Οι γενιές των πρώτων χρόνων ή και
δεκαετιών μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, έβλεπαν ότι η ζωή έχει προοπτικές
βελτίωσης. Οι κάτοικοι των αστικών περιοχών περίμεναν την ανοικοδόμηση, την
ίδρυση και λειτουργία εργοστασίων, τη δημιουργία υπηρεσιών και γενικά την
ανάπτυξη, που θα έδιναν στον κόσμο δουλειές, άρα και βελτίωση του βιοτικού
επιπέδου. Πολλοί από τους κατοίκους αγροτικών περιοχών, και μάλλον η μεγάλη
πλειοψηφία τους, ονειρεύονταν κι αυτοί, -αν όχι τόσο για τους ίδιους, αλλά για
τα παιδιά τους-, να μπορέσουν να ξεφύγουν από τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες
της εκεί διαβίωσης, για να βρουν στις πόλεις καλύτερη ποιότητα ζωής. Το
«σύνθημα» και η επίμονη προτροπή από τους μεγαλύτερους στους νεότερους ήταν
κοινή, όχι μόνο στις ορεινές περιοχές, αλλά και στις πεδινές: «Μάθε λίγα γράμματα, να φύγεις από δω χάμου
να ζήσεις καλύτερα». Τώρα, αν οι καταστάσεις ήρθαν έτσι, που ορισμένοι αυτό
το «σλόγκαν» το απέδωσαν στην ξενομανία κι αν η εγκατάλειψη του τόπου που μας
ανέθρεψε μας βαραίνει συνειδησιακά και συναισθηματικά, αυτό είναι μια άλλη
παράμετρος.
Οι νεότεροι, είτε ακούγοντας τις προτροπές
αυτές, είτε βλέποντας και οι ίδιοι τις δυσκολίες εκείνης της αγροτικής ζωής,
άλλοι αγωνιστήκαμε περισσότερο για «δυο
κλίτσες γράμματα» και άλλοι λιγότερο. Στη μεγάλη μας πλειοψηφία αναζητήσαμε
την τύχη μας σε κοντινότερες ή πιο μακρινές πόλεις και ορισμένοι στο εξωτερικό.
Όντως, η αστυφιλία, αφ’ ενός και η πρόοδος αφ’ εταίρου (η πρόοδος εντός και
εκτός εισαγωγικών), μάς έφεραν βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής και μάλιστα
σημαντικές. Μας έφεραν όμως και ανατροπές, πού είτε δεν μπορούσαμε να τις
φανταστούμε, είτε δεν μπορούσαμε να τις υπολογίσουμε καν. Η σημαντικότερη από
αυτές τις ανατροπές (προσωπική η εκτίμηση), είναι οι «υπερβολικές» ελευθερίες, με
άμεσες συνέπειες στη συνοχή της οικογένειας και της χαλάρωσης των ηθών
γενικότερα. Μ’ άλλα λόγια, δηλαδή, αποδείχθηκε ότι οι δυσκολίες κράταγαν
τις ισορροπίες, κάτι που υποστήριζε συχνά στους λόγους του και ο μακαριστός
Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος.
Η ανέχεια, πρώτ’ απ’ όλα, που η πολυμελής
οικογένεια, και σε πολλές περιπτώσεις η συγκατοίκηση δύο και τριών οικογενειών
στο ίδιο σπίτι, είχε μία μόνο επιλογή στο φαγητό και, φυσικά, το ίδιο για
όλους, ήταν από τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Η σημερινή υπερεπάρκεια σε πολλά καταναλωτικά
αγαθά, μας έφερε πολύ περισσότερες απαιτήσεις, με τη χαρακτηριστικότερη να
έχουμε τρία και τέσσερα και πέντε φαγητά στο τραπέζι, χωρίς και πάλι να
νοιώθουμε ευχαριστημένοι και «κορεσμένοι»!
Μια δεύτερη δυσκολία ήταν συγκατοίκηση
πολλών και πολυμελών οικογενειών στα πολύ λίγων τετραγωνικών σπίτια, κι αυτά
χωρίς τις στοιχειώδεις προδιαγραφές κατασκευής και υγιεινής, Οι πρώτες στην
«ιεραρχία» απαιτήσεις αυτής της συγκατοίκησης ήταν η υπακοή και ο σεβασμός του
ενός μέλους στο άλλο και πολύ περισσότερο στους μεγαλύτερους. Η απομάκρυνση από
τον παραδοσιακό και ομολογουμένως δύσκολο τρόπο διαβίωσης/συμβίωσης, πιστεύεται
πως συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στη χαλάρωση και της υπακοής, του σεβασμού και
των ηθικών φραγμών και αντιστάσεων. Ο σεβασμός αυτός μεταξύ των μελών της
οικογένειας μεταφερόταν και στα σχολεία από τα παιδιά. Σε ορισμένες
περιπτώσεις, καθολικά σχεδόν, οι ισορροπίες αυτές έχουν αντιστραφεί σήμερα και
στην πραγματικότητα υπακοή κάνουν οι γονείς και οι δάσκαλοι και όχι τα παιδιά!
Μεγάλο το θέμα για το αν οι δυσκολίες
κράταγαν ισορροπίες και εύλογα θα αναρωτηθούν ορισμένοι: «Έπρεπε να μείνουμε σ’
εκείνες τις εποχές;». Η προσωπική μου απάντηση είναι αναμφισβήτητα «ΟΧΙ», με
την υποσημείωση ότι δεν αντισταθήκαμε σε ουσιώδη και πρωτεύοντα θέματα κι έχουμε χάσει το
μέτρο. Στην προσπάθεια επαναπροσδιορισμού του χαμένου μέτρου, εδώ και καιρό
έχει αρχίσει να παρατηρείται ένα φαινόμενο με κατεύθυνση αντίθετη με την τότε:
Ενώ ο πολιτισμός και η «απελευθέρωση» από παρόμοιους με τους παραπάνω
«κανόνες», τις συνήθειες και την «καλή ζωή» εκείνης της εποχής «ερχόταν» από
την πόλη στην περιφέρεια/στο χωριό, σήμερα διαφαίνεται ότι η ποιότητα ζωής
βρίσκεται στην περιφέρεια/στο χωριό και όχι στην πόλη. Όσο για την πενία ηθικών αντιστάσεων, παρατηρείται παντού μια τάση «ομογενοποίησης».
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 16.3.2018
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου