Κόλλησε το μάτι του του παππού Αντώνη στο
παλιό ποδήλατο, που φαινόταν να ήταν παρατημένο σε μια άκρη της πλατείας. Το
είχε δει και προηγούμενες μέρες εκεί, αλλά σήμερα, μια μέρα μετά τα εβδομηκοστά
γενέθλιά του, το βλέμμα του είχε μείνει επάνω του, σαν κάθισε στο παγκάκι να
προσέχει την εγγονούλα του που έκανε κούνια με δυο συνομήλικες φιλενάδες της.
Πόσα, στ’ αλήθεια, βιώματα του έφερνε ανακατεμένα στη μνήμη εκείνο το παλιό
ποδήλατο! Άφησε το μυαλό του να ταξιδέψει ελεύθερο στα δικά του παιδικά χρόνια,
σε μνήμες που ξεκίναγαν από την ηλικία που είναι σήμερα η εγγονούλα του, η
Σοφία, κάπου στα έξι-εφτά, δηλαδή, μέχρι τα δεκαέξι του, που έμαθε να ισορροπεί
επάνω σε αυτό του φίλου του και συμμαθητή του στο γυμνάσιο, του Ανδρέα.
Καλοκαίρι του 1961 και σ’ ένα από τα ελάχιστα και ολιγοήμερα ταξίδια του με την μητέρα του από το χωριό στην πόλη για ιατρικούς λόγους, καταευχαριστήθηκε το ποδήλατο του εξαδέλφου του του Χαράλαμπου στην αυλή του σπιτιού. Και πριν ακόμα τελειώσουν τα ιατρικά και γυρίσουν στο χωριό, προσευχόταν κρυφά μέσα του μέσα του να… αρρωστήσει ξανά, και να χρειαστεί ένα νέο ταξίδι στην πόλη, για να χαρεί και πάλι το ποδήλατο με τις «βοηθητικές», αφού άλλος τρόπος να «κάνει βόλτα» ήταν πολύ μακρύτερα από τους πέρα ορίζοντες.
Τα μοναδικά ποδήλατα, μεγάλα και χωρίς βοηθητικές που μπορούσε να δει στο χωριό του τότε, ήταν του Αλέκου, ένα κατά πολύ μεγαλύτερό του παιδί, και του ταχυδρόμου, που περνούσε τρεις φορές την εβδομάδα. Πέρα από τις οικονομικές δυσχέρειες των γονιών του, πολύ αργότερα κατάλαβε την επίμονη άρνησή τους να του πάρουν ποδήλατο: Η κακή κατάσταση των δρόμων, που κι αυτοί ήταν κακοτράχαλα μονοπάτια μ’ ανηφοριές και κατηφοριές οι περισσότεροι, τους έκανε πολύ επικίνδυνους ακόμα και για έναν πολύ επιδέξιο αναβάτη.
Μα απ’ όλες τις «ποδηλατικές» αναμνήσεις εκείνων των χρόνων, τη ζωή του είχαν σημαδέψει οι «ορθοπεταλιές», που με πολλή επιμονή ο ίδιος και με πολλή υπομονή τον είχε διδάξει ο φίλος του και συμμαθητής του ο Ανδρέας: Ήταν περίοδος γραπτών εξετάσεων στο τέλος της σχολικής χρονιάς, στην πέμπτη γυμνασίου. Είχε πέσει με τα μούτρα στο διάβασμα. Την επόμενη μέρα έγραφε τριγωνομετρία, στην οποία ήταν και αδύναμος. Το γνωστό κουδούνισμα του ποδηλάτου του Ανδρέα, που περνούσε έξω από το νοικιασμένο για το σχολείο κατάλυμα, ήταν σαν να τον χτύπησε ηλεκτρικό ρεύμα! Λίγο καιρό πριν είχε μάθει να ισορροπεί στις δυο ρόδες κι αυτό το μεθύσι τον έκανε να θέλει να μην τελειώσει ποτέ η ολιγόλεπτη βόλτα, όταν του το έδινε ο φίλος του. Παράτησε το διάβασμα και μ’ ένα σάλτο βρέθηκε στο δρόμο. Το βλέμμα του Ανδρέα ήταν και κάλεσμα, που το επιβεβαίωναν το χαμόγελό του και τα λόγια του:
- Έλα! Παρ’ το να κάνεις μια βόλτα!...
- Άσε με, ρε φίλε, να διαβάσω λίγο!... Αύριο γράφω τριγωνομετρία, που μου είναι και βαρίδι!, και το βλέμμα του είχε καρφωθεί στο ποδήλατο.
Ηδονή οι πρώτες πεταλιές και ο καλοκαιρινός αέρας που τον χάιδεψε στο πρόσωπο, μα πιο πέρα στη μικρή ανηφόρα κώλωσε. Ο Ανδρέας τον ακολούθησε και τον έφτασε με τα πόδια. Εκεί έγινε και το πρώτο μάθημα για ορθοπεταλιές! Η συμβουλές του φίλου του και η προσπάθεια του ίδιου έφεραν καλό αποτέλεσμα! Μα από την αντίθετη πλευρά του δρόμου, έρχονταν δυο καθηγητές τους, ο μαθηματικός και ο φιλόλογος, που κάθε απόγευμα συνήθιζαν να κάνουν μαζί τον περίπατό τους εκεί.
Κάγκελο ο Αντώνης με τον Ανδρέα! Τραβήχτηκαν με το ποδήλατο στην άκρη του δρόμου, και, σχεδόν σε στάση προσοχής, περίμεναν να περάσουν από μπροστά τους οι καθηγητές τους και να συνεχίσουν το δρόμο τους. Είχαν δεδομένη και την αυστηρή παρατήρησή τους, γιατί αφιέρωναν χρόνο στο παιχνίδι και αμελούσαν το διάβασμά τους. Μα σαν έφτασαν στο ύψος τους, ένα χαμόγελο προηγήθηκε από τον μαθηματικό, ο οποίος φαίνεται να είχε παρατηρήσει τις προσπάθειες του Αντώνη για ορθοπεταλιές. Ο φιλόλογος ήταν ανέκφραστος και το βλέμμα του μάλλον αυστηρό προς τους μαθητές του.
- Η ζωή απαιτεί και ορθοπεταλιές και καλό θα είναι να τις μάθετε κι αυτές, είπε με αλληγορική σημασία ο μαθηματικός, κοιτάζοντας πότε τον έναν και πότε τον άλλον, με χαμόγελο πάντα.
Μετά την ανάγνωση των θεμάτων στο μάθημα της τριγωνομετρίας ο μαθηματικός, έκανε βόλτες μέσα στην τάξη, επιτηρώντας τους μαθητές του. Περνώντας δίπλα από τον Αντώνη, τον είδε σκεπτικό πάνω από γραπτό του.
- Μάλλον δεν τις έμαθες καλά τις ορθοπεταλιές, του είπε μεταφορικά, πολύ χαμηλόφωνα, αλλά και με πολλή δόση ειρωνείας και συνέχισε την επιτήρησή του. Ευτυχώς, ο συμμαθητής του που καθόταν μπροστά του, του έδειξε στιγμιαία την κόλα του, όταν ο καθηγητής είχε γυρίσει πλάτη. Βλέποντας την αρχή της λύσης, «πήρε μπροστά» και έλυσε την άσκηση!
«Αχ! Η Γιώτα με την Ανδριάνα!», σκέφθηκε με νοσταλγία και θυμήθηκε καλύτερα τα πρώτα του καρδιοχτύπια. Πού θάρρος να τους πει μια κουβέντα ή να τους αφήσει ένα υπονοούμενο, το ίδιο ντροπαλές κι εκείνες. «…Μα και τι συστολή είχαμε εμείς τότε, όλα τα παιδιά της ηλικίας μας;», συνέχισε τις σκέψεις του! Ίσως οι ματιές και των δύο κοριτσιών να μαρτυρούσαν ανάλογα σκιρτήματα μέσα τους για τον «δάσκαλό» τους, αλλά πέρα από τη συστολή οι γονείς ήταν σε συνεχή επαγρύπνηση, γιατί «η φωτιά με τ’ άχυρα δεν κάνουν μαζί»!
Κάπου ένα μήνα διήρκεσε αυτό το «φροντιστήριο» και με το τέλος του τελείωσε και η επαφή με τα κορίτσια. Έμεινε μια καλή ανάμνηση, όμως, μια αμοιβαία εκτίμηση και θαυμασμός και από τα λεγόμενα μεταξύ των γονιών, ανάλογη ήταν η «σοδειά» και από την πλευρά τους. Πάντα χαιρετιούνται εγκάρδια και σήμερα και ρωτάει με ενδιαφέρον ο ένας για τον άλλον, όταν συναντιούνται στο χωριό ή και οπουδήποτε αλλού.
Αν το πρώτο «μάθημα» για ορθοπεταλιές με το ποδήλατο του Ανδρέα, ήταν εκείνο το απόγευμα της παραμονής στο διαγώνισμα της τριγωνομετρίας και το δεύτερο στην προσπάθεια να λύσει την άσκηση, οι επόμενες «ορθοπεταλιές» στη ζωή, ήταν πολύ πιο δύσκολες. Από ποια να άρχιζε και με ποια να τελείωνε. Από τις εξετάσεις για το πανεπιστήμιο; Από την προσαρμογή στη ζωή μετά τα φοιτητικά χρόνια και το διορισμό του στην τράπεζα; Από τις, ευτυχώς, όχι πολύ σοβαρές αρρώστιες που ήρθαν στον ίδιο, τη γυναίκα του και τα παιδιά τους; Από τα οικονομικά εμπόδια; Από τις πολλές και κάποιες φορές μεγάλες δυσκολίες που έπρεπε να αντιμετωπίσει στη δουλειά του; Μα πάντα στο μυαλό του τα λόγια του μαθηματικού του τον εμψύχωναν και του έδιναν δύναμη:
«Η ζωή απαιτεί και ορθοπεταλιές»! Και στις «ορθοπεταλιές» δεν «κώλωνε» ο Αντώνης, αφού από τα πρώτα σχολικά χρόνια οι δυσκολίες φάνταζαν αξεπέραστες να μάθει «λίγα γράμματα», σύμφωνα και με τις προτροπές και τους τιτάνιους αγώνες των γονιών του, τον είχαν σφυρηλατήσει για τα καλά.
Λίγο πριν τα σαράντα του, άκουσε το τραγούδι «το ποδήλατο», σε στίχους του Άρη Δαβαράκη, που τότε πρωτοκυκλοφόρησε. Οι στίχοι του, πραγματικά τον συγκλόνισαν! «Αυτό το τραγούδι γράφηκε για μένα, ειδικά οι τελευταίοι στίχοι», σκεφτόταν, κάθε φορά που φιλοσοφούσε πάνω στα λόγια του, τα επαναλάμβανε και τα σιγοτραγουδούσε και ο ίδιος:
«Πιάνω το τιμόνι κι ο σφυγμός μου δυναμώνει…
Καλοκαίρι του 1961 και σ’ ένα από τα ελάχιστα και ολιγοήμερα ταξίδια του με την μητέρα του από το χωριό στην πόλη για ιατρικούς λόγους, καταευχαριστήθηκε το ποδήλατο του εξαδέλφου του του Χαράλαμπου στην αυλή του σπιτιού. Και πριν ακόμα τελειώσουν τα ιατρικά και γυρίσουν στο χωριό, προσευχόταν κρυφά μέσα του μέσα του να… αρρωστήσει ξανά, και να χρειαστεί ένα νέο ταξίδι στην πόλη, για να χαρεί και πάλι το ποδήλατο με τις «βοηθητικές», αφού άλλος τρόπος να «κάνει βόλτα» ήταν πολύ μακρύτερα από τους πέρα ορίζοντες.
