Προσμονή πρωτοχρονιάς (ποίημα)

                                Κι αν τους ώμους μας βαραίνει
                                ένας παραπάνω χρόνος,
                                η ζωή μας κι αν κονταίνει
                                κι αν ανηφορίζει ο δρόμος,
 
                                με ελπίδες και με δώρα,
                                φώτα και βεγγαλικά
                                θα προσμένουμε την ώρα
                                που ’ρχεται πρωτοχρονιά.
 
                                Οι ελπίδες που μας φέρνουν
                                και μας δίνουν οι γιορτές,
                                παντ' αληθινές να βγαίνουν
                                και γεμάτες με χαρές!
 
                                Κι αν τους ώμους τους βαραίνει
                                κάθε χρόνος πιο πολύ,
                                η ζωή μας ομορφαίνει 
                                με χαρές αν ενωθεί. 

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 25.12.2024
https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Η ιστορία του τέταρτου μάγου

     Σύμφωνα με την Παράδοση, οι μάγοι που ξεκίνησαν από την ανατολή για τη Βηθλεέμ να προσκυνήσουν τον νεογέννητο Βασιλιά, δεν ήταν τρεις, αλλά τέσσερις: Μαζί με τους γνωστούς Μελχιόρ, Γασπάρ και Βαλτάσαρ, ήταν και ο Αρταβάν ή Αρτάβανος, επίσης αστρονόμος. Οδηγούμενοι από το άστρο και βαδίζοντας οι τέσσερις για τη Βηθλεέμ, ο Αρταβάν έμεινε πίσω να βοηθήσει έναν πολύ ανήμπορο, πιθανότατα Εβραίο. Το άστρο, όμω,ς προχωρούσε και αν καθυστερούσαν και οι άλλοι τρεις μαζί του, θα το έχαναν. Αναγκάστηκαν έτσι να προχωρήσουν, αφήνοντας τον Αρταβάν να τους ακολουθήσει μόνος του.
     Όταν ο άρρωστος καλυτέρεψε και ο Αρταβάν μπορούσε να φύγει, αφήνοντάς του ένα μέρος από το δώρο που προοριζόταν για το Βασιλιά. Οι άλλοι τρεις είχαν απομακρυνθεί πολύ, αλλά ούτε και το άστρο μπορούσε να δει στον ουρανό. Περιπλανήθηκε μεγάλο χρονικό διάστημα από τότε, αναζητώντας επίμονα το Βασιλιά που ξεκίνησε να βρει μαζί με τους τρεις άλλους συνοδοιπόρους του, χωρίς αποτέλεσμα όμως. Κάποια στιγμή, συνάντησε μια χήρα και τη συμπόνεσε τόσο, που τής έδωσε ένα μέρος από το υλικό δώρο που προοριζόταν για το Χριστό. Ύστερα από νέες περιπλανήσεις, συνάντησε ένα φτωχό ορφανό και έδωσε και σ’ αυτό ένα ακόμα μέρος από το δώρο. Αργότερα συνάντησε έναν ανάπηρο γέρο, που δεν είχε κανέναν στον κόσμο, τον συμπόνεσε κι αυτόν και του έδωσε το τελευταίο κομμάτι του δώρου.
     Πολλά χρόνια αργότερα, έφτασε στην Ιερουσαλήμ, όπου έμαθε πως σταυρώνουν τρεις κακούργους. Πλησίασε να δει περί τίνος πρόκειται, και διαπίστωσε ότι ένας εξ’ αυτών ήταν ο Βασιλιάς που τόσα χρόνια αναζητούσε! Γονάτισε τότε να Τον προσκυνήσει, λέγοντας με κλάματα ότι δεν του έμεινε τίποτα από το δώρο που είχε γι’ Αυτόν! Τότε ο Χριστός του απάντησε πάνω από το Σταυρό:
     «Μην στενοχωριέσαι! Η χήρα, το ορφανό και ο ανήμπορος γέρος, ήμουν εγώ»!
     Διαβάζοντας κανείς την ιστορία του τέταρτου μάγου από διάφορες πηγές, διαπιστώνει διάφορες μικρές ή μεγαλύτερες παραλλαγές από κείμενο σε κείμενο. Μεταξύ των παραλλαγών είναι και αυτή: Ο Αρταβάν κατόρθωσε να φτάσει στη Βηθλεέμ με κάποια μικρή καθυστέρηση σε σχέση με τους άλλους τρεις μάγους. Όμως, η Θεία Οικογένεια είχε φύγει για την Αίγυπτο, κατόπιν υπόδειξης του Αγγέλου, να σωθεί ο Ιησούς από το μένος του Ηρώδη. Ένα μέρος από το δώρο που είχε ο Αρταβάν, το έδωσε να δωροδοκήσει στρατιώτες και να σώσει με αυτόν τον τρόπο νήπια από τη σφαγή. Μεταξύ των παιδιών που σώθηκαν έτσι, ήταν και ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 24.12.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία των καλάντων και τα δυσνόητα κάλαντα της πρωτοχρονιάς

              

α. Ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία (επιγραμματικά)
 
     Αν και η ονομασία «κάλαντα» προέρχεται από τις Ρωμαϊκές καλένδες (kalendae), την πρώτη ημέρα κάθε νέου χρόνου που γίνονταν γιορτές και θυσίες προς τιμή των θεών, οι ρίζες τους είναι αρχαιοελληνικές. Σε κείμενα αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, π.χ. Ομήρου, Ησιόδου, Αριστοφάνη, Πλουτάρχου Θεόγνιδος (Θέογνη) κλπ, αναφέρονται με διάφορες ονομασίες, ανάλογα με εποχιακές εκδηλώσεις, όπως ειρεσιώνες, χελιδονίσματα, κορωνίσματα, αλλά και με την γενικότερη ονομασία «αγερμοί», δηλ. έρανοι χορηγιών (αγείρω=αθροίζω, μαζεύω, ερανίζομαι). Ήταν τραγούδια λέγονταν από σπίτι σε σπίτι και γίνονταν είτε ως χαιρετισμός στους νοικοκυραίους, είτε για την οικονομική ενίσχυση διαφόρων εκδηλώσεων, π.χ. πολιτιστικών. Ενδεχομένως, για να αποσπάσουν μεγαλύτερο φιλοδώρημα, χρησιμοποιούσαν και διάφορες επαινετικές προσφωνήσεις, κάτι που ισχύει και σήμερα, π.χ. «άρχοντες». Αργότερα οι συνήθειες αυτές πέρασαν στους Βυζαντινούς χρόνους και συνδυάστηκαν με τις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης.

