Γιατί ασπαζόμαστε το χέρι του παπά;

Εικόνα: Από το παλιό αλφαβητάριο της Α΄ δημοτικού

     Χωρίς να είμαι ειδικός και χωρίς να θέλω να κάνω το «θρησκόληπτο», αλλά μόνο με την ιδιότητα του ανθρώπου που λατρεύει την παράδοση και τον διακατέχει το θρησκευτικό συναίσθημα, «επιχειρώ» μια σύντομη προσέγγιση  στο θέμα. Κι αυτό, σύμφωνα με όσα έχω διδαχθεί και ενστερνιστεί, όσα έχω διαβάσει και μπορώ λελογισμένα να ταξινομήσω στο μυαλό μου.
     Ο ασπασμός στο χέρι του παπά γίνεται πάντα με ευλάβεια και από στάση υπόκλισης, αφού πρέπει να «σκύψουμε». Η απαραίτητη αυτή υπόκλιση, είναι ταυτόχρονα και εκδήλωση σεβασμού προς τον ιερωμένο. Εξαίρεση αποτελούν τα παιδιά μικρής ηλικίας, που λόγω του ύψους τους δεν χρειάζεται να «σκύψουν». Η όμορφη αυτή συνήθεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρησκευτική μας παράδοση, αφού ο κληρικός θεωρείται (και είναι) εκπρόσωπος ή κατ’ άλλους διαμεσολαβητής μεταξύ Θεού και ανθρώπων.
     Αν και γενικότερα το χειροφίλημα ήταν μέχρι πρότινος μια πολύ συνηθισμένη εκδήλωση σεβασμού σε ανιόντες συγγενείς και γενικότερα σε άτομα κάποιας ηλικίας, στον ιερέα σημαίνει και κάτι διαφορετικό: Το χέρι του το ασπαζόμαστε ως ιερό, αφού έχει τη χάρη του καθαγιασμού των μυστηρίων της Εκκλησίας, την οποία έχει λάβει ο ίδιος κατά τη χειροτονία του στο μυστήριο της ιεροσύνης. Η χάρις αυτή δόθηκε από το Χριστό στους Αποστόλους, οι Απόστολοι την μετέδωσαν στους επισκόπους και οι επίσκοποι στους ιερείς. Φυσικά, δεν είναι απαραίτητος, ούτε καν η υπόκλιση απαραποίητη για να λάβει ο πιστός την ευλογία. Την ίδια αξία έχει και η «εξ αποστάσεως» ευλογία, φτάνει ο Χριστιανός να την επιζητεί. Ακόμα κι αν ο κληρικός είναι νέος σε ηλικία, ο ασπασμός είναι «επιβεβλημένος», αφού η ιεροσύνη του προέρχεται από τον ίδιο το Χριστό.
     Σε αντίθεση με το σήμερα, που μπορεί να είναι και αιτία ειρωνικών σχολίων για τον πιστό που ασπάζεται ευλαβικά το χέρι του παπά, μέχρι πρόσφατα ο ασπασμός ήταν άγραφος νόμος και η τήρησή του απαρέγκλιτη. Αυτό δεν συνέβαινε μόνο στην εκκλησία κατά την λήψη του αντίδωρου, αλλά οπουδήποτε και οποιαδήποτε ώρα, από μικρούς και μεγάλους. Ποιος μπορεί να ξεχάσει την ολιγόλεπτη διακοπή του παιχνιδιού όταν πέρναγε ο παππάς, που σχηματίζαμε «ουρά» όλα τα παιδιά και του φιλούσαμε το χέρι! Ποιος μπορεί να ξεχάσει και τους μεγαλύτερους στο δρόμο που έκαναν το ίδιο, όταν τον συναντούσαν. Η «ευλογία Του Κυρίου» είναι η «αμοιβή» για τους μεγαλύτερους από τον ιερωμένο και το μεγαλόπρεπο  «μπράβο» του για τα παιδιά, ισάξιο και ισότιμο κι αυτό της ευλογίας.

     Οι εκδηλώσεις σεβασμού στον ιερωμένο, δεν σταματούν μόνο στον ασπασμό του χεριού του. Η παραχώρηση θέσης στα συγκοινωνιακά μέσα ακόμα και από υπερήλικες, ήταν πολύ συνηθισμένη, όπως το ίδιο συνέβαινε και στο καφενείο, μόλις έμπαινε παπάς ή ακόμα και άλλο ανοιχτό χώρο. Ιδιαίτερα συνήθης και η παραχώρηση προτεραιότητας σε υπηρεσίες και καταστήματα,  Αξέχαστη και η εικόνα των χωρικών, που όταν τον συναντούσαν στο δρόμο, κατέβαιναν από το ζώο για ν' ανέβει αυτός και άλλα ακόμη παρόμοια. 
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 30.3.2021

https://nikolpapak.blogspot.com/2017/05/blog-post_22.html