25η Μαρτίου 1971: Βιωματικές μνήμες

Το καθολικό της ιστορικής Ι. Μονής Αγίας Λαύρας
στο οποίο έγινε η ορκωμοσία των αγωνιστών το 1821

Σύντομος πρόλογος
 
   Κάθε χρόνο στον εορτασμό της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας, οι μνήμες μου γυρίζουν και στα μαθητικά χρόνια. Ήταν τότε που πρώτη φορά βρέθηκα  στο ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, εκεί «που πρωτοάναψε της Λευτεριάς η δάδα». Τις αναμνήσεις και τις νοσταλγίες αυτές θέλω να μοιραστώ με τους αναγνώστες της σελίδας μου, πού πάντα τους ευχαριστώ για την αγάπη με την οποία την περιβάλλουν!
    Θεωρώ βέβαιο ότι θα συναντήσω συνοδοιπόρους σ’ αυτό το πισωγύρισμα, όπως θεωρώ βέβαιο ότι ορισμένοι θα θυμηθούν πως στέκονταν κάπου δίπλα μου τότε!
   Αν και λίγο μακροσκελές το κείμενο, θέλω να πιστεύω ότι θα σας αποζημιώσει. Σας εύχομαι, λοιπόν, καλό ταξίδι στα παιδικά-μαθητικά-νοσταλγικά χρόνια εκείνου του εορτασμού, με βάρκα τις αναμνήσεις οι μεγαλύτεροι που μπόρεσαν τότε και παρευρέθηκαν και τη φαντασία όλοι οι άλλοι και οι νεότεροι!

***

     Μάρτης του 1971 και ήμουν «πρωτάκι» τότε στο «Γυμνάσιον Α΄ Κύκλου Αροανίας» (Σοποτού) Καλαβρύτων. Ο εορτασμός  της 25^ης Μαρτίου όλο και πλησίαζε. Τα πρώτα σκιρτήματα της άνοιξης γίνονταν κάθε μέρα και πιο εκδηλωτικά και η φύση εύρισκε «την καλή και τη γλυκιά της ώρα»: Οι πρωινές συναυλίες τω πουλιών ακούγονταν μελωδικά στις ρεματιές και στα δέντρα. Τα «μάτια» (μπουμπούκια) στα κλαριά είχαν αρχίσει να «σκάνε» και μόνο τα βουνά ήταν χιονισμένα. Η μέρα μεγάλωνε λίγο-λίγο, το κρύο δεν ήταν το ίδιο τσουχτερό όσο τους προηγούμενους μήνες και οι ακτίνες του ήλιου ζέσταιναν αισθητά τις μεσημεριανές ώρες. Με τις δικές τους επιφυλάξεις έβγαιναν και οι μέλισσες από τις κυψέλες στα πρώτα τους ανοιξιάτικα μεροκάματα, να δουλέψουν για το απαραίτητο στις ίδιες και πολύτιμο για τον άνθρωπο προϊόν τους. Στον ίδιο συντονισμό και στην ίδια συγχορδία και τα ζουζουνίσματα όλων των άλλων εντόμων, που είχαν αρχίσει να πετάνε κι αυτά στα πρώτα λουλούδια και να ρουφούν με λαχτάρα και γρηγοράδα τους χυμούς τους. Η αισιοδοξία αυτή που μοίραζε απλόχερα η φύση στο πρώτο κιόλας ξανάνιωμά της, πέρναγε κατ’ ευθείαν μέσα μας!
     «Χαράς ευαγγέλια» που είχαν αρχίσει και οι πρόβες των παρελάσεων στο προαύλιο του σχολείου και «χάναμε» τα μαθήματα των τελευταίων ωρών κάθε μέρα! «Χαράς ευαγγέλια» και οι άλλες προετοιμασίες και ο οργασμός εργασιών καθαριότητος στους δρόμους και στην πλατεία στο όμορφο και ιστορικό αρχοντοχώρι για τον εορτασμό και την παρέλαση, με την επίβλεψη καθηγητή κι ενός εκπροσώπου της κοινότητος. Για τους νεότερους που δεν γνωρίζουν, σε ορισμένα χωριά οι εργασίες αυτές τότε γίνονταν από τους μαθητές και τις μαθήτριες των σχολείων και η συμμετοχή ήταν υποχρεωτική. Όποιος αδικαιολόγητα δεν συμμετείχε έπαιρνε απουσία και όχι μόνο αυτό: λογιζόταν ως σκασιαρχείο, για το οποίο έπρεπε οι «κοπανατζήδες» ν’ απολογηθούν!
     Δεν απείχαν πολλές μέρες από τον εορτασμό και μετά την καθιερωμένη πρωινή προσευχή και την έπαρση της σημαίας στο προαύλιο του σχολείου, ο διευθυντής, ο καλόκαρδος καθηγητής μας Γεώργιος Πανουτσόπουλος, μας είπε:
     «Φέτος, παιδιά μου, συμπληρώνονται 150 χρόνια από την Απελευθέρωση της Πατρίδας μας από τον τουρκικό ζυγό και γι’ αυτό γίνονται εορταστικές εκδηλώσεις όλο το χρόνο και σε όλη τη χώρα.
     »Επίκεντρο του εορτασμού είναι, όπως πάντα, το ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, που εμείς έχουμε το προνόμιο και την ευλογία να βρίσκεται στον τόπο μας. Εφέτος η λαμπρότητα θα είναι μεγαλύτερη και η μεγαλοπρέπεια ιδιαίτερη εκεί και σ’ αυτό δίνει μεγάλη βαρύτητα και η κυβέρνηση.
     »Στον εορτασμό θα γίνει και η αναπαράσταση της ορκωμοσίας των αγωνιστών και ηρώων του 1821 από θεατρική ομάδα, όπως κάθε χρόνο και με μεγάλη επιτυχία γένεται. Σύμφωνα με οδηγία και εντολή της Γενικής Επιθεωρήσεως Δευτεροβάθμιας Παιδείας Αχαΐας, όσοι από εσάς έχετε εθνική ενδυμασία, ή όσοι μπορείτε να βρείτε, θα πάμε την ημέρα εκείνη στη μοναδική αυτή εκδήλωση της ιστορικής μονής και θα πάμε με τη σημαία μας. Η μετάβαση και η επιστροφή θα γίνει με λεωφορείο, το οποίο θα μισθώσει η νομαρχία. Καλό θα είναι να βρείτε στολές και να πάμε όλοι, για να εκπροσωπήσουμε επάξια το σχολείο μας, γιατί θα παραστούν και πολλοί επίσημοι και εκπρόσωποι της πολιτείας. Ίσως να έλθουν και ο ίδιος ο αντιβασιλεύς με τον κύριο πρωθυπουργό.    
     »Την ημέρα αυτή, παιδιά μου, θα γίνουν και τα αποκαλυπτήρια του πανελληνίου ηρώου αγωνιστών του 1821, που πρόσφατα ανηγέρθη και ευρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση με το ιστορικό μοναστήρι. Θα είναι και τα αποκαλυπτήρια λαμπρή εκδήλωση και μέρος του εορτασμού. Από σήμερα μέχρι το τέλος της εβδομάδος, θα περιμένουμε δηλώσεις συμμετοχής. Αν δεν συγκεντρωθεί ικανός αριθμός μαθητών και μαθητριών δεν θα πάμε. Σκεφθείτε ότι θα είναι ντροπή μας να μισθωθεί ολόκληρο λεωφορείο για πέντε ή δέκα άτομα… Ο σημαιοφόρος και οι παραστάτες θα φέρουν υποχρεωτικά εθνική ενδυμασία».
     Για τις επόμενες ώρες, το μυαλό μου είχε κολλήσει στα λόγια του. Δεν ήθελα να χάσω με τίποτα αυτή την ευκαιρία. Δεν μπορώ να πω ότι μ’ ενδιέφερε τόσο η εκδήλωση του εορτασμού, όσο το ταξίδι! Ελάχιστες ήταν οι φορές που μας δινόταν η δυνατότητα να βγούμε λίγο παραπέρα από τα χωριά μας κι αυτή η χωρίς οικονομική επιβάρυνση ευκαιρία φάνταζε «πρώτος λαχνός του λαχείου»!
     Την προηγούμενη χρονιά ήμουν σημαιοφόρος με «φουστανέλα» στο δημοτικό και το είχα σχεδόν βέβαιο ότι εύκολα η συχωριανή μου, η θειά-Γιαννούλα Παλαιολόγου, θα φρόντιζε και πάλι να «ντυθώ», όπως φρόντισε και στο δημοτικό που ντυθήκαμε με το γιό της, το Δημήτρη, συμμαθητή μου και παραστάτη μου. Γι’ αυτό και τη ίδια μέρα κιόλας πήγα στο γραφείο των καθηγητών, για την απαραίτητη δήλωση συμμετοχής!  
     «Μπράβο, παιδί μου! Είσαι από τους πρώτους!», μου είπε ο διευθυντής κι έγραψε τ’ όνομά μου. «Έχεις στολή;» ρώτησε συμπληρωματικά.
     «Μάλιστα», του απάντησα με βεβαιότητα, για την οποία έλαβα δύο ακόμα «μπράβο» του.
     Έριξα μια διακριτική ματιά στο τετράδιο, τη στιγμή που μ’ «έγραψε» και μόλις είδα ότι πριν από μένα ήταν γραμμένα άλλα τέσσερα-πέντε ονόματα, αναθάρρησα για την πραγματοποίηση του «ταξιδιού»!
     Η αξέχαστη θειά-Γιαννούλα, επιδόθηκε σ’ έναν πραγματικό αγώνα δρόμου τις επόμενες μέρες, γιατί η «φουστανέλα» (ολόκληρη η στολή) δεν ήταν δική της και για να «μαζέψει» το κάθε «κομμάτι» από κάθε σπίτι που το είχε, καθόλου δεν ησύχασε. Ευτυχώς, όμως, όλα έγιναν έγκαιρα και η στολή-εισιτήριο του πολυπόθητου ταξιδιού στην Αγία Λαύρα, ήταν πλυμένη και σιδερωμένη στην ώρα της από τα χέρια της μητέρας μου.
     Δυο μέρες πριν τον εορτασμό, είχαμε νεότερη ενημέρωση από το διευθυντή του γυμνασίου, που πάντα μας αποκαλούσε «παιδιά του», εκδηλώνοντας με την προσφώνησή του αυτή την αγάπη του στους μαθητές του:
     «Έχουμε νεότερες οδηγίες από την Επιθεώρηση, παιδιά μου. Θα μεταβεί σύσσωμο το σχολείο μας στην Αγία Λαύρα, είτε με εθνικές ενδυμασίες είτε όχι. Καλό θα είναι, όμως, όσοι και όσες έχετε προετοιμαστεί να τις φορέσετε, για να δηλωθεί με εορταστικό τρόπο η παρουσία μας εκεί, αφ’ ενός, η τιμή στους ήρωες της Λευτεριάς είναι χρέος, αφ’ εταίρου. Και η εθνική ενδυμασία την ημέρα αυτή, τιμά εκείνους, παιδιά μου. Εξυπακούεται ότι για το σημαιοφόρο και τους παραστάτες, η εθνική ενδυμασία είναι υποχρεωτική. Οι μαθήτριες που δεν θα έλθουν με στολή, θα φοράνε υποχρεωτικά τις ποδιές τους, καθαρές και καλοσιδερωμένες…».
     Πού να κοιμηθώ όλο το βράδυ, πριν το «ταξίδι»! Από την αγωνία μου που θα έβλεπαν κάτι διαφορετικό τα μάτια μου, δεν με κόλλαγε ύπνος και στριφογύριζα στο κρεβάτι! Η φαντασία έβαζε τις δικές της «καλλιτεχνικές πινελιές» στον καμβά των ονείρων μου, χωρίς να αφήνει περιθώριο ότι κάτι δεν θα πήγαινε καλά!
     Δεν είχε ακόμα καλά-καλά ξημερώσει, όταν συναντήθηκα εν στολή με τους πρώτους άνευ στολής συμμαθητές μου. Εκεί αντιμετώπισα τα πρώτα καλοπροαίρετα πειράγματα, κάτι που μάλλον το περίμενα. Η αλήθεια είναι ότι είχα αμφιταλαντευτεί μετά τη δεύτερη ενημέρωση του Πανουτσόπουλου, αν θα έπρεπε να εμφανιστώ έτσι. Όμως, μέσα μου το πίστευα και δεν άλλαξα γνώμη. Άλλωστε, ο «αγώνας δρόμου» της θειά-Γιαννούλας και οι κόποι της μητέρας μου να πλύνει και να σιδερώσει τη στολή, δεν έπρεπε να πάνε χαμένοι. Σε λίγο που είδα κι ορισμένα άλλα παιδιά με «φουστανέλες» αναθάρρησα, αφού, αν και άσπρη η φουστανέλα, δεν ένοιωθα το μοναδικό «μαύρο πρόβατο»! Και πέρα απ’ αυτό, τα «μπράβο» του γυμνασιάρχη σ’ εμάς τους «ντυμένους, έπεσαν βροχή!
     Η συγκέντρωση, η επιβίβαση στο λεωφορείο και το ξεκίνημα από το Σοποτό για την Αγία Λαύρα, ήταν ένα πραγματικό ξεκίνημα ημερήσιας ανοιξιάτικης σχολικής εκδρομής. Σύμμαχός μας η καλοκαιρία και η πολύ χαρούμενη και εορταστική διάθεση ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπα όλων μας. Στο πνεύμα της ημέρας και ο οδηγός του λεωφορείου, στη διάρκεια της περισσότερο από μια ώρας διαδρομή έβαζε και ξανάβαζε το ίδιο τραγούδι στο κασετόφωνο: «Να ’τανε το 21», σε στίχους της  Σώτιας Τσώτου, μουσική του Σταύρου Κουγιουμτζή και σε πρώτη εκτέλεση με το Γιώργου Νταλάρα, που μόλις πριν μικρό χρονικό διάστημα είχε κυκλοφορήσει.
     Οι πιο ζωηροί και με άλλον αέρα μαθητές και μαθήτριες των μεγαλύτερων τάξεων, έπιασαν τα πίσω καθίσματα και τα γέλια τους, τα «πνιγμένα» ξεφωνητά και πειράγματα μεταξύ τους γέμιζαν το λεωφορείο. Καθισμένοι στις πρώτες θέσεις οι συνοδοί καθηγητές μας, γύριζαν το κεφάλι τους συνέχεια προς τα πίσω, για να παρακολουθούν και να παρεμβαίνουν σε μικροπαρεκτροπές. Με αφορμή τη ζωηράδα αυτή, συνέχεια μας επαναλάμβαναν να είμαστε «φρόνιμοι, υπάκουοι και πειθαρχικοί» σε όλη τη διάρκεια του εορτασμού.
     Σε λίγο ανταμώσαμε με επτά άλλα λεωφορεία, από τα γυμνάσια της Δάφνης και της Κλειτορίας και μια πραγματική αυτοκινητοπομπή/λεωφορειοπομπή κατευθυνόμαστε στο ιερό χώρο. Αυτό που αντικρύσαμε μόλις φτάσαμε, ήταν πρωτόγνωρο! Τροχονόμοι ρύθμιζαν την κυκλοφορία σφυρίζοντας συνεχώς. Άλλοι τροχονόμοι φρόντιζαν για τη στάθμευση των δεκάδων λεωφορείων και των εκατοντάδων άλλων ιδιωτικής χρήσης αυτοκινήτων, που τα υποχρέωναν κι έμεναν μακριά από το χώρο της μονής. Ο πολύ μεγάλος αριθμός επιβατών κατευθύνονταν στο χώρο του εορτασμού πεζοί. Πραγματικά, θόλωσε το μάτι μας! Πρώτη φορά βλέπαμε κάτι τέτοιο και το σχολιάζαμε ψιθυριστά μεν, εκστασιασμένοι δε. Όταν οι ψίθυροι ξέφευγαν και ακούγονταν από τον ενθουσιασμό μας, τους σταματούσαν απότομα τα αυστηρά «σσσσσσ» των καθηγητών μας.
     Νομίζω ότι περπατήσαμε περισσότερο από ένα τέταρτο της ώρας εν παρατάξει, με τη σημαία μπροστά να κυματίζει από το πρωινό αεράκι και με τον ήχο της σφυρίχτρας του μαθηματικού μας που μας έδινε το βήμα. Αν και σχετικά αμφιθεατρικός ο χώρος που παραταχτήκαμε, δίπλα σε άλλα σχολεία να παρακολουθήσουμε, δεν ήταν τόσο κοντά στο σημείο της εκδήλωσης. Από τη μικροφωνική συσκευή της Αγίας Λαύρας ακουγόταν η Λειτουργία που έφτανε στο τέλος της και υπερίσχυε του βόμβου και της οχλαγωγίας της πολύ μεγάλης και πρωτοφανούς για τα μάτια μας κοσμοσυρροής. Σε λίγο ακούστηκε η φωνή του διευθυντή μας, αφού χτύπησε τρις-τέσσερις φορές παλαμάκια να τον προσέξουμε και να καταλάβουμε τι ήθελε να μας πει:
     «Για ακούστε με καλά όλοι! Όσοι μαθητές και όσες μαθήτριες φορούν εθνικές ενδυμασίες, να έλθουν μαζί μου! Μπροστά η σημαία και με τάξη!». «Για ελάτε γρήγορα!», συμπλήρωσε και τις κινήσεις των χεριών του μας καλούσε.
     Δεν ήμαστε περισσότεροι από δέκα, στους ογδόντα μαθητές του σχολείου μας «ντυμένοι» που τον ακολουθήσαμε και μας πήγε μπροστά-μπροστά, στην «πρώτη θέση», όπου ήταν κι άλλοι μαθητές παρατεταγμένοι με ενδυμασίες!
     «Θα μείνετε εδώ και θα υπακούτε στα παραγγέλματα του κυρίου συναδέλφου», μας είπε, στέκοντας πλάι του και μετά από μια σύντομη συνομιλία μαζί του επέστρεψε στη θέση του.
     Αν και ήταν περισσότερα εκείνα που δεν μπορούσαμε να δούμε απ’ όσα βλέπαμε, όλα φάνταζαν μαγικά για τα δικά μας μάτια, τα μάτια των παιδιών του χωριού, που τα ελάχιστα μεγαλύτερα ταξίδια μας μέχρι τότε ήταν στην πρωτεύουσα της επαρχίας, άντε και στην πρωτεύουσα του νομού! Με το τέλος της Θ. Λειτουργίας χτύπησαν χαρμόσυνα οι καμπάνες της ιστορικής μονής, βγήκε το πολυπληθές ιερατείο, επικεφαλής του τότε μητροπολίτου Γεωργίου και όλοι λάμβαναν τις θέσεις τους.
     Σε λίγο τα αυστηρά παραγγέλματα των επικεφαλής των στρατιωτικών αγημάτων αποδόσεως τιμών γέμιζαν τον αέρα, το ένα μετά το άλλο και για αρκετή ώρα κατά τις αφίξεις των επισήμων: «προσοχή», «επ’ ώμου», «παρουσιάστε», ξανά «επ’ ώμου», «παρά πόδα». Οι ένστολοι χαιρετούσαν συνεχώς και με απόλυτο συντονισμό, λες και τα χέρια όλων τους ήταν καλά κουρδισμένα ν’ ανεβοκατεβαίνουν ταυτόχρονα! Κάθε φορά που ακουγόταν το παράγγελμα «προσοχή», οι άνδρες των αγημάτων απόδοσης τιμών χτυπούσαν δυνατά το δεξί τους πόδι στο έδαφος. Μια «ομοβροντία ποδοβολητού» αντηχούσε γύρω! Ποιοι έρχονταν, ούτε και κανείς μας μπορούσε να δει, αλλά ούτε και να καταλάβει. Θυμάμαι μόνο τούτη την αναγγελία: «Άφιξις της αυτού εξοχότητος του αντιπροέδρου της ελληνικής κυβερνήσεως», που αμέσως μετά το «παρουσιάστε» την ακολούθησε το εμβατήριο της σημαίας και όπως πάντα σκόρπισε έντονα συναισθήματα συγκίνησης και υπερηφάνειας.
     Σε θέση απόλυτης προσοχής κι εμείς, ούτε το μικρό μας δάχτυλο δεν επιτρεπόταν να κουνήσουμε! Θάμπωσαν τα μάτια μας από τις «κλάρες» στα πηλήκια, τα παράσημα στο στήθος, τα πολλά χρυσά αστέρια και τα σπαθιά των υψηλόβαθμων αξιωματικών που άστραφταν στον ήλιο, διορισμένοι ορισμένοι τότε και σε θέσεις υπουργών.
     Σε λίγο και εν «απολύτω τάξει» εκφωνήθηκε ο πανηγυρικός της ημέρας, χωρίς να θυμάμαι από ποιόν. Θυμάμαι όμως τη βροντώδη φωνή του και το χρωματισμό της, όπως την επανάληψη απ’ όλους μας του «ζήτω», τα παρατεταμένα χειροκροτήματα και κάποιες ντουφεκιές που ακούστηκαν στο τέλος της. Πολλά σμήνη πουλιών πέταξαν τρομαγμένα τότε από τον ιστορικό πλάτανο του μοναστηριού και τ’ άλλα δέντρα γύρω.
     Αμέσως μετά άρχισε η αναπαράσταση. Τόσο η αφήγηση του υποδυόμενου το ρόλο του ηγουμένου «γερο-Καλλίνικου», όσο και οι διάλογοι ήταν κάτι το συγκλονιστικό! Μα και πόση υπερηφάνεια ένοιωσα, όταν ακούστηκε και το όνομα του χωριού μου, που η προσφορά του στην επανάσταση ήταν εξόχως σημαντική! Όμως, ρίγησα σύγκορμος τη στιγμή της ορκωμοσίας, όταν γονατιστοί οι αγωνιστές κάτω από το ιστορικό Λάβαρο επαναλάμβαναν τον όρκο, καθ’ υπαγόρευση του Παλαιών Πατρών Γερμανού! Φυσικά, πρώτη φορά έβλεπα και το Λάβαρο «ολοζώντανο»! Κάποιοι είπαν αργότερα ότι ήταν πιστό αντίγραφο και όχι το πραγματικό. Τί σημασία είχε όμως;… Είναι αλήθεια πως όσες φορές κι αν έχω παρακολουθήσει από τότε την αναπαράσταση αυτή, και όχι λίγες, συγκινούμαι πάντα, αλλά εκείνη έχει χαραχθεί βαθιά κι ανεξίτηλα στη μνήμη μου και στο είναι μου.
     Το κομμάτι αυτό του εορτασμού τέλειωσε με την «ενός λεπτού σιγή» και την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου, ύστερα από πολλή ορθοστασία κάτω από το Μαρτιάτικο ήλιο, που όλο και ζέσταινε όσο η ώρα περνούσε και γινόταν ενοχλητικός. Αμέσως άρχισαν ν’ αναχωρούν οι επίσημοι. Πάλι αυστηρά και επιτακτικά τα στρατιωτικά παραγγέλματα, σφυρίχτρες και «προσοχή» για όλους.  
     Ευτυχώς, όμως, ήρθε η ώρα να χαλαρώσουμε κάπως! Σε λίγο πέρασε από μπροστά μας ένα κύριος με άσπρο «σακάκι», άσπρο σκουφί κι από ένα μεγάλο καλάθι που κράταγε στα χέρια του, μοίραζε σε όλους μας από ένα ψωμάκι, που μέσα είχε κάποιο γλυκό, πραγματικό βάλσαμο στην πείνα μας! Από μεγαλύτερα παιδιά άκουσα ότι ήταν σάντουιτς με μαρμελάδα κι ακόμα νομίζω πως έχω τη νοστιμιά του στο στόμα μου!
     Ανακατωμένοι με τον πολύ κόσμο που άρχιζε να φεύγει κι αυτός από ανάμεσά μας, κάποιος πέρασε και πέταγε χαρτιά, πολλά χαρτιά διαφόρων χρωμάτων και του ίδιου μεγέθους στον αέρα. Ήταν η στιγμή που ακούστηκε από δίπλα μου φοβισμένη η φωνή ενός μεσόκοπου άντρα με τραγιάσκα:
     «Πω! Πω! Προκηρύξεις! Τί θα γίνουμε, που είμαστε μακριά από τα σπίτια μας! Θα γίνει κίνημα!», εννοώντας επεισόδιο, επανάσταση, «ανακατωσούρα»!
     Πριν προλάβω να νοιώσω κι εγώ το φόβο του, ένα από τα χαρτιά αυτά που έπεσε λίγο δίπλα μου, το πήρα και το διάβασα. Το έχω ακόμα ατόφιο μπροστά στα μάτια μου:
 

Ας μη βρέξει ποτέ

το σύννεφο κι ο άνεμος

σκληρός, ας μη σκορπίσει

το χώμα το μακάριο

που σας σκεπάζει.

 

Ας το δροσίσει πάντοτε

με τ' αργυρά της δάκρυα

η ροδόπεπλος κόρη

και αυτού ας ξεφυτρώνουν

αιώνια τ' άνθη.

                                                                         ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ
 
     Αμέσως κατάλαβα ότι οι «προκηρύξεις» ήταν «στο πνεύμα της ημέρας» και η καρδιά μου γύρισε στη θέση της!
     Ένα υπαρκτό πρόβλημα που αντιμετωπίζαμε, θα το θυμάμαι πάντα πολύ έντονα. Αν και ακούγεται λίγο αστείο, η φυσική μας ανάγκη για την τουαλέτα δεν ήταν έξω από την πραγματικότητα! Πού, πώς και ποιόν να ρωτούσαμε, όμως, αφού ήμαστε παιδιά συνώνυμα της συστολής και της ντροπής; Έπειτα, ήταν και κάτι άλλο: Με τί «δεξιότητα» εμείς τα αγόρια φουστανελοφόροι θα πηγαίναμε εκεί;
     Σε λίγο βαδίσαμε με πολύ κόσμο σε σημείο απ’ όπου παρακολουθήσαμε από μακριά τα αποκαλυπτήρια του πανύψηλου ηρώου αγωνιστών του 1821, που βρίσκεται δυτικά-βορειοδυτικά του μοναστηριού, στο λόφο του Προφήτη Ηλία. Ήταν καλυμμένο με μια τεράστια σημαία και είχαμε μόνο οπτική και όχι ακουστική επαφή, λόγω της αποστάσεως. Ακουγόντουσαν μόνο τα σφυρίγματα των τροχονόμων, για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων των επισήμων που έφταναν εκεί, όλα σχεδόν μαύρες λιμουζίνες. Αυτή τη φορά η θεά τύχη δεν ευνόησε ούτε τα σχολεία, ούτ’ εμάς τους φουστανελοφόρους να πλησιάσουμε, παρά μόνο τους προσκόπους.

Το Πανελλήνιο Ηρώο αγωνιστών 1821 στην Αγία Λαύρα

     Από τις κινήσεις καταλαβαίναμε ότι οι κληρικοί τελούσαν επιμνημόσυνη δέηση και σε λίγο βλέπαμε τις αποδόσεις τιμών από τα αγήματα. Τη στιγμή εκείνη οι καθηγητές μας μας ζήτησαν, χωρίς παράγγελμα,  να μείνουμε σε στάση προσοχής. Σε στάση προσοχής έμειναν και όλοι όσοι παρακολουθούσαν μαζί μας. Επεκράτησε μεταξύ μας απόλυτη σιωπή. Από κάποιες εκατοντάδες κόσμου που ήμαστε εκείνη τη στιγμή εκεί, δεν ακουγόταν ούτε οι ανάσες μας. Τότε έφτασε πολύ αδύναμα στ’ αυτιά μας το εμβατήριο της σημαίας από τη φιλαρμονική κι αμέσως μετά ο Εθνικός Ύμνος. Ταυτόχρονα, άρχισε να «γλιστράει» αργά η μεγάλη σημαία που κάλυπτε το ηρώο, αποκαλύπτοντας τη μεγαλοπρέπεια και τη μοναδικότητά του, που δέσποζε επιβλητικά σε όλη τη γύρω περιοχή! Αν θυμάμαι καλά, πρέπει να ακολούθησαν και καταθέσεις στεφάνων. Με την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου έγινε και η έπαρση της σημαίας στο διπλανό με το μνημείο ιστό, που από τότε κυματίζει περήφανα εκεί μέρα και νύχτα, 365 μέρες το χρόνο. Αμέσως μετά αχνοακούστηκαν και τα παραγγέλματα λήξης της εκδήλωσης. Ακολούθησαν χειραψίες και προφανώς ανταλλαγές ευχών και συγχαρητηρίων μεταξύ διοργανωτών, υψηλών προσκεκλημένων και άλλων επισήμων που παρέστησαν στην τελετή. Πάλι απόδοση τιμών με τις αποχωρήσεις που ακολούθησαν.
     Μια ακόμα πρωτόγνωρη εμπειρία μεγαλοπρεπούς εκδήλωσης για τα μάτια μας ήταν και οι πολλές σημαιοστολισμένες μαύρες λιμουζίνες, με τις κόκκινες πινακίδες, που αντί για αριθμούς είχαν χρυσά αστέρια. Ξεκίνησαν η μία πίσω την άλλη, ακολουθώντας τη σπειροειδή διαδρομή του λόφου για την κάθοδό τους. Τιμητικά τις συνόδευαν περιπολικά και μοτοσικλετιστές της χωροφυλακής και της τροχαίας, με αναμμένους τους φάρους τους και τις σειρήνες τους που σφύριζαν.
    Η πολύωρη ορθοστασία, η μεγάλης διάρκειας ακινησία και η μία μετά την άλλη «προσοχές» κάτω από τον ζεστό Μαρτιάτικο ήλιο μας είχαν κουράσει. Μας ανακούφιζε, όμως, η σκέψη της επίσκεψης στην πόλη των Καλαβρύτων, που θα ακολουθούσε και θα μας έδινε την ευκαιρία να χαλαρώσουμε και να νοιώσουμε λίγο ελεύθεροι. Προς μεγάλη μας απογοήτευση, αυτή η επίσκεψη δεν έγινε και, εκτός των άλλων, μας στέρησε και τον διακαή, θα έλεγα, πόθο να «δούμε» και τα Καλάβρυτα. Προσωπικά, ήταν λιγότερες οι φορές από τα δάχτυλα του ενός χεριού που σ’ αυτή την ηλικία τα είχα επισκεφθεί!  
     Αφού περπατήσαμε κάμποσο, χαλαρά και χωρίς «βήμα», φτάσαμε και μπήκαμε στα λεωφορεία. Από εκεί φύγαμε κατ’ ευθείαν για το Σοποτό και το «συννεφάκι» των ονείρων μας για την πόλη των Καλαβρύτων  διαλύθηκε άδοξα.
     Επιστρέφοντας, κι ενώ βρισκόμαστε κάπου στη μέση της διαδρομής, ο διευθυντής του σχολείου ήρθε και στάθηκε όρθιος στη μέση του λεωφορείου. Άρχισε από τη θέση αυτή να μας μιλάει, αφού τα λεωφορεία εκείνης της εποχής πολύ σπάνια είχαν μικροφωνική συσκευή. Χτύπησε δυο-τρεις φορές τα χέρια του παλαμάκια να τραβήξει την προσοχή όλων μας και μας είπε:
     «Για ακούστε με προσεκτικά όλοι, γιατί δεν μπορώ να φωνάζω!... Δυστυχώς, παιδιά μου, δεν μπορέσαμε να δούμε από κοντά το ηρώον της Αγίας Λαύρας. Είδαμε όμως και βιώσαμε όλα τ’ άλλα. Δυο λόγια μόνο θα σας πω για το ηρώον αυτό, το οποίο έχει πανελλήνια ακτινοβολία, μεγαλοπρέπεια, χαρακτήρα και συμβολισμό. Οι εργασίες αποπεράτωσής του ολοκληρώθηκαν πρόσφατα και ύστερα από πολλών ετών αναβολές και εμπόδια. Το ύψος του μοναδικού αυτού μνημείου είναι δεκατέσσερα μέτρα και, αν κανείς σας μπόρεσε να προσέξει, το συνθέτουν τρία μεγάλα αγάλματα: Πιο ψηλά της Ελευθερίας, κάτω - δεξιά της ενός αγωνιστή του 1821 και αριστερά της ενός κληρικού, για να τονιστεί και η σπουδαία σημασία και συμβολή του ιερού κλήρου στον αγώνα για την απελευθέρωση του Έθνους μας από τον τούρκο κατακτητή. Για να φανταστείτε καλύτερα πόσο ψηλό είναι, σκεφθείτε ότι κάθ’ ένα από τα τρία αυτά αγάλματα, είναι τρία μέτρα, περίπου…».
     Όλοι εκφράσαμε το θαυμασμό μας με τις εκφράσεις του προσώπου μας.
     Το βράδυ, στην εκπομπή «τα χρονικά της ημέρας», του κρατικού ραδιοσταθμού Αθηνών, ακούσαμε στιγμιότυπα για τον εορτασμό στον οποίο συμμετείχαμε και που από τότε μένει για πάντα μια αξέχαστη βιωματική μας εμπειρία. Προσωπικά, ήταν η αφορμή που μ’ έκανε ν’ αρχίσω να συνειδητοποιώ όλο και περισσότερο το πώς θα είμαστε, ποιοι θα είμαστε και αν θα είμαστε (αν θα υπήρχαμε), χωρίς την πίστη μέσα μας, το Λάβαρο και τη φουστανέλα!

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 27.3.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html