Αναζητώντας τόσο σε έντυπα λεξικά, όσο και
στο διαδίκτυο τη σημασία του ρήματος «μαγαρίζω» και των παραγώγων του,
βρίσκουμε αρκετές ερμηνείες, οι οποίες είναι γνωστές και στο ευρύ κοινό. Η πλέον
κλασική σημασία της λέξης, είναι «λερώνω», «βρωμίζω», αλλά με πολλές
προεκτάσεις.
Ο όρος «μέγαρα» ή «μάγαρα», ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και τον συναντάμε σε πολλές πόλεις στη γιορτή των Θεσμοφορίων, προς τιμήν της θεσμοφόρου θεάς Δήμητρας και τη κόρης της Περσεφόνης και σχετίζονταν με τη γονιμότητα. Τα Θεσμοφόρια ήταν κατ’ εξοχήν γυναικεία γιορτή έγγαμων γυναικών, οι οποίες έπρεπε να απέχουν και από την ερωτική πράξη το τριήμερο ή τετραήμερο του εορτασμού. Άγαμες γυναίκες δεν επιτρεπόταν. Η παρουσία των ανδρών δεν απαγορευόταν, απαγορευόταν όμως αυτοί να εισέλθουν στους ναούς. Μία από τις τελετές ήταν που έριχναν ζωντανά νεογέννητα χοιρίδια μέσα σε μεγάλους λάκκους ή χάσματα, τα «μέγαρα» ή «μάγαρα». Αφού τα ζώα πέθαιναν και, πιθανότατα, όταν οι σάρκες τους βρίσκονταν σε αποσύνθεση, οι γυναίκες τις ανακάτευαν με διάφορους σπόρους, για να ευδοκιμήσουν και να δώσουν μεγάλη παραγωγή. Όσοι και όσες συμμετείχαν σ’ αυτή τη γιορτή, είχαν και την ονομασία «μεγαρίζοντες» ή «μαγαρίζοντες». (Η κωμωδία «θερμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη, αναφέρεται στις γυναίκες που συμμετείχαν στα Θεσμοφόρια, με τις οποίες, σύμφωνα με την κωμωδία, συγκρούστηκε ο τραγικός Ευριπίδης, επειδή έδειχνε μια αντιπάθεια στο «ασθενές φύλο»). Ήδη από τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια, οι τελετές στις οποίες θυσιάζονταν ζώα ή εκτυλίσσονταν έκτροπα, θεωρήθηκαν από τους Χριστιανούς υβριστικές για τη Χριστιανοσύνη και όσοι λάμβαναν μέρος θεωρήθηκαν κι αυτοί μιαροί («βρώμικοι», «λερωμένοι»).
Ως προαναφέρθηκε, στη γλώσσα του λαού στο ρήμα «μαγαρίζω» και των παραγώγων του δίνονται η έννοια του «λερώνω», «βρωμίζω», με πραγματική και μεταφορική έννοια. «Μαγάρα» σημαίνει βρωμιά, λέρα, με κύρια σημασία της βρωμιάς/του λεκέ που προέρχεται από κόπρανα. «Μαγάρα», επίσης, είναι και τα ίδια τα κόπρανα. Συναντάμε συχνά φράσεις, όπως οι παρακάτω, είτε με την πραγματική, είτε με τη μεταφορική τους σημασία:
Ο όρος «μέγαρα» ή «μάγαρα», ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και τον συναντάμε σε πολλές πόλεις στη γιορτή των Θεσμοφορίων, προς τιμήν της θεσμοφόρου θεάς Δήμητρας και τη κόρης της Περσεφόνης και σχετίζονταν με τη γονιμότητα. Τα Θεσμοφόρια ήταν κατ’ εξοχήν γυναικεία γιορτή έγγαμων γυναικών, οι οποίες έπρεπε να απέχουν και από την ερωτική πράξη το τριήμερο ή τετραήμερο του εορτασμού. Άγαμες γυναίκες δεν επιτρεπόταν. Η παρουσία των ανδρών δεν απαγορευόταν, απαγορευόταν όμως αυτοί να εισέλθουν στους ναούς. Μία από τις τελετές ήταν που έριχναν ζωντανά νεογέννητα χοιρίδια μέσα σε μεγάλους λάκκους ή χάσματα, τα «μέγαρα» ή «μάγαρα». Αφού τα ζώα πέθαιναν και, πιθανότατα, όταν οι σάρκες τους βρίσκονταν σε αποσύνθεση, οι γυναίκες τις ανακάτευαν με διάφορους σπόρους, για να ευδοκιμήσουν και να δώσουν μεγάλη παραγωγή. Όσοι και όσες συμμετείχαν σ’ αυτή τη γιορτή, είχαν και την ονομασία «μεγαρίζοντες» ή «μαγαρίζοντες». (Η κωμωδία «θερμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη, αναφέρεται στις γυναίκες που συμμετείχαν στα Θεσμοφόρια, με τις οποίες, σύμφωνα με την κωμωδία, συγκρούστηκε ο τραγικός Ευριπίδης, επειδή έδειχνε μια αντιπάθεια στο «ασθενές φύλο»). Ήδη από τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια, οι τελετές στις οποίες θυσιάζονταν ζώα ή εκτυλίσσονταν έκτροπα, θεωρήθηκαν από τους Χριστιανούς υβριστικές για τη Χριστιανοσύνη και όσοι λάμβαναν μέρος θεωρήθηκαν κι αυτοί μιαροί («βρώμικοι», «λερωμένοι»).
Ως προαναφέρθηκε, στη γλώσσα του λαού στο ρήμα «μαγαρίζω» και των παραγώγων του δίνονται η έννοια του «λερώνω», «βρωμίζω», με πραγματική και μεταφορική έννοια. «Μαγάρα» σημαίνει βρωμιά, λέρα, με κύρια σημασία της βρωμιάς/του λεκέ που προέρχεται από κόπρανα. «Μαγάρα», επίσης, είναι και τα ίδια τα κόπρανα. Συναντάμε συχνά φράσεις, όπως οι παρακάτω, είτε με την πραγματική, είτε με τη μεταφορική τους σημασία:
- «Το σκυλί μαγάρισε το σπίτι»: ούρησε ή
αφόδευσε μέσα στο σπίτι.
- «Μαγάρισε η γάτα το φαΐ»: έφαγε από το πιάτο ή από την κατσαρόλα (και είναι ακατάλληλο να το φάνε οι άνθρωποι).
«Το ψωμί το μαγάρισε το σκυλί και το πέταξα»: έφαγε το σκυλί από το ψωμί.
- «Δεν πρόσεξες και πάτησες μαγάρα»: πάτησες κόπρανα.
- «Μαγάρισε την κοπέλα»: ασέλγησε επάνω της ή και την βίασε.
- «Είναι μαγαρισμένος», που μπορεί να σημαίνει είναι αλλόθρησκος, ακάθαρτος, ανήθικος.
- «Μαγάρισε με μια άπιστη»: Συναντήθηκε ερωτικά με μια αλλόθρησκη.
- «Μη μαγαρίζεις αφού θα κοινωνήσεις»: Μην παραβιάζεις τη νηστεία, αφού έχεις σκοπό να κοινωνήσεις.
- «Τον ακούμπησα (ή τον έπιασα) και μαγάρισα»: εννοείται τον «ακάθαρτο», τον «μαγαρισμένο» άνθρωπο. Επίσης: «Ήρθε από δω και μας μαγάρισε».
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι το «κακό χέρι» προκαλεί «μαγάρισμα» στο σπίτι. «Κακό χέρι» θεωρείται, συνήθως, ο κλέφτης και ειδικά αυτός του γνωστού οικογενειακού περιβάλλοντος, που με την πράξη του προκαλεί ένα είδος βεβήλωσης στο σπίτι. Και όχι μόνο αυτό. Μετά την κλοπή, θεωρείται βέβαιο ότι θα προκληθεί κι άλλη ζημιά στην οικογένεια/στο σπίτι, σαν απόρροια της κακής του πράξης. Έτσι, π.χ., θεωρούν ότι η καταστροφή (σπάσιμο) ενός ακριβού σκεύους της κουζίνας, η απώλεια ενός ζώου, ένα ατύχημα σε κάποιο μέλος της οικογένειας, οφείλεται στη «μαγαρισιά» της κλοπής. Κάθε παρόμοια σύμπτωση, αποδίδεται στο «βρώμικο χέρι». Αν η ζημιά που θα προκληθεί εξ αιτίας της «μαγαρισιάς» είναι ευτελούς αξίας, τότε καθησυχάζουν, λέγοντας: «Ευτυχώς που έστερξε εκεί» (στέργω=δέχομαι, συγκατατίθεμαι, συμφωνώ) - «ευτυχώς που η τύχη δέχτηκε να συμβεί μόνο αυτό».
-------------------------------------------------------
- «Μαγάρισε η γάτα το φαΐ»: έφαγε από το πιάτο ή από την κατσαρόλα (και είναι ακατάλληλο να το φάνε οι άνθρωποι).
«Το ψωμί το μαγάρισε το σκυλί και το πέταξα»: έφαγε το σκυλί από το ψωμί.
- «Δεν πρόσεξες και πάτησες μαγάρα»: πάτησες κόπρανα.
- «Μαγάρισε την κοπέλα»: ασέλγησε επάνω της ή και την βίασε.
- «Είναι μαγαρισμένος», που μπορεί να σημαίνει είναι αλλόθρησκος, ακάθαρτος, ανήθικος.
- «Μαγάρισε με μια άπιστη»: Συναντήθηκε ερωτικά με μια αλλόθρησκη.
- «Μη μαγαρίζεις αφού θα κοινωνήσεις»: Μην παραβιάζεις τη νηστεία, αφού έχεις σκοπό να κοινωνήσεις.
- «Τον ακούμπησα (ή τον έπιασα) και μαγάρισα»: εννοείται τον «ακάθαρτο», τον «μαγαρισμένο» άνθρωπο. Επίσης: «Ήρθε από δω και μας μαγάρισε».
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι το «κακό χέρι» προκαλεί «μαγάρισμα» στο σπίτι. «Κακό χέρι» θεωρείται, συνήθως, ο κλέφτης και ειδικά αυτός του γνωστού οικογενειακού περιβάλλοντος, που με την πράξη του προκαλεί ένα είδος βεβήλωσης στο σπίτι. Και όχι μόνο αυτό. Μετά την κλοπή, θεωρείται βέβαιο ότι θα προκληθεί κι άλλη ζημιά στην οικογένεια/στο σπίτι, σαν απόρροια της κακής του πράξης. Έτσι, π.χ., θεωρούν ότι η καταστροφή (σπάσιμο) ενός ακριβού σκεύους της κουζίνας, η απώλεια ενός ζώου, ένα ατύχημα σε κάποιο μέλος της οικογένειας, οφείλεται στη «μαγαρισιά» της κλοπής. Κάθε παρόμοια σύμπτωση, αποδίδεται στο «βρώμικο χέρι». Αν η ζημιά που θα προκληθεί εξ αιτίας της «μαγαρισιάς» είναι ευτελούς αξίας, τότε καθησυχάζουν, λέγοντας: «Ευτυχώς που έστερξε εκεί» (στέργω=δέχομαι, συγκατατίθεμαι, συμφωνώ) - «ευτυχώς που η τύχη δέχτηκε να συμβεί μόνο αυτό».
-------------------------------------------------------
Πηγές:
- Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
- Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ.
- https://www.kosmos-zine.gr/index.php/thematikes-enotites/anthropologia-ethnologia/442-thesmoforia-i-mystiriaki-giorti-ton-gynaikon, απ' όπου και η εικόνα-παράσταση από αγγείο, πιθανότατα προσφορά νεογέννητου χοίρου από την ιέρεια στη θεά Δήμητρα.
Νίκος
Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 13.11.2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου