Φέρνει πιο κοντά τους ανθρώπους μεταξύ τους το κινητό τηλέφωνο ή τους απομακρύνει;

                                                                      

     Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η κινητή τηλεφωνία δεν είναι μια επανάσταση, δεν έχει εισβάλει πολύ δυναμικά, δεν έχει κατακτήσει και δεν ρυθμίζει τη ζωή μας, ίσως όσο κανένα άλλο επίτευγμα της τεχνολογίας-κανένα άλλο προϊόν τα τελευταία χρόνια. Και όχι μόνο ελέγχει τη ζωή μας, αλλά με τη σύνδεση της τηλεφωνικής συσκευής στο διαδίκτυο, και η ζωή μας ελέγχεται μέσω αυτής. Από την «συνδιάλεξη» που έπρεπε να δοθεί από τον ένα τόπο στον άλλον, για να μιλήσουμε την επόμενη μέρα(!) και με χίλιες δυο δυσκολίες με αγαπημένα μας πρόσωπα που βρίσκονταν μακριά μας, με το πάτημα ενός πλήκτρου σήμερα στο «υπέρ-πολυεργαλείο» κινητό τηλέφωνο, μπορούμε όχι μόνο να μιλήσουμε οποιαδήποτε στιγμή με κάποιον στην άλλη άκρη του πλανήτη, αλλά και ταυτόχρονα να τον βλέπουμε. Τόσο απλά!  
     Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πριν λίγα χρόνια ότι η ζωή μας θα γίνει διαδικτυακή, τηλεφωνική και τηλεοπτική;  Ότι θα κρατάει στα χέρια του σήμερα ένα «τόσο δα πραγματάκι», εφοδιασμένο με τηλεφωνική συσκευή, φωτογραφική μηχανή, μαγνητόφωνο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, βιντεοκάμερα, φακό, πυξίδα, πλοηγό, τοπικό και παγκόσμιο χάρτη, ρολόι, ξυπνητήρι-υπενθυμίσεις, τηλεφωνικό κατάλογο, σημειωματάριο, βιβλίο, εγκυκλοπαίδεια-ες, βιβλιοθήκες, εφημερίδα-περιοδικό, επιστημονικά θέματα, αριθμομηχανή, όργανο εμπορικής-τραπεζικής συναλλαγής, μικρό υπολογιστή και χίλες δυο ακόμα εφαρμογές που μπορεί να φανταστεί ανθρώπου νους, μέχρι και να θέσεις σε λειτουργία τον κλιματισμό του σπιτιού σου από μεγάλη απόσταση;
     Είναι γεγονός ότι στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων μέσω της συσκευής του κινητού τηλεφώνου (κινητή τηλεφωνία+διαδίκτυο) έχουν ανοιχθεί και έχουν διευρυνθεί αφάνταστα οι ορίζοντες. Κι ενώ θα περίμενε κανείς αυτή η επικοινωνία/επαφή θα ωθούσε τον άνθρωπο να ενισχύσει την ροπή του προς τον πολιτισμό, δεν είναι βέβαιο ότι μπορούμε να πούμε ότι αυτό επιτυγχάνεται. Π.χ., συχνά τέτοιες επικοινωνίες γίνονται δημόσια ή εύκολα δημοσιοποιούνται, άλλες φορές δημοσιοποιούνται παράνομα προσωπικές στιγμές και εν αγνοία του ατόμου που εκτίθεται, η βία στις διάφορες εκφάνσεις της κάνει πιο συχνά και ηχηρά την «παρουσία» της, αλλά και οι διαδικτυακές ληστείες και απάτες είναι κι αυτές ένα νέο «εφεύρημα».
     Αν και η πολυδιάστατη χρησιμότητά του δεν μπορεί με τίποτα να αμφισβητηθεί, ως προϊόν και ως αντικείμενο υπόκειται στους νόμους της χρήσης και της κατάχρησης και σίγουρα η κατάχρηση «σηκώνει μεγάλη κουβέντα». Πέρα από τις όποιες επιστημονικές διαστάσεις και τους κινδύνους που ακούμε συχνά από ειδικούς, π.χ. επιβλαβές στην υγεία, κίνδυνοι της χρήσης του εν ώρα οδήγησης κλπ, οι «καθημερινές» και μακροχρόνιες ή βραχυχρόνιες αρνητικές επιδράσεις δεν μπορεί και δεν πρέπει να αγνοηθούν. Με καλπασμούς, λοιπόν, η πρόοδος, πολλές όμως και οι συνέπειες, που κάποιοι μπορεί να τις θεωρούν υπερβολικές κι επικίνδυνες και κάποιοι όχι:
✔     Οι ατέλειωτες ώρες ενασχόλησης-αφοσίωσης και η σπατάλη χρόνου των χρηστών, και μάλιστα των εφήβων με τη συσκευή του κινητού τους τηλεφώνου και χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος, τους καθιστούν ημιενεργούς ή ανενεργούς στη ζωή, αφού δεν ασχολούνται με τις δραστηριότητές της. Η απομόνωση αυτή δεν τους προσφέρει ούτε παραστάσεις από τη φύση και περιορίζει την εναλλαγή των εικόνων γύρω τους. Η αντίληψη-ενημέρωση από το κοντινό τους περιβάλλον είναι κι αυτή περιορισμένη και η κοινωνικοποίηση που αποκτούν είναι διαφορετική από την παραδοσιακή.
✔     Η απομάκρυνση και η απομόνωση ανθρώπου από άνθρωπο, είναι κι αυτή μια πραγματικότητα. Και σε τέτοιο σημείο μάλιστα, που ενώ κάποιες φορές κάθονται δίπλα-δίπλα, παραμένουν σιωπηλοί, σκυμμένοι στο κινητό τους και επικοινωνούν μέσω της συσκευής με… γραπτά μηνύματα! Την απομάκρυνση-απομόνωση αυτή ενισχύει και η μουσική μέσω της συσκευής με ακουστικά, τα λεγόμενα «hands-free».
✔     Πρώτη η αριθμομηχανή, ενσωματωμένη κι αυτή στη συσκευή, ήρθε να αδρανοποιήσει την ανθρώπινη σκέψη, δίνοντας έτοιμες και γρήγορες λύσεις σε αριθμητικές πράξεις. Οι έτοιμες και χωρίς πολλές σκέψεις λύσεις που προσφέρει η συσκευή, είναι άπειρες. Ποιος μπορεί να ξεχάσει εδώ και τις αντιδράσεις των καθηγητών μας στο γυμνάσιο, όταν αντιλαμβάνονταν ότι χρησιμοποιούσαμε «απαγορευμένα» βοηθητικά βιβλία μετάφρασης των αρχαίων Ελληνικών και λύσεις των ασκήσεων των μαθηματικών. «Οι έτοιμες λύσεις σας ταΐζουν κουτόχορτο», επαναλάμβανε συχνά ένας μαθηματικός μας!
✔     Έχει αποδειχθεί η συσκευή του κινητού τηλεφώνου ή το τάμπλετ και ως ένα «άριστο παιχνίδι» σιωπηρής… απασχόλησης των παιδιών(!), που πριν «έπαιρναν το κεφάλι» των μεγάλων με τις φωνές, το ομαδικό παιχνίδι τους, τη ζωντάνια τους και όλες τις έντονες δραστηριότητές τους που τα έχει προικίσει η φύση.
✔     Έχει υποκαταστήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό το φυσικό ομαδικό παιχνίδι των παιδιών από τις αυλές και γενικώς από τους ανοιχτούς χώρους, σίγουρα και μέσα στο σπίτι, με το ομαδικό παιχνίδι από τον καναπέ και με συμμετοχή μπορεί και πολλών παικτών από διάφορα σημεία του πλανήτη! Με το διαδικτυακό παιχνίδι αυτού του τύπου, δεν ασχολούνται μόνο άτομα νεαρής ηλικίας, αλλά και πολλοί ενήλικοι.
✔     Ο ενσωματωμένος πλοηγός στη συσκευή κινητού τηλεφώνου, συμβάλλει και αυτός στην απομάκρυνση του ανθρώπου από τον άνθρωπο: Σπάνια θα ρωτήσει κάποιος για τον τόπο ή το σημείο προορισμού του, αφού με αυτόν οδηγείται με ακρίβεια και χωρίς καθυστέρηση εκεί, εκτός αν οι πληροφορίες από τον δορυφόρο τον παραπλανήσουν, γιατί συμβαίνει και αυτό.
✔     Ανέκαθεν ένα ταξίδι, π.χ., ήταν κι ένας τρόπος διαφυγής, χαλάρωσης και απόλαυσης, ένα τρόπος ψυχαγωγίας, ένας τρόπος απόκτησης νέων γνώσεων. Μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι αυτά επιτυγχάνονται σ’ ένα ταξίδι-μια εκδρομή, όταν είμαστε απασχολημένοι συνέχεια με τη συσκευή του κινητού τηλεφώνου; Λίγες είναι οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις από τη φύση για τον ταξιδιώτη-χρήστη. Συνήθως δεν του δημιουργούνται απορίες και δεν κάνει ερωτήσεις, ούτε μπορεί να παρακολουθήσει τις συζητήσεις των άλλων μελών της παρέας του, μένοντας στην πραγματικότητα έξω κι από αυτήν.
✔     Είναι παραπάνω από βέβαιο μ' ένα κινητό στα χέρια, και ειδικά αν είναι μεγάλης αξίας, ορισμένοι νοιώθουν να «μεγαλώνει»/«συμπληρώνεται» η προσωπικότητά τους! Όπως κάθε ακριβό και «φανταχτερό» αντικείμενο, π.χ. ένα αυτοκίνητο ή ένα καλό φόρεμα, έτσι και το κινητό τηλέφωνο είναι δυνητικά μέσο επίδειξης. Δίνει την υποκειμενική αίσθηση της προβολής, της ολοκλήρωσης, της καταξίωσης, του εντυπωσιασμού. Κι αυτό, δυστυχώς, γιατί συνηθίζουμε να «μετράμε» κάποιον όχι από το τί είναι, αλλά από το τί έχει ή και το τί φαίνεται να έχει. Ίσως αυτός να είναι κι ένας ακόμα λόγος, πέρα από την αγοραστική τους αξία, που τα κινητά τηλέφωνα είναι στην κορυφή των προτιμήσεων των κλεπτών.
     Κλείνοντας αυτές τις λίγες προσωπικές σκέψεις, ίσως το μικρό αυτό και «θαυματουργό πολυεργαλείο» να αποδεικνύεται και ως ένα τέλειο μέσο στα χέρια όσων κατευθύνουν και ρυθμίζουν τις τύχες μας: τύχες ατόμων, ομάδων, κοινωνιών, λαών! Και με δεδομένο ότι ο καλπασμός της τεχνολογίας είναι ασυγκράτητος και με την παθητική χρήση να λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις, αρκετές φορές μας έρχονται στο νου φράσεις που έχουμε ακούσει από θυμόσοφους γέροντες, όπως: «ακόμα δεν είδαμε τίποτα» και «…και πού είσ’ ακόμα!...».
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 7.5.2023

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html