Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών και η συνοικία Απανάκρη στο Λειβάρτζι

Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών

α. Ο ναός

     Ο σημερινός ναός των Ταξιαρχών στη συνοικία Απανάκρη στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων, κτίστηκε περί το 1830. Προϋπήρχε, όμως, άλλος ναός των Ταξιαρχών σε υψηλότερο σημείο, στη θέση «Κοτρώνα», χρονολογούμενος από το 1750. Ο ναός εκείνος μεταφέρθηκε (1830) στο κέντρο της συνοικίας - που είναι σήμερα -, από το φόβο μήπως τον παρασύρει ο ορμητικός χείμαρρος, που ειδικά τους χειμερινούς μήνες γίνεται επικίνδυνος. Το 1890 αφαιρέθηκε ο τρούλος της εκκλησίας, λόγω των φθορών που είχε υποστεί και είχαν επηρεάσει σημαντικά τη στατικότατά του.

     Οι Ταξιάρχες ήταν και ο ενοριακός ναός της συνοικίας. Όταν περί το 1850 πέθανε ο εφημέριος, πήγαινε και λειτουργούσε εκεί ιερέας από την άλλη ενορία του Λειβαρτζίου, τον Ιωάννη τον Πρόδρομο του Μεσοχωρίου, μέχρι που χειροτονήθηκε ιερέας ο Χαράλαμπος Κανελόπουλος, πρώην δικαστικός. Ο ιερέας αυτός μετατέθηκε το 1882 και η ενορία χήρεψε και πάλι. Τότε πήγαινε και ιερουργούσε στους Ταξιάρχες ο παπα-Γιάννης Κωνσταντέλος από την αγία Παρασκευή, της συνοικίας Περιτσαίοι. Λίγο αργότερα οι δύο συνοικίες απετέλεσαν μία ενορία. Μετά το 1920, που ο ένας ιερέας της Αγίας Παρασκευής πέθανε και ο άλλος μετατέθηκε στην Πάτρα, το Λειβάρτζι αποτελεί μία ενορία, τον Άγιο Γεώργιο, που λειτουργεί μέχρι σήμερα.   

     Αρκετά μεταγενέστερα της ανέγερσης του ναού των Ταξιαρχών, κτίστηκε στον ίδιο χώρο και ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους. Πέραν της 8^ης Νοεμβρίου και της 10^ης Φεβρουαρίου, η συνοικία γιορτάζει στις 30 Νοεμβρίου και στις 20 Ιουλίου, αφού στο ναό του Αγίου Χαραλάμπους είναι και οι εικόνες του Πρωτοκλήτου Αποστόλου και του προφήτη Ηλία.

Ο Ιερός Ναός του αγίου Χαραλάμπους

     Ως κτήτορες, ευεργέτες και αφιερωτές του ναού των Παμμεγίστων Ταξιαρχών αναφέρονται στο βιβλίο του Περικλή Π. Δουδούμη ή Ντουντούμη: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ»,  οι: Θεόδωρος και Παναγιώτης Γκριάνης, τα τέκνα του Γ. Οικονομίδη, οι Ανδρέας και Παναγιώτης Νταλάνας, η Πανωραία Αναστασοπούλου και η Ελένη Παυλάτου. Αναμφισβήτητα όμως μεταγενέστερα της έκδοσης του βιβλίου αυτού, υπήρξαν και άλλοι ευεργέτες και αφιερωτές και ο κατάλογος είναι μεγαλύτερος.

Οι μόνιμοι κάτοικοι φροντίζουν με περισσή αγάπη τον ιερό χώρο της συνοικίας τους, εντός και εκτός των Ναών!

β. Η Συνοικία

     Την ονομασία της η συνοικία οφείλει στο ότι ευρίσκεται στην επάνω (απάνω) άκρη, σε αντιδιαστολή με την πρώτη συνοικία του χωριού Κατάκρη (κάτω άκρη), που κατοικήθηκε στα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Πρώτοι οικιστές της φέρονται οι αδελφοί Ξανταίοι, που μετονομάστηκαν σε Χρυσανθόπουλοι. Μετά από αυτούς κατοίκησαν πρόσφυγες από την περιοχή της Ακράτας.

     Η Απανάκρη άρχισε να κατοικείται τις πρώτες δεκαετίες μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την εισβολή των τούρκων στην Ελλάδα, ως μέρος δυσπρόσιτο στον κατακτητή. Την εποχή εκείνη η περιοχή ήταν πυκνοδασωμένη, γι’ αυτό και οι πρώτοι οικιστές της ήταν κτηνοτρόφοι. Είχαν χτίσει, μάλιστα, και μικρή εκκλησία προς τιμή του αγίου Μάμα, προστάτου των ζώων. Αποτελείται από δύο μικρότερες συνοικίες, την Ανατολική και τη Δυτική Απανάκρη, επειδή είναι χτισμένη ανατολικά και δυτικά του Λειβαρτζινού Ερύμανθου ποταμού.

     Η Απανάκρη είναι γενέτειρα μεγάλων προσωπικοτήτων και ευεργετών του χωριού, της επαρχίας και της Πατρίδος. Σ’ ένα φτωχόσπιτο της συνοικίας, ακριβώς κάτω από την εκκλησία των Ταξιαρχών, γεννήθηκε ο Σπυρίδων Σακελλαρίου ή Σπηλιωτάκης, γιός του ιερέα Σακελλαρίου. Νέος έφυγε για την Τεργέστη, όπου διακρίθηκε για την εντιμότητά του και την εργατικότητά του. Εξελίχτηκε σε μεγάλο οινοπνευματέμπορο, μα ποτέ δεν ξέχασε το χωριό του και το σπιτάκι που γεννήθηκε. Η οικονομική του δύναμη του έδωσε τη δυνατότητα και άφησε μεγάλη διαθήκη, με την οποία το 1856,  οκτώ χρόνια μετά το θάνατό του, ξεκίνησε η ανέγερση του εκπαιδευτικού μεγάρου στο Λειβάρτζι, που έχει την πρόσοψη της Σιναίας Ακαδημίας Αθηνών. Στην ίδια διαθήκη ο μεγάλος αυτός ευεργέτης, άφησε κληροδότημα με το οποίο σπούδασαν πολλά παιδιά του χωριού. 

     Το μικρό σπίτι που γεννήθηκε ήταν κάτω ακριβώς από τις δύο εκκλησίες της συνοικίας και σήμερα δεν υπάρχει. Ένα τμήμα του υπήρχε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όπως μαρτυρούν φωτογραφία του Ιατρού Θεόδωρου Λέλου και το βιβλίο του γράφοντος «Λειβάρτζι, σ’ ευχαριστώ!».

Το σπίτι που γεννήθηκε ο «πρύτανης» των Λειβαρτζινών Ευεργετών Σπυρίδων Σακελλαρίου ή Σπηλιωτάκης,
σήμερα δεν υπάρχει! Σε «πρώτο πλάνο» ο «Οικομομιδαίικος Πύργος»
(Φωτογρ. αρχές της δεκαετίας 1960, από το βιβλίο «Λειβάρτζι, σ' ευχαριστώ!»)

     Σχολαρχείο το εκπαιδευτικό αυτό μέγαρο και πολυθέσιο δημοτικό. Αργότερα τριθέσιο, μετά διθέσιο και τελευταία μονοθέσιο δημοτικό σχολείο, μέχρι το 2011 που έκλεισε. Σήμερα, με εργασίες και φροντίδες και τη συμβολή των Συλλόγων Αθήνας και Πάτρας λειτουργεί ως ένα πρότυπο λαογραφικό μουσείο, παρέχοντας παιδεία και με την νέα του αυτή μορφή. Διαθέτει έξι αίθουσες, μεταξύ των οποίων και μεγάλη βιβλιοθήκη, και αξιολογήθηκε από ειδικούς του υπουργείου πολιτισμού, ως ένα από τα λίγα πολυθεματικά λαογραφικά μουσεία της Ελλάδας.

      Μέσα στις σχολικές αίθουσες, που όλους όσους φοιτήσαμε εκεί μάς πλημμυρίζουν με νοσταλγία, πλάσθηκαν ήθη και συνειδήσεις, μεταλαμπαδεύτηκαν Αξίες και γαλουχήθηκαν προσωπικότητες μεγάλου ύψους. Από εκεί ξεπήδησαν επιστήμονες όλων των κλάδων και μεταγενέστεροι μεγάλοι ευεργέτες. Και ήταν τέτοια η ακτινοβολία του εκπαιδευτηρίου αυτού, που όχι μόνο «Λειβαρτζινόπουλα», αλλά και παιδιά από μακρινές περιοχές φοίτησαν: από τα χωριά της Βλασίας, της Λαμπείας και της Τριταίας!

Εκδήλωση στο σχολείο/λαογραφικό μουσείο, το οποίο είναι δωρεά του Σπυρίδωνος Σακελλαρίου ή Σπηλιωτάκη.
(Φωτογρ.: Λευτέρης Αβραμίδης)

      Από το 1928 με πρωτοβουλία του τότε Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου, καθιερώθηκε και τελείται κάθε χρόνο του αγίου Σπυρίδωνος μνημόσυνο στη μνήμη του πρύτανη Λειβαρτζινού ευεργέτη, με την παρουσία όλων των μαθητών και των δασκάλων. Μετά το 2011 που το σχολείο έκλεισε, το μνημόσυνο τελεί το Τοπικό Συμβούλιο Λειβαρτζίου.

     Από την ίδια συνοικία ξεκίνησαν οι αδελφοί Σπήλιος, Λεόντιος και Κλεομένης, παιδιά του Αναγνώστη Οικονομίδη, και ίδρυσαν τη μεγάλη ΧΡΩΠΕΙ (διαβάστε περισσότερα στο σχετικό άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ NEWS:

http://www.kalavrytanews.com/2012/11/blog-post_152.html ).

     Οι λίγοι εναπομείναντες σήμερα μόνιμοι κάτοικοι της συνοικίας, διακρίνονται για την εργατικότητά τους και την προσήλωσή τους στις Αξίες Κάθε καλοκαίρι «ξαναζούν», βλέποντας το μαχαλά να «ξαναζωντανεύει» από τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, όπως και σε όλο το χωριό. Και ο τριώροφος «Οικονομιδαίικος πύργος», αν και «στέκει» ακόμα, έχει υποστεί πολύ μεγάλες φθορές, είναι «πνιγμένος» από τον κισσό και σύντομα θα καταρρεύσει.

===============================

Πηγές:

1: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ», του Περικλή Π. Δουδούμη ή Ντουντούμη, έκδοση 1941.

2: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΨΩΦΙΔΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ» του Αθαν. Θ. Λέλου, έκδοση 1953.

3: «Λειβάρτζι, σ’ ευχαριστώ!», του Νικ. Παπακωνσταντόπουλου, έκδοση 2002.

                               Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 7.11.2017