Βακαλάος ή «μπακαλιάρος» για του Ευαγγελισμού; Ποια είναι, τελικά, η «σωστή» ονομασία του γνωστού, αγαπημένου και νόστιμου ψαριού; Ή μήπως πρόκειται για δύο διαφορετικά προϊόντα της θάλασσας;
Ας δούμε το θέμα από την αρχή. Η μεγάλη τεσσαρακοστή (μεγάλη σαρακοστή), που ξεκινάει από την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου, είναι η αρχαιότερη περίοδος νηστείας που έχει καθιερωθεί από την Εκκλησία (4ος μ.Χ. αιώνας), με σκοπό να προετοιμάσει πνευματικά τους Χριστιανούς για το Πάσχα, χαρακτηρίζεται από την αυστηρή νηστεία σε όλη της τη διάρκεια. Στη λαϊκή «γλώσσα», «σαρακοστή» έχει επικρατήσει να σημαίνει «νηστεία». Προφανώς η ονομασία της «τεσσαρακοστή», καθιερώθηκε λόγω των σαράντα ημερών διάρκειας, αν και διαρκεί πενήντα ημέρες (σαράντα + η Μεγάλη Εβδομάδα, που έτσι κι αλλιώς είναι νηστεία, και μάλιστα περισσότερο αυστηρή).
Στον εορτασμό του Ευαγγελισμού, στις 25 Μαρτίου, καθ’ ότι «ο Μάρτης δεν λείπει από τη σαρακοστή», η Εκκλησία επιτρέπει την κατάλυση ιχθύος, ως ημέρα γιορτινή και χαρμόσυνη. Συνεπώς, δεν είναι «έθιμο», αλλά κανόνας, που έχει οριστεί από τη θρησκεία μας. Το ίδιο ισχύει και για την Κυριακή των Βαΐων και για την 6η Αυγούστου, γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που είναι μέρες γιορτινές και χαρμόσυνες εν μέσω νηστείας κι αυτές.
Επειδή, όμως, σε προηγούμενες εποχές το νωπό ψάρι ήταν δύσκολο, έως αδύνατο να φτάσει σε απομακρυσμένες από τη θάλασσα περιοχές, οι Χριστιανοί, που τότε τηρούσαν απαρέγκλιτα την αυστηρή νηστεία όλης της περιόδου, ήταν εύκολο να βρουν στο τοπικό εμπόριο παστό βακαλάο, ο οποίος, ως γνωστόν, διατηρείται μεγάλα χρονικά διαστήματα. Έτσι, ο βακαλάος αυτός έγινε το «έθιμο» του Ευαγγελισμού, αφού, βεβαίως, προηγηθεί το απαραίτητο ξαρμύρισμα (ξαλμύρισμα). Και τηρείται, πλέον, τόσο πιστά η συνήθεια αυτή, που εντάσσεται πλέον στο «εθιμικό δίκαιο» και η διακίνηση του αγαθού για την ημέρα αυτή, είναι πάρα πολύ μεγάλη, πιθανότατα πολύ μεγαλύτερη από κάθε άλλο νωπό αλίευμα.
Ας δούμε τώρα ποια είναι η σωστή ονομασία του ψαριού, ή αν βακαλάος και ο «μπακαλιάρος, ενίοτε και «μπακαλάος» ή «βακαλέος» ή «μπακαλέος», είναι δύο διαφορετικά ψάρια: Ο όρος «βακαλάος» έχει ισπανική ρίζα («bacalao»), ενώ στην ιταλική γλώσσα τον συναντάμε ως «baccala».Το αγαπημένο αυτό ψάρι, λοιπόν, αν και στη λαϊκή αντίληψη με την ονομασία «βακαλάος» εννοείται περισσότερο ο νωπός, ενώ «μπακαλιάρος» ο παστός, είναι ένα και το αυτό, με την υποσημείωση ότι η συνηθισμένη και περισσότερο χρησιμοποιούμενη ονομασία του είναι η εκλαϊκευμένη.
Ας δούμε το θέμα από την αρχή. Η μεγάλη τεσσαρακοστή (μεγάλη σαρακοστή), που ξεκινάει από την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου, είναι η αρχαιότερη περίοδος νηστείας που έχει καθιερωθεί από την Εκκλησία (4ος μ.Χ. αιώνας), με σκοπό να προετοιμάσει πνευματικά τους Χριστιανούς για το Πάσχα, χαρακτηρίζεται από την αυστηρή νηστεία σε όλη της τη διάρκεια. Στη λαϊκή «γλώσσα», «σαρακοστή» έχει επικρατήσει να σημαίνει «νηστεία». Προφανώς η ονομασία της «τεσσαρακοστή», καθιερώθηκε λόγω των σαράντα ημερών διάρκειας, αν και διαρκεί πενήντα ημέρες (σαράντα + η Μεγάλη Εβδομάδα, που έτσι κι αλλιώς είναι νηστεία, και μάλιστα περισσότερο αυστηρή).
Στον εορτασμό του Ευαγγελισμού, στις 25 Μαρτίου, καθ’ ότι «ο Μάρτης δεν λείπει από τη σαρακοστή», η Εκκλησία επιτρέπει την κατάλυση ιχθύος, ως ημέρα γιορτινή και χαρμόσυνη. Συνεπώς, δεν είναι «έθιμο», αλλά κανόνας, που έχει οριστεί από τη θρησκεία μας. Το ίδιο ισχύει και για την Κυριακή των Βαΐων και για την 6η Αυγούστου, γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που είναι μέρες γιορτινές και χαρμόσυνες εν μέσω νηστείας κι αυτές.
Επειδή, όμως, σε προηγούμενες εποχές το νωπό ψάρι ήταν δύσκολο, έως αδύνατο να φτάσει σε απομακρυσμένες από τη θάλασσα περιοχές, οι Χριστιανοί, που τότε τηρούσαν απαρέγκλιτα την αυστηρή νηστεία όλης της περιόδου, ήταν εύκολο να βρουν στο τοπικό εμπόριο παστό βακαλάο, ο οποίος, ως γνωστόν, διατηρείται μεγάλα χρονικά διαστήματα. Έτσι, ο βακαλάος αυτός έγινε το «έθιμο» του Ευαγγελισμού, αφού, βεβαίως, προηγηθεί το απαραίτητο ξαρμύρισμα (ξαλμύρισμα). Και τηρείται, πλέον, τόσο πιστά η συνήθεια αυτή, που εντάσσεται πλέον στο «εθιμικό δίκαιο» και η διακίνηση του αγαθού για την ημέρα αυτή, είναι πάρα πολύ μεγάλη, πιθανότατα πολύ μεγαλύτερη από κάθε άλλο νωπό αλίευμα.
Ας δούμε τώρα ποια είναι η σωστή ονομασία του ψαριού, ή αν βακαλάος και ο «μπακαλιάρος, ενίοτε και «μπακαλάος» ή «βακαλέος» ή «μπακαλέος», είναι δύο διαφορετικά ψάρια: Ο όρος «βακαλάος» έχει ισπανική ρίζα («bacalao»), ενώ στην ιταλική γλώσσα τον συναντάμε ως «baccala».Το αγαπημένο αυτό ψάρι, λοιπόν, αν και στη λαϊκή αντίληψη με την ονομασία «βακαλάος» εννοείται περισσότερο ο νωπός, ενώ «μπακαλιάρος» ο παστός, είναι ένα και το αυτό, με την υποσημείωση ότι η συνηθισμένη και περισσότερο χρησιμοποιούμενη ονομασία του είναι η εκλαϊκευμένη.
Νίκος
Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 23.3.2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου