Σύντομο αφιέρωμα στην ποδιά της νοικοκυράς

     Ανέκαθεν η ποδιά της νοικοκυράς αποτελούσε μέρος της ενδυμασίας της, για την προστασία από τους λεκέδες, τις φθορές των υπόλοιπων ρούχων της και ίσως να κάλυπτε και πιθανές ατέλειές τους. Ενδεχομένως αυτή να είναι η αντίληψη ορισμένων, αλλά δεν είναι μόνο έτσι. Όντως, η ποδιά προστατεύει τα υπόλοιπα ρούχα της νοικοκυράς/της γυναίκας, ήταν όμως στο παρελθόν μέρος και στολίδι της επίσημης ενδυμασίας της, που απαραίτητα φορούσε σε γιορτινές μέρες, σε οικογενειακές και κοινωνικές εκδηλώσεις και στην εκκλησία. Καθόλου τυχαίο, λοιπόν, που τη βλέπουμε να συμπληρώνει τη φορεσιά της σε μουσεία και σε εκδηλώσεις με παραδοσιακές στολές.

     Τα παλαιότερα χρόνια την ποδιά την ύφαιναν και την κεντούσαν στον αργαλειό. Όσο τα χρόνια περνούσαν και ο αργαλειός άρχισε σταδιακά να καταργείται, την έραβε η μοδίστρα ή η ίδια η νοικοκυρά, με ύφασμα από το εμπόριο. Οι έτοιμες στα εμπορικά καταστήματα δεν άργησαν να εμφανιστούν, μέχρι που σήμερα τις βρίσκουμε και στα τουριστικά είδη, πολύχρωμες και κεντημένες, και με μεγάλη αγοραστική ζήτηση μάλιστα.

Ποδιές παραδοσιακών ενδυμασιών

     Εκτός από τη χρησιμότητα που είχαν οι συνήθως μεγάλες τσέπες της, η ποδιά ήταν κι ένα ρούχο-«δεξί χέρι» της γυναίκας και σε διάφορες αγροτικές εργασίες, π.χ. μάζευε καρύδια, χόρτα, έβαζε προσωρινά τα αυγά από τις κότες για να τα πάει στο σπίτι κλπ. Δεν ήταν λίγες και οι φορές που γινόταν και πετσέτα προσώπου, ή και προστατευτικό ύφασμα για να κατεβάσει την κατσαρόλα από τη φωτιά και να μην καούν τα χέρια της.  «Διπλωμένη» στη ζώνη είχε μέσα μικρού βάρους αντικείμενα, μέχρι να φτάσουν στον προορισμό τους, όπως διάφορα προϊόντα του περιβολιού. Διπλωμένη την είχε και όταν έπλεκε τις ώρες που φύλαγε τα πρόβατα ή στο δρόμο προς και από το χωράφι, αφού εκεί είχε το κουβάρι με το νήμα για το πλεκτό που έφτιαχνε. Όπως αναφέρω και σε άλλα άρθρα μου, «η γυναίκα μπορεί να έκανε δυο δουλειές ταυτόχρονα» κι ακόμα «τα χέρια της δεν σταματούσαν ποτέ να δουλεύουν, παρά μόνο τις ώρες που κοιμόταν»!
     Όπως μου θύμισε κι ένας φίλος, η τσέπη της ποδιάς, και κυρίως της γιαγιάς, ήταν ένας μόνιμος χώρος... εξερεύνησης των εγγονών, μήπως "κρυβόταν" εκεί καμιά καραμέλα! ...Kαι τις περισσότερες φορές δεν πέφταμε έξω!  Ο ίδιος μου θύμισε πως η ποδιά της γιαγιάς ήταν ακόμα και προστασία μας από την απειλή των γονιών για κάνα ελαφρύ μπερντάχι μετά από αταξίες, αφού κάτω από αυτήν βρίσκαμε συχνά καταφύγιο!   

«Διπλωμένη» ποδιά

     Σαν πόση αξιοσύνη έκρυβαν νοικοκυρές, που τις βλέπαμε να μαζεύουν ένα φασόλι από το δρόμο, λίγο μετά δεύτερο, σε λίγο ένα καρύδι, παραπέρα ένα μύγδαλο, μετά ένα σπυρί καλαμπόκι και τα έβαζαν στην ποδιά τους! Κι όταν γύριζαν σπίτι, άφηναν το καθένα στη θέση του, μαζί με τα άλλα της συγκομιδής τους! «Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι» μας έλεγαν! Απλές κινήσεις της καθημερινότητας που σήμερα τις απαξιώνουμε!

Νοικοκυρά με την ποδιά στη θέση της καίει το φούρνο

(Φωτογραφία: από το βιβλίο μου «Λειβάρτζι σ’ ευχαριστώ!», έκδοση 2002)

     Δεν θα μπορούσαν να μείνουν μακριά από το σημαντικό αυτό γυναικείο ένδυμα  το δημοτικό τραγούδι και η λαϊκή σοφία. Ποιός δεν έχει χορέψει ή δεν έχει σιγοτραγουδήσει το «στην κεντημένη σου ποδιά μωρ’ βλάχα» και τo «Μαρία Πενταγιώτισσα», που «στην ποδιά της σφάζονταν παλληκάρια»! Και ποιός δεν έχει ακούσει την παροιμία «μακρύναν οι ποδιές μας, σκεπεστήκαν οι πομπές μας»!

Με ποδιά και η «παραδοσιακή» γιαγιά στο παλιό αλφαβητάριο της Α΄ Δημοτικού!

     Πιθανότατα η ποδιά να είχε και την έννοια της υποταγής και την έννοια της σεμνότητας, αφού απέφευγαν ή και «απαγορευόταν» να τις δει κάποιος χωρίς αυτή, ακόμα και ο άντρας τους! Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με το μαντήλι στο κεφάλι, που έβγαινε μόνο την ώρα του ύπνου. Με τη χειραφέτηση της γυναίκας, την βλέπουμε αυστηρά στην κουζίνα κι εκεί όχι απαραίτητα. Εξαίρεση αποτελούν μεγάλης ηλικίας γυναίκες ορεινών περιοχών, κρατώντας έτσι ακόμα την παράδοση.

                      Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 26.1.2017

              https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html