Ξερό ψωμί

Ξερό ψωμί

     Με τις λέξεις «ξερό ψωμί» (ή «ψωμί ξερό») εννοούμε το «μπαγιάτικο» ψωμί, το ψωμί ορισμένων ημερών, που λόγω κακής συντήρησης ή φύλαξης, δεν είναι κατάλληλο να φαγωθεί, επειδή έχει αφυδατωθεί και ξεραθεί. Αν και το αποξηραμένο με τεχνητό τρόπο ψωμί (π.χ. παξιμάδι, φρυγανιά) έχει μεγάλη ζήτηση στο εμπόριο και καταναλώνεται ευχάριστα, εν τούτοις η φυσική ξήρανση και ειδικά υπό μη κατάλληλες συνθήκες δεν είναι ούτε συνηθισμένη, ούτε θεωρείται εύγευστο και μπορεί να αποβεί επιβλαβές για την υγεία.

     Αν γυρίσουμε λίγα χρόνια πίσω και ειδικά στις αγροτικές περιοχές, που κάθε νοικοκυρά ζύμωνε μια φορά τη βδομάδα-κάθε δέκα μέρες, θα δούμε ότι το ψωμί ορισμένων ημερών που είχε ξεραθεί, χωρίς όμως να έχει άλλη αλλοίωση, π.χ. μούχλα, το έβρεχαν και το έτρωγαν και από ανάγκη, αλλά και με ευχαρίστηση! Και βέβαια, μην μας διαφεύγει ότι το μπαγιάτικο το χρησιμοποιούσαν και στο παρελθόν, όπως και σήμερα, σε ευρέως διαδεδομένες και πολύ νόστιμες και περιζήτητες συνταγές, όπως σε κεφτέδες, σε αυγόφετες, σκοδρόψωμο, σκορδαλιά και πολλές ακόμα.

     Με τις λέξεις «ψωμί ξερό» εννοούμε όμως και κάτι άλλο: την κατανάλωσή του χωρίς τη συνοδεία άλλου πρόχειρου και μικρής ποσότητας φαγητού, το λεγόμενο «προσφάι», π.χ. τυρί, ελιές, αυγό κλπ, που πάντα τον ενισχύει, κάνοντάς το και περισσότερο εύγευστο. Παρόμοιας σημασίας με τη φράση «(θα πούμε) το ψωμί ψωμάκι», τις περισσότερες των περιπτώσεων αυτό δεν είναι θέμα επιλογής, αλλά θέμα έλλειψης συνοδευτικού φαγητού. Όχι μόνο η κατοχική γενιά, αλλά και οι πρώτες μετακατοχικές που στερήθηκαν το «στημόνι» της διατροφής, του επεδείκνυαν μεγάλο σεβασμό και δεν το πετούσαν. Εκτός όμως από αυτό, ο σεβασμός στο ψωμί οφειλόταν, και εν πολλοίς ακόμη οφείλεται, στο ότι φτάνει στην Αγία Τράπεζα και εκεί μετουσιώνεται σε Σώμα Χριστού.
     Ένας ακόμα σοβαρός λόγος σεβασμού του ψωμιού, ήταν ότι όλη η χειρονακτική και χωρίς μηχανήματα εργασία, από τη σπορά, την όλη παραγωγή και συγκομιδή, μέχρι να φτάσει και στο τραπέζι, ανήκε αποκλειστικά στην οικογένεια. Ειδικά στα σπίτια των ορεινών και απομακρυσμένων από τα αστικά κέντρα περιοχών, δεν υπήρχε άλλος τρόπος απόκτησής του, παρά μόνο η καλλιέργεια στο χωράφι  και στη συνέχεια το αλώνισμα, το άλεσμα στο μύλο, το ζύμωμα και το ψήσιμο στον οικιακό φούρνο. Προϊόν αποκλειστικά των χεριών τους, λοιπόν, γι’ αυτό και η αξία του πολύ μεγαλύτερη.

     Με παροιμιώδη τρόπο χρησιμοποιείται και η φράση «και ξερό ψωμί», όταν προτιμάμε να στερηθούμε κάποιες απολαύσεις, για την επίτευξη κάποιου σκοπού – στην ικανοποίηση κάποιας διακαούς επιθυμίας. Π.χ.: «Αυτό να αποκτήσω κι ας τρώω ξερό ψωμί», ή «στο σπίτι μου και ξερό ψωμί» (ο ξενιτεμένος) κλπ.

Παρόμοια άρθρα:

-  Το ψωμί στη ζωή, στην παράδοση, στη Χριστιανική λατρεία, ΕΔΩ   

-  Ψωμί και τυρί, ΕΔΩ

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος,12.5.2020

( Σύντομο βιογραφικό δείτε ΕΔΩ )