Τα μοναδικά ποδήλατα, μεγάλα και χωρίς βοηθητικές που μπορούσε να δει στο χωριό του τότε, ήταν του Αλέκου, ένα κατά πολύ μεγαλύτερό του παιδί, και του ταχυδρόμου, που περνούσε τρεις φορές την εβδομάδα. Πέρα από τις οικονομικές δυσχέρειες των γονιών του, πολύ αργότερα κατάλαβε την επίμονη άρνησή τους να του πάρουν ποδήλατο: Η κακή κατάσταση των δρόμων, που κι αυτοί ήταν κακοτράχαλα μονοπάτια μ’ ανηφοριές και κατηφοριές οι περισσότεροι, τους έκανε πολύ επικίνδυνους ακόμα και για έναν πολύ επιδέξιο αναβάτη.
Μα απ’ όλες τις «ποδηλατικές» αναμνήσεις εκείνων των χρόνων, τη ζωή του είχαν σημαδέψει οι «ορθοπεταλιές», που με πολλή επιμονή ο ίδιος και με πολλή υπομονή τον είχε διδάξει ο φίλος του και συμμαθητής του ο Ανδρέας: Ήταν περίοδος γραπτών εξετάσεων στο τέλος της σχολικής χρονιάς, στην πέμπτη γυμνασίου. Είχε πέσει με τα μούτρα στο διάβασμα. Την επόμενη μέρα έγραφε τριγωνομετρία, στην οποία ήταν και αδύναμος. Το γνωστό κουδούνισμα του ποδηλάτου του Ανδρέα, που περνούσε έξω από το νοικιασμένο για το σχολείο κατάλυμα, ήταν σαν να τον χτύπησε ηλεκτρικό ρεύμα! Λίγο καιρό πριν είχε μάθει να ισορροπεί στις δυο ρόδες κι αυτό το μεθύσι τον έκανε να θέλει να μην τελειώσει ποτέ η ολιγόλεπτη βόλτα, όταν του το έδινε ο φίλος του. Παράτησε το διάβασμα και μ’ ένα σάλτο βρέθηκε στο δρόμο. Το βλέμμα του Ανδρέα ήταν και κάλεσμα, που το επιβεβαίωναν το χαμόγελό του και τα λόγια του:
- Έλα! Παρ’ το να κάνεις μια βόλτα!...
- Άσε με, ρε φίλε, να διαβάσω λίγο!... Αύριο γράφω τριγωνομετρία, που μου είναι και βαρίδι!, και το βλέμμα του είχε καρφωθεί στο ποδήλατο.
Ηδονή οι πρώτες πεταλιές και ο καλοκαιρινός αέρας που τον χάιδεψε στο πρόσωπο, μα πιο πέρα στη μικρή ανηφόρα κώλωσε. Ο Ανδρέας τον ακολούθησε και τον έφτασε με τα πόδια. Εκεί έγινε και το πρώτο μάθημα για ορθοπεταλιές! Η συμβουλές του φίλου του και η προσπάθεια του ίδιου έφεραν καλό αποτέλεσμα! Μα από την αντίθετη πλευρά του δρόμου, έρχονταν δυο καθηγητές τους, ο μαθηματικός και ο φιλόλογος, που κάθε απόγευμα συνήθιζαν να κάνουν μαζί τον περίπατό τους εκεί.
Κάγκελο ο Αντώνης με τον Ανδρέα! Τραβήχτηκαν με το ποδήλατο στην άκρη του δρόμου, και, σχεδόν σε στάση προσοχής, περίμεναν να περάσουν από μπροστά τους οι καθηγητές τους και να συνεχίσουν το δρόμο τους. Είχαν δεδομένη και την αυστηρή παρατήρησή τους, γιατί αφιέρωναν χρόνο στο παιχνίδι και αμελούσαν το διάβασμά τους. Μα σαν έφτασαν στο ύψος τους, ένα χαμόγελο προηγήθηκε από τον μαθηματικό, ο οποίος φαίνεται να είχε παρατηρήσει τις προσπάθειες του Αντώνη για ορθοπεταλιές. Ο φιλόλογος ήταν ανέκφραστος και το βλέμμα του μάλλον αυστηρό προς τους μαθητές του.
- Η ζωή απαιτεί και ορθοπεταλιές και καλό θα είναι να τις μάθετε κι αυτές, είπε με αλληγορική σημασία ο μαθηματικός, κοιτάζοντας πότε τον έναν και πότε τον άλλον, με χαμόγελο πάντα.
Μετά την ανάγνωση των θεμάτων στο μάθημα της τριγωνομετρίας ο μαθηματικός, έκανε βόλτες μέσα στην τάξη, επιτηρώντας τους μαθητές του. Περνώντας δίπλα από τον Αντώνη, τον είδε σκεπτικό πάνω από γραπτό του.
- Μάλλον δεν τις έμαθες καλά τις ορθοπεταλιές, του είπε μεταφορικά, πολύ χαμηλόφωνα, αλλά και με πολλή δόση ειρωνείας και συνέχισε την επιτήρησή του. Ευτυχώς, ο συμμαθητής του που καθόταν μπροστά του, του έδειξε στιγμιαία την κόλα του, όταν ο καθηγητής είχε γυρίσει πλάτη. Βλέποντας την αρχή της λύσης, «πήρε μπροστά» και έλυσε την άσκηση!
«Αχ! Η Γιώτα με την Ανδριάνα!», σκέφθηκε με νοσταλγία και θυμήθηκε καλύτερα τα πρώτα του καρδιοχτύπια. Πού θάρρος να τους πει μια κουβέντα ή να τους αφήσει ένα υπονοούμενο, το ίδιο ντροπαλές κι εκείνες. «…Μα και τι συστολή είχαμε εμείς τότε, όλα τα παιδιά της ηλικίας μας;», συνέχισε τις σκέψεις του! Ίσως οι ματιές και των δύο κοριτσιών να μαρτυρούσαν ανάλογα σκιρτήματα μέσα τους για τον «δάσκαλό» τους, αλλά πέρα από τη συστολή οι γονείς ήταν σε συνεχή επαγρύπνηση, γιατί «η φωτιά με τ’ άχυρα δεν κάνουν μαζί»!
Κάπου ένα μήνα διήρκεσε αυτό το «φροντιστήριο» και με το τέλος του τελείωσε και η επαφή με τα κορίτσια. Έμεινε μια καλή ανάμνηση, όμως, μια αμοιβαία εκτίμηση και θαυμασμός και από τα λεγόμενα μεταξύ των γονιών, ανάλογη ήταν η «σοδειά» και από την πλευρά τους. Πάντα χαιρετιούνται εγκάρδια και σήμερα και ρωτάει με ενδιαφέρον ο ένας για τον άλλον, όταν συναντιούνται στο χωριό ή και οπουδήποτε αλλού.
Αν το πρώτο «μάθημα» για ορθοπεταλιές με το ποδήλατο του Ανδρέα, ήταν εκείνο το απόγευμα της παραμονής στο διαγώνισμα της τριγωνομετρίας και το δεύτερο στην προσπάθεια να λύσει την άσκηση, οι επόμενες «ορθοπεταλιές» στη ζωή, ήταν πολύ πιο δύσκολες. Από ποια να άρχιζε και με ποια να τελείωνε. Από τις εξετάσεις για το πανεπιστήμιο; Από την προσαρμογή στη ζωή μετά τα φοιτητικά χρόνια και το διορισμό του στην τράπεζα; Από τις, ευτυχώς, όχι πολύ σοβαρές αρρώστιες που ήρθαν στον ίδιο, τη γυναίκα του και τα παιδιά τους; Από τα οικονομικά εμπόδια; Από τις πολλές και κάποιες φορές μεγάλες δυσκολίες που έπρεπε να αντιμετωπίσει στη δουλειά του; Μα πάντα στο μυαλό του τα λόγια του μαθηματικού του τον εμψύχωναν και του έδιναν δύναμη:
«Η ζωή απαιτεί και ορθοπεταλιές»! Και στις «ορθοπεταλιές» δεν «κώλωνε» ο Αντώνης, αφού από τα πρώτα σχολικά χρόνια οι δυσκολίες φάνταζαν αξεπέραστες να μάθει «λίγα γράμματα», σύμφωνα και με τις προτροπές και τους τιτάνιους αγώνες των γονιών του, τον είχαν σφυρηλατήσει για τα καλά.
Λίγο πριν τα σαράντα του, άκουσε το τραγούδι «το ποδήλατο», σε στίχους του Άρη Δαβαράκη, που τότε πρωτοκυκλοφόρησε. Οι στίχοι του, πραγματικά τον συγκλόνισαν! «Αυτό το τραγούδι γράφηκε για μένα, ειδικά οι τελευταίοι στίχοι», σκεφτόταν, κάθε φορά που φιλοσοφούσε πάνω στα λόγια του, τα επαναλάμβανε και τα σιγοτραγουδούσε και ο ίδιος:
Ήμουν μικρό παιδάκι με καθαρή καρδιά…
Είχα τ' όνειρο μου, το ποδήλατο μου
κι όλα έμοιαζαν σωστά…
Έγινα δεκάξι κι όλα ήταν εντάξει,
είχα μια ζωή μπροστά…
Και τώρα στον αγώνα, ξανά απ' την αρχή.
Φόρτσα στο πεντάλι…
πάμε για ορθοπεταλιές…
Τα ποδήλατά μας, όπως τα όνειρά μας,
ξέρουν από ανηφοριές».
Είχα τ' όνειρο μου, το ποδήλατο μου
κι όλα έμοιαζαν σωστά…
Έγινα δεκάξι κι όλα ήταν εντάξει,
είχα μια ζωή μπροστά…
Και τώρα στον αγώνα, ξανά απ' την αρχή.
Φόρτσα στο πεντάλι…
πάμε για ορθοπεταλιές…
Τα ποδήλατά μας, όπως τα όνειρά μας,
ξέρουν από ανηφοριές».
Πόσες, στ’ αλήθεια «ορθοπεταλιές» είχε κάνει στη ζωή του ο παππούς ο Αντώνης! Και τώρα που έβλεπε να γέρνει ο ήλιος του για τη δική του δύση, αναλογιζόταν, δεν μπορούσε να καταλάβει πώς πέρασε τόσο γρήγορα η ζωή. Έμοιαζε να πέρασε όπως εκείνο το απόγευμα της παραμονής του διαγωνίσματος της τριγωνομετρίας, που ενώ ξεκίνησε να κάνει μια βόλτα «δέκα λεπτών» με το ποδήλατο του αείμνηστου φίλου του Ανδρέα, πέρασαν κάτι ώρες, χωρίς κι αυτές να τις καταλάβει. Μα μια δεύτερη σκέψη του, τον έκανε να δει την πραγματικότητα: «Έκανα ποδήλατο και στο ίσωμα και στην κατηφόρα, έκανα και πολλές ορθοπεταλιές στη ζωή. Βγήκα παλληκάρι, όμως. Έκανα οικογένεια, δημιούργησα, αφήνω συνεχιστές που τους δίδαξα κι αυτούς ορθοπεταλιές.... Αχ, ρ' Ανδρέα! Με έμαθες εμένα τις ορθοπεταλιές, αλλά εσύ δεν πρόλαβες να τις κάνεις ο ίδιος…».
Ένας βαρύς αναστεναγμός βγήκε από μέσα του για τον φίλο του και συμμαθητή του, κι αμέσως γύρισε να κοιτάξει την εγγονούλα του. Φοβήθηκε μήπως τον απορρόφησαν οι σκέψεις και έχασε τον έλεγχο του παιδιού, που πριν λίγα λεπτά με την επίβλεψή του είχαν κατέβει με τ’ άλλα δυο κορίτσια από τις κούνιες και ανέβηκαν στα ποδήλατα γυμναστικής της παιδικής χαράς. Του ξαναήρθαν τότε στο νου τα λόγια του μαθηματικού του:
«Η ζωή απαιτεί και ορθοπεταλιές και καλό θα είναι να τις μάθετε κι αυτές». «…Και καλά θα κάνετε ν’ αρχίσετε από τώρα, παιδιά…». Κι όλοι εμείς, γονείς και παππούδες, δίπλα σας», πρόσθεσε στις σκέψεις του.
Νίκος
Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 11.5.2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου