Είναι μεγάλη η συγκίνηση, όταν κρατάς στα
χέρια σου ένα «ευαγγέλιο» και το συγκεκριμένο «ευαγγέλιο» μου το χάρισε με
ιδιόχειρη αφιέρωση ο πολύ αγαπητός και πολύτιμος φίλος, συγγραφέας,
εκπαιδευτικός και προϊστάμενος Α/βάθμιας εκπαίδευσης Ευθύμιος Ρέντζιος,
προερχόμενος από το ορεινό χωριό Ανώγειο Πρεβέζης. Πρόκειται για ένα θαυμάσιο
βιβλίο-μια πολύ σπουδαία και εμπεριστατωμένη μελέτη, που αφορά τον «τραγουδιστή
του βουνού και της στάνης», αυτό «το εθνικό κεφάλαιο της ποίησής μας», όπως χαρακτηριστικά
αναφέρει και ο συγγραφέας, τον Κώστα Κρυστάλλη.
Ο χαρακτηρισμός «ευαγγέλιο» στη μελέτη του Ευθύμιου Ρέντζιου, δεν πρέπει να θεωρηθεί καθόλου υπερβολή. Πέρα από τη σπουδαιότητα του βιβλίου, είναι και προσωπική η σχέση μου με τον Κώστα Κρυστάλλη. Λάτρης του έργου του, μεγάλος θαυμαστής της «κρυσταλλένιας» ποίησής του, καθοδηγεί πάντα και την φτωχή και ταπεινή προσωπική μου ποιητική πένα. Στίχους του, άλλωστε, δανείζομαι συχνά στα κείμενά μου, όπως και στίχοι του έχουν γίνει μότο στην ποιητική μου συλλογή «έμμετρα»:
«Εδώ κι εγώ γεννήθηκα, εδώ τον ήλιο είδα
αυτά τα βράχια τα ψηλά έχω κι εγώ πατρίδα»
«Εδώ», σ’ αυτόν τον τόπο και μ’ αυτές τις Αξίες.
Ο χαρακτηρισμός «ευαγγέλιο» στη μελέτη του Ευθύμιου Ρέντζιου, δεν πρέπει να θεωρηθεί καθόλου υπερβολή. Πέρα από τη σπουδαιότητα του βιβλίου, είναι και προσωπική η σχέση μου με τον Κώστα Κρυστάλλη. Λάτρης του έργου του, μεγάλος θαυμαστής της «κρυσταλλένιας» ποίησής του, καθοδηγεί πάντα και την φτωχή και ταπεινή προσωπική μου ποιητική πένα. Στίχους του, άλλωστε, δανείζομαι συχνά στα κείμενά μου, όπως και στίχοι του έχουν γίνει μότο στην ποιητική μου συλλογή «έμμετρα»:
«Εδώ κι εγώ γεννήθηκα, εδώ τον ήλιο είδα
αυτά τα βράχια τα ψηλά έχω κι εγώ πατρίδα»
«Εδώ», σ’ αυτόν τον τόπο και μ’ αυτές τις Αξίες.
Να σημειώσω, ακόμα, ότι την αγάπη μου για τον ποιητή Κώστα Κρυστάλλη, μου την εμφύτευσε πρώτος ο αείμνηστος φιλόλογός μου στη Δ΄ γυμνασίου (Α΄ λυκείου) Αθανάσιος Δελκοτζάκης, από τη Βέροια.
Γνωρίζοντας ο αναγνώστης το συγγραφέα Ευθύμιο Ρέντζιο, είναι βέβαιος για το υψηλό επίπεδο του βιβλίου του. Όμως εδώ, ο αναγνώστης συναντάει από την πρώτη κιόλας σελίδα την έλξη του βιβλίου, τόσο με το ιδιαίτερα γλαφυρό και συγκινητικό κείμενο του συγγραφέα Βαγγέλη Κούτα που το προλογίζει, όσο και με την «κατάθεση ψυχής» του Ευθύμιου Ρέντζιου στο σημείωμα της εισαγωγής του.
Αναφερόμενος βιογραφία του Κώστα Κρυστάλλη ο μεγάλος θαυμαστής του Ευθύμιος Ρέντζιος, παραθέτει πολλά στοιχεία από τα πρώτα χρόνια που έζησε στο χωριό του, στο Συρράκο Ιωαννίνων, τις δυσκολίες ειδικά μετά τον πρόωρο θάνατο της μητέρας του, το διωγμό του από τους τούρκους κατακτητές εξ αιτίας των μηνυμάτων που εξέπεμπαν τα ποιήματά του και ειδικά το «Σκιαί του Άδου», αναγκάζοντας και τον μεγαλέμπορο πατέρα του να τον αποκηρύξει. Η ζωή του συνεχίστηκε με μεγάλες δυσκολίες και στερήσεις στην Αθήνα. Το τελευταίο διάστημα της ζωή του έζησε στην Κέρκυρα και στην Άρτα, όπου και πέθανε μόλις 27 χρονών, έχοντας προσβληθεί από την ανίατη τότε φυματίωση, αφήνοντας πολύ μεγάλο κενό στο έργο του. Κι αναρωτιέται εύκολα κανείς: Αν δεν έφευγε τόσο πρόωρα από τη ζωή, πόσο μεγαλύτερες παρακαταθήκες-πραγματικούς ογκόλιθους θα άφηνε στην Ελληνική λογοτεχνία!
Στη μελέτη παρατίθενται πολλά ποιήματα ή αποσπάσματα ποιημάτων του Κώστα Κρυστάλλη, με παράλληλη αναφορά σε κριτικές συγχρόνων του ή και μεταγενέστερων μεγάλων προσωπικοτήτων των γραμμάτων που αναγνώρισαν το έργο του και βαθιά υποκλίθηκαν σ' αυτό, καθώς και βαθιές αναλύσεις του συγγραφέα Ευθύμιου Ρέντζιου. Ενδεικτικά και μόνο θα παραθέσουμε κι εμείς μερικές.
Ι. Από αναφορές μεγάλων προσωπικοτήτων των γραμμάτων:
α. Ο Κωστής Παλαμάς:
«Από την πέτρα ένας ανθός, άχρονος, λες προβάλλει,
[…]
Κρυστάλλη, το τραγούδι σου στέκουν το ηχολογάνε
και των καιρών το πέρασμα και των ωρών οι γύροι
και το κρατάν αχάλαστο και το κυττάν’ ως να νάναι,
στο κύμα απάνου του ρυθμού, της Άρτας το γιοφύρι[…]».
«[…]ζώντας στις δύσκολες συνθήκες προσφυγιάς στην Αθήνα… έκαναν να γίνει ένας από τους καλύτερους μιμητές του δημοτικού τραγουδιού και εκφραστής του πνεύματος του δημοτικισμού».
ΙΙ. Από αναφορές του ίδιου του συγγραφέα Ευθύμιου Ρέντζιου:
«Το έργο του Κώστα Κρυστάλλη είναι πολυσύνθετο, όπως πολυσύνθετο είναι και το ταλέντο του και η προσωπικότητά του. Λίγοι είναι οι δημιουργοί-λογοτέχνες που συνδύασαν με τέτοιο, μοναδικό τρόπο τον ποιητικό με τον πεζό λόγο[…]».
«[…]Η θεματογραφία του έχει δυο βασικούς άξονες. Τον πατριωτικό, που έχει την αφετηρία του στα παιδικά του χρόνια, όταν βίωνε τις συνάξεις των καπεταναίων στο σπίτι του και τον βουκολικό – ειδυλλιακό, που ξεπηδάει από την αγάπη για την ύπαιθρο και τους ανθρώπους της[…]».
«[…]Ο Κρυστάλλης το δημοτικό τραγούδι το κουβαλούσε μέσα του και αυτό σε κάθε περίσταση χαράς, λύπης ή στενοχώριας, “έβγαινε στην επιφάνεια”[…].
Το βιβλίο του ντύνει ο συγγραφέας με φωτογραφίες προτομών του μεγάλου ποιητή από την Άρτα και από την πλατεία της Πεντέλης. Στην Πεντέλη σύχναζε ο Κώστας Κρυστάλλης, ως το βουνό που του θύμιζε τον τόπο του και τον ενέπνεε, το δε ποίημα του «Πεντέλη» είναι ένα από τις ωραιότερες και μεγαλύτερες παρακαταθήκες του. Παραθέτουμε ορισμένους στίχους (το ποίημα συμπεριλαμβάνεται και στην παρουσιαζόμενη μελέτη):
«[…]Νάξερες, όμορφο βουνό, τι μου θυμίζει εμένα
ένα κεδρί, ένας πεύκος σου, μια ρεματιά, μια βρύση!
[…]
Νάξερες, όμορφο βουνό, τί ενθύμησες μου φέρνουν
τ’ απάτητα τα βάθητα της μαύρης λαγκαδιάς σου.
[…]
Νάξερες, όμορφο βουνό τί κελαϊδεί σε μένα,
Γνωρίζοντας ο αναγνώστης το συγγραφέα Ευθύμιο Ρέντζιο, είναι βέβαιος για το υψηλό επίπεδο του βιβλίου του. Όμως εδώ, ο αναγνώστης συναντάει από την πρώτη κιόλας σελίδα την έλξη του βιβλίου, τόσο με το ιδιαίτερα γλαφυρό και συγκινητικό κείμενο του συγγραφέα Βαγγέλη Κούτα που το προλογίζει, όσο και με την «κατάθεση ψυχής» του Ευθύμιου Ρέντζιου στο σημείωμα της εισαγωγής του.
Αναφερόμενος βιογραφία του Κώστα Κρυστάλλη ο μεγάλος θαυμαστής του Ευθύμιος Ρέντζιος, παραθέτει πολλά στοιχεία από τα πρώτα χρόνια που έζησε στο χωριό του, στο Συρράκο Ιωαννίνων, τις δυσκολίες ειδικά μετά τον πρόωρο θάνατο της μητέρας του, το διωγμό του από τους τούρκους κατακτητές εξ αιτίας των μηνυμάτων που εξέπεμπαν τα ποιήματά του και ειδικά το «Σκιαί του Άδου», αναγκάζοντας και τον μεγαλέμπορο πατέρα του να τον αποκηρύξει. Η ζωή του συνεχίστηκε με μεγάλες δυσκολίες και στερήσεις στην Αθήνα. Το τελευταίο διάστημα της ζωή του έζησε στην Κέρκυρα και στην Άρτα, όπου και πέθανε μόλις 27 χρονών, έχοντας προσβληθεί από την ανίατη τότε φυματίωση, αφήνοντας πολύ μεγάλο κενό στο έργο του. Κι αναρωτιέται εύκολα κανείς: Αν δεν έφευγε τόσο πρόωρα από τη ζωή, πόσο μεγαλύτερες παρακαταθήκες-πραγματικούς ογκόλιθους θα άφηνε στην Ελληνική λογοτεχνία!
Στη μελέτη παρατίθενται πολλά ποιήματα ή αποσπάσματα ποιημάτων του Κώστα Κρυστάλλη, με παράλληλη αναφορά σε κριτικές συγχρόνων του ή και μεταγενέστερων μεγάλων προσωπικοτήτων των γραμμάτων που αναγνώρισαν το έργο του και βαθιά υποκλίθηκαν σ' αυτό, καθώς και βαθιές αναλύσεις του συγγραφέα Ευθύμιου Ρέντζιου. Ενδεικτικά και μόνο θα παραθέσουμε κι εμείς μερικές.
Ι. Από αναφορές μεγάλων προσωπικοτήτων των γραμμάτων:
α. Ο Κωστής Παλαμάς:
«Από την πέτρα ένας ανθός, άχρονος, λες προβάλλει,
[…]
Κρυστάλλη, το τραγούδι σου στέκουν το ηχολογάνε
και των καιρών το πέρασμα και των ωρών οι γύροι
και το κρατάν αχάλαστο και το κυττάν’ ως να νάναι,
στο κύμα απάνου του ρυθμού, της Άρτας το γιοφύρι[…]».
«[…]ζώντας στις δύσκολες συνθήκες προσφυγιάς στην Αθήνα… έκαναν να γίνει ένας από τους καλύτερους μιμητές του δημοτικού τραγουδιού και εκφραστής του πνεύματος του δημοτικισμού».
ΙΙ. Από αναφορές του ίδιου του συγγραφέα Ευθύμιου Ρέντζιου:
«Το έργο του Κώστα Κρυστάλλη είναι πολυσύνθετο, όπως πολυσύνθετο είναι και το ταλέντο του και η προσωπικότητά του. Λίγοι είναι οι δημιουργοί-λογοτέχνες που συνδύασαν με τέτοιο, μοναδικό τρόπο τον ποιητικό με τον πεζό λόγο[…]».
«[…]Η θεματογραφία του έχει δυο βασικούς άξονες. Τον πατριωτικό, που έχει την αφετηρία του στα παιδικά του χρόνια, όταν βίωνε τις συνάξεις των καπεταναίων στο σπίτι του και τον βουκολικό – ειδυλλιακό, που ξεπηδάει από την αγάπη για την ύπαιθρο και τους ανθρώπους της[…]».
«[…]Ο Κρυστάλλης το δημοτικό τραγούδι το κουβαλούσε μέσα του και αυτό σε κάθε περίσταση χαράς, λύπης ή στενοχώριας, “έβγαινε στην επιφάνεια”[…].
Το βιβλίο του ντύνει ο συγγραφέας με φωτογραφίες προτομών του μεγάλου ποιητή από την Άρτα και από την πλατεία της Πεντέλης. Στην Πεντέλη σύχναζε ο Κώστας Κρυστάλλης, ως το βουνό που του θύμιζε τον τόπο του και τον ενέπνεε, το δε ποίημα του «Πεντέλη» είναι ένα από τις ωραιότερες και μεγαλύτερες παρακαταθήκες του. Παραθέτουμε ορισμένους στίχους (το ποίημα συμπεριλαμβάνεται και στην παρουσιαζόμενη μελέτη):
«[…]Νάξερες, όμορφο βουνό, τι μου θυμίζει εμένα
ένα κεδρί, ένας πεύκος σου, μια ρεματιά, μια βρύση!
[…]
Νάξερες, όμορφο βουνό, τί ενθύμησες μου φέρνουν
τ’ απάτητα τα βάθητα της μαύρης λαγκαδιάς σου.
[…]
Νάξερες, όμορφο βουνό τί κελαϊδεί σε μένα,
της βρύσης σου γάργαρο και δροσερό νεράκι
[…]
Γι’ αυτό, βουνό μου, σ’ αγαπώ περίσσ’ απ’ όλα τ’ άλλα[…]
Φωτογραφίες, παραθέτει επίσης ο συγγραφέας, και από το μεγάλο αρχοντικό-πατρικό σπίτι του Κώστα Κρυστάλλη στο Συρράκο, που τόσο στερήθηκε και τόσο νοστάλγησε ο ποιητής.
Κλείνοντας, να σημειώσουμε ότι το βιβλίο εκδόθηκε το 2018, με χορηγία της γνωστής γαλακτοβιομηχανίας «ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΕΒΕ».
[…]
Γι’ αυτό, βουνό μου, σ’ αγαπώ περίσσ’ απ’ όλα τ’ άλλα[…]
Φωτογραφίες, παραθέτει επίσης ο συγγραφέας, και από το μεγάλο αρχοντικό-πατρικό σπίτι του Κώστα Κρυστάλλη στο Συρράκο, που τόσο στερήθηκε και τόσο νοστάλγησε ο ποιητής.
Κλείνοντας, να σημειώσουμε ότι το βιβλίο εκδόθηκε το 2018, με χορηγία της γνωστής γαλακτοβιομηχανίας «ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΕΒΕ».
Νίκος
Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 25.9.2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου