Φράσεις της Αγίας Γραφής, που λέγονται και σήμερα

Περιεχόμενα:
-  Εισαγωγικό σημείωμα
-  Παράθεση φράσεων
 
Εισαγωγικό σημείωμα
 
     Όλοι το έχουμε διαπιστώσει ότι στον καθημερινό μας λόγο, γραπτό και προφορικό, χρησιμοποιούμε ή συναντάμε αρκετές στερεότυπες φράσεις από την Αγία Γραφή. Είναι φράσεις που έχουν μείνει αναλλοίωτες στο χρόνο, αλλά μπορούμε να πούμε ότι «συντηρούνται» και από τα αναγνώσματα των Ευαγγελίων και των Αποστολικών κειμένων στην Εκκλησία.
     Ασχολούμενος κανείς με τη μελέτη των ιερών βιβλίων, ανακαλύπτει, «ψηλαφεί» τη μαγεία τους και κατανοεί πως δεν είναι τυχαίο που η Αγία Γραφή έχει το μεγαλύτερο αριθμό εκδόσεων παγκοσμίως. Επικεντρώνοντας και σε φράσεις και λέξεις που έχουν γραφεί πριν πολλούς αιώνες και έχουν και σήμερα πρωτεύουσα θέση στον γραπτό και τον προφορικό μας λόγο και στη λαϊκή παράδοσή μας, αντιλαμβάνεται ότι κάποιες Αξίες είναι διαχρονικές και «σταθερές». «Βίοι παράλληλοι» πολλές φορές, λοιπόν, η θρησκευτική με τη λαϊκή μας παράδοση κι αυτό δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητο.
     Σε αρκετές από αυτές η σημασία τους δεν έχει αλλάξει, ενώ σε άλλες δίνουμε και «εκ διαμέτρου», ίσως, σημασία από την πραγματική. Σε άλλες πάλι, ευτυχώς λίγες, είτε από άγνοια, είτε από ηθελημένη «παρέμβαση» αντικαθιστούμε κάποιες λέξεις και το πραγματικό νόημά τους αλλάζει, όπως π.χ. το ρηθέν δια στόματος του αγίου Συμεών, υπέργηρου πια, που όταν πήρε το Χριστό στην αγκαλιά του και αναφώνησε «Νυν απολύεις τον δούλον Σου, Δέσποτα». Αυτή η φράση έχει ακουστεί με τελείως διαφορετική σημασία: «Μην απολύεις τον δούλον Σου, Δέσποτα»! Θα μπορούσε να διακρίνει κανείς και μια ακόμα κατηγορία στερεότυπων φράσεων, που τις χρησιμοποιούμε σκωπτικά, όπως π.χ. το «αγρόν ηγόρασε», που και αυτή κάποιες φορές παραποιείται, λόγω άγνοιας, με το «υγρόν αγόρασε»!
     Έχοντας προσωπικά μια ιδιαίτερη αγάπη στα Εκκλησιαστικά, έκανα μια προσπάθεια και συγκέντρωσα ορισμένες από αυτές τις φράσεις, πλησιάζοντας τις διακόσιες, τις οποίες παραθέτω με την αρχική τους σημασία, ή την, ίσως, παραλλαγμένη και, φυσικά, με αναφορά στην πηγή. Πρέπει να πω πως δεν ήταν μια εργασία «πανεύκολη» και αναμφισβήτητα είναι πολύ περισσότερες εκείνες που δεν έχουν συμπεριληφθεί. Προς τούτο αιτούμαι την επιείκειά σας, με τη δέσμευση πως η προσπάθεια θα συνεχιστεί.
     Παρόμοιες φράσεις δανειζόμαστε και από την αρχαία Ελληνική γραμματολογία. Με αυτές ίσως ασχοληθούμε κάποια άλλη φορά.
     Σημειώνω, τέλος, πως παρόμοια εργασία είχε και δημοσιευθεί στο παρελθόν στο ιστολόγιό μου, σε δύο μέρη, Α΄ και Β΄. Εδώ παρατίθεται ολόκληρη και συμπληρωμένη με  
     Καλή περιήγηση!
 
Παράθεση φράσεων (με αλφαβητική σειρά)
 
«Άβυσσος άβυσσον επικαλείται»: Παρόμοιας σημασίας οι στίχοι αυτοί του ΜΑ΄ ψαλμού του Δαυίδ με το ρητό του Πλάτωνα «όμοιος ομοίω αεί πελάζει» (πελάζει=πλησιάζει), που στερεότυπα το λέμε και σήμερα.
«Αγαπάτε αλλήλους»: Έκφραση που δεν χρησιμοποιείται τόσο συχνά, όσο η με την ίδια περίπου σημασία, το «ειρήνη υμίν», σαν προτροπή «συμβιβασμού» δύο αντιπάλων ομάδων ή ανθρώπων. Είναι από τις εντολές που πολλές φορές επανέλαβε ο Χριστός κατά τη διδασκαλία Του. Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννου, π.χ., στο ΙΓ΄ κεφάλαιο, εδάφιο 34, διαβάζουμε: «Εντολήν  καινήν δίδωμι υμίν, ίνα αγαπάτε αλλήλους, καθώς ηγάπησα υμάς[…]».

«Αβρόχοις ποσίν» (με άβρεχα πόδια): Συνηθίζουμε να λέμε για κάποιον που παρέμεινε/επέστρεψε σώος και αβλαβής από κάποιον κίνδυνο ή από κάποια περιπέτεια. Η ρίζα της φράσης προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, που οι Ισραηλίτες πέρασαν την Ερυθρά Θάλασσας, όταν τα νερά υποχώρησαν κι έγινε στεριά (Βιβλίο «Έξοδος» της Παλαιάς Διαθήκης).

«Άγνωστοι οι βουλαί του Κυρίου»: Απόφθεγμα της Χριστιανικής Παράδοσης, που λέγεται και σήμερα με την ίδια σημασία. 
«Αγρόν ηγόρασε»: Από την παραβολή του Μεγάλου Δείπνου, όπου οι προσκεκλημένοι στο τραπέζι του οικοδεσπότη επροφασίζοντο διάφορες δικαιολογίες για να μην παρευρεθούν. Ένας εξ αυτών είπε πως «αγόρασε χωράφι και ήθελε να πάει να το δει» (Λουκά ΙΔ΄, 18). Ο «Δείπνος» εδώ είναι η ουράνιος Βασιλεία, την οποία πολλοί εξ ημών υποβαθμίζουμε ή και περιφρονούμε. Στο Ευαγγέλιο η φράση είναι σε πρώτο πρόσωπο («αγρόν ηγόρασα»), ενώ στην σύγχρονη χρήση της χρησιμοποιείται σε τρίτο πρόσωπο,  αφού κανείς δεν θα υποτιμήσει τον εαυτό του, με τη σημασία που σήμερα του της δίνουμε, συνώνυμης του «πέρα βρέχει»! Ορισμένοι, και από άγνοια, αναγραμματίζουν τη φράση και λένε: «υγρόν αγόρασε»!
«Αγωνίζεται διά τον επιούσιον»: Από την Κυριακή Προσευχή, το «Πάτερ ημών». Αγωνίζεται (κάποιος) για τα απαραίτητα καθημερινά αγαθά (επιούσιος: ο καθημερινά αναγκαίος).
«Άκουσον, άκουσον» (Παλαιά Διαθήκη, από το βιβλίο Βασιλειών Γ΄): Στις μέρες μας έκφραση απορίας ή αγανάκτησης, ίσως και αιφνιδιασμού.
«Ακρογωνιαίος λίθος»: Πέτρα που παίζει σημαντικό ρόλο στο οικοδόμημα. Μεταφορικά: Άνθρωπος με σημαντικό ρόλο στο κοινωνικό ή πολιτικό, ή όποιο άλλο γίγνεσθαι. (Α΄ Επιστολή Αποστόλου Πέτρου προς Κορινθίους, Β΄, 6).
«Αλλήλων τα βάρη βαστάζετε»: Από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Γαλάτας (ΣΤ΄, 2). Παρόμοια σύγχρονη έκφραση-παροιμία: «Το ’να χέρι νίβει τ’ άλλο  και τα δυο το πρόσωπο».
«Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα» (Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος, Κ΄, 5): Λέγεται όταν λάθη ή παραλείψεις των γονέων φέρνουν δυσκολίες στη ζωή των παιδιών τους.
«Ανακατεμένος ο ερχόμενος»: Στη φράση «ευλογημένος ο Ερχόμενος», (Ματθαίου ΚΑ΄, 9), που αναφέρεται στη θριαμβευτική είσοδο Του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, η πρώτη λέξη έχει αντικατασταθεί με την «ανακατεμένος», που δηλώνει μεγάλη ακαταστασία.
«Ανάστα ο Κύριος», από το «Ανάστα ο Θεός, κρίνων την γην», του 81ου ψαλμού του Ασάφ, που ψάλλεται πριν την ανάγνωση του Ευαγγελίου του Μεγάλου Σαββάτου και με αυτό θέλουμε να περιγράψουμε συνταρακτικά γεγονότα. Σε πολλές εκκλησίες τη στιγμή εκείνη γίνεται μεγάλη «ταραχή»: Χτυπούν δυνατά διάφορα αντικείμενα (π.χ. στασίδια), σαν ένα είδος «αναπαράστασης» της αντίδρασης και των «ωδίνων» του Άδη, όταν κατέβηκε ο Χριστός εκεί. Παρόμοια σημασία έχει και η φράση «έγινε της Αναλήψεως».
«Αντί πινακίου φακής» (Παλαιά Διαθήκη, Γένεσις, κεφάλαιο  ΚΕ΄): «Για ένα πιάτο φακή» ο Ησαύ πούλησε τα πρωτοτόκια, τα δικαιώματα του πρωτότοκου παιδιού, σύμφωνα με την τότε νομοθεσία,  στον Ιακώβ, επειδή ήταν πολύ πεινασμένος. Η φράση αυτή λέγεται σήμερα, όταν θέλουμε να δηλώσουμε μια άδικη και άνιση συναλλαγή, από την οποία κάποιος βγαίνει αρκετά ζημιωμένος.
«Άξιος ο μισθός του»: Λέμε για να αναγνωρίσουμε την αξία της πράξης ή της εργασίας κάποιου. Η φράση ανήκει στο Χριστό, απευθυνόμενο στους Μαθητές Του, από το Ευαγγέλιο του Λουκά, Ι΄, 7:  «Άξιος γαρ ο εργάτης  του μισθού αυτού εστί», δηλ. «είναι δίκαιο ο εργάτης να λαμβάνει το μισθό της εργασίας του».
«Απεταξάμην» (το σατανά): Λέγεται, όταν θέλουμε να απομακρύνουμε/διώξουμε κάποιο κακό ή κάτι που μας ενοχλεί. Λέγεται ακόμα όταν έχουμε μετανιώσει με συντριβή για κάποιο ατόπημά μας και προέρχεται από την κατήχηση της ακολουθίας του μυστηρίου του βαπτίσματος.
«Άπιστος Θωμάς»: Ο Απόστολος Θωμάς δεν πίστεψε εύκολα ότι Ο Χριστός αναστήθηκε, όπως τον διαβεβαίωναν οι άλλοι Μαθητές. Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννου ο Χριστός δεν αποκάλεσε το Θωμά «άπιστο», παρά μόνο του είπε «μη γίνου άπιστος, αλλά πιστός» (Ιωάννου Κ΄, 27). Στην καθημερινή σημασία το χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να δείξουμε ότι κάποιος δεν πείθεται εύκολα σε κάτι οφθαλμοφανές.
«Αποδήμησε εις Κύριον»: Λέγεται για κάποιον που πέθανε. Ο όρος «απεδήμησεν», που σημαίνει αναχώρησε, συναντάται στην παραβολή των ταλάντων (Ματθαίου ΚΕ΄, 15), που ο κύριος-ιδιοκτήτης της περιουσίας αναχώρησε για κάποιο διάστημα σε άλλο τόπο και άφησε χρήματα (τάλαντα) στους υπηρέτες του για να δει αν τα αξιοποιήσουν.
«Αποδιοπομπαίος τράγος»: Πολύ διαφοροποιημένη/περεξηγημένη η έννοια του «αποδιοπομπαίου τράγου» σήμερα, από τον πραγματικό αποδιοπομπαίο τράγο της Παλαιάς Διαθήκης. Από το βιβλίο Λευτικόν, πληροφορούμεθα ότι υπήρχε ένα Εβραϊκό έθιμο, σύμφωνα με το οποίο κάθε επτά χρόνια ένας τράγος αφηνόταν ελεύθερος στην έρημο, κατόπιν ειδικού τελετουργικού από τον ιερέα, μεταφέροντας «επάνω» του όλες τις αμαρτίες του λαού! Εμείς σήμερα, ως «αποδιοπομπαίο τράγο» αναφέρουμε καθένα ο οποίος ένεκα των κακών πράξεών του έχει απορριφθεί από την κοινωνία, ίσως και με «τελετουργικό» διαπόμπευσης!
«Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων» (Παλαιά Διαθήκη/Κριτές ΙΣΤ΄, 14): Ο Σαμψών κυβέρνησε άξια το Ισραηλιτικό λαό για είκοσι, περίπου, χρόνια. Είχε πολύ μεγάλη σωματική δύναμη και διακρίθηκε για τους αγώνες του κατά των Φιλισταίων, τους οποίους κατατρόπωσε. Νικήθηκε, όμως, από μια γυναίκα: Τη Δαλιδά, η οποία ήταν Φιλισταία και την ερωτεύτηκε παράνομα και παράφορα. Η Δαλιδά ανακάλυψε ότι η σωματική του δύναμη οφειλόταν στα μακριά μαλλιά του, τα οποία του έκοψε την ώρα που κοιμόταν κι έτσι ο Σαμψών έχασε τη δύναμή του! Ενημέρωσε σχετικά τους Φιλισταίους η Δαλιδά, οι οποίοι συνέλαβαν το Σαμψών και τον φυλάκισαν. Τελικά, όπως, όταν τα μαλλιά του ξαναμεγάλωσαν, ανέκτησε μέρος της δύναμής του και κατέστρεψε τον ναό των Δαγών, θεού των Φιλισταίων στη Γάζα, σείοντας τις κολώνες του, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί και ο ίδιος με τους δεσμώτες του, αναφωνώντας το «αποθανέτω ή ψυχή μου μετά των αλλοφύλων». Πολύ γνωστή η λαϊκή παροιμία, ίδιας ή παρόμοιας σημασίας σήμερα με τα λόγια του Σαμψών: «Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά!
«Από Θεού άρχεσθαι»: Από την αρχαιοελληνική φράση «από Διός άρχεσθαι», αντικαταστάθηκε η δεύτερη λέξη με την «Θεού».
«Απολωλός» (πρόβατον), (από την παραβολή του Ασώτου, Λουκά ΙΕ΄, 32): Λέγεται, όχι τόσο για εκείνους ανθρώπους που έχουν χαθεί ή έχουν παραστρατήσει, αλλά περισσότερο για ανθρώπους αφελείς ή και με «μειωμένη» αντίληψη!

«Απορώ και εξίσταμαι»: Φράση δανεισμένη αππό το τροπάριο της Θεοτόκου «την ωραιότητα της παρθενίας σου» και δηλώνει υπέρμετρη έκπληξη.

«Από τον Άννα στον Καϊάφα»: Το λέμε θέλοντας να στηλιτεύσουμε τις περιπέτειες στις οποίες άθελά και χωρίς δική του ευθύνη υποβάλλεται κάποιος, όταν γίνεται «μπαλάκι», ειδικότερα απευθυνόμενος σε δημόσιες υπηρεσίες, «κάπως έτσι» όπως και ο Χριστός πηγαίνοντας από τον Άννα στον Καϊάφα (Ιωάννου ΙΗ΄, 24).
«Από τον καιρό του Νώε»: Όταν αναφερόμαστε για/σε κάποιο γεγονός πολύ   «μακρινό». Νώε: Βιβλικό πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης, αναφέρεται στο πρώτο βιβλίο της Βίβλου «Γένεσις».
«Άρατε πύλας»: Φράση του ΚΓ΄ ψαλμού του Δαυίδ. «Άρατε πύλας» επαναλαμβάμουμε κι εμείς σήμερα με μεταφορικές, αλλά και πραγματικές σημασίες, π.χ., όταν περιμένουμε ν’ ανοίξουν οι πόρτες μιας τράπεζας ή μιας δημόσιας υπηρεσίας. Το εδάφιο πλήρες: «Άρατε πύλας οι άρχοντες υμών, και επάρθητε, πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεὺς τῆς δόξης». Μετάφραση: «Ανοίξτε τις πύλες, άρχοντες, που τις κρατάτε κλειστές από μέσα κι εσεις, πύλες, ανοίξτε διάπλατα και γίνετε ψηλότερες, για να μπει μέσα στον ναό ο δοξασμένος βασιλιάς». Τα λόγια αυτά του ψαλμού αυτού λέγονται τη Μεγάλη Παρασκευή στο τελετουργικό της επιστροφής του Επιταφίου στις εκκλησίες, αφού τελειώσει η περιφορά.
«Άρον άρον, σταύρωσον αυτόν» (άρον: με τη βία, αναγκαστικά):  Φράση που σήμερα ταυτίζεται με τη βεβιασμένη και συνήθως λανθασμένη απόφαση και κίνηση και αναφέρεται στην πίεση που δεχόταν ο Πιλάτος από τους Ιουδαίους να σταυρώσει το Χριστό (Ιωάννου, ΙΘ΄, 15).
«Άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει»: Αυτή ήταν η εντολή του Χριστού στον παράλυτο της Βηθεσδά (Ιωάννου Ε΄, 12), μόλις τον θεράπευσε. «Άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει», λέμε κι μείς σήμερα σε κάποιον, που είτε του ευχόμαστε/θέλουμε να αναρρώσει σύντομα από κάποια αρρώστια, είτε , πολύ απλά να του πούμε «μάζεψέ τα και φύγε»!
«Ας όψεσαι» ή «να όψεσαι»: Εκφράζει «κατάρα» στη «δική» μας «γλώσσα»: Εννοούμε «να ζήσεις να δεις τις συμφορές σου». Ελέχθη από τον Πιλάτο προς τους Ιουδαίους, όταν εκείνοι ζητούσαν επίμονα να Σταυρώσει το Χριστό (Ματθαίου ΚΖ΄, 24). Το πλήρες εδάφιο του Ευαγγελίου είναι: «Ιδών ο Πιλάτος ότι ουδέν ωφελεί, αλλά μάλλον θόρυβος γίνεται, λαβών ύδωρ απενίψατο τας χείρας απέναντι του όχλου, λέγων: Αθώος ειμί από Του Αίματος του Δικαίου Τούτου. Υμείς όψεσθε» (εσείς να το βλέπετε = εσείς να έχετε το κρίμα). (Όψεσθε: Γ ΄πρόσωπο του μέλλοντος του ρήματος ορώ=βλέπω).  Την ίδια σημασία έχει και η φράση «ας όψονται οι αίτιοι».

Ασωτος υιός: Λέξεις από την παραβολή του Ασώτου,  λέγονται συνήθως για άτομο (άνδρα) που διάγει ακολαστο βίο. 
«Άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (συγχώρεσέ τους δεν ξέρουν τι κάνουν): Δανειζόμενοι αυτά τα λόγια που είπε ο Χριστός επάνω στο Σταυρό προς τον Πατέρα Του, λίγο πριν το Τέλος Του, θέλουμε να «δώσουμε χάρη» σε όσους μας έχουν δυσαρεστήσει και πικράνει (Λουκά ΙΓ΄, 34), αν και συνήθως λέγεται μεταφορικά, γιατί ως άνθρωποι δεν συγχωρούμε εύκολα!  Η φάση αυτή Του Χριστού του επάνω στο σταυρό, «Πάτερ, άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα και ως απόλυτη έκφραση μεγαλοψυχίας και συγχώρεσης, κάποιες φορές υποκριτικά(!), απέναντι σε όσους μας έχουν βλάψει.
«Άφετε τα παιδία ελθείν προς με»: Ίσως την προτεραιότητα που δίνουμε σχεδόν πάντα στα παιδιά, να την έχουμε διδαχθεί από το Χριστό, στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (ΙΘ΄, 14) . Όταν κάποιοι οπαδοί Του Του πήγαν τα παιδιά τους να τα ευλογήσει, οι Μαθητές Του τους επέπληξαν, πιστεύοντας ότι θα Τον ενοχλήσουν. Τότε ο Χριστός τους παρατήρησε, λέγοντάς τους τη συγκεκριμένη φράση, γιατί «των τοιούτων εστί η Βασιλεία των ουρανών». 
«Βγήκαν αληθινά τα λόγια μου»: Το λέμε συνήθως με κομπασμό, όταν επαληθευτεί κάτι που έχουμε προβλέψει, ευχάριστο ή δυσάρεστο. Αναφέρεται σε πολλά σημεία του Ευαγγελίου, με τις λέξεις «ίνα πληρωθεί η Γραφή», π.χ. Ιωάννου, ΙΖ΄, 12.
«Βρήκε ο Φίλιππος τον Ναθαναήλ»: Λέγεται συνήθως με υπονοούμενα για δύο ή περισσότερους ανθρώπους που ταιριάζουν στις απόψεις τους και στις θέσεις τους, ταυτιζόμενοι και στηρίζοντας ο ένας τον άλλον. Γνωστή «συνώνυμη» λαϊκή έκφραση και το «κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι»! Από τους πρώτους Μαθητές που κάλεσε κοντά Του ο Χριστός ο Φίλιππος και ο Ναθαναήλ, με πολύ ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους και από τις σχέσεις φιλίας που έχει καταγράψει και η ιστορία, όπως π.χ. και του Δάμωνα και Φιντία.  Το εδάφιο του Ευαγγελίου από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, κεφάλαιο Α΄, 45-46: «Ο Ιησούς εξελθείν εις την Γαλιλαίαν και ευρίσκει Φίλιππον και λέγει αυτώ: Ακολούθει μοι. Ήν δε Φίλιππος απὸ Βηθσαϊδά, εκ της πόλεως Ανδρέου και Πέτρου. Ευρίσκει Φίλιππος τον Ναθαναὴλ και λέγει αυτώ: Όν έγραψε Μωυσής εν των νόμω και οι προφήται, ευρήκαμεν, Ιησούν τον υιὸν του Ιωσὴφ απὸ Ναζαρέτ».
«Βρώμα κι δυσωδία»: Είναι μια παρεξηγημένη έκφραση από τη νεκρώσιμη ακολουθία: «Γυμνά οστέα ο άνθρωπος, σκωλήκων βρώμα και δυσωδία» (βρώμα=τροφή). Την δανειζόμαστε, ν’ αναφερθούμε σε έκλυση μεγάλης δυσοσμίας, αλλά και μεταφορικά σε κάποια «βρώμικη» υπόθεση.
«Γη της επαγγελίας»: Λέγεται για εύφορη περιοχή/τόπο και προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, κατά την μετακίνηση (έξοδο) των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο στη γη Χαναάν, «την εύφορη γη της επαγγελίας», υπό τον Μωυσή (επαγγελία=υπόσχεση).
«Γίνηκε θέατρο»: Εκτός από τη σημασία που παίρνει η φράση σε όποιον «εκτίθεται» στη θεατρική σκηνή, συναντάμε και στο εδάφιο 9 του κεφαλαίου Δ΄ την πρώτης Επιστολής του Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους τη φράση: «θέατρον εγενήθημεν τω κόσμω».
«Γραμματείς και Φαρισαίους»: Χαρακτηρίζουμε έτσι ανθρώπους με υποκριτική και ψεύτικη, προσποιητή συμπεριφορά, (Ματθαίου ΚΓ΄, 29 ,  Λουκά ΙΑ΄, 44).
«Γύρισε ο άσωτος»: (Λέμε για την επιστροφή του "παραστρατημένου") από την παραβολή του Ασώτου (Λουκ., ΙΕ΄, 11-32).
«Δαβίδ και Γολιάθ»: Το λέμε για να δείξουμε τη μεγάλη διαφορά ισχύος μεταξύ δύο αντιπάλων/αντιμαχομένων ομάδων ή ατόμων, που προέρχεται από την αναμέτρηση μεταξύ Δαυίδ και Γολιάθ στην Παλαιά Διαθήκη (Βασιλειών Α΄).
«Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις»: Το λέμε για το δάσκαλο, εντός ή εκτός εισαγωγικών, που δεν τηρεί ο ίδιος όσα διδάσκει. Στην Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους (Β΄, 21) διαβάζουμε: «Διδάσκων έτερα, σεαυτόν ου διδάσκεις;» (εσύ πού διδάσκεις άλλους, δεν διδάσκεις τον εαυτό σου;).
«Δεν είναι άξιος ούτε τα παπούτσια του να λύσει»: Λέγεται για αδέξιο ή «ανίκανο» άτομο, ενώ το εδάφιο αναφέρεται ως μαρτυρία από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο προς στους Ιουδαίους για το Χριστό:  «Αυτού που έρχεται πίσω μου, δεν είμαι άξιος ούτε τα κορδόνια των υποδημάτων Του να λύσω» (Ιωάννου Α΄, 27).
«Δεν έμεινε λίθος επί λίθου»: Λέγεται, π.χ., για τις συνέπειες μιας καταστροφικής καταιγίδας. Ανήκει στην προφητεία του Χριστού για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, που ήταν ξεκάθαρη: «Ουκ αφεθήσεται λίθος επί λίθω» (Λουκά ΚΑ΄, 6).  Η ολοσχερής αυτή καταστροφή αυτή έγινε το 72 μ.Χ., με την εκστρατεία του αυτοκράτορα της Ρώμης Τίτο κατά της ιεράς πόλης.
«Δεν μπορείς να έχεις δυο αφεντικά» και «δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη δεν χωράνε» και «δεν μπορείς να κάνεις σωστά δυο δουλειές μαζί»: Εκφράσεις της λαϊκής σοφίας, απόλυτα σύμφωνες με τη διδασκαλία του Κυρίου: 1: Στο Ευαγγέλιο του Λουκά: «Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και Μαμωνά» και «Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν» (Ματθαίου ΣΤ΄, 23-24) 2: Στο Ευαγγέλιο του Λουκά (ΣΤ΄, 13): «Ουδείς ικέτης δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν. Ή γαρ τον ένα μισήσει και τον έτερον αγαπήσει ή ενός ανθέξεται και του εταίρου καταφρονήσει», δηλαδή: Κανένας υπηρέτης δεν μπορεί να είναι δούλος συγχρόνως σε δύο κυρίους, γιατί, ή θα μισήσει τον ένα και θ’ αγαπήσει τον άλλον, ή θα προσκολληθεί στον ένα και θα καταφρονήσει τον άλλον. Δεν είναι δυνατόν να είσθε συγχρόνως δούλος Του Θεού και του Μαμωνά».
«Δεύρο έξω»: Το λέμε έτσι, στερεότυπα και σήμερα, σε περιπτώσεις, π.χ., που καλούμε κάποιον να βγει από το σπίτι του να συναντηθούμε και καθυστερεί. Προέρχεται από του Ευαγγέλιο του Ιωάννου, στην περιγραφή της αναστάσεως του Λαζάρου, όταν ο Χριστός τον κάλεσε να βγει από τον τάφο,κεφάλαιο ΙΑ΄, 43.
«Δεύτε λάβετε φως»: Γνωστή φράση Αναστάσιμου τροπαρίου από τον ιερέα, για να προσέλθουν οι πιστοί να λάβουν το Άγιο Φως της Αναστάσεως. Η ίδια φράση και από εμάς, όταν μετά από διακοπή «έρχεται» το ηλεκτρικό ρεύμα και φωτίζει το σκοτεινό χώρο στον οποίο βρισκόμαστε.
«Διά τον φόβον των Ιουδαίων»: Τη φράση αυτή του Ιωάννου (ΙΘ΄, 38), τη λέμε όταν κάτι ή κάποιος μας φοβίζει και είμαστε συνεσταλμένοι ή «κρυβόμαστε», αν και περισσότερες φορές τη λέμε για τους άλλους και όχι για τον εαυτό μας! Ο αγαπημένος του Χριστού Ευαγγελιστής μιλάει με τις λέξεις αυτές για τον Ιωσήφ από την Αριμαθαία, που, ενώ ήταν Μαθητής Του Χριστού, δεν το είχε κάνει γνωστό  (ήταν «κεκρυμένος», φοβούμενος τους Ιουδαίους). Παρουσιάστηκε μόνο στον Πιλάτο και ζήτησε το Σώμα του Ιησού για ενταφιασμό, με όλες τις προβλεπόμενες τιμές και τελετουργικό της εποχής για τους νεκρούς. Με την ίδια φράση ο ίδιος Ευαγγελιστής περιγράφει και το φόβο των Μαθητών, που ήταν συγκεντρωμένοι και κλεισμένοι στο Υπερώο, φοβούμενοι τους Ιουδαίους: «[…]Ούσης οψίας τη ημέρα εκείνη, τη μια των Σαββάτων και των θυρών κεκλεισμένων όπου ήσαν οι μαθηταί συνηγμένοι δια τον φόβον των Ιουδαίων, ήλθεν ο Ιησούς και έστη εις το μέσον[...]» (Ιωάννου Κ΄, 18).
«Διέρρηξε τα ιμάτιά του» ή «έσκισε τα ρούχα του»: Φράση που προέρχεται από την «κίνηση» του Αρχιερέα Καϊάφα, όταν ο Χριστός του ομολόγησε ότι είναι Υιός Του Θεού (Ματθαίου ΚΣΤ΄, 65).
«Διυλίζει τον κώνωπα και καταπίνει την κάμηλον» («φιλτράρει» το κουνούπι και καταπίνει την καμήλα): Λέγεται για κάποιον που επιμένει με σχολαστικότητα σ’ ένα ασήμαντο ζήτημα και παραβλέπει (μάλλον ηθελημένα) κάποιο άλλο, που σύμφωνα με την κοινή λογική είναι σημαντικό. Η φράση ειπώθηκε από το Χριστό, όταν εξεστόμισε εναντίον των Φαρισαίων τα φοβερά «ουαί» (Ματθαίου ΚΓ΄, 24)   Από τη λέξη Φαρισαίος προέρχεται και ο «φαρισαϊσμός», που σημαίνει υποκρισία.
«Δόξα Σοι ο Θεός» ή «δόξα τω Θεώ»: Έκφραση που δηλώνει ανακούφιση, χαρά, ικανοποίηση. «Δόξα των Θεώ, πάντων ένεκεν»: Φράση του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου).
«Δρα «εκ του πονηρού»: Ενεργεί έτσι κάποιος, όταν έχει πονηρά κίνητρα «Έστω ο λόγος υμών ναι ναι, ου ου. Το δε περισσόν τούτου εκ του πονηρού εστί» (Ματθαίου Ε΄, 37).
«Δώσε τόπο στην οργή»: Φράση από την Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους, που λέγεται και σήμερα  με την ίδια σημασία όπως διδάσκει και ο Απόστολος των Εθνών:  «Μην εκδικείσθε, αλλά δώστε τόπο στην οργή». Ωστόσο, φράση με παρόμοια σημασία συναντάμε στην Αντιγόνη του Σοφοκλή: «Είκε θυμώ και μετάστασιν δίδου» (είκε=υποχώρησε). Αυτά το λόγια λέει ο Αίμωνας στον πατέρα του τον Κρέοντα, που επιμένει να τιμωρήσει την Αντιγόνη, επειδή δεν υπάκουσε στις διαταγές του και έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη.  
«Έδωσε από το υστέρημα του»: Αναφέρεται σε ελεήμονα, που ενώ πολύ δυσκολεύεται ο ίδιος οικονομικά, ελεεί τον συνάνθρωπό του. Παραπέμπει στο «δίλεπτο τη χήρας» (Λουκά ΚΑ΄,4). Βλέποντας ο Χριστός μια χήρα, που έριξε με επιφύλαξη  (και ντροπή) ένα δίλεπτο στο θησαυροφυλάκιο του ναού του Σολομώντος, την επαίνεσε, λέγοντας ότι έριξε το μεγαλύτερο ποσό απ’ όλους. Διαμαρτυρήθηκαν τότε οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι, γιατί δεν επαίνεσε αυτούς που έριχναν επιδεικτικά μεγάλα χρηματικά ποσά στο θησαυροφυλάκιο. Τότε ο Χριστός τους απάντησε ότι «αυτοί ρίχνουν εκ του περισσεύματός τους, ενώ η χήρα από το υστέρημά της».
«Είδα Θεού Πρόσωπο»: «Συνώνυμο», θα λέγαμε, του «είδα μια άσπρη μέρα. Αναφέρεται στην προφητεία του Ζαχαρίου, κατά τη γέννηση του υιού του, του Ιωάννου του Προδρόμου (Λουκά, Α΄, 76): «Κι εσύ, παιδίον, προφήτης Θεού κληθήσει. Προφητεύση γαρ προ Προσώπου Κυρίου, ετοιμάσαι οδούς Αυτού».
«Είδομεν Το Φως Το Αληθινόν»: Ψαλμός στη Θ. Λειτουργία, αμέσως μετά τη Θεία Μετάληψη των πιστών. Στην καθημερινή χρήση του λόγου έχει «συνώνυμη» σημασία με το «Δεύτε λάβετε Φως» (βλ. ανωτέρω), αλλά μπορεί να έχει και άλλη, πολύ απρεπή σημασία, που παραβαίνει την δεκάτη εντολή-ισότιμη με βλασφημία.
«Ει τις ου θέλει εργάζεσθαι, μηδέ εσθιέτω» (από τη Β΄ επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Θεσσαλονικείς, Γ΄, 10): Με την ίδια έννοια λέμε κι εμείς σήμερα: «Όποιος δεν θέλει να δουλέψει, να μη θέλει και να φάει».
«Εκ κοιλίας μητρός»: Το λέμε και αυτούσιο (στην καθαρεύουσα), το λέμε και μεταφρασμένο για αρκετούς λόγους, π.χ.: Από την κοιλιά της μάνας του αυτός ήταν έξυπνος. Φράση γνωστή από τον Ο΄ ψαλμό του Δαυίδ: «Εκ κοιλίας μητρός μου σύ μου εί σκεπαστής».
«Έλιωσε σαν το κερί»: Αναφέρεται στον ψαλμό ΚΒ΄ (22). «Έλιωσε η καρδιά μου σαν το κερί» (επειδή απομακρύνθηκα από τη Χάρη Σου). Συνήθως λέγεται για κάποιον που εξ αιτίας σοβαρής ασθένειας έχει υποστεί μεγάλη απίσχναση, αλλά λέγεται και ως «ερωτική εξομολόγηση»!
«Είπα και ελάλησα, αμαρτίαν ουκ έχω»: Χρησιμοποιούμε τη φράση αυτή του Κυρίου από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (ΙΕ΄, 22), μιλώντας Ο ϊδιος για όσους θα αγνοήσουν το Λόγο Του). Θέλουμε με τα λόγια αυτά να «ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας» για «ό,τι συμβεί», αφού με τα λόγια μας έχουμε ήδη «προειδοποιήσει». Το εδάφιο του Ευαγγελίου-μετάφραση Παν. Τρεμπέλα: «Αν δεν είχα έλθει και δεν τους είχα μιλήσει με τη διδασκαλία μου και τα θαύματά μου, δεν θα είχαν αμαρτία. Τώρα, όμως, δεν έχουν πρόφαση που να δικαιολογεί την αμαρτία τους».
«Ειρήνη υμίν»: Έκφραση που λέμε όταν κάποιοι διαφωνούν/μαλώνουν/διαπληκτίζονται, δανεισμένη από το Ευαγγέλιο του Ιωάννου (Κ΄, 19-Κ΄, 21-Κ΄, 26), όταν ο Ιησούς εμφανιζόταν στους Μαθητές του, μετά την Ανάστασή Του, «των θυρών κεκλεισμένων».
«Έκαστος εις τα ίδια» (Ιωάννου ΙΘ΄, 27): Όταν ο Χριστός έβλεπε πάνω στο Σταυρό ότι έφτανε του «τέλος» Του, απευθύνθηκε στη Μητέρα του, την Παναγία, και της είπε, δείχνοντας τον αγαπημένο Του Μαθητή, τον Ιωάννη: «Από εδώ και μετά αυτός θα είναι ο υιός σου». Αμέσως μετά απευθύνθηκε στον Ιωάννη και του είπε: «Να η Μητέρα σου» και από τότε «έλαβεν ο Μαθητής Αυτήν εις τα ίδια», όπως είναι και η σωστή φράση του Ευαγγελίου.

«Εν ριπή οφθαλμού»: Σημαίνει πολύ γρήγορα, τόσο πολύ που δεν προλαβαίνουν ν’ ανοιγοκλείσουν τα μάτια (Α΄ Επιστολή Απ. Παύλου προς Κορινθίους, ΙΕ΄, 52).

«Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν»: Οι λέξεις «και ούτω βοήσωμεν» ανήκουν σ’ ένα πολύ μελωδικό αναστάσιμο δοξαστικό των ημερών τη Διακαινησίμου (και έτσι να φωνάξουμε το "Χριστός Ανέστη" που ακολουθεί στο δοξαστικό). Για «εμάς» σημαίνει: «Θα πούμε ό,τι έχουμε να πούμε» ή «θα κάνουμε ό,τι κάνουμε αφού μου δώσεις τα λεφτά στο χέρι».
«Εν μέσω δύο ληστών» (Ματθαίου, ΚΖ΄, 38):  Ανάμεσα σε δύο ληστές, θέλοντας να επισημάνουμε ότι βρισκόμαστε ανάμεσα σε δυο δυσκολίες (και όχι σε θέση ταπείνωσης, όπως ο Ιησούς ανάμεσα σε δύο κακούργους.
«Εν τόπω χλοερώ»: Λόγια από την νεκρώσιμη ακολουθία, που κάποιες φορές λέγονται και με ειρωνική διάθεση!
«Εν χορδαίς και οργάνων» (αντί του ορθού «εν χορδαίς και οργάνοις»): Λέγεται σε περιπτώσεις που έρχεται-φτάνει κάποιος στο χώρο μας/στον τόπο μας με συνοδεία και πανηγυρικά. Παρόμοια έκφραση: «Μετά της κουστωδίας» ή «με όλη του την κουστωδία» (βλ. παρακάτω). Τη φράση αυτή από τον 150 του Δαυίδ συναντάμε και στους Αίνους.   
«Ενώνιος ενωπίω»: Το λέμε και σήμερα με τις ίδιες λέξεις ή «πρόσωπο με πρόσωπο» ή και με το ξενόφερτο «τετ-α-τετ». «Και ελάλησε Κύριος προς Μωυσήν ενώπιος ενωπίω, ως ει τις λαλήσει προς τον εαυτού φίλον» (Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος).
«Έπεσα από τον ουρανό»: Λέμε, π.χ. «όταν σε είδα ξαφνικά), αλλά και μην περιμένεις κάτι χωρίς να κοπιάσεις. Προφανώς αναφέρεται στο «μάννα εξ ουρανού» με το οποίο τράφηκαν οι Ισραηλίτες στην έρημο (Παλαιά Διαθήκη, «Έξοδος). Αναφέρεται, επίσης, και στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (ΣΤ΄, 58): «Ούτος εστίν ο άρτος (ο πνευματικός), ο εκ του ουρανού καταβάς, ού καθώς έφαγον οι πατέρες ημών. Ο τρώγων τούτον τον άρτον, ζήσεται εις τον αιώνα».
«Επί ξύλου κρεμάμενος»: Αναφέρεται στην προς Γαλάτας Επιστολή  του Αποστόλου Παύλου (Γ΄, 13). Φράση που εννοεί τη Σταυρική θυσία του Ιησού, που σημαίνει ότι «είναι γραμμένο πως καθένας που καταδικάζεται με σταυρικό θάνατο να είναι «επικατάρατος» (καταραμένος)», αφού κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σταυρωθεί όπως Εκείνος. Η έννοια που δίνουμε εμείς είναι πολύ διαφορετική: εννοούμε ότι βρισκόμαστε σε «κρίσιμη καμπή, «μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας».
«Επί τον τύπον των ήλων» (τύπος: αποτύπωμα, σημάδι. Ήλος: καρφί). Ο Μαθητής Θωμάς δεν πίστεψε εύκολα ότι Ο Χριστός αναστήθηκε, όπως τον διαβεβαίωναν οι άλλοι Μαθητές και ήθελε να βάλει το δάχτυλό του στο σημάδι Του Σώματος Του Κυρίου που είχε προκληθεί από τα καρφιά κατά τη Σταύρωση (Ιωάννου Κ΄, 25).
«Έρχου και ίδε»: «Έλα να δεις», λέμε κι εμείς σήμερα σε δύσπιστους φίλους μας, όταν είμαστε βέβαιοι για κάτι και μας αμφισβητούν. Όταν ο Φίλιππος «βρήκε» (κλήθηκε) από το Χριστό (βλ. προηγούμενο: «Βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ»), ενημέρωσε το φίλο του το Ναθαναήλ. Ο Ναθαναήλ, όμως, ήταν δύσπιστος και ο φίλος του τον προσκάλεσε με τις τρεις αυτές λέξεις (Ιωάννου Α΄, 47).
«Ευλόγησον, Δέσποτα»: Η «αίτηση» προς τον προεξάρχοντα αρχιερέα/ιερέα στη Θ. Λειτουργία ή ακολουθία να ευλογήσει (να δώσει την «άδεια») για την έναρξη της ακολουθίας. «Με τις ευλογίες του…» (π.χ. πολιτικού ή κατέχοντος υπηρεσιακού αξιωματούχου), λέμε, συνήθως σκωπτικά, για κάποιες ατασθαλίες/παρατυπίες, στις οποίες, ίσως, «συμμετέχει» ή κατευθύνει και ο ίδιος.
«Έχε πίστη και προχώρα»: Πολύ γνωστή συμβουλή μεγαλύτερων, τόσο σε θρησκευτικά θέματα όσο και σε επιδιώξεις και στόχους και οράματα της ζωής. Αναλόγως είχε μιλήσει και ο Ιησούς στον πατέρα του σεληνιαζόμενου νέου (Ματθαίου Θ΄, 23): «Ει δύνασαι πιστεύσαι, πάντα δυνατά τω πιστεύοντι».
«Έχουσι γνώσιν οι φύλακες»: Συναντάμε τη φράση  σ’ ένα από τα αναστάσιμα στιχηρά των Κυριακάτικων Ψαλμών, και σημαίνει ότι «οι φύλακες είναι ενημερωμένοι», εν προκειμένω για τη φύλαξη του Σώματος Του Ιησού, για την πιθανή «κλοπή» Του από τους Μαθητές Του.
«Ήγγικεν η ώρα» (έφτασε η ώρα της παράδοσης του Ιησού «εις χείρας αμαρτολών»-(Ματθαίου ΚΣΤ΄, 45): Είναι τα λόγια που είπε Ο Κύριος στους Μαθητές Του στον Κήπο της Γεσθημανή, εκφράζοντας το παράπονό Του που η ώρα της προδοσίας έφτανε κι εκείνοι κοιμόντουσαν.  Το «ήγγικεν η ώρα σήμερα απλά σημαίνει «έφτασε η ώρα» για κάποια δταστηριότητα. Τη λέξη «ήγγικεν» χρησιμοποιούσε και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος στα κηρύγματά του, λέγοντας ότι «Μετανοείτε. Ήγγικεν η Βασιλεία του Θεού».
«Η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή», λέγεται για γυναίκα ταλαιπωρημένη ή πολύ «αμαρτωλή» που μπορεί και να μετανοεί για τα λάθη της. Είναι δανεισμένο από το μεγαλειώδες τροπάριο της Κασσιανής, που ψάλλεται τη Μεγάλη Τρίτη.
«Η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης» (Ευαγγέλιο Ματθαίου, ΚΖ, 64): Είναι τα λόγια του Πιλάτου, όταν απηύθυνε αυστηρή διαταγή στους φρουρούς του Τάφου Του Χριστού να είναι πολύ προσεκτικοί, μήπως πάνε οι Μαθητές του και κλέψουν το Σώμα και μετά πούνε ότι αναστήθηκε. Σημερινή έκφραση-παροιμία με το ίδιο ή παρόμοιο νόημα: «Τα στερνά τιμούν τα πρώτα».
«Η καμήλα την καμπούρα των παιδιών της έβλεπε. Τη δική της όχι»: Λαϊκή παροιμία, σύμφωνη με τη φράση του Χριστού στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: «Τι δε βλέπεις το κάφρος εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου, την δε εν τω σώ οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς;» Μετάφραση του Παν. Τρεμπέλα: «Βλέπεις μόνο το σκουπιδάκι που είναι στο μάτι του αδελφού σου, το δοκάρι δε, που είναι στο δικό σου μάτι δεν το καταλαβαίνεις;».
«Ήμαρτον»: «Ήμαρτον, παραδούς αίμα αθώον», ήταν η φράση του Ιούδα στου Γραμματεία και Φαρισαίους, όταν συνειδητοποίησε πόσο μεγάλη βαρύτητα είχε η πράξη του της προδοσίας του Δασκάλου. Σήμερα το λέμε είτε από «ανάγκη», όταν μας επιβάλλεται να αναγνωρίσουμε το ατόπημά μας, είτε αν πραγματικά το νοιώθουμε.
«Θα μιλήσουν οι πέτρες». Λέγεται σε περιπτώσεις μεγάλων γεγονότων (π.χ. εγκλημάτων), που δεν υπάρχουν μάρτυρες να αποκαλύψουν την πραγματική αλήθεια. Κατά την είσοδο Του0 Χριστού στα Ιεροσόλυμα (των Βαΐων), ο όχλος Τον υποδέχθηκε με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό. Είχαν γίνει πλέον γνωστά τα μεγάλα θαύματά Του, με τελευταίο την  ανάσταση του Λαζάρου και πίστευαν ότι πραγματικά Αυτός είναι ο Μεσσίας που σύμφωνα με τις Γραφές περίμεναν. Ενοχλημένοι, όμως, οι Φαρισαίοι, ζήτησαν από Τον Ίδιο να παρατηρήσει τους ακολούθους Του να μετριάσουν τον ενθουσιασμό τους. Τότε ο Ιησούς τους απάντησε: «Εάν ούτοι σιωπήσωσιν, οι λίθοι κεκράξονται».
«Θεέ μου, βαλ’ το χέρι Σου!»: Επίκληση του Θείου σε δύσκολες στιγμές και περιστάσεις, που μας θυμίζει τη φράση του Προφήτη Ησαΐα: «Μη ουκ ισχύει η χειρ Κυρίου του σώσαι;». (Παλαιά Διαθήκη/Προφήται/Ησαΐας ΝΘ΄, 1).
«Θού, Κύριε, φυλακήν τω στοματί μου» (Παλαιά Διαθήκη, εδάφιο 3 του 140ου  ψαλμού του Δαβίδ): Σημασία, πραγματική και αλληγορική: Βάλε, Κύριε, φρουρά στο στόμα μου, να μην εκστομίζει ανεπίτρεπτα λόγια. Βοήθησέ με , Κύριε, να κρατήσω το στόμα μου κλειστό.
«Θρήνος και οδυρμός»: Λέμε για κάποια μεγάλη φασαρία, ανακατωσούρα  ή και εκδηλώσεις θρήνου για απώλεια προσφιλούς προσώπου. Οι λέξεις ανήκουν στη νεκρώσιμη ακολουθία: «Θρηνώ και οδύρομαι όταν εννοήσω τον θάνατον».
«Ίδε ο άνθρωπος»: Λόγια του Πιλάτου (Ευαγγέλιο Ιωάννου ΙΘ΄, 6), για να εκφράσει το κατάντημα Του «Ανθρώπου», βλέποντας το Χριστό εξαντλημένο από τους κολαφισμούς και τα ραπίσματα, με το αγκάθινο στεφάνι στο κεφάλι, την κόκκινη χλαμύδα και το καλάμι στο χέρι (που του έδωσαν οι στρατιώτες για «βασιλικό σκήπτρο». «Τι είναι ο άνθρωπος! Τίποτα», λέμε κι εμείς σήμερα, θέλοντας δείξουμε πόσο ευάλωτοι και πρόσκαιροι είμαστε σ’ αυτή τη ζωή. Κι αυτά τα λόγια τα λέμε, συνήθως, όταν συνοδεύουμε κάποιο προσφιλές μας πρόσωπο στην τελευταία του κατοικία. Σε λίγο «επιστρέφουμε» στα… καθ’ ημάς!
«Ιούδας ο Ισκαριώτης»: Ένας από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού, αυτός που τελικά Τον πρόδωσε. (Ματθ., Ι’, 4). (Ιούδας Ισκάριωθ και Ισκαριώτης). Στα εβραϊκά, το όνομα Judah σημαίνει «Ο Θεός έχει υμνηθεί». Εκλείπει ωστόσο η ακριβής σημασία της λέξης «Ισκαριώτης», που διαχωρίζει το όνομα του προδότη Ιούδα, από τον άλλον Μαθητή του Χριστού  με το ίδιο όνομα, το Θαδαίο. Λέμε, συνήθως, τη φράση αυτή για άνθρωπο ¨προδότη".
«Και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν»: Το λέμε στερεότυπα και χαριτολογώντας, συνήθως όταν παρευρισκόμαστε σε γάμους, επαναλαμβάνοντας τα λόγια από το Αποστολικά ανάγνωσμα του μυστηρίου (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Εφεσίους Ε΄, 31).
 «Και τα καλά δεχούμενα κι τα κακά δεχούμενα»: Φράση με την οποία καλούμαστε να αντλήσουμε υπομονή και να «σταθούμε όρθιοι» στις δοκιμασίες. Ελέχθη από τον Ιώβ (ομώνυμο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, Β΄12).
«Κακήν κακώς»: Προέρχεται από την παραβολή των εργατών του αμπελώνος. Στην παραβολή του αμπελώνος, ρώτησε ο Χριστός : «Τι θα κάνει ο οικοδεσπότης του αμπελιού στους κακούς εργάτες, όταν επιστρέψει;». Έλαβε τότε την απάντηση τότε από το όχλο: «Κακούς κακώς απωλέσει». Το «πήγε κακήν κακώς» το λέμε σήμερα, είτε για άδικα χαμένη περιουσία, είτε και για άνθρωπο που ακολούθησε λάθος πορεία και «έπεσε έξω», ή ακόμα και για την κακή απώλεια της ζωής του.
«Κακό» ή «άσχημο να μένει ο άνθρωπος μόνος του»: Φράση σε περιπτώσεις απώλειας συντρόφου και η ρίζα της «έρχεται» από το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Γένεσις (Β’ 18) Είναι τα λόγια του Θεού με το ίδιο νόημα, όταν έπλασε την Εύα ως σύντροφο του Αδάμ. «Ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον».
«Κανένας προφήτης στον τόπο του»: Προέρχεται από τη φράση του Ιησού «Ουδείς προφήτης δεκτός εστίν εν τη πατρίδι αυτού» στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, που σημαίνει ότι κανένα προφήτη δεν δέχεται με την πρέπουσα τιμή η πατρίδα του. Εμείς το λέμε, κυρίως, με τη σημασία ότι κανένας με προοδευτικές ιδέες και πράξεις δεν είναι αρεστός στον τόπο του.
«Κοντός ψαλμός, αλληλούια»: Αποδίδεται με αυτές τις λέξεις η έννοια ότι «περιττεύουν τα πολλά λόγια», καθώς σύντομα θα αποδειχθεί, ή θα αποκαλυφθεί η αλήθεια. Μια δεύτερη σημασία είναι ότι κάποια δραστηριότητα κοντεύει να τελειώσει. (Αλληλούια=αινείτε τον Θεόν).
«Κορβανάς»: Συνήθως απαντάται ως ο «δημόσιος κορβανάς» στις μέρες μας. Λέξη της γλώσσας του Χριστού (Αραμαϊκά), που σημαίνει ταμείο. Τη συναντάμε και στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου (ΚΖ΄, 6), στο σημείο που ο Ιούδας επέστρεψε τα «τριάκοντα αργύρια» στους αρχιερείς και στους πρεσβυτέρους: «[…λέγων: Ήμαρτον, παραδούς αίμα αθώον. Οι δε είπον: τί προς ημάς; Συ όψει. Οι δε αρχιερείς λαβόντες τα αργύρια είπον: ουκ έξεστι βαλείν αυτὰ εις τον κορβανάν, επεὶ τιμὴ αίματός εστί».
«Κρανίου Τόπος»: Είναι μετάφραση της λέξεως Γολγοθάς, στο σημείο όπου Σταυρώθηκε ο Χριστός (Μάρκου ΙΕ΄, 22). Το χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να δηλώσουμε τη μεγάλη καταστροφή ενός τόπου, κυρίως από πυρκαγιά.
«Κύριε ελέησον»: Εκκλησιαστικός ύμνος, αλλά και με αλληγορική σημασία που εκφράζει μεγάλη έκπληξη.
«Λίγα έσπειρες, λίγα θα θερίσεις»: Σοφή λαϊκή έκφραση, σύμφωνη με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου στη δεύτερη επιστολή του προς Κορινθίους (Θ΄, 6): «Ο σπείρων φειδομένως, φειδομένως και θερίσει».
«Λύνει και δένει»: Λέγεται για άτομο υψηλά ιστάμενο στην εξουσία, ή άτομο με μεγάλο «μέσον»  που «του περνάει ό,τι θέλει». Οι λέξεις ανήκουν στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου (ΙΗ΄, 8), όπου ο Χριστός απευθυνόμενος στους μαθητές του είπε: «Αμήν λέγω υμίν: «Όσα (αμαρτήματα) αν δέσητε επί γης, έσται και δεδεμένα εν τω ουρανώ και όσα αν λύσητε επί γης έσται λελυμένα εν τω ουρανώ».
«Μακάριοι η μη ιδότες και πιστεύσαντες» (ευτυχισμένοι όσοι πιστεύουν χωρίς να βλέπουν με τα μάτια τους, Ιωάννου Κ΄, 28): Είναι τα λόγια του Χριστού στον Απόστολο Θωμά, που δεν πίστευε στην Ανάστασή Του, αν δεν ψηλαφούσε με το χέρι του τα σημάδια από τα καρφιά στο Σώμα Του Δασκάλου του. Συγχέουμε τα λόγια αυτά με μια αιρετική ρήση, που ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ, στην Αγία Γραφή: Το «πίστευε και μη ερεύνα». Ο Χριστός μας δίδαξε, «ερευνάτε τας Γραφάς» (κατά Ιωάννην Ε΄, 39).
«Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» (από την «επί του όρους ομιλία, Ματθαίου Ε΄, 3): Στη σημερινή «γλώσσα» θέλουμε να υποτιμήσουμε με τα λόγια αυτά του Χριστού κάποιους αφελείς. Στην πραγματικότητα, όμως, ο Χριστός αναφέρεται στους ταπεινούς, που δεν εγείρουν ζητήματα.
«Μάννα εξ ουρανού»: Το γνωστό μάννα που έπεφτε από τον ουρανό, με το οποίο ετράφησαν οι Ισραηλίτες στην έρημο (Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος). Πολλές είναι οι φορές που περιμένουμε κι εμείς κάποιο δικό μας «μάννα», το οποίο εκφράζει πολύ παραστατικά και με πέντε μόνο λέξεις η λαϊκή σοφία: «Πέσε πίτα να σε φάω»!
«Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης): Από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Εκκλησιαστής (Α΄, 2), που λέγεται και σήμερα ακριβώς έτσι, όταν θέλουμε να μιλήσουμε για την ανθρώπινη ματαιότητα.
«Μάχαιραν έδωκες, μάχαιραν θα λάβεις»: Αναφέρεται σε περιστατικό που έγινε μετά τη σύλληψη του Ιησού, όταν ο Πέτρος σε μια πράξη εκδίκησης και απελπισίας έκοψε με μαχαίρι το αυτί του υπηρέτη του Καϊάφα, του Μάλχου (Ματθαίου ΚΣΤ΄, 52). «Συνώνυμη» δική μας φράση σήμερα: «Ότι κάνεις, βρίσκεις». Το εδάφιο του Ευαγγελίου: «Τότε λέγει Ο Ιησούς (στον Πέτρο): Απόστρεψόν σου την μάχαιραν εις τον τόπον αυτής. Πάντες γαρ οι λαβόντες μάχαιραν, εν μαχαίρα αποθανούνται».
«Μέγας εί Κύριε»: Αναφέρεται στον ΡΜΔ΄(144 ψαλμό του Δαυίδ. Η φράση αναγιγνώσκεται στο Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανίων. Τη λέμε συνήθως, προς έκφραση απορίας  ή θαυμασμού σε κάτι: «Μέγας είσαι, Κύριε».
«Μέλι, γάλα»: Λέμε όταν δύο αντίπαλες/αντιμαχόμενες παρατάξεις ή άνθρωποι «τα βρίσκουν» μετά από κάποιες «αψιμαχίες» και περνούν ήρεμη ζωή. Η Φράση αναφέρεται στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης «Άσμα Ασμάτων» (Δ΄, 11): «Τα χείλη σου, νύφη, στάζουν σαν κηρύθρα. Μέλι και γάλα είναι κάτω από τη γλώσσα σου και το άρωμα των ρούχων σου είναι όπως το άρωμα του Λιβάνου».  Η φράση αναφέρεται και στον Ακάθιστο Ύμνο: «Χαίρε, εξ ής ρέει μέλι και γάλα».
«Μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας»: Εκφράζουμε μια κατάσταση δύσκολη, «ομιχλώδη», στα πρόθυρα καταστροφής ή διάσωσης με τα λόγια αυτά, προερχόμενα από την Α΄ Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους: «Ούτω και η ανάστασις των νεκρών. Σπέρνεται εν φθορά, εγείγερται εν αφθαρσία». 
«Μετά της κουστωδίας»: Την επαναλαμβάνουμε οσάκις θέλουμε ν’ αναφερθούμε στη μεγάλη «φρουρά» που χρησιμοποιεί κάποιο «υψηλό» πρόσωπο, κυρίως όταν μετακινείται και την έχει μαζί του. Αλλοιωμένης σημασίας και αυτή η φράση του Ευαγγελίου (Ματθαίου ΚΖ΄, 66), με την οποία έδωσε εντολή ο Πιλάτος στους Αρχιερείς και Φαρισαίους να τοποθετήσουν φύλακες στον Τάφο του Ιησού.
«Μετά φανών και λαμπάδων»: Θέλει να καταδείξει την υπερβολή και εν μέρει τη «μεγαλοπρέπεια». Μετά «φανών και λαμπάδων» οδήγησε ο Ιούδας του Φαρισαίους στη σύλληψη Του Χριστού (Ιωάννου ΙΗ΄, 3), ενώ αυτή θα μπορούσε να «επιτευχθεί» και σιωπηλά.
«Με τον ιδρώτα του προσώπου του»: Έτσι κερδίζει κάποιος έντομα το ψωμί του και η παροιμιώδης αυτή έκφραση έχει τις ρίζες της στο πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Γένεσις. Στο 20ό εδάφιο του  Γ΄ κεφαλαίου διαβάζουμε: «Eν ιδρώτι του προσώπου σου φαγή τον άρτον σου». Ήταν τα λόγια Του Θεού στον Αδάμ, όταν μετά το προπατορικό αμάρτημα οι πρωτόπλαστοι εξεδιώχθησαν από τον Παράδεισο.
«Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Να μη γνωρίζει το αριστερό σου χέρι τί κάνει το δεξί σου-Ματθαίου ΣΤ΄, 3): Κατά τη διδασκαλία του ο Κύριος χρησιμοποιούσε παραστάσεις από την καθημερινή ζωή. Θέλοντας, λοιπόν, να καταδείξει ότι η ελεημοσύνη πρέπει να γίνεται με κάθε μυστικότητα και, οπωσδήποτε χωρίς κομπασμό και αυτοπροβολή, και με κάθε διακριτικότητα, χρησιμοποίησε και αυτή την πολύ παραστατική εικόνα/μεταφορά. Φράση που σημαίνει μυστικότητα, αλλά και «μυστικοπάθεια» στις μέρες μας.
«Μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε»: Λέμε σ’ εκείνους που βιάζονται να κατηγορήσουν ή να κρίνουν άλλους. (Διδασκαλία Του Χριστού στην επί του όρου ομιλία, Λουκά ΣΤ΄, 37).
«Μη με πιλατεύεις»: Μη με ταλαιπωρείς/μη με υποβάλεις σε βασανιστήρια (όπως ο Πιλάτος το Χριστό).
«Μη μου άπτου»: «Μη με αγγίζεις», είπε ο Ιησούς στη Μαρία τη Μαγδαληνή, όταν πρώτη εκείνη Τον είδε ως κηπουρό και Τον  αναγνώρισε από τη φωνή Του (Ιωάννου Κ΄, 17). Στις σύγχρονες εκφράσεις η σημασία του είναι διαφορετική: θέλουμε να πούμε ότι κάποιος είναι «μυγιάγγιχτος»!
«Μην κάνεις ό,τι δεν θέλεις να σου κάνουν»: Συνηθισμένη συμβουλή που δίνουμε ή ακούμε. Στην Παλαιά Διαθήκη τη συναντάμε με τη φράση του Τωβίτ (Δ΄, 15), ως συμβουλή προς το γιο του τον Τωβία με τις λέξεις: «Ο συ μισείς, εταίρω μη ποιήσης». Στην Καινή Διαθήκη τη συναντάμε στην επί του όρους ομιλία του Χριστού (Λουκά ΣΤ΄, 31): «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (όπως θέλετε να συμπεριφέρονται σ’ εσάς οι άνθρωποι, να συμπεριφέρεστε κι εσείς σε αυτούς).
«Μην ξεχάσεις ποτέ τους αγώνες της μητέρας σου να σε μεγαλώσει», ακούμε να λέγεται στα παιδιά, που πιθανότατα συνδέεται με το εδάφιο 27 του κεφαλαίου Ζ΄ της σοφίας Σειράχ: «Από Μητρός ωδίνας μη επιλάθη».
«Μην τα θέλεις όλα δικά σου»: Συνήθης έκφραση, που απλουστευμένη  θυμίζει την δέκατη εντολή που έλαβε ο Μωυσής από το Θεό: «Ουκ επιθυμήσεις πάντα όσα τω πλησίον σου εστί».
«Μνήσθητί μου, Κύριε»: Το είπε ο ευγνώμων ληστής στο Χριστό, μεταμεληθείς επάνω στο σταυρό. Ολόκληρη η φράση είναι: «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθεις εν τη Βασιλεία Σου» και σημαίνει: «θυμήσου κι εμένα, κύριε, όταν έλθεις στη Βασιλεία Σου» (Λουκά ΚΓ, 42). Στον καθομιλούμενο λόγο έχει επικρατήσει να σημαίνει περισσότερο μεγάλη έκπληξη και αιφνιδιασμό. Παρόμοια σημασία έχει επικρατήσει να έχει σε ορισμένες περιπτώσεις και η φράση «Κύριε ελέησον».
«Μ’ όποιο δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις»: Γνωστή παροιμία, με ομοιότητες προς το εδάφιο 33 του κεφαλαίου ΙΕ΄ της πρώτης Επιστολής του Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους: «Φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί».
«Μωραί περθέναι» (μωρές παρθένες): Από την παραβολή των δέκα παρθένων που αναγιγνώσκεται στη Μεγάλη Τρίτη. Πέντε ήταν οι «φρόνιμες» (προνοητικές) και πέντε μωρές (ανόητες, απερίσκεπτες), που σε σχέση με τις πρώτες δεν πήραν λάδι για τα φανάρια τους κι έμειναν εκτός του γάμου, αφού επήλθε η νύχτα (Ματθαίου ΚΕ΄, 2). Στα ίδια εδάφια του Ευαγγελίου του Ματθαίου συναντάμε και τις επίσης γνωστές φράσεις «εκτός του νυμφώνος», «ιδού ο νυμφίος έρχεται και «εν τω μέσω της νυκτός».  Στην πρώτη αποδίδεται η σημασία του «μείναμε απέξω», «χάσαμε την ευκαιρία», όπως και οι μωρές παρθένες από το γάμο (γάμος=η Βασιλεία των ουρανών στη συγκεκριμένη παραβολή). Στη δεύτερη τα «μεσάνυχτα και τελείως αιφνιδιαστικά» (ήλθε κάποιος), όπως θα έλθει η Δευτέρα παρουσία του Κυρίου.
«Νίπτω τας χείρας μου»: Η απόλυτη έκφραση της ευθυνοφοβίας και μετατόπισης ευθυνών σε άλλους, ρήση του Πόντιου Πιλάτου, όταν ο ίδιος δεν εύρισκε ενοχή κατά Του Χριστού, ενώ οι Ιουδαίοι τον πίεζαν να Τον καταδικάσει. Τότε, όπως περιγράφει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος (ΚΖ΄, 24), «ιδών ο Πιλάτος ότι ουδέν ωφελεί, αλλά μάλλον θόρυβος γίνεται, λαβών ύδωρ απενίψατο τα χείρας απέναντι του όχλου, λέγων: αθώος ειμί από του αίματος Του Δικαίου Τούτου».
«Νηστεία και προσευχή»: Φράση από το Ευαγγέλιο του Μάρκου (Θ΄, 29), που την συνηθίζουμε, κυρίως, όταν θέλουμε να δείξουμε ότι νηστεύουμε «αναγκαστικά», λόγω έλλειψης αγαθών. «Συνώνυμη» λαϊκή έκφραση: «Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί ψωμί δεν έχει». Ελέχθη από το Χριστό στην «αδυναμία» των Μαθητών του να εκβάλουν κακά πνεύματα από δαιμονισμένο.
«Νυν απολύεις τον δούλον Σου, Δέσποτα»: Ειπώθηκε από τον δίκαιο Συμεών, όταν υποδέχθηκε τον Ιησού στην αγκαλιά της Παναγίας στο Ναό (εορτή της Υπαπαντής. Λέγεται λίγο πριν την απόλυση των ακολουθιών του εσπερινού από τον ιερέα και συμπεριλαμβάνεται στο Ευαγγέλιο του Λουκά (Β΄, 32). Στην «καθημερινότητα» επαναλαμβάνουμε τη φράση όταν φέρουμε εις πέρας κάποι σημαντικό έργο. Όπως σημειώνεται και στον πρόλογο, λέγεται και παραποιημένο, λόγω άγνοιας: «Μην απολύεις τον δούλον Σου, Δέσποτα».  Ολόκληρη η ρήση του δίκαιου Συμεών: «Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά το ρήμα Σου εν ειρήνῃ, ὁτι εἰδον οι οφθαλμοί μου το Σωτήριόν σου, ό ητοίμασας κατά πρόσωπον πάντων των λαών, Φως εις αποκάλυψιν εθνών και δόξαν λαού Σου Ισραήλ».  
«Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω»: Λέμε όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να «δικάσει» κάποιον άλλον, αφού κι αυτός (ο «δικαστής») υποπίπτει σε σφάλματα, ίδια ή παρόμοια με τον «υπόδικο». Το εδάφιο ανήκει στο ο Ευαγγέλιο του Ιωάννου (Η΄, 7) και αναφέρεται στην «αμαρτωλή» γυναίκα που ήθελαν οι Ιουδαίοι να λιθοβολήσουν, σύμφωνα με το Μωσαϊκό νόμο. Ρώτησαν τότε Τον Ιησού οι Ιουδαίοι, ποια ήταν η «άποψή» Του για το θέμα. Τότε εκείνος τους απάντησε: «Όποιος είναι αναμάρτητος, ας ρίξει πρώτος την πέτρα του λιθοβολισμού». 
«Ο αποθανών δεδικαίωται»: Συνοδεύει συχνά τη λαϊκή έκφραση «Θεός σ’χωρέστονε» και ανήκει στην επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους (ΣΤ΄, 7).
«Ό γέγραφα, γέγραφα»: Την (αποστομωτική)  φράση αυτή έδωσε ο Πιλάτος στους Αρχιερείς των Ιουδαίων (Ιωάννου ΙΘ΄, 22), όταν εκείνοι του είπαν να μη γράφει επάνω στο Σταυρό ότι ο Ιησούς είναι «Βασιλεύς των Ιουδαίων», που σήμαινε πως δεν ήταν διατεθειμένος ν’ αλλάξει την ταπεινωτική εκείνη «πινακίδα» και να γράψει κάτι άλλο. Τις λέξεις αυτές χρησιμοποιούμε ορισμένες φορές κι εμείς, θέλοντας να δείξουμε ότι η απόφαση που έχουμε πάρει είναι αμετάκλητη.  
«Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω»: Επίλογος παραβολών του Χριστού στο λαό, θέλοντας με αυτά τα λόγια και να συνετίσει και να προειδοποιήσει, π.χ. παραβολή του άφρονος πλουσίου (Λουκά ΙΒ΄, 21), παραβολή του σπορέως (Λουκά Η΄, 8) κλπ. Είτε με τα ίδια λόγια, είτε με τη γνωστή φράση «εγώ σου τα είπα» (και λάβε τα μέτρα σου), απευθυνόμαστε σε άλλους ή απευθύνονται άλλοι σ’ εμάς, είτε ως συμβουλή, είτε ως προειδοποίηση, είτε να «ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας», είτε και ως απειλή.
«Ο ήλιος βγαίνει για όλο τον κόσμο»: Προέρχεται από το εδάφιο 45 του Ε΄ κεφαλαίου του Ευαγγελίου του Ματθαίου: «Ότι τον ήλιον Αυτού ανατέλλει (ο Πατήρ εν τοις ουρανοίς) επί πονηρούε και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους».  
«Ο θάνατός σου, η ζωή μου»: Πολύ παρερμηνευμένη η σημασία του, εννοώντας την καταστροφή κάποιου για να επιβιώσει/μεγαλουργήσει κάποιος άλλος. Η φράση ανήκει στον Ιωάννη το Δαμασκηνό, θέλοντας να τονιστεί ότι ο Σταυρικός Θάνατος Του Χριστού είναι μεγάλο όφελος στο ανθρώπινου γένους.
«Οι έσχατοι έσονται πρώτοι κι πρώτοι έσχατοι»: Θέλουμε να πούμε πως «έχουν ανατραπεί οι καταστάσεις», «ήρθαν τα πάνω κάτω και οι τελευταίοι ήρθαν πρώτοι». (Ματθαίου ΙΘ΄, 15, στην παραβολή των εργατών του αμπελώνος και Λουκά ΙΓ΄30 στη διδασκαλία του Χριστού για τις «ανατροπές» και τις «εκπλήξεις» που θα συμβούν στη Δευτέρα Παρουσία).
«Οι μέρες είναι πονηρές»: Λέγεται αρκετές φορές για καταστάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη , χωρίς να μπορεί κανείς να προβλέψει την έκβασή τους. Με τα ίδια λόγια το είχε πει και Απόστολος Παύλος με την επιστολή του στους Εφεσίους, «Αι ημέραι πονηραί εισί», για να τους τονίσει ότι «λόγω του επικρατούντος κακού, οι ημέρες είναι γεμάτες σκάνδαλα» και ως εκ τούτου απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση.
«Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου»: Φράση που ανήκει στον ψαλμό ΡΔ΄ (104) του Δαυίδ, που αυτούσια την ακούμε ή την επικαλούμαστε χαριτολογώντας και προβάλλοντας την κατανάλωση οίνου ως «θεία διακαιολογία»(!), σε περιπτώσεις που συνιστάται ή προσπαθεί να επιβληθεί εγκράτεια στην κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών από οικεία άτομα.
«Οι παροικούντες εν Ιερουσαλήμ»: Το λέμε, συνήθως, για να δείξουμε την αδικαιολόγητη ή προσποιητή άγνοια κάποιου για πασίγνωστα πράγματα ή  γεγονότα. Βαδίζοντας ο Λουκάς με τον Κλεόπα προς Εμμαούς, λίγο μετά την Ανάσταση Του Κυρίου, συνάντησαν ένα «Άγνωστο», που Αυτός ήταν ο Αναστάς Χριστός. Στη συζήτηση που είχαν αναφερόμενοι στο μέγα και πασίγνωστο για την περιοχή αυτή γεγονός, ