Κακά πνεύματα και ξωτικά στο κοπάδι (λαογραφική καταγραφή)

     Αρκετοί βοσκοί κοπαδιών πιστεύουν ότι τα «πονηρά και κακά πνεύματα», όπως νεράιδες ή άλλες υπερφυσικές και όχι αγαθές δυνάμεις, επηρεάζουν τα ζωντανά τους. Τις  δυνάμεις αυτές, συνήθως αποκαλούν ως «τ’ απόξω», π.χ. «τα βάρεσε τ’ απόξω». Κι αυτό ισχύει περισσότερο για τα πρόβατα, γιατί για τα γίδια δεν συντρέχει ιδιαίτερος λόγος, αφού «έχουν το διάολο μέσα τους»(!) – είναι ζωηρά ζώα-ανήσυχα και λιγότερο υπάκουα στις προσταγές του τσοπάνη.

     Αποτέλεσμα της «εισβολής» αυτών των υπερφυσικών δυνάμεων στο κοπάδι, μπορεί να είναι η αλλαγή στη συμπεριφορά του. Π.χ., να μην υπακούουν τα ζώα στις εντολές του βοσκού και να σκορπίζουν, ακόμα και να τους κόβεται το γάλα και γενικά ν’ αρρωσταίνουν. Έχει εκφραστεί και η εκτίμηση ότι μαστίτιδες που προσβάλουν τα θηλυκά ζώα μετά τη γέννα και το γάλα τους δεν είναι αρκετό ή ακατάλληλο για τα μικρά τους, οφείλεται σε κάποια επίδραση τέτοιων δυνάμεων. Τότε τα θυμιάζουν με λιβάνι και αποξηραμένα λουλούδια από τον Επιτάφιο που πάντα φυλάνε στο εικονοστάσι του σπιτιού, κάνουν προσευχές δίπλα τους ή από πάνω τους, κι ακόμα καλούν τον παπά και κάνουν αγιασμό, για να γίνουν καλά. Μια άλλη άποψη που επικρατεί, είναι ότι οι υπερφυσικές δυνάμεις αυτές δεν βρίσκουν αδύναμα σημεία να «πειράξουν» τον βοσκό και στρέφονται προς το κοπάδι του.
     Τα κακά αυτά πνεύματα, οι άνθρωποι δεν τα βλέπουν. Τα ζώα, όμως, μπορεί να τα βλέπουν και ο έμπειρος βοσκός αυτό το καταλαβαίνει από τη συμπεριφορά τους. Αν άλλος λόγος δεν συντρέχει, π.χ. να τα φοβίζει κάποιο άγριο ζώο, τα πρόβατα σταματούν τη βοσκή και εκδηλώνονται με δυνατές εκπνοές («φριμάζουν»), ενώ ταυτόχρονα χτυπούν δυνατά ένα από τα μπροστινά τους πόδια στο έδαφος και λίγα δευτερόλεπτα αργότερα μπορεί και να αρχίζουν να τρέχουν, να απομακρυνθούν και να σκορπίσουν. Άλλη μια ένδειξη είναι όταν τα σκυλιά-φύλακες των κοπαδιών γαυγίζουν επίμονα και αδικαιολόγητα, ειδικά τις νύχτες. Πολλοί διηγούνται τέτοιες εμπειρίες τους και φαινόμενα, ειδικά τις νύχτες του καλοκαιριού.
     Πιστεύεται ότι όλα αυτά τα κακά πνεύματα εμφανίζονται περισσότερο στα βουνά, μακριά από τον κόσμο και σε τόπους που «κρατούν». (Για τόπους που δείτε/διαβάστε «πατώντας» ΕΔΩ). Για τον λόγο αυτό, στις αρχές του καλοκαιριού που ανεβαίνουν στα ψηλά από τους κάμπους, πριν ξεκινήσουν ορισμένοι καλούν τον παπά και κάνουν αγιασμό στο κοπάδι. Το ξεκίνημα γίνεται με ντουφεκιές, για να «τρομάξουν» τα ξωτικά και να μην πλησιάσουν. Ένα ακόμα συνηθισμένο τελετουργικό, είναι ν' «αγιάζουν» και οι ίδιοι τα ζώα τους με το νερό που έχουν πλύνει τα ψαλίδια μετά το κούρεμα στις αρχές του καλοκαιριού. Απαραίτητο και το φυλαχτό που έχει πάντα επάνω του ή στο τσοκάνι (κουδούνι προβάτων) κάποιας προβατίνας ο τσοπάνης, ειδικά όσο είναι στο βουνό. Εξ άλλου, οι φωτιές που ανάβουν τις νύχτες στα βουνά, έχουν κι αυτές το λόγο τους: Στη φωτιά δεν πλησιάζει ξωτικό.

     Ένας ακόμη λόγος που επηρεάζει τα ζώα, και ειδικά τα πρόβατα, είναι το «μάτι». Δεν είναι τυχαίο που οι κτηνοτρόφοι αποφεύγουν ν' απαντήσουν στην ερώτηση «πόσα ζωντανά έχεις;», ή και αν απαντήσουν δεν λένε τον πραγματικό αριθμό, ειδικά αν το κοπάδι τους είναι μεγάλο. Και εδώ, στην υπόνοια ότι έχουν «ματιαστεί», η αντιμετώπιση είναι ίδια: Προληπτικός ή θεραπευτικός αγιασμός από τον παπά, «αγιασμός» με νερό που έχουν πλύνει τα ψαλίδια μετά το κούρεμα και το φυλάνε σε μπουκάλι όλο το χρόνο, θυμιάτισμα, το σταύρωμα με το χέρι και διάφορες προσευχές, επικαλούμενοι τη βοήθεια αγίων που προστατεύουν τα ζώα, με πίστη και σεβασμό στο Θείο, αλλά και αγάπη στο κοπάδι πάντα.

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 18.5.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html