     Τα κάλαντα είναι εθιμικά εγκωμιαστικά, ευχετήρια και εορταστικά τραγούδια, που τα λένε τα παιδιά, κυρίως, παραμονές των μεγάλων εορτών: Των Χριστουγέννων, της πρωτοχρονιάς και των Φώτων. Εξαίρεση αποτελούν αυτά του Λαζάρου και της Μεγάλης Παρασκευής, που τα μεν πρώτα αναφέρονται στο πάθος του αγίου Λαζάρου, κατά την τριήμερη κάθοδό του στον Άδη και την ανάσασή του, τα δε δεύτερα στο Πάθος Του Χριστού και στον πόνο της Παναγιάς. Τα παιδιά που τα τραγουδούν στις πόρτες των σπιτιών και αναγγέλλουν με τον τρόπο αυτό τη χαρμόσυνη γιορτή της επόμενης ημέρας, συνήθως παίζουν και διάφορα όργανα, π.χ. φυσαρμόνικα, ακορντεόν κλπ. Περισσότερο γνωστό και συνηθισμένο είναι το μεταλλικό τριγωνάκι, που ο χτύπος του μοιάζει να ισοκρατεί το τραγούδι των παιδιών. Παλαιότερα, αλλά και σήμερα σε κάποιες περιοχές, ιδίως νησιωτικές, τα παιδιά κρατούν μικρό ομοίωμα στολισμένου καραβιού, με το οποίο στην αρχαιότητα παρίσταναν τον ερχομό της γιορτής των Ανθεστηρίων – το πλοίο παρίστανε τον ερχομό του θεού Διονύσου. Στις μέρες μας το στολισμένο καραβάκι έχει τη σημασία της στενής σχέσης των Ελλήνων με τη θάλασσα.
    Εκτός από την αναγγελλία της μεγάλης γιορτής της επόμενης ημέρας, κυρίως Δεσποτικής, τα κάλαντα εμπεριέχουν και χαιρετισμό στο νοικοκύρη και στο σπίτι του, π.χ. «καλήν ημέραν άρχοντες», «σ’ αυτό το σπίτι που ’ρθαμε/ πέτρα να μην ραγίσει/ κι ο νοικοκύρης του σπιτιού/ χρόνια πολλά αν ζήσει». Οι «άρχοντες» νοικοκυραίοι βγαίνουν στην πόρτα του σπιτιού και προσφέρουν στα παιδιά κάποιο φιλοδώρημα, συνήθως μικρό, αλλά και διάφορα κεράσματα, π.χ. γλυκά των ημερών, συνήθεια η οποία αποτελεί απήχηση της αρχαιότητας, που η νοικοκυρά φιλοδωρούσε ανάλογα τους τότε καλαντιστές.
     Αν φτάνοντας τα παιδιά στο τέλος του τραγουδιού τους, δεν έχει βγει ακόμα η νοικοκυρά για το καθιερωμένο φιλοδώρημα – άγραφος νόμος, λένε τους τελευταίους στίχους πολύ δυνατά, ώστε να την αναγκάσουν να τηρήσει τις υποχρεώσεις της!
     Οι μορφές των καλάντων είναι στερεότυπες, διαφέρουν όμως από τόπο σε τόπο, τόσο ως στιχουργήματα, όσο και ως μουσική.
 
β. Τα δυσνόητα κάλαντα της πρωτοχρονιάς.
 
     Αν και η Δεσποτική γιορτή της Περιτομής του Χριστού υπερέχει από την μνήμη της μεγάλης μορφής της Εκκλησίας μας, του αρχιεπισκόπου Καισαρείας αγίου Βασιλείου, διάφοροι λόγοι, π.χ. εορταστικοί, λαογραφικοί, εμπορικοί, ανάγουν την δευτερεύουσα γιορτή του αγίου σε υπερέχουσα. Η πρωτοχρονιά, εξ’ άλλου, είναι γιορτή ανταλλαγής δώρων «για το καλό του χρόνου», αλλά και ημέρα ειδικών εορταστικών προσφορών στα παιδιά. Αυτό φαίνεται να είναι άλλος ένας λόγος που δίνει «βαρύτητα» στη γιορτή του αγίου Βασιλείου, τόσο πολύ, μάλιστα, που δεν είναι λίγοι εκείνοι που αγνοούν παντελώς ότι ο Ιησούς «νόμον εκπλιρών, περιτομήν θελήσει καταδέξη σαρκικήν, όπως παύση τα σκιώδη και περιέλη το κάλυμμα των παθών ημών», σύμφωνα με το απολυτίκιο της ημέρας. Η δε ανταλλαγή και προσφορά δώρων την πρωτοχρονιά και την παραμονή της, ανάγεται στον άγιο Βασίλειο και μπορείτε να δείτε/διαβάσετε γιατί σε σχετικό άρθρο μας στην έγκριτη ηλεκτρονική εφημερίδα ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΝΕWS, με τίτλο «η ιστορία της βασιλόπιτας», «πατώντας» ΕΔΩ.
     Στον μεσαίωνα οι άνθρωποι των χαμηλών οικονομικών και κοινωνικών στρωμάτων, δεν είχαν δικαίωμα να μιλούν στους αριστοκράτες. Οι μέρες που αποτελούσαν εξαίρεση, ήταν οι γιορτές, που τότε μόνο μπορούσαν να τους χαιρετίσουν και να τους τραγουδήσουν, και πάλι τυπικά, όμως, και προς εκδήλωση σεβασμού. Ήταν και οι μοναδικές ευκαιρίες που δίνονταν και σε νεαρούς των κατώτερων κοινωνικών τάξεων, να εκφράσουν παραλλαγμένα τις επιθυμίες τους και τους πόθους τους σε κοπέλες της αριστοκρατίας, για να μην προδοθούν. Τότε, λέγεται, ότι ανάμεσα στους στίχους των καλάντων της πρωτοχρονιάς, έβαζαν και άλλους στίχους με τα λόγια που ήθελαν να πουν στην αγαπημένη τους και της έστελναν με αυτά τα μηνύματά τους. Ακόμα κι αν εκείνες μπορεί να είχαν ανταποκριθεί θετικά στα αισθήματα του νέου, είναι πολύ αμφίβολο αν θα μπορούσαν ν’ ανταποκριθούν και στο κάλεσμά του – αν θα τους το επέτρεπε η κοινωνική τους θέση. Ας τα δούμε καλύτερα:

«Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά»,

ψηλή μου δεντρολοβανιά

κι αρχή καλός μας χρόνος,

εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος».

     Καθόλου «ύποπτη» η αναφορά και συνάμα χαιρετισμός για τη γιορτή της επόμενης ημέρας στον πρώτο στίχο. Στον δεύτερο, όμως, ο νεαρός καλαντιστής, αλλάζει θέμα και εκδηλώνει «παραλλαγμένα» στο θαυμασμό και την επιθυμία του στην νεαρή αρχόντισσα του σπιτιού, παρομοιάζοντάς την με δεντρολιβανιά, δέντρο που συμβολίζει κόρη αριστοκρατικής οικογένειας! Στον δε τέταρτο στίχο της λέει ότι «για μένα εκκλησιά με άγιο θρόνο»!

«Άγιος Βασίλης έρχεται,

άρχοντες το κατέχετε,

(παραλλαγή-διαφορετικό θέμα: και δεν μας καταδέχεται)

από την Καισαρεία,

συ ’σαι αρχόντισσα κυρία».

     Κι εδώ τίποτα το «ύποπτο». Έρχεται η γιορτή του αγίου Βασιλείου κι αυτό το γνωρίζετε, άρχοντες. Στην παραλλαγή του δευτέρου στίχου, όμως, υπονοεί ότι «τέτοια μεγάλη μέρα γιορτής, η αρχόντισσα του σπιτιού και της καρδιάς του δεν τον καταδέχεται»!
     Στον τρίτο στίχο επανέρχεται στο θέμα του εορτασμού του αγίου, που έρχεται από την Καισαρεία, αλλά στον τέταρτο επανέρχεται και απευθύνεται και εξομολογείται τον έρωτά του στην όμορφη νέα, αποκαλώντας την «αρχόντισσα κυρία», ότι είναι «η αρχόντισσά του».

«Κρατά(ει) εικόνα και χαρτί,

ζαχαροκάντιο ζυμωτή,

χαρτί και καλαμάρι,

δες κι εμέ το παλληκάρι».

     Στο δεύτερο στίχο, και σύμφωνα με μελέτη του ακαδημαϊκού Δημήτρη Καραμάτσκου, ζαχαροκάντιο είναι το παραδοσιακό γλυκό βανίλια ή αλλιώς «υποβρύχιο». Ζαχαροκάντιο είναι και η ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο. «Ζυμωτή» με βανίλια και με πολλή ζάχαρη, λοιπόν, η κόρη!
     Χαρτί κα καλαμάρι κρατάει ο άγιος. Τίποτα το «ύποπτο» κι εδώ. Στον τέταρτο στίχο  παρακαλεί, εκλιπαρεί την όμορφη νέα να του δώσει σημασία, να τον «κοιτάξει» (δες κι εμέ το παλληκάρι)!
     Στη συνέχεια:

«Το καλαμάρι έγραφε,

την μοίρα του την έλεγε

και το χαρτί ομίλει,

άγιε μου καλέ Βασίλη».

(παραλλαγή-δεύτερο θέμα τελευταίου στίχου: «άσπρε μου, ή άγιε μου καλέ μου ήλιε».
     Τι έγραφε το καλαμάρι και τί έλεγε το χαρτί που μιλούσε; Την κακή μοίρα του νεαρού έλεγαν και τα δύο, που θα ζούσε δυστυχισμένος, αφού η «δεντρολιβανιά» του δεν «ενέδιδε» ή δεν μπορούσε να ενδώσει στον έρωτά του, λόγω της κοινωνικής τους διαφοράς. Στην παραλλαγή του τελευταίου στίχου, την αποκαλεί «άσπρο» ή «άγιο» ήλιο του.

     Ίσως να είναι η εξαίρεση, ενδεχομένως, που κάποια αρχοντοπούλα απαντά ή έτσι θα ήθελε ο νέος να του απαντήσει, σύμφωνα με την τελευταία στροφή τελευταία στροφή:

«Κάτσε να φας, κάτσε να πιείς

κάτσε το πόνο σου να πεις,

κάτσε να τραγουδήσεις,

και να μας καλοκαρδίσεις».

     Κι αν αυτοί οι στίχοι δεν είναι απάντηση της αρχοντοπούλας στον νεαρό καλαντιστή, είναι ένα καλωσόρισμα στον αγαπημένο άγιο, να μπει στο σπίτι, να καθίσει να φάει και να ξεκουραστεί, να μιλήσει για τις περιπέτειες του ταξιδιού του, να τραγουδήσει και να καλοκαρδίσει όλους τους ανθρώπους του σπιτιού.
     Εν κατακλείδι, οι γνωστοί σήμερα στίχοι των καλάντων της πρωτοχρονιάς είναι παραλλαγμένοι από εκείνους του παρελθόντος και η πιθανή ή οι πιθανές ιστορίες αγάπης που εκφράζονταν μαζί με τα κάλαντα έχουν χαθεί, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στον αϊ-Βασίλη.

------------------------------------------

Πηγές: Εγκυκλοπαίδειες ΔΟΜΗ, ΓΙΟΒΑΝΗ και ΕΛΛΑΔΙΚΗ
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 22.12.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΑΣΗ: «Λυρίδα, η μούσα του τραγουδιού», της Μαρίας Γ. Κουρνέτα

     Είναι αλήθεια πως όταν βρεθείς σε μια εκδήλωση παρουσίασης βιβλίου, δεν είναι λίγα αυτά που έχεις να κερδίσεις. Είναι, επίσης αλήθεια, πως θα κάνεις νέες γνωριμίες με πνευματικούς δημιουργούς εκεί. Τα κέρδη αυτά αποκόμισα και προσωπικά, από την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου της Μαρίας Κουρνέτα, εκπαιδευτικού και συγγραφέως, με τίτλο «Λυρίδα, η μούσα του τραγουδιού», από τις εκδόσεις «Συμπαντικές Διαδρομές», 2024. Μαζί και το ίδιο το βιβλίο – δώρο της, με ιδιόχειρη και εγκάρδια αφιέρωσή της, που στολίζει την βιβλιοθήκη μου και την ψυχή μου!
      Δεν ήταν λάθος η από την πρώτη στιγμή εκτίμησή μου, και προτού ακόμα το ξεφυλλίσω, ότι πρόκειται για βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας. Κύρια πρωταγωνίστρια η νεράιδα «Λυρίδα», με συμπρωταγωνιστές και «κομπάρσους» από τη φύση. Φαίνεται πως μια «νεράιδα Λυρίδα» πέφτοντας από τον ουρανό ως λαμπερό πεφταστέρι, έμεινε στο «μυστικό δάσος». Εκεί συνάντησε την αγνότητα και με ηγετικό ρόλο, ως ένας μικρός «Απόλλωνας» συντόνιζε στους ρυθμούς της μαγευτικής μουσικής της και του τραγουδιού της το «μικρό δωδεκάθεο» της φύσης εκεί και όλα λειτουργούσαν αρμονικά, μέχρι που η σκοτεινή και ζηλιάρα νεράιδα Σιωπηδόνα της πήρε τη φωνή και επέβαλε σιωπή σε όλο το δάσος. Έτσι χάθηκε κάθε αρμονία και όλη η αυτή όμορφη μουσική πανδαισία.
     Όμως, κάθε καλό παραμύθι τελειώνει με το «κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλυτέρα», κάτι που στη Λυρίδα, της μούσα του τραγουδιού, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό. Το τέλος της ιστορίας είναι πολύ ξεχωριστό και πρωτότυπο: Η σκοτεινή και ζηλιάρα νεράιδα «άρχισε να αμφιβάλει για τις επιλογές της και να αναγνωρίζει τη δύναμη της φιλίας και της αποδοχής»! Σαν τι πιο διδακτικό θα μπορούσε να δώσει και ο επίλογος ενός κειμένου, ενός μύθου, μιας ιστορίας, ενός βιβλίου σε μικρούς και μεγάλους! Ιδιαίτερα αξιόλογη και η εικονογράφηση, που για τους μικρούς φίλους του βιβλίου είναι το «υφάδι» στις σελίδες του και στις παραγράφους του.
     Η πλοκή του δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από ένα κλασικό παραμύθι, και συνδυάζει αριστοτεχνικά τον πεζό λόγο με την ποίηση. Και έρχεται να μας «ανακαλέσει στην τάξη», και να μας υπενθυμίσει ότι η αξία των παραμυθιών και των μύθων ποτέ δεν αμφισβητήθηκε και ποτέ κανείς δεν εναντιώθηκε σ’ αυτά στο διάβα των αιώνων. Το διάβασμα ενός βιβλίου στα παιδιά από τους γονείς και τους παππούδες, και πολύ πριν ακόμα πάνε σχολείο, θα αμβλύνει τη φαντασία τους, θα τα διδάξει, θ' αναπτύξει πολύ πιο στενές και ισχυρές σχέσεις με τους κοντινότερους αυτούς συγγενείς τους. Φυσικά, θ' αγαπήσουν και το βιβλίο.
     Η συγγραφέας με το έργο της αυτό, πετυχαίνει και κάτι ακόμα πολύ σημαντικό: Δίνει «τρισδιάστατα» την αξία της μουσικής παιδείας, την οποία προσωπικά  θεωρώ ισάξια της γενικής παιδείας. Από αρχαιοτάτων χρόνων αναγνωρισμένη η αξία της μουσικής, όντας κι αυτή ισάξιος τρόπος έκφρασης και επικοινωνίας με την ομιλία, μα και όχι λίγες φορές ανώτερος, αφού μιλάει κατ’ ευθείαν στην καρδιά των «συνομιλητών» και των ανθρώπων στους οποίους απευθύνεται.
     Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και σ’ ένα ακόμα πνευματικό δημιούργημα της συγγραφέως: Το προσωπικό της ιστολόγιο (BLOG), στο οποίο έχει βάλει γερά θεμέλια κι αρχίζει να το χτίζει. Την συγχαίρω θερμά και της εύχομαι καλοτάξιδο το βιβλίο της, καλοτάξιδο και το ιστολόγιό της!
     Φίλη αγαπητή, πλέον, Μαρία Κουρνέτα, σ’ ευχαριστώ πολύ για το δώρο σου και την ιδιόχειρη ζεστή αφιέρωσή σου σ’ αυτό! Οι πνευματικές μας ανησυχίες θα μας γνωρίσουν καλύτερα.
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 18.12.2024

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα: ΕΔΩ

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: «Τα παιδιά μας οδηγούν» του Σωτηρίου Α. Χριστόπουλου,

    Με τον εκπαιδευτικό και συγγραφέα Σωτήριο Α. Χριστόπουλο συναντηθήκαμε, χωρίς να γνωριζόμαστε, στο συλλογικό ποιητικό λεύκωμα ΞΕΦΥΛΛΙΣΜΑΤΑ, όπου συμμετέχουμε με ποιητικά μας έργα. Κατά την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου, και πριν ακόμα συναντηθούμε δια ζώσης, η κοινή μας προέλευση από τα Καλάβρυτα -εκείνος με ρίζες κι εγώ από ανατροφή-, ήταν μια πολύ μεγάλη και ευχάριστη έκπληξη και για τους δυο μας! Αν και εκ διαμέτρου αντίθετα στο χάρτη του Δήμου τα χωριά μας, το Σούβαρδο και το Λειβάρτζι, «γνωρίζονται» κι αυτά πολύ καλά μεταξύ τους! 
     Λίγες μέρες μετά, ο Σωτήριος Χριστόπουλος με προσκάλεσε στην παρουσίαση του δικού του βιβλίου, «τα παιδιά μας οδηγούν», από τις εκδόσεις «Συμπαντικές Διαδρομές», 2024. Ο τίτλος και μόνο του πνευματικού αυτού έργου, του φίλου και πολύ αγαπητού, πλέον, Σωτήρη, με «τραβούσε» στην εκδήλωση.
     «Τα παιδιά μας οδηγούν»! Πόσα μεγάλα στόματα έχουν μιλήσει για την αγνότητα και την άδολη αγάπη των παιδιών! Μήπως κι όλοι εμείς, οι απλοί άνθρωποι, οι «μικροί», δεν την βλέπουμε και δεν την βιώνουμε καθημερινά; Και πόσες σκέψεις πνευματικών ανθρώπων δεν έχουν γίνει και δεν έχουν εκφραστεί, πως αν τα παιδιά μας κυβερνούσαν, η ζωή μας θα ήταν πολύ διαφορετική, όχι απλά προς το καλύτερο, αλλά προς το πολύ καλύτερο. Και πράγματι: Αν δίναμε την εξουσία στα παιδιά, αναμφισβήτητα τα πολεμικά μας όπλα θα ήταν πλαστικά!
     Βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας το έργο του Σωτηρίου Α. Χριστόπουλου, με πρωταγωνιστές τον Πέτρο και την Μαρίνα. Στα κεφάλαιά του και στις παραγράφους του ζωντανεύει και κυριαρχεί η παιδική αγνότητα και η αθωότητα. Όπως και οι δυο αυτοί πρωταγωνιστές, τα παιδιά «έχουν πάντα την ικανότητα να βλέπουν την ομορφιά, εκεί που οι μεγάλοι συχνά βλέπουν την καθημερινότητα». Μα κι «εκεί που το σύννεφο (που τους στηρίζει) γλιστρά από τον αέρα», ο Πέτρος με την Μαρίνα «κρατιούνται από το χέρι», η δύναμή τους μεγαλώνει και νοιώθουν σιγουριά. Και στο τέλος της ημέρας, εκεί που συχνά οι άνθρωποι «κάνουν ταμείο» με αμφίβολα πολλές φορές αποτελέσματα, τα παιδιά αισθάνονται χαρούμενα για το δικό τους «ταμείο»!
     Στο τρίτο κεφάλαιο, με τίτλο «η δύναμη της ενσυναίσθησης», πολύ εύκολα «βλέπει» ο αναγνώστης, πως αν εμείς οι μεγάλοι αναζητάμε μια μεγάλη ανακάλυψη να ενθουσιαστούμε και να χαρούμε, τα παιδιά ενθουσιάζονται και χαίρονται πολύ περισσότερο με τις «μικρές, τις καθημερινές» ανακαλύψεις τους και «νοιώθουν γεμάτα», αφού τα τόσο απλά δικά τους «βρίσκονται γύρω μας και δεν ξεχνιούνται ποτέ». Εκείνο που εμείς οι μεγάλοι μπορεί να το λέμε και «κοινωνικοποίηση», τα παιδιά μπορεί να λένε ότι είναι «ο πιο όμορφος τρόπος να κάνεις τη διαφορά στη ζωή κάποιου άλλου», φυσικά και στη δική του ζωή.
     Το βιβλίο του Σωτηρίου Α. Χριστόπουλου, λέει, «φωνάζει» θα έλεγε κανείς στην τελευταία του παράγραφο: «Η γνώση και οι εμπειρίες είναι τόσο όμορφες όταν τις μοιραζόμαστε. Κι ότι, τελικά, όλοι είμαστε ταυτόχρονα μαθητές και δάσκαλοι, σε έναν κόσμο όπου υπάρχει πάντα κάτι καινούργιο να μάθουμε και κάτι πολύτιμο να διδάξουμε». Και τα παιδιά μας αποδεικνύουν καθημερινά ότι είναι πολύ καλοί δάσκαλοι.
     Ο βιβλίο είναι πράγματι ένα «βαρύ» πνευματικό έργο, που τους μικρούς τους μαγεύει και τους μεγάλους (πρέπει να) τους προβληματίζει. Κι ακόμα, η πολύ πλούσια εικονογράφησή του θυμίζει τα παλαιότερα αναγνωστικά του δημοτικού, που πάντα ήταν αξιοκεντρικά.
     Αγαπητέ Σωτήριε Χριστόπουλε, σ’ ευχαριστώ για το πολύτιμο δώρο σου, για τη γνωριμία μας, για την από καρδιάς χειρόγραφη αφιέρωσή σου στο βιβλίο σου! Και, ναι: Τα Καλάβρυτα, η πρώτη γνωριμία μας στο «bookhill» και οι πνευματικές διαδρομές, πάντα θα μας ενώνουν!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 18.12.2024

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα: ΕΔΩ

Πρέσβειρα του «Βραβείου Σενέκα στην Ελλάδα» η εκ Σκεπαστού Καλαβρύτων ποιήτρια Παρασκευή (Βούλα) Μέμου!

     Σε ακόμα πιο ψηλά πνευματικά πλατύσκαλα ανέβηκε η γνωστή και πολυβραβευμένη Καλαβρυτινή ποιήτρια Παρασκευή (Βούλα) Μέμου στο Μπάρι της Ιταλίας, όπου μαζί της ανέβασε και τα Καλάβρυτα! Βραβεύτηκε για μια ακόμα φορά, στην 8η έκδοση του Διεθνούς Ακαδημαϊκού Βραβείου Σύγχρονης Λογοτεχνίας για την προσφορά της! Όμως, η αξιοσύνη της δικής μας Βούλας, δεν σταματάει εδώ, Μετά την ανάδειξή της ως «Πρέσβειρα της Ειρήνης στον κόσμο», επίσης στο Μπάρι τον Φεβρουάριο του 2024 – δείτε εδώ: https://www.kalavrytanews.com/2024/02/blog-post_956.html –, πρόσφατα ανεδείχθη και «Πρέσβειρα του Βραβείου Σενέκα στην Ελλάδα»!
     Σημειώνουμε ότι η «Ακαδημία Τεχνών και Φιλοσοφικών Επιστημών “Lucius Annaeus Seneca”», στο ιστορικό Κάστρο Normanno Svevo του Sannicandro στο Μπάρι, αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην αναγνώριση και την ανάπτυξη πολιτιστικών αξιών σε διεθνές επίπεδο.
     Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε παρουσία πολλών και μεγάλων προσωπικοτήτων των Γραμμάτων και του Πολιτισμού απ’ όλον τον κόσμο. Μεταξύ αυτών, ο Cheikh Tidiane Gaye από τη Σενεγάλη-Πρόεδρος της Ακαδημίας «Leopold Sedar Senghor», ο Jernail Singh Anand-ιδρυτής πρόεδρος της Διαθεσιακής Ακαδημίας Ηθικής της Ινδίας, ο Costantin Barbu-λέκτορας στο Οβίδιο Πανεπιστήμιο της Ρουμανίας, ο Teodosie Petrescu-Αρχιεπίσκοπος της Κωνστάντζας και μέλος της συνόδου της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο Filippo Papa-συγγραφέας και δοκιμιογράφος, υποψήφιος Ακαδημαϊκός του Honorem, ο Domenico Pisana-καλλιτέχνης και ερμηνευτής.
     Οι στιγμές που εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκεια της τελετής, ήταν μοναδικές για τα Καλάβρυτα και την Ελλάδα. Και τούτο, γιατί έχοντας γνωρίσει και συνεργαστεί στενά με την πολύ αγαπητή Βούλα, ξέρω πόσο δυνατά «ακούγονται» τα Καλάβρυτα σε κάθε παρόμοια εκδήλωση που συμμετέχει σε όλον τον κόσμο!
     Αγαπητή μας Βούλα, Βούλα των Καλαβρύτων, Βούλα της Ελλάδας, Βούλα του κόσμου, ΣΕ ΣΥΓΧΑΙΡΟΥΜΕ ΚΑΙ ΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ!
     Ένα ακόμα βραβείο για την Ελλάδα, στην ίδια εκδήλωση, στον οποίο ανήκουν  ειλικρινή συγχαρητήρια, απέσπασε και ο νεαρός λογοτέχνης Αντώνης Ευθυμίου.

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 16.12.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Εύθυμες ιστορίες του χωριού: Οι… ανακρίσεις!

     Ομορφοκοπέλα και μοναχοκόρη η Πηνελόπη, αλλά και πολυπροστατευόμενη. Εκτός από την προστασία των γονιών της, ένοιωθε πάντα και την υπερπροστασία των τριών μεγαλύτερων αδελφών της, που την έπνιγε ασφυκτικά. Αστυνομικοί ο Διονύσης με τον Αγησίλαο, ο πρώτος και ανακριτικός υπάλληλος. Ο τρίτος, ο Παντελής, ο μικρότερος από τα αγόρια, είχε διοριστεί στον  του ΟΤΕ.
     Τελειώνοντας το σχολείο στην ιδιαίτερη πατρίδα της η Πηνελόπη, πέρασε με τις πανελλήνιες σε ανώτατη σχολή και έπρεπε να φύγει για τις σπουδές της. Προβληματισμένοι οι γονείς της που το κορίτσι θα έφευγε από κοντά τους και δεν θα είχε την προστασία τους και τη φροντίδα τους. Προβληματισμένα και τ' αδέρφια της, που ήθελαν να μετατεθούν στην πόλη των σπουδών της, τουλάχιστον ο ένας, για να είναι κοντά στην αδελφή τους.
     Η Πηνελόπη έπρεπε ή να δεχτεί τη «μοίρα» της αυτή, ή να «σκίσει τη γάτα» και επέλεξε το δεύτερο. Καταλαβαίνει κανείς τι γινότανε κάθε μέρα στο σπίτι. Ο φόβος μήπως το κορίτσι «παρασυρθεί» σε κακές παρέες, ακόμα και μην δημιουργήσει σχέση κι ακόμα περισσότερο μην «παραστρατήσει», ήταν θα θέματα των εντάσεών τους, τόσο πολύ, που κάποιες φορές η πίεση που δεχόταν την έφερνε σε τέτοια αδιέξοδα, που πέρναγε από το μυαλό της να ακυρώσει ακόμα τις σπουδές της.
     Δεν άργησε πολύ να εγκριθεί η μετάθεση του δεύτερου αδελφού της στην πόλη των σπουδών της κι αυτό τους ανακούφισε όλους. Ευτυχώς, όμως, για την ίδια, ο Παντελής δεν ήταν τόσο σκληροπυρηνικός όσο οι άλλοι δύο. Γνωρίζοντας αυτό όλοι στην οικογένεια, είχαν και πάλι τις ανησυχίες και τις επιφυλάξεις τους. Τηρώντας ευγενική διακριτικότητα ο Παντελής, νοίκιασε διαφορετικό κατάλυμα για τη διαμονή του, κοντά με αυτό της Πηνελόπης. 
     Πέρασαν τα χρόνια των σπουδών, πήρε το πτιχίο της και η πρόσληψή της σε μεγάλη εταιρία με καλές αποδοχές δεν άργησε. Ευχαριστημένοι όλοι και με δεδομένο ότι είχε πλέον μεγαλώσει και το κορίτσι, άρχισαν να χαλαρώνουν την προστασία τους που είχαν μέχρι τότε σε κάθε της βήμα της, σε κάθε της ανάσα!
     Οι γονείς της πάσχιζαν να της «βρουν γαμπρό» από το χωριό, ή έστω από κάποιο άλλο κοντινό. «Παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είναι μπαλωμένο»! Η Πηνελόπη ένοιωθε και πάλι την ασφυξία γύρω της, μέχρι που λίγες μέρες πριν το Πάσχα, οι γονείς της πήραν ένα ολιγόλογο γράμμα της. «Το Πάσχα θα έρθουμε να γνωρίσετε και τον Σωκράτη. Είναι εξαιρετικό παιδί και λέμε να ενώσουμε τις ζωές μας», τους έγραφε μεταξύ άλλων.
     «Φουρτούνες», αλλά και ετοιμασίες χαράς στο σπίτι από τη μάνα της! Όχι τόσο εκείνη, αλλά ο πατέρας της με τ' αγόρια άρχισαν αναρωτιούνται και να συναντούν αδιέξοδα: «Ποιος είν’ αυτός;», «από τι οικογένεια κρατάει;», «από πού είναι;», «θα μας πάρει μακριά το κορίτσι μας;», «τί δουλειά κάνει;», «γιατί δεν μας είχε πει τίποτα το κορίτσι μας;», «πόσον καιρό τα έχουνε;», «Ο Παντελής δεν πήρε χαμπάρι τίποτα;… Ή είχε τα μάτια του κλειστά;... Μήπως τα κουκούλωνε κι αυτός και μας κοροϊδεύανε κι οι δυο μαζί;» κι ένα σωρό άλλες τέτοιες ερωτήσεις ο ένας στον άλλον, αμηχανία και αγωνία.
     Το θέμα χειρίστηκε αποτελεσματικά ο Παντελής, που πάντα ήταν και ο ίδιος «χαμηλών τόνων» και ανέλαβε να τους «καλμάρει» όλους. Από πολύ μικρά παιδιά με την Πηνελόπη έλεγαν τα περισσότερα μυστικά τους ο ένας στον άλλον και υπήρχε μεταξύ τους ταύτιση και αλληλοκατανόηση. Αν και φάνηκε κάποια «επιθετικότητα» εναντίον του από την οικογένεια, εκείνος χειρίστηκε το θέμα ήρεμα και αριστοτεχνικά.

     Αρχές Μεγάλης Εβδομάδος πήγε ο Παντελής στο χωριό και την Μεγάλη Πέμπτη έφτασε και το ζευγάρι. Η υποδοχή στην Πηνελόπη και τον Σωκράτη δεν μπορεί κανείς ότι ήταν όσο θα έπρεπε ενθουσιώδης. Λίγο μετά αφού κάθισαν στον καναπέ και βγήκαν τα πρώτα νηστίσιμα κεράσματα και τα χαμόγελα έδιναν δειλά δειλά τη θέση τους στην ψυχρότητα που είχε προηγηθεί, τον λόγο ανέλαβε εκ μέρους της οικογένειας ο «ανακριτικός υπάλληλος» και οι ερωτήσεις στο «γαμπρό» έπεφταν βροχή:
     «Πού δουλεύεις;», «τους έχεις τους γονείς σου;», «είστε μεγάλη οικογένεια;», «πόσα λεφτά παίρνεις το μήνα;», «έχεις καθόλου βάλει κάτι στην άκρη;» και, «εφ’ όσον το πήρατε απόφαση, να μην αργήσει πολύ ο γάμος, γιατί εδώ είναι χωριό και δεν θέλουμε να σας κουβεντιάζει και να κουβεντιάζει κι εμάς ο κόσμος ότι ζείτε αστεφάνωτοι».
     Αν και η Πηνελόπη είχε προετοιμάσει σχετικά τον Σωκράτη, «έβγαζε αφρούς», όμως έπνιγε το θυμό της. Η καλοσύνη του παλληκαριού, η ευγένειά του, η ηρεμία του, οι καλοί του οι τρόποι και ο σεβασμός του σε όλους, μα πιο πολύ η αγάπη που είχε στην Πηνελόπη, έδειξαν να κάμπτει τις καχυποψίες όλων, ή τουλάχιστον των περισσότερων και τους ευχήθηκαν «η ώρα η καλή, αλλά να μην πάρει πολύ χρόνο»!
 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 16.12.2024

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

«Καλάβρυτα, 13 Δεκεμβρίου 1943»: Η ομιλία μου στην εκδήλωση του Συλλόγου Πελοποννησίων Γαλατσίου, για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων

Με τον Πρόεδρο και Μέλη του Συλλόγου Πελοποννησίων Γαλατσίου
στο Μνημείο Εθνικής Αντίστασης, στην πλατεία Πηγής της πόλης
Φωτογραφία: Κώστας Σκαρπέλος

Η πρόσκληση του Συλλόγου Πελοποννησίων Γαλατσίου για την εκδήλωση

Σύντομη εισαγωγή 

     Νοιώθω μεγάλη την τιμή, που ο Σύλλογος Πελοποννησίων Γαλατσίου δια του Προέδρου του κ. Δημητρίου Κατσούλα και του Μέλους του κ. Αλέξανδρου Σταθόπουλου, ανέθεσαν στην ταπεινότητά μου την ομιλία στην εκδήλωσή τους για τα 81 χρόνια από το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, στις 13 του Δεκέμβρη 1943.  
     Η σεμνή αυτή εκδήλωση έγινε περιελάβανε: 1. Επιμνημόσυνη δέηση στον ιερό ναό αγίας Γλυκερίας Γαλατσίου, ομιλία, μοιρολόι για τη σφαγή των Καλαβρύτων και ανάκρουση του Εθνικού ύμνου από την χορωδία του Συλλόγου. 2. Κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο Εθνικής Αντίστασης στην Πλατεία Πηγής της πόλης και, 3. Δεξίωση στη στέγη του Συλλόγου. Στην όλη εκδήλωση εκπροσωπήθηκε δια της ταπεινότητάς μου και η Παγκαλαβρυτινή Ένωση, εκ μέρους της οποίας κατετέθη και στεφάνι.
     Υπογραμμίζεται ότι ο Σύλλογος Πελοποννησίων Γαλατσίου τιμά κάθε χρόνο με τον τρόπο αυτόν το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων. Στην εκδήλωση παρέση και ο Δήμαρχος της πόλης.

***

Άγιοι πατέρες,
Κύριε Δήμαρχε,
Κύριε Πρόεδρε του Συλλόγου Πελοποννησίων Γαλατσίου,
Κύριε εκπρόσωπε του Συνδέσμου Καμενιανιτών-Δροβλοβιτών-Δεσινιωτών Καλαβρύτων,
Κυρίες και κύριοι,
     Δεν θα μπορούσε να είναι άλλος ο τίτλος της ομιλίας μου στη σημερινή εκδήλωση, από: «Καλάβρυτα, 13 Δεκεμβρίου 1943».
     Σαν δεύτερο τίτλο θα επέλεγα ένα απόφθεγμα του ιστορικού Πλουτάρχου: «Ο πόλεμος σαν χείμαρρος παρασέρνει και επιφέρει τα πάντα. Μόνο την παιδεία δεν μπορεί να εξαφανίσει».
                          «Αστροπελέκι, χαλασμό στην όμορφη την πόλη
                           των Καλαβρύτων, σκόρπισε των γερμανών το βόλι.
                           Οι Γερμανοί κατακτητές πλήγωσαν την Ελλάδα,
                           έκαψαν τα Καλάβρυτα, τα ντύσανε στα μαύρα».
     Με αυτούς τους στίχους ο σύγχρονος Καλαβρυτινός λογοτέχνης, συμμαθητής μου στα γυμνασιακά θρανία, πνευματικός μου συνοδοιπόρος και αδελφικός μου φίλος Κωνσταντίνος Νικολόπουλος-Καμενιανίτης, αρχίζει το επικό ποίημα του «Ύμνος στη Καλαβρυτινή Μάνα».
     Πως να χαρακτηρίσει κανείς το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων; Τραγωδία; Πολύ λίγο είναι. Φρικαλεότητα; Λίγο κι αυτό. Θηριωδία; Λίγο είναι και πάλι. Ολοκαύτωμα έχει χαρακτηριστεί επίσημα, αλλά ούτε κι έτσι απαλαίνει ο πόνος. Τα λεξικά ορίζουν ως «ολοκαύτωμα» το συστηματικό διωγμό και τη γενοκτονία ολόκληρων κοινωνικών.
     Ερευνώντας κάποια αρχεία, αλίευσα, μεταξύ άλλων, ότι σε γερμανικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αναφέρθηκε και τούτο: «Οι κάτοικοι των Καλαβρύτων είναι γνωστοί για την τάση τους για ανεξαρτησία, και την άρνησή τους σε κάθε είδους υποταγή». Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού στον ποτισμένο με κρουνούς αίματος, και θρεμμένο με ιστορία τόπο των Καλαβρύτων, έπεσε και η πρώτη ντουφεκιά του 1821.
     Τα εγκλήματα που διέπραξαν οι γερµανοί, αποτελούν ενιαίο και αναπόσπαστο µέρος της ναζιστικής αντίληψης περί ολοκληρωτικού πολέμου, και διεξήχθησαν στο πλαίσιο της εκτέλεσης ενός προμελετημένου σχεδίου τρομοκράτησης και υποταγής των κατοίκων των χωρών και περιοχών που εισέβαλαν.
     Απώτερος σκοπός τους ήταν να εξαλείψουν κάθε µορφής αντίσταση που θα απειλούσε την επιβολή και τη διατήρηση της κυριαρχίας και της εξουσίας τους. Εφαρμογή της αρχής τους αυτής, οι αθρόες ομαδικές εκτελέσεις αθώων, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας, με παράλληλες ολικές καταστροφές περιουσιακών στοιχείων. Και η σφαγή στα Καλάβρυτα, από τις μεγαλύτερες ομαδικές σφαγές του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, μία απ’ αυτές.
    Το ιστορικό του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων, είναι μεγάλο και δεν θα μπορούσε να χωρέσει σε μια σύντομη ομιλία. Τα γεγονότα είναι πολλά, θα επικεντρωθούμε, όμως, πολύ επιγραμματικά στη σφαγή των κατοίκων της πόλης.
     Μετά τις σοβαρές απώλειες των γερμανικών δυνάμεων στη μάχη της Κερπινής Καλαβρύτων, τον Οκτώβριο του 1943, ξεκινάει από τα γερμανικά στρατεύματα η «Επιχείρηση Καλάβρυτα», από τη περιοχή του Αιγίου, επεκτεινόμενη στη Ζαχλωρού, στο Βραχνί, στο Σούβαρδο, στη Βυσωκά (σημερινό Σκεπαστό), μέχρι το Μάζι, την Κλειτορία, και άλλα χωριά, αφήνοντας πίσω της πολλά θύματα. Τα ιστορικά μοναστήρια του Μεγάλου Σπηλαίου και της Αγίας Λαύρας, δεν εμπόδισαν τους κατακτητές να φτάσει και εκεί η θηριωδία τους, πυρπολώντας και εκτελώντας μοναχούς και προσκυνητές.  Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, η μάχη της Κερπινής ήταν η αφορμή. Η αιτία δεν ήταν άλλη, από την εξουδετέρωση κάθε αντίστασης στην περιοχή των Καλαβρύτων, όντας δεδομένο ότι οι γύρω ορεινοί όγκοι έδιναν πλεονεκτήματα στις Ελληνικές δυνάμεις.
     Μεγάλη ήταν η γερμανική στρατιωτική δύναμη που εισήλθε στην πόλη των Καλαβρύτων στις 9 ∆εκεµβρίου 1943, υποστηριζόμενη από βαρύ οπλισμό, πολλά μηχανοκίνητα και άρματα. Την έντονη ανησυχία των κατοίκων καθησύχασαν οι ψεύτικες διαβεβαιώσεις του αξιωματικού διοικητή, ότι οι φιλήσυχοι κάτοικοι δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν. Οι κατακτητές προχώρησαν αρχικά στην πυρπόληση οικιών, που είχαν πληροφορίες ότι κατοικούσαν µέλη αντιστασιακών ομάδων ή συγγενείς τους. Όμως, το πρωί της 13ης ∆εκεµβρίου, ηµέρα ∆ευτέρα, χτύπησαν μ’ έναν δαιμονικό τρόπο οι καμπάνες της κεντρικής εκκλησίας της πόλης. Οι τηλεβόες καλούσαν όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους να συγκεντρωθούν στο δηµοτικό σχολείο, αφού πάρουν µαζί τους µία κουβέρτα και τροφή μιας ηµέρας. Εκείνοι που δεν θα υπάκουαν στη διαταγή, θα τουφεκίζονταν. Όλων οι σκέψεις πήγαν στο χειρότερο.
     Στη συνέχεια, οι γυναίκες και τα παιδιά κλείστηκαν στις αίθουσες του σχολείου, ενώ όλοι οι άνδρες από 14 ετών και πάνω, δηλαδή, τρεις γενιές ανδρικού πληθυσμού, οδηγήθηκαν σε φάλαγγες στον απέναντι βορειοανατολικό επικλινή λόφο, στη «Ράχη τη του Καπή». Ο χώρος είχε επιλεγεί από τους κατακτητές, καθώς η αµφιθεατρική του διαµόρφωση δεν θα επέτρεπε σε κανέναν να διαφύγει και να σωθεί από τις ριπές των πολυβόλων, που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά και καμουφλαρισμένα. Κάποιοι γερμανοί στρατιώτες που έμειναν πίσω, πυρπόλησαν όλα τα σπίτια και τα καταστήματα και όλη η πόλη τυλίχτηκε στις φλόγες. Βλέποντας από το λόφο του Καπή οι άνδρες την πόλη τους φλεγόμενη, κατάλαβαν τι περιμένει τους ίδιους και τα γυναικόπαιδα που είχαν μείνε πίσω.
     «Κάτι καίγεται», έλεγαν οι κάτοικοι, ακόμα και των μακρινών χωριών της επαρχίας, αφού άλλη ενημέρωση, εκτός από την αποπνικτική ατμόσφαιρα που δημιουργούσε ο καπνός, δεν υπήρχε.
     Το µεσηµέρι της ίδιας ηµέρας, µε τη ρίψη φωτοβολίδων, δόθηκε το σύνθηµα της εκτέλεσης των αδρών στο λόφο. Οι ριπές των πολυβόλων θέρισαν χωρίς κανένα έλεος τους Καλαβρυτινούς. Το έγκλημα ολοκληρώθηκε µε τις χαριστικές βολές στους ακόμα επιζώντες. Παρ’ όλες αυτές τις χαριστικές βολές, διασώθηκαν 13 άνδρες, που είχαν καλυφθεί από τα πτώματα των νεκρών και προσποιήθηκαν κι αυτοί ότι ήταν νεκροί. Θεία οικονομία ήταν, για να σηκώσουν στις πλάτες τους την ιστορία. Σύμφωνα με μαρτυρίες τους, οι εκτελεστές απολάμβαναν την ανείπωτη θηριωδία τους γελώντας και πανηγυρίζοντας.
     Στο δηµοτικό σχολείο τα γυναικόπαιδα έζησαν στιγµές μεγάλης αγωνίας και αβάστακτου τρόµου, καθώς οι φλόγες έζωναν το κτήριο. Σπάζοντας πόρτες και παράθυρα, κατάφεραν να ξεφύγουν και ν’ αναζητήσουν τους άνδρες. Ανηφορίζοντας στο λόφο του Καπή, αντίκρισαν το φρικιαστικό θέαµα συζύγων, πατεράδων, γιων και αδελφών που κείτονταν νεκροί, ο ένας επάνω στον άλλον. Το δράµα ολοκληρώθηκε, µε τις Καλαβρυτινές που έσκαψαν πρόχειρους τάφους να θάψουν τους νεκρούς τους με ό,τι εύρισκαν. Ακόμα και με τα νύχια τους.
     Τριάντα χρόνια μετά, στις 13 Δεκεμβρίου 1973, στην επέτειο της αποφράδας εκείνης ημέρας, έλεγε ο ομιλητής και τότε αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, ο αείμνηστος Καλαβρυτινός Νίκος Στασινόπουλος:
     «Αναριγεί σύγκορμα και σύψυχα η οποιαδήποτε ανθρώπινη ύπαρξη, σαν πισωστρατίζει τη σκέψη και ζωντανεύει τις μνήμες».
     Κι εδώ σήμερα, άγιοι πατέρες, κύριε δήμαρχε, κυρίες και κύριοι, γι’ αυτό συγκεντρωθήκαμε: Να πισωστρατίσουμε στις μνήμες και να κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ μας στη θυσία των 1300 Καλαβρυτινών μαρτύρων. Και να πισωστρατίζουμε κάθε μέρα πρέπει, και να κρατάμε ζωντανή τη μνήμη, γιατί, «τότε οι νεκροί πεθαίνουνε, όταν τους λησμονάνε», όπως λέει και ο Έλληνας ποιητής Κώστας Ουράνης.
     Και η ιστορία τότε επαναλαμβάνεται: Όταν ξεχαστεί.
     Είναι λόγος σεβασμού, λόγος πένθους, λόγος διατήρησης της ιερής ιστορικής μνήμης, λόγος χρέους και τιμής τα 1300 καντήλια στον τόπο της εκτέλεσης. Το ίδιο και που η Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση στα Καλάβρυτα αρχίζει από τις 14 Δεκέμβρη και όχι νωρίτερα. Το ίδιο και ο Πανελλήνιος Μαθητικός Λογοτεχνικός Διαγωνισμός «Άθλον Ποιήσεως Γιάννης και Λένα Στρέφη Κουτσοχέρα», κάθε χρόνο, με θέμα το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων. Το ίδιο και το Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, που στεγάζεται στο σχολείο που κλείστηκαν τα γυναικόπαιδα.
     Επιβάλλεται να κρατάμε ζωντανές και τις μαρτυρίες εκείνων που επέζησαν. Θα μπορούσαν να παρατεθούν χιλιάδες μαρτυρίες για την ανείπωτη εκείνη θηριωδία. Ενδεικτικά, μόνο τέσσερις:
     «Παιδί εγώ τότε, αφού βγήκαμε όπως όπως από το σχολείο, έφτασα από τους πρώτους στο λόφο του Καπή, μέσα σε πυκνά σύννεφα καπνού. Τα παπούτσια μου βούλιαζαν στη λάσπη από πηλό αίματος και χώματος. Σε λίγο ήρθαν και γυναίκες και παιδιά. Καθένας έψαχνε στα πτώματα να βρει τους δικούς του, με αλλαλαγμούς άκρατης απελπισίας. Οι περισσότερες γυναίκες τους έθαψαν εκεί, στον τόπο της εκτέλεσης, σκάβοντας με τα νύχια τους. Κάποιες άλλες τους έβαλαν στις κουβέρτες που είχαν μαζί τους και πάνω σ’ αυτές τους πήγαν στο νεκροταφείο», λέει σε αφήγησή του ο Σπυρίδων Πολυδώρου.
     «Ποτέ δεν θα ξεχάσω», έλεγε η Κατίνα Οικονόμου-Μαρτίνη, «ότι πολύ καιρό μετά την τραγωδία, η εκκλησία από τη δεξιά μεριά ήταν άδεια από άντρες και από την αριστερή γεμάτη γυναίκες μαυροφόρες».
     «Κοριτσάκια εμείς, μας είπαν οι μεγαλύτερες γυναίκες να πατάμε δυνατά με τα πόδια μας, για να καθίσει το χώμα που τους είχαμε θάψει, για να μην τους ξεθάβουν τα σκυλιά και τ’ αγρίμια. Έβλεπα τότε να γίνεται ένας βουβός “χορός” πάνω στους τάφους», μαρτυρεί η Φρατζέσκα Νίκα.
     «Δυστυχισμένες γυναίκες, οι οποίες είχανε διπλό ρόλο: Να μπορέσουν να δουλέψουν, και πώς να δουλέψουν, να μας ζήσουν και να μας διαπαιδαγωγήσουν», λέει άλλη μαρτυρία, μικρού παιδιού τότε.
     Για τις Καλαβρυτινές μάνες, που αυτές σήκωσαν στους ώμους τους το μεγαλύτερο και ασήκωτο βάρος της θηριωδίας, λέει σε άλλη στροφή του ποιήματός του ο Κωνσταντίνος Νικολόπουλος-Καμενιανίτης:
                            Ιώβειες Καλαβρυτινές μανάδες, δοξασμένες,
                            μια τύχη το’ φερε κακή, να’ στε μαυροντυμένες.
                            Μα πάλι μέσα στην καρδιά, θα βρουν οι ελπίδες δρόμο,
                            θα γιατρευτούνε κι οι πληγές, αγάλια με το χρόνο.
     Γιατί η Καλαβρυτινή Μάνα, ξαναγέννησε τα Καλάβρυτα και μεγαλούργησαν και μεγαλουργούν και φωνάζουν δυνατά: «Όχι πια πόλεμοι». «Ποτέ πια άλλα Καλάβρυτα», αλλά και δεν θα πάψει ο μαρτυρικός αυτός τόπος να διεκδικεί επιτακτικά τις γερμανικές αποζημιώσεις, όσο αυτές μένουν ανεκπλήρωτες, όσο η θηριωδία δεν αναγνωρίζεται.
     Θα τελειώσω την ομιλία μου με το ποίημα μου ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΗ ΓΗ, που έχει μεταφραστεί και σε άλλες γλώσσες και συμπεριλαμβάνεται και σε ξένες εκδόσεις
 
                           Γη, που σπαρμένη κόκαλα και ποτισμένη μ’ αίμα,
                           γη, Λευτεριάς ξημέρωμα και ιστορίας θρέμμα,
                           γη, ρωμιοσύνης καύχημα και δόξας περηφάνια,
                           που τ’ όνομά σου ακούγεται ως τα εφτά ουράνια,
                           που ήρωες στεφάνωσες και τάγματα μαρτύρων,
                           που ’χεις αγάπη ζηλευτή ευεργετών απείρων,
                           που και η φύση απλόχερα σε στόλισε με χάρη,
                           με κάνεις όλο να ριγώ, να είμ’ όλο καμάρι,
                           να προσκυνώ μ’ ευλάβεια τα άγια χώματά σου,
                           Καλάβρυτα, πατρίδα μου! Να ζουν τα ιδανικά σου!
    
     Στο πρόσωπό σας, κύριε πρόεδρε, τα Καλάβρυτα ευχαριστούν το Σύλλογο Πελοποννησίων Γαλατσίου για τη σημερινή εκδήλωση χρέους.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 15.12.2024

(Σύντομο βιογραφικό σημείωμα δείτε ΕΔΩ)