Η σύγχρονη τεχνολογία και η αστυφιλία έχουν
στερήσει στις νέες γενιές την εμπειρία και τη γνώση για το φυσικό τρόπο αναπαραγωγής
της κότας. Ίσως, λοιπόν, δεν γνωρίζουν πως όταν το πλέον οικόσιτο αυτό πτηνό μπει σε διαδικασία της διαιώνισης
του είδους, αλλάζει η φωνή της και αντί του γνωστού κακαρίσματος «κο, κο, κο»
ακούγεται το «κλο, κλο, κλο», απ’ όπου, πιθανότατα, πήρε και το όνομά της «κλώσα»,
το οποίο διατηρεί και αρκετό χρόνο μετά την εκκόλαψη των αυγών, αφού και μετά την εκκόλαψη συνεχίζει να «κλώθει».
Έτσι, λοιπόν, όταν οι γιαγιάδες μας και οι μανάδες μας
άκουγαν την κότα να «κλώθει», της έβαζαν τόσα αυγά που να μπορούσε να τα
σκεπάσει με τα φτερά της, συνήθως μονού αριθμού. Με τη θερμοκρασία του σώματός της τα αυγά εκκολάπτονται
και βγαίνουν τα κλωσόπουλα. Θεωρείται ότι σε σπίτι με πρόσφατο πένθος, η κλώσα δεν βγάζει κλωσόπουλα, αλλά και αν τα βγάλει, σύντομα θα ψοφήσουν. Γι' αυτό και δεν της έβαζαν αυγά προς εκκόλαψη.
Όλο αυτό το χρονικό διάστημα της εκκόλαψης, η κλώσα
μένει κλεισμένη/«φυλακισμένη», (π.χ. κάτω από ένα καζάνι)! Την βγάζουν μόνο για
λίγο και σε τακτά χρονικά διαστήματα για φαγητό, νερό και τις σωματικές ανάγκες
της, πάντα υπό επιτήρηση και για περιορισμένο χρόνο, για να μην παγώσουν τα
αυγά. Η κλώσα δεν αφοδεύει ποτέ στα αυγά που εκκολάπτει!
Η τοποθέτηση της κλώσας στο σημείο εκκόλαψης των αυγών, γίνεται, συνήθως, σε άχυρα ή παλιά ζεστά ρούχα, ιδίως μάλλινα. Η νοικοκυρά τη σταυρώνει και λέει χαμηλόφωνα ή «από μέσα της» κάποιες σύντομες ευχές ή προσευχές. Το τελετουργικό καθ' όλη τη διάρκεια της εκκόλαψης απαιτεί κι ένα μέταλλο, συνήθως πέταλο, σε πολύ κοντινή απόσταση, που να μην έρχεται σε επαφή, όμως, με τ' αυγά, για να μη σπάσουν. Αυτό θεωρείται ότι τα προστατεύει όταν μπουμπουνίζει δυνατά.
Όταν βγουν τα πουλάκια (οι νεοσσοί) και
για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα μετά, η κλώσα συνεχίζει να κλώθει. Την
γνωστή της φωνή («κο, κο»), την χρησιμοποιεί μόνο εν όψει κινδύνου και με
χαρακτηριστικό τρόπο. Τότε τα κλωσόπουλα τρέχουν να κρυφτούν και να προφυλαχτούν
κάτω από τα φτερά της!
Την κλώσα την χρησιμοποίησε και ο Χριστός
ως παράδειγμα στοργικής μητέρας, εκφράζοντας το παράπονό Του στους Γραμματείς
και τους Φαρισαίους: «[…]Ιερουσαλήμ,
Ιερουσαλήμ, η αποκετείνουσα τους προφήτας και λιθοβολούσα τους απεσταλμένους προς
αυτήν, ποσάκις ηθέλησα επισυνάξαι τα τέκνα σου, όν τρόπον όρνις τα εαυτής
νοσσία υπό τα πτέρυγάς της και ουκ ηθελήσατε[…]» (Ματθαίου ΚΓ΄, 3).
Αν και η λέξη (ρήμα) «κλώθω» στη σημερινή
εποχή λέγεται ειρωνικά περιφρονητικά ή
υποτιμητικά για κάποιον, στην αρχαιότητα είχε τη σημασία του ρήματος γνέθω.
Παρατονισμένη η λέξη («Κλωθώ»), ήταν μία από τις τρεις μοίρες της Ελληνικής
μυθολογίας. Οι άλλες δύο ήταν η Λάχεση και η Άτροπος.
«Κλώθεις,
κλώθει», λοιπόν, στη σύγχρονη εποχή, λέγεται σε κάποιον/για κάποιον που
κωλυσιεργεί, που καθυστερεί. Λέγεται ακόμα και για ανήμπορο, που δεν έχει
επιστρέψει στις δραστηριότητές του, ενώ, ίσως, θα μπορούσε. Φυσικά, το ρήμα δεν
χρησιμοποιείται σε πρώτο πρόσωπο, γιατί κανείς δεν ειρωνεύεται και δεν μιλάει περιφρονητικά
για τον εαυτό του! Η εμπαικτική αυτή σημασία της λέξης, μας παραπέμπει
μεταφορικά στην κλώσα, που κάποιες φορές δεν βγάζει σωστά τα πουλιά ή καθυστερεί πέραν
του αναμενόμενου χρόνου, που υπολογίζεται σε 21 μέρες. Γνωστό, άλλωστε, και το δημοτικό τραγούδι, «κλώσα τα πουλιά, δεν τα 'βγαλες σωστά».
Επίσης, η έκφραση «είσαι κλώσα» (ή κότα), δηλ. φοβισμένος/η, καθηλωμένος/η, χωρίς πρωτοβουλίες και δράση, λέγεται, πιθανότατα, όχι επειδή η κλώσα είναι φοβισμένη, αλλά καθηλωμένη λόγω των καθηκόντων της. Αλίμονο σ' εκείνον που θα τολμήσει να αποπειραθεί να προξενήσει κακό στα αυγά της ή στα πουλιά της! Τότε γίνεται πολύ επιθετική και επικίνδυνη, στοχεύοντας με το ράμφος της στα μάτια του εχθρού!
Επίσης, η έκφραση «είσαι κλώσα» (ή κότα), δηλ. φοβισμένος/η, καθηλωμένος/η, χωρίς πρωτοβουλίες και δράση, λέγεται, πιθανότατα, όχι επειδή η κλώσα είναι φοβισμένη, αλλά καθηλωμένη λόγω των καθηκόντων της. Αλίμονο σ' εκείνον που θα τολμήσει να αποπειραθεί να προξενήσει κακό στα αυγά της ή στα πουλιά της! Τότε γίνεται πολύ επιθετική και επικίνδυνη, στοχεύοντας με το ράμφος της στα μάτια του εχθρού!
Να σημειωθεί, τέλος, ότι από τη στιγμή που η κότα αρχίζει να κλώθει, μέχρι να μεγαλώσει και να αποχωριστεί τα πουλάκια της και να σταματήσει το κλώσιμο, είναι ακατάλληλη να φαγωθεί. Το ίδιο ισχύει και για την κότα που θα κλώξει, χωρίς να βγάλει πουλάκια, μέχρι που και αυτή θα "ξεκλώξει".
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 11.12.2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου