Σύντομη αναφορά σε παραδοσιακούς τρόπους άρδευσης και ύδρευσης.

    Δεν είναι πολλά τα χρόνια που μας χωρίζουν από τους παραδοσιακούς τρόπους ύδρευσης και άρδευσης. Ακόμα και οι νέοι 35-40 χρόνων θυμούνται πολύ καλά με τι μεθόδους και μέσα έφτανε το νερό στα νοικοκυριά των χωριών μας, στα περιβόλια και στα χωράφια μας, πριν τα σημερινά δίκτυα και οι γεωτρήσεις «πάρουν θέση». 

     Σε χωριά και σε περιοχές που βρίσκονται φυσικές πηγές, δεν υπήρχαν ιδιαίτερες δυσκολίες: Με δοχεία (ξύλινα βαρέλια στο μακρινότερο παρελθόν και με πλαστικά στο πιο πρόσφατο), το πολύτιμο και υπ’ αριθμόν «ένα» αγαθό, το νεράκι, έφτανε στα σπίτια μας και ικανοποιούσε όλες τις ανάγκες του νοικοκυριού: πόσιμο, λάτρα, μπουγάδα, ατομική καθαριότητα, κλπ. Την ύδρευση στις πόλεις εξυπηρετούσε ο νερουλάς, με γνωστότερο επαγγελματία του είδους το μαραθωνοδρόμο Σπύρο Λούη. Όσον αφορά την άρδευση, για τις περιοχές που έχουν μεγάλες πηγές και τις διαρρέουν ποτάμια, το νερό έφτανε με εκτροπές φυσικής ροής στα χωράφια, όπου ποτίζονταν οι καλλιέργειες.

     Στις περιοχές, όμως, που οι πηγές ήταν λιγοστές ή ακόμα και ανύπαρκτες, η κατάσταση ήταν μάλλον δραματική. Και ίσως εύκολα αναρωτηθεί κανείς: Γιατί δεν επέλεγαν οι άνθρωποι τόπους, που η εύρεση νερού ήταν εύκολη; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη, αν σκεφτούμε ότι πρωταρχικό τους μέλημα ήταν να μην είναι το χωριό τους – ο τόπος τους ιδιαίτερα βατός, ώστε να τους ενοχλούν συχνά οι εχθροί (π.χ. οι τούρκοι). Άλλως τε, κάθε οικογένεια είχε πολλά χέρια και το «κουβάλημα» του νερού δεν  τους δυσκόλευε και πολύ.
     Άλλες, εναλλακτικές λύσεις έδιναν οι ομβροδεξαμενές, οι στέρνες και τα πηγάδια. Οι ομβροδεξαμενές, τις οποίες συναντάμε με διάφορες ονομασίες στη χώρα μας, ήταν μεγάλοι τεχνητοί και χωρίς κάποια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική λάκκοι στο έδαφος, που συγκέντρωναν το βρόχινο νερό για ανάλογες χρήσεις, π.χ. πότισμα ζώων, κοινόχρηστες ή ιδιωτικές. Οι στέρνες ήταν οι γνωστές δεξαμενές, για τη συγκέντρωση νερού από δίκτυο, απαραίτητες στις ανάγκες της άρδευσης, όπου δεν υπήρχε πηγή ή ποτάμι. Τα πηγάδια, κυρίως ιδιωτικά, ήταν μια πολύ καλή λύση για το σπίτι και το νοικοκυριό. Το νερό το έβγαζαν με το μηχανισμό του βαρούλκου ή με απλό κουβά που έριχναν μέσα με σχοινί και αργότερα αντικατέστησαν οι αντλίες.

Πηγάδι ανοιχτού τύπου:
το σχοινί που ανεβοκατέβαζε τον κουβά, έχει προκαλέσει "αυλακώματα" στο πέτρινο χείλος!

     Η αρχιτεκτονική των πηγαδιών είναι σχετικά γνωστή και ιδιαίτερα προσεγμένη. Θα λέγαμε ότι σε πολλές περιπτώσεις ανταγωνίζεται τις πέτρινες παραδοσιακές βρύσες, πελεκημένες – σκαλισμένες με μεράκι. «Χτίζονταν» σε σημεία, όπου σε σχετικά μικρό βάθος από την επιφάνεια του εδάφους υπήρχε νερό.     
     Φυσική «συνέπεια» των παραδοσιακών αυτών τρόπων ύδρευσης και άρδευσης, ήταν η μεγάλη οικονομία του νερού. Σήμερα, που όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν και σχεδόν τα έχουμε ξεχάσει, μάλλον θα πρέπει να αναλογιστούμε τούτο: Μήπως η λειψυδρία που ήδη χτυπά την πόρτα μας, αφ’ ενός, και η υπερκατανάλωση νερού, που μας επιβάλει ο σύγχρονος τρόπος ζωής, αφ’ εταίρου, μας κάνουν να τα ξαναθυμηθούμε; Τυχαίο, που στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας το 1992, που η 22 Μαρτίου κάθε χρόνου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα νερού;
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 22.3.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2017/05/blog-post_22.html