2005) 

     Σε νεαρή ηλικία έφυγε για την Τεργέστη, όπου εργαζόμενος στους εκεί επιχειρηματίες αϊ-Γιαννίτες Γεωργακόπουλους, (αϊ-Γιάννης: συνοικία του Λειβαρτζίου), διακρίθηκε για την εντιμότητά του και την εργατικότητά του. Παντρεύτηκε την αδελφή των Γεωργακόπουλων Αναστασία και δεν απέκτησαν τέκνα. Γρήγορα εξελίχθηκε σε επιτυχημένο οινοπνευματέμπορο και απέκτησε μεγάλη περιουσία, ποτέ όμως δεν ξέχασε τη γενέτειρά του και το όνειρο έγινε  ΘΑΥΜΑ, μόνο που ο ίδιος δεν πρόλαβε να το δει. Πέθανε το 1848 στην Πάτρα και τάφηκε στο νεκροταφείο του αγίου Ανδρέου, χωρίς το Λειβάρτζι να ξέρει πού είχε ταφεί! Λίγα χρόνια αργότερα ο τάφος του «εξαφανίστηκε».
     Στην Πάτρα τροποποίησε παλαιότερη διαθήκη του, με την οποία είχε παραχωρήσει το σπίτι του στην Τεργέστη στο πανεπιστήμιο. Με τη νέα διαθήκη του όριζε τα εισοδήματα από το σπίτι του στην Τεργέστη, να διατίθενται κατά ένα τέταρτο για υποτροφία ενός Λειβαρτζινού μαθητή κάθε χρόνο και κατά τρία τέταρτα για τη μισθοδοσία δύο δασκάλων του Ελληνικού σχολείου του χωριού του. Μεταξύ των πολλών Λειβαρτζινών που ευεργετήθηκαν από τη διαθήκη του, ήταν ο ιδρυτής της ΧΡΩΠΕΙ Σπήλιος Οικονομίδης, ο Αρεοπαγίτης Σταύρος Ανδρόπουλος, ο βουλευτής Ανδρέας Παπαγιαννακόπουλος, ο εκπαιδευτικός-ιδρυτής του ομώνυμου εκπαιδευτικού οργανισμού στον Πειραιά Περικλής Παπαϊωάννου.
     Οκτώ χρόνια μετά το θάνατό του Σπυρίδωνος Σακελλαρίου ή Σπηλιωτάκη, και σύμφωνα πάντα με το κληροδότημά του, άρχισε η ανέγερση του εκπαιδευτικού μεγάρου στο Λειβάρτζι (1856), συνολικής δαπάνης 160.000 δραχμών. Αστρονομικό το χρηματικό ποσό για την εποχή, αν λάβει υπ’ όψη του κανείς ότι μια οκά κρέας είχε 48 λεπτά. Εκλιπόντος του μεγάλου ευεργέτη, το ερειπωμένο πλέον σπίτι του στην Τεργέστη επωφελήθηκε με σκανδαλώδη τρόπο και έναντι ευτελούς αξίας το Δημόσιο.
     O Λειβαρτζινός εκπαιδευτικός και συγγραφέας Περικλής Π. Δουδούμης ή Ντουντούμης, στην αρχή του βιβλίου του «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ», έκδοση 1941, συμπεριλαμβάνει ο εξής αφιερωματικό κείμενο:

ΑΦΙΕΡΩΣΙΣ

Προς

Τον Μέγαν Ευεργέτην της Πατρίδος μας, μακαρίτην

ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ή

ΣΠΗΛΙΩΤΑΚΗΝ

     Προς Σε μακαρία και αγγελική ψυχή το ελάχιστον τόδε έργον μου αφιερώ, ίνα κοσμήσω τούτο δια του Σεπτού ονόματός Σου, ως ελάχιτον δείγμα Αϊδίου ευγνωμοσύνης μικρού τέκνου της γεννησάσης Σε Πατρίδος.
     Εκ των ουρανώ δε όπου μετά των αγγέλων η ψυχή Σου συναγάλλεται, Σύγγνωθι, εάν επί 100ετίαν όλην από του θανάτου Σου (1848), ουδέν εκ των τόσων πνευματικών τέκνων Σου, τα οποία ως άλλη φιλόστοργος όρνις περιθάλψας, ουδέν λέγω τούτων, αλλ’ ούτε και Δήμος, ούτε Κοινότης, ούτε ιδιώτης τις ευηρεστήθη, ελάχιστον αποτίων φόρον ευγνωμοσύνης να στήση δια την μνήμην Σου ένα κενοτάφιον, ένα σταυρόν, μίαν πέτραν εις την οποίαν να χαράξη το Όνομά Σου.

                                                                       Ευλαβώς ανατίθημι

                                                                           Ο συγγραφεύς

                                                             ΠΕΡΙΚΛΗΣ Π . ΔΟΥΔΟΥΜΗΣ

                                                                      ή ΝΤΟΥΝΤΟΥΜΗΣ

    Αναμφισβήτητα, δεν θα υπήρχαν καλύτερα λόγια που να εκφράζουν την ευγνωμοσύνη όλων μας προς τον Λειβαρτζινό ευεργέτη των ευεργετών, αλλά και καλύτερα λόγια ελέγχου και αυτοκριτικής.
     Πολύ αργότερα, το 1928, ο διευθυντής εντοίχισε μαρμάρινη πλάκα στο σχολείο, με τις λέξεις: «ΩΚΟΔΟΜΗΘΗ ΔΑΠΑΝΗ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ 1860». Με πρωτοβουλία του ίδιου διευθυντή καθιερώθηκε και τελείται από τότε ανελλιπώς κάθε χρόνο μνημόσυνο στη μνήμη του κτήτορα του εκπαιδευτικού μεγάρου, με τη συμμετοχή όλων των μαθητών και του διδακτικού προσωπικού. Ως ημέρα τέλεσης του μνημοσύνου όρισε την ημέρα της ονομαστικής του εορτής, του αγίου Σπυρίδωνος στις 12 Δεκεμβρίου, με παράλληλη πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων.

Φωτογραφία
Άνω: Λευτέρης Αβραμίδης
Κάτω: Από το Λεύκωμα του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας
"Το Λειβάρτζι χτες και σήμερα", έκδοση 2005

     Αμέσως μετά την ανέγερση του μεγαλοπρεπούς αυτού εκπαιδευτικού μεγάρου, εγκαταστάθηκαν εκεί το δημοτικό και το Ελληνικό σχολείο, περί το 1960. Το δημοτικό λειτούργησε ως μονοθέσιο ή διθέσιο τα πρώτα χρόνια και το 1914 ως πολυθέσιο. Το 1918 ενοποιήθηκε με αυτό και το σχολείο θηλέων(!), το οποίο είχε συσταθεί το 1888, αλλά λειτουργούσε ακανόνιστα, λόγω έλλειψης δασκάλας. Το 1924, με φροντίδες του διευθυντή και χορηγία του Γεωργίου Σταμάτη, ιδρύθηκε βιβλιοθήκη με 300 τόμους εγκυκλοπαιδικού περιεχομένου. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα (1938) σ’ αυτή προστέθηκε και η βιβλιοθήκη του μέχρι τότε ημιγυμνασίου-Ελληνικού, το οποίο λειτουργούσε περισσότερα από εκατό χρόνια πριν και καταργήθηκε. Ένα χρονικό διάστημα, μάλιστα, το Ελληνικό στεγάστηκε και στη μονή Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου, με τη συναίνεση του τότε οικείου αρχιερέως Κυρρίλου (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους-ΓΑΚ).
     Εκτός από τη βιβλιοθήκη με το μεγάλο αριθμό βιβλίων και τις «βαρειές» εγκυκλοπαίδειες που χρησιμοποιήσαμε και οι μαθητές της δεκαετίας του 1960, όπως και οι μεταγενέστεροι, ένας επίσης μεγάλος αριθμός εποπτικών μέσων διδασκαλίας, π.χ. δοκιμαστικών σωλήνων, φυλασσόταν με τάξη σε προθήκες. Ειδικά στις παραδόσεις των μαθημάτων της φυσικής πειραματικής και της χημείας αποτελούσαν πολύ χρήσιμα όργανα και άμβλυναν την παρατήρηση και τη φαντασία των μαθητών. Ένας επίσης μεγάλος αριθμός αρχαίων αποφθεγμάτων και περικοπών της αγίας Γραφής σε μικρότερα και μεγαλύτερα κάδρα, κοσμούσε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του σχολείου, προσελκύοντας εύκολα τα βλέμματα μαθητών και επισκεπτών και διδάσκοντας σιωπηλά. Εκτός από τις ιερές εικόνες σε περίοπτες θέσεις των αιθουσών, υπήρχαν και πολλές εικόνες ηρώων του 1821 και σύμβολα του αγώνα του Μεγάλου Ξεσηκωμού, καθώς και εικόνες από το έπος του 1940. Απαραίτητοι και οι γεωγραφικοί χάρτες σε κάθε αίθουσα, όπως και ο χάρτης με το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου, για τα μαθήματα της ανθρωπολογίας και της υγιεινής που διδάσκονταν οι μαθητές των μεγάλων τάξεων. Μεταξύ όλων αυτών και ομοίωμα ανθρώπινου σκελετού. Απόλυτα δικαιολογημένη, λοιπόν, η άποψη ότι το «παλιό» δημοτικό σχολείο και μόνο, παρείχε υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και παιδεία. 
     Από τη δεκαετία του 1950 οι θέσεις των δασκάλων άρχισαν να μειώνονται. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 το σχολείο ήταν τριθέσιο με περισσότερους από διακόσιους μαθητές, σταδιακά έγινε διθέσιο, μονοθέσιο και έκλεισε τον Ιούνιο του 2011, έχοντας τότε δύναμη τριών μόνο μαθητών. Ήταν τέτοια η ακτινοβολία του εκπαιδευτηρίου αυτού, που όχι μόνο μαθητές από το Λειβάρτζι και τα γύρω χωριά, αλλά και πολλοί ακόμα από μακρινές περιοχές φοίτησαν στο παρελθόν: από τα χωριά της Βλασίας, της Λαμπείας και της Τριταίας! Όλοι oι δάσκαλοί του υπηρέτησαν με τον ίδιο ζήλο τόσο το εσωσχολικό, όσο και το εξωσχολικό έργο, αφήνοντας μεγάλες παρακαταθήκες. Την ακτινοβολία του στα 155 χρόνια λειτουργίας του, μαρτυρεί ακόμα και ο μεγάλος αριθμός επαίνων και διακρίσεων που είχε λάβει το πνευματικό αυτό ίδρυμα από τις προϊστάμενες υπηρεσίες και το υπουργείο παιδείας.
     Η τελευταία ημέρα λειτουργίας του ως σχολείο, πλαισιώθηκε από μια λαμπρή τελετή «κλεισίματος» και με πολλά συναισθήματα και αναμνήσεις. Παρ’ όλο που η ανακοίνωση της δημοτικής αρχής τότε για τη μετατροπή του σε λαογραφικό μουσείο καταχειροκροτήθηκε με ενθουσιασμό από τους παρευρισκόμενους, οι δυσκολίες και τα εμπόδια που αντιμετωπίστηκαν στη συνέχεια δεν ήταν μικρά. Το πείσμα και η θέληση, όμως, των Συλλόγων Λειβαρτζινών Αθήνας και Πάτρας, είχε σαν αποτέλεσμα οι πολλές αίθουσες του σχολείου να φιλοξενούν σήμερα το «Κέντρο Λαογραφίας και Λειβαρτζινής Παράδοσης» (ΚΕ.ΛΑ.ΛΕΙ.ΠΑ.) με πολύ μεγάλο αριθμό εκθεμάτων, που συνεχώς εμπλουτίζονται.     
     Μεταξύ των εκθεμάτων του, ευρίσκεται και πιστό αντίγραφο της «φορεσιάς του Καλαβρυτινού αγωνιστή του 1821», που ευγενικά παραχωρήθηκε από την ΠΑΓΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΗ ΕΝΩΣΗ στις 12 Οκτώβρη του 2014, σε μια λαμπρή εκδήλωση, αντάξια του θέματος. Οι προσπάθειες συνεχίζονται ακάματα, για την συλλογή κι άλλων παρόμοιων εκθεμάτων από άλλα μέρη της πατρίδας μας, για να τονιστεί έτσι η συνέχεια και η κοινή πορεία των διαφορετικών περιοχών. Το ίδιο γίνεται και με τα υφαντά του αργαλειού και με άλλα έργα τέχνης.
     Αξίζει ν’ αναφερθεί εδώ και η «αίθουσα ενθυμημάτων», με προσωπικά αντικείμενα και φωτογραφίες Λειβαρτζινών, που με το δικό του τρόπο ο καθένας συνέβαλαν στη πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά (π.χ. ευεργετών, μεγάλων προσωπικοτήτων, πολεμιστών, αλλά και απλοϊκών ανθρώπων).
     Δύο ακόμα μεγάλες αίθουσες φιλοξενούν το «Λειβαρτζινό Σπίτι»*, που είναι ένα πιστό «ξαναζωντάνεμα» της παραδοσιακής αγροτικής ορεινής κατοικίας. Ειδικοί του υπουργείου πολιτισμού που επέβλεψαν τη μετατροπή του σχολείου σε μουσείο και την εν γένει οργάνωσή του, χαρακτήρισαν ως ένα από τα λίγα πολυθεμετικά μουσεία στη χώρα μας το ΚΕ.ΛΑ.ΛΕΙ.ΠΑ.. Με τη νέα του αυτή μορφή το διατηρητέο με νόμο της Πολιτείας κτήριο, συνεχίζει να παρέχει παιδεία, που αυτός ήταν και ο σκοπός του κτήτορα, άλλωστε.
    Στις αίθουσες του λαογραφικού έχουν δοθεί ονόματα μεγάλων Λειβαρτζινών ευεργετών, π.χ. «Ιωάννης Ανδρόπουλος», και σε μία εξ αυτών στεγάζεται μεγάλη βιβλιοθήκη, με την ονομασία «Θεόδωρος Κωνσταντίνου». Ο Θεόδωρος Κωνσταντίνου ήταν εκπαιδευτικός δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, συγγραφέας και ευεργέτης του χωριού.
     Να σημειώσουμε ακόμα, ότι το ετήσιο μνημόσυνο στον ευεργέτη μετά το κλείσιμο του σχολείου γίνεται μερίμνη της κοινότητας, την ημέρα της ονομαστικής του εορτής, όπως είχε καθιερωθεί από το 1928.   

Εκθέματα του Λαογραφικού Μουσείου (Φωτογραφίες Λευτέρης Αβραμίδης)

     Πολύ πρόσφατα και με δαπάνες των Συλλόγων Λειβαρτζινων Αθήνας και Πάτρας, κατασκευάσθηκε εντός και σε ανοιχτό χώρο (σε ένα από τα δύο εσωτερικά μικρά προαύλια) του σχολικού συγκροτήματος βωμός, προς τιμήν του μεγάλου ευεργέτη και κτήτορα, με χαραγμένες σε μαρμάρινη πλάκα τις λέξεις:

ΣΠΗΛΙΟΥ ΣΠΗΛΙΩΤΑΚΗ

ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΥΜΝΕΙΤΕ

ΑΥΤΟΝ ΔΕ ΕΥΓΝΩΜΟΝΕΙΤΕ

     Εκτός από τη χαραγμένη επιγραφή, ο βωμός φέρει στην πρόσθια επιφάνειά του ανάγλυφο ένα περιστέρι -σύμβολο του πνεύματος- σε τηνιακό μάρμαρο από τηνιακό γλύπτη. Το γλυπτό αυτό είναι ένθετο σε Λειβαρτζινή πελεκητή πέτρα, ίδια με τις πέτρες που έχει χτιστεί το σχολείο. Τα αποκαλυπτήρια του βωμού έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 2014, σε μια σεμνή εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του πρόεδρου του τοπικού διαμερίσματος Λειβαρτζίου κ. Παναγιώτη Καλογεράκη και των αναφερομένων Συλλόγων. 
     Αν ήθελε κανείς να κάνει μια επιγραμματική περιγραφή του σχολείου, πέρα από την πολύ επιβλητική πέτρινη αρχιτεκτονική του, σίγουρα θ’ αναφερόταν στις πολλές και μεγάλες ανατολικές αίθουσες, στα πέντε προαύλια (τρία μεγάλα εξωτερικά και δύο μικρά εσωτερικά), στις τρείς τουαλέτες για το μεγάλο αριθμό παιδιών, στο μαγειρείο που λειτούργησε για τα σχολικά συσσίτια. Με δαπάνη του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αμερικής κτίστηκαν και λειτούργησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960 τα λουτρά, κάτι εντελώς πρωτοπόρο για σχολείο. Τα προϊόντα του σχολικού ανθόκηπου, π.χ. φυτώριο καρυδιάς, ενίσχυαν το ταμείο του σχολικού συνεταιρισμού, το οποίο σε πολύ χαμηλές τιμές διέθετε τετράδια και γενικά γραφική ύλη. Οι σχολικές γιορτές έχουν αφήσει εποχή, όπου σε μεγάλες θεατρικές παραστάσεις τους ρόλους υποδύονταν οι μαθητές με εξαιρετική επιτυχία. Στο εμπρός μεγάλο προαύλιο είναι και το ηρώο του χωριού, μπροστά στο οποίο γίνονται οι επιμνημόσυνες δεήσεις και απαγγελίες ποιημάτων στις εθνικές γιορτές. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί εδώ και το μοναδικό στην περιοχή σχολικό συνέδριο, που έγινε επί διευθύνσεως του εκ Σειρών Καλαβρύτων δασκάλου-διευθυντή Αναστασίου Παναγόπουλου. Μετά το τέλος του συνεδρίου, η φιλοξενία των συνέδρων στην πλατεία του χωριού ήταν Αβραμιαία, το όλο γεγονός δε, έλαβε μεγάλη δημοσιότητα από τα μέσα ενημέρωσης της εποχής. Τα παιδαγωγικά συμπεράσματα από το συνέδριο αυτό, δημοσιεύθηκαν σε επιστημονικά περιοδικά.

Μαθητές των μικρών τάξεων του σχολείου
με τον αείμνηστο δάσκαλο-διευθυντή Αναστάσιο Παναγόπουλο- 
-τέλη δεκαετίας 1950
(Φωτογραφία: Από το Λεύκωμα του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας
"Το Λειβάρτζι χτες και σήμερα", έκδοση 2005)

     Είναι πραγματικά να θαυμάζει κανείς τον τρόπο που λειτουργούσε αυτό το σχολείο. Ένα ακόμα γεγονός που αναφέρει ο δάσκαλος Αναστάσιος Παναγόπουλος στην ενδεκαετή θητεία του στο χωριό (1952-1963) το μαρτυρεί: Στην επίσκεψή του ο τότε υπουργός παιδείας Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος στο χωριό, πήγε και στο σχολείο. Λίγο πριν φτάσει στον προαύλιο χώρο, σκόνταψε και τραυματίστηκε ελαφρά στα χέρια. Αμέσως τότε οι μαθητές της ειδικευμένης ομάδας πρώτων βοηθειών, φόρεσαν τα περιβραχιόνιά τους με τον ερυθρό σταυρό και οδήγησαν τον τραυματία στο φαρμακείο του σχολείου. Εκεί, με εντυπωσιακή επιδεξιότητα και ταχύτητα του περιποιήθηκαν τα τραύματα. Ο υπουργός παρακολουθούσε έκθαμβος τις προσεκτικές κινήσεις των μαθητών, όπως και την όλη πρωτοποριακή ετοιμότητα και οργάνωση αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών, ευχαριστώντας τους μαθητές και συγχαίροντας πολλές φορές τους δασκάλους. Σε λίγες μέρες, ένας ακόμα έπαινος του υπουργείου έφτανε στο σχολείο. 

    Για ιστορικούς λόγους να σημειώσουμε ότι προγενέστερα σχολεία που καταγράφονται στα ιστορικά βιβλία των Λειβαρτζινών συγγραφέων και στα Γενικά Αρχεία του Κράτους είναι αυτό της ιστορικής Μονής Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου, το οποίο γνώρισε πολύ μεγάλη ακμή. Λειτούργησε από τα πρώτα χρόνια της ιδρύσεώς της  (τελευταίο τέταρτο του 17ου αιώνα, μέχρι το τέλος της δεκαετίας 1820), ως αναφέρεται και στα «Ελληνικά Γράμματα» επί τουρκοκρατίας).  Το σχολείο της μονής επαναλειτούργησε με νόμο του Καποδίστρια το 1829, όμως διαλύθηκε και πάλι με τη διάλυση του μοναστηριού περί το 1835. Τότε υποβλήθηκε ομαδικό αίτημα Λειβαρτζινών με τις υπογραφές τους προς την «επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Β.¹ Γραμματείαν της Επικρατείας», με ημερομηνία 21 Μαρτίου 1935 για την επανασύστασή του. Η απάντηση που δόθηκε ήταν «να πηγαίνουν οι παίδες εις το πλησιέστερον σχολείον, έως ότου συστηθή νέον». (Πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους). Υπάρχει, όμως, και η πληροφορία ότι το σχολείο της μονής συνέχισε να λειτουργεί, ενδεχομένως με κάποια προβλήματα, αφού αναφέρεται ότι το 1839 το επισκέφθηκε ο καταγόμενος από το γειτονικό Λεχούρι επίσκοπος Κυναίθης Βαρθολομαίος και το ενίσχυσε.  

Το καθολικό της ιστορικής μονής Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου ως έχει σήμερα, 
η οποία ήταν και σχολείο
(Φωτογραφία: Λευτέρης Αβραμίδης)

     Από το 1767, αναφέρεται ότι λειτούργησε ως σχολική αίθουσα και ο ναός του αγίου Γεωργίου Λειβαρτζίου, προφανώς παράλληλα με το σχολείο της Αγίας Τριάδος. Ενδεχομένως ο ναός αυτός χρησιμοποιήθηκε για το λόγο αυτό και πριν το 1768, οπότε και εγκαινιάστηκε. Ως σχολεία στο Λειβάρτζι αναφέρεται ότι είχαν λειτουργήσει και ο ναός της αγίας Παρασκευής, ο Πύργος του Τομαρά και οι οικίες Αβδελόπουλου, Μεϊντάνη και Λέλου.
     Την πρώτη μετακατοχική περίοδο (τέλος δεκαετίας 1950-αρχές 1960) λειτούργησε μονοθέσιο δημοτικό σχολείο και στο Λειβατρζινό (συνοικισμός του Λειβαρτζίου κι αυτό). Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε ως σχολική αίθουσα η μικρή εκκλησία του αγίου Βλασίου, για τους 50-60 μαθητές του συνοικισμού. Λίγα χρόνια αργότερα, και ενώ η δύναμη των μαθητών αυτών είχε μειωθεί, κτίσθηκε λυόμενο οίκημα και συνέχισε να λειτουργεί αυτό ως σχολείο για αρκετά ακόμη χρόνια, σε κοντινή απόσταση από την εκκλησία. Η κατασκευή του έγινε από Ιταλική εταιρία, σύμφωνα με το πρόγραμμα πολεμικών αποζημιώσεων 1940-41.

Η εκκλησία του αγίου Βλασίου
και το λυόμενο δημοτικό σχολείο στο Λειβαρτζινό
(φωτογραφία εκκλησίας: Λευτέρης Αβραμίδης)

     Ίσως αναρωτηθεί κανείς, κλείνοντας αυτό το αφιέρωμα: Με τόσο μεγάλο και θαυμαστό πλούτο αξιών, μεγάλων προσωπικοτήτων και ηγητόρων που είχαμε, πώς καταφέραμε και πτωχεύσαμε; Εδώ σαν απάντηση θα μπορούσε να είναι το ρηθέν δια του αρχαίου ημών Δημοσθένη: «Προς γαρ το τελευταίον εκβάν, δι’ έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται».
   ----------------------------  

Πηγές:
-  Περικλή Π. Δουδούμη ή Ντουντούμη: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ.
-  Αθανασίου Θεοδ. Λέλου: ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΨΩΦΙΔΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ.
-  Αθανάσιος Δ. Τζώρτζης: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ.
-  ΓΑΚ.
-  Περιοδικό ΠΑΓΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΟΝ ΒΗΜΑ.
-  Νίκου Χρ. Παπακωνσταντόπουλου: ΛΕΙΒΑΡΤΖΙ, Σ’ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!
-  Νίκου Χρ. Παπακωνσταντόπουλου: Προσωπικό αρχείο.

* Για το Λαογραφικό Μουσείο (ΚΕ.ΛΑ.ΛΕΙ.ΠΑ) και το "Λειβαρτζινό σπίτι" μπορείτε να δείτε/διαβάσετε περισσότερα ΕΔΩ

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 29.1.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2017/05/blog-post_22.html