του καθηγητή κ. Στέλιου Μουζάκη, από τις εκδόσεις «Ηρόδοτος»
Από τις πλέον ευχάριστες εκπλήξεις με την
ανατολή του 2024 η πληροφορία που ήρθε μέσω διαδικτύου, για την έκδοση βιβλίου
με θέμα τον ιστορικό ναό του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος στο χωριό μου,
το ιστορικό Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων! Λίγες μέρες αργότερα, το εξόχως
αξιόλογο αυτό έργο βρισκόταν στα χέρια μου και με πολλή λαχτάρα και υπερηφάνεια
ρούφηξα απνευστί και όλο το «μεδούλι» από κάθε σελίδα του!
Το
σκέφθηκα πολύ πριν πιάσω το μολύβι να γράψω αυτή την πολύ σύντομη
βιβλιοπαρουσίαση, γιατί είναι βέβαιο πως ό,τι κι αν γράψεις, ότι κι αν πεις γι’
αυτό το βιβλίο, είναι πολύ λίγο και σίγουρα θα το αδικήσεις. Το τολμώ, όμως,
γιατί έστω και με αυτόν τον φτωχό τρόπο να πρέπει τιμηθούν και οι κόποι του συγγραφέως
και το πνευματικό αυτό έργο και να
προβληθεί.
Συγγραφέας του ο Βυζαντινολόγος-καθηγητής του
ανοιχτού Πανεπιστημίου Κηφισιάς και φίλος του Λειβαρτζίου κύριος Στέλιος
Μουζάκης. Μα μια ακόμα μεγάλη ευχάριστη έκπληξη προβάλει στο εξώφυλλο και με κεφαλαία:
«ΜΕ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΟΥ ΛΕΙΒΑΡΤΙΝΟΥ ΕΥΠΑΤΡΙΔΗ ΔΗΜΗΤΡΗ Ι. ΜΥΛΩΝΑ», που δείχνει
την αγάπη του με πολλούς τρόπους, και στο παρελθόν και τώρα στη γενέτειρα! Μελίρρυτος
και γεμάτος αγάπη και για το
έργο και για το χωριό και ο πρόλογος του καταξιωμένου προέδρου του
Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας και αεικίνητου πατριδολάτρη κ. Παναγιώτη Φράγκου.
Με πολλή επιστήμη ο καθηγητής κ. Μουζάκης
αναφέρεται στις περισσότερες από 260 σελίδες του βιβλίου του, στην ιστορία του
μνημείου, την αρχιτεκτονική, τις τοιχογραφίες και το τέμπλο, όπως προϊδεάζει
και τον αναγνώστη από το εξώφυλλο. Η δομή των κεφαλαίων είναι τέτοια, που δεν
μένει τίποτα «απέξω».
Πέραν της πολύ ενδιαφέρουσας ιστορικής εξιστόρησης, εξόχως θαυμαστή και αξιοσημείωτη η μελέτη
της εικονογράφησης στο βιβλίο, με ιδιαίτερη και λεπτομερή αναφορά, με επιστήμη
πάντα σε κάθε εικόνα, εκθειάζοντας
και την αγιογραφική τέχνη του εκ Νεζερών Καλαβρύτων «Αντωνίου», ο οποίος
αγιογράφησε και τη Μονή Αγίας Τριάδος και το ιερό του αγίου Γεωργίου
Λειβαρτζίου και μεταξύ των ετών 1751-1756 χειροτονήθηκε ιερέας. Ενδεικτικά και
μόνο να παραθέσουμε την περιγραφή/μελέτη/ανάλυση στην τοιχογραφία του Αγίου
Γεωργίου, σελ. 64-65-66:
[…]Χαμηλότερα, στον πεσσό ανάμεσα στα
δύο ανοίγματα του βορινού τοίχου και πάνω σε δίχρωμο σκουρόχρωμο, μαύρο και ανοιχτό
ερυθρόμελαν, δυστυχώς άσχημα επιχρωματισμένο κάμπο (φωτ. 13), εικονίζεται ο ΑΓΙΟς
ΓΕΩΡΓΙΟς ο τροπαιοφόρος, έφιππος προς τα δεξιά να καρφώνει με το δόρυ του τον
δράκοντα που έχει τυλίξει με την ουρά του τα πίσω πόδια του αλόγου, στο ανοιχτό
του στόμα. Είναι πάνω σε άσπρο καλοσχεδιασμένο άλογο με δεμένη την ουρά,
κόκκινα χαλινάρια και πλούσια υπποσκευή, όπου σταματώντας απότομα τον ελαφρό
καλπασμό, έχει σηκωμένα τα μπροστινά του πόδια και το έντονο αψίθυμο βλέμμα του
χαμηλά. […]Στην υπποσκευή του, ανοιχτή κόκκινη, διακρίνεται η διακοσμημένη σέλα
με το υψηλό οπισθοκούρβιο που στερεώνεται με πλατύ έποχο, τα διπλά πλουμιστά
προστερνίδια και οι αναβολείς χωρίς όμως πιεστικούς πτερνιστήρες. Στα καπούλια
του αλόγου κάθεται μεγαλόσωμος ο συνήθης
νεαρός σκλάβος, με πορφυρούν χειριδωτό μακρύ ιμάτιο, μαύρα ψηλά υποδήματα, ενώ
φέρει στην κεφαλή λευκόφαιο μικρό μαλακό φέσι με κόκκινη φούντα στην κορυφή. […]Ο
εικονογραφικός αυτός τύπος ερμηνεύει την αποδιδόμενη στον Άγιο απελευθέρωση του
παιδιού από την αιχμαλωσία. Για το λόγο αυτό ο Μεγαλομάρτυς Γεώργιος
χαρακτηρίζεται ως “αιχμαλώτων ελευθερωτής”.
Ο Άγιος εικονίζεται με
φωτοστέφανο, νέος, αγένειος, με βραχεία καστανή κόμη, στεφηφόρος, έχει μιαν
ελαφρά κλίση του σώματός του προς τα αριστερά. Φέρει λευκόφαιο χειριδωτό χιτώνα
και από πάνω καστανέρυθρο θώρακα με παραλληλόγραμμες πλάκες, διπλή σειρά από
δερμάτινα πτερύγια στους ώμους και
τριπλή στη λεκάνη, ζώνη στο στήθος, σφιχτή ζώνη στη μέση και χλαμύδα
κεραμόχρουν που έχει δεθεί στο στέρνο, ανεμίζουσα, «αναπετάριν», που αναπτύσσεται
με πολλαπλές κυματώσεις πάνω από το σώμα του, καλύπτοντας μέρος από χώρο πάνω
από την πυλίδα[…]. Με το δεξί χέρι υπερυψωμένο καρφώνει με το δόρυ τον δράκοντα
στο στόμα όπου εξέχουν πελώρια δόντια, ενώ με το αριστερό κρατά τα χαλινάρια
του αλόγου. Δεν φαίνεται να κρατά την συνήθη ασπίδα. Χαμηλά στον σκοτεινό κάμπο
κείται ο δράκοντας αρκετά μεγάλος, με ερυθρόχρουν φολιδωτό δέρμα[…] ενώ συστρέφεται
έχοντας το στόμα ανοιχτό, προς τον άγιο. Ψηλότερα, δεξιά, μέσα από νεφέλη με
ακτίνες εξέρχεται η Χ(ΕΙ)Ρ Κ(ΥΡΙ)ΟΥ φέρουσα κεραμόχρουν χειρίδα, να τον ευλογεί[…].
Το βιβλίο περιλαμβάνει και πολλά σκαριφήματα
του ναού, επιγραφές και συντομογραφίες τοιχογραφιών. Στις σελίδες 207-235
παρατίθεται πολύ πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την αγιογράφηση. Μεταξύ των
φωτογραφιών αυτών και η «Επιγραφή Ανιστόρησης».
Ο κύριος Μουζάκης αναφέρεται ακόμα, και
τιμά με αναφορά του αυτή, και όλες τις πηγές που άντλησε πληροφορίες για τη
συγγραφή του βιβλίου του, καθώς και όλες εκείνες τις πηγές που τον ενέπνευσαν
γι’ αυτή τη δημιουργία του. Και θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε ότι ο ίδιος έχει
προσφέρει πολύ μεγάλο αριθμό βιβλίων, περί τα 1000(!), στη βιβλιοθήκη «Θεόδωρος
Κωνσταντίνου», που στεγάζεται στο Δημοτικό Σχολείο Λειβαρτζίου – νυν
«Κέντρο Λαογραφίας και Λειβαρζινής Παράδοσης» (ΚΕ.ΛΑ.ΛΕΙ.ΠΑ.)
Με ιδιαιτέρως τιμητικά λόγια εκφράζεται ο συγγραφέας σε
πολλά σημεία του βιβλίου του και για το Λειβάρτζι. Ενδεικτικά και εδώ,
παραθέτουμε την τελευταία παράγραφο από τον επίλογό του, σελ. 179: «Τελικά ο ναός του
Αγίου Θεοδώρου αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τοπικό μνημείο, απόδειξης όχι
μόνο της θρησκευτικότητας και της αντοχής των Λειβαρτζινών απέναντι στις αντιξοότητες
των εποχών, αλλά και ένας κατ’ εξοχήν χώρος ενδυνάμωσης της πίστης όσο και του
εθνικού φρονήματος».
Να
σημειώσουμε, τέλος, ότι οι εισπράξεις από την διανομή του βιβλίου ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΤΗΡΩΝΟΣ ΣΤΟ
ΜΕΣΟΧΩΡΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΛΕΙΒΑΡΤΖΙ (1756)», με μέριμνα του αεικίνητου Συλλόγου
Λειβαρτζινών Αθήνας, θα χρηματοδοτήσουν ένα άλλο βιβλίο, για την ιστορική
Μονή Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου, για το οποίο ο κ. Μουζάκης εργάζεται εντατικά
και άοκνα.
Εξόχως θερμές οι ευχαριστίες μας στην Ιερά
Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, στην Βυζαντινή Υπηρεσία Αρχαιοτήτων, στον
Σύλλογο Λειβαρτζινών Αθηνών, καθώς και στον συγχωριανό μας χορηγό του βιβλίου
κ. Δημήτρη Μυλωνά.
Με τις λέξεις «τύχη αγαθή», ξεκινάτε
την εισαγωγή του περισπούδαστου βιβλίου σας, καθηγητά Κύριε Στέλιο Μουζάκη!
«Τύχη αγαθή» και για το Λειβάρτζι! ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ για την αγάπη σας στο
ιστορικό κεφαλοχώρι μας και για την αφιλοκερδή και ανεκτίμητη αυτή προσφορά
σας!
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 25.1.2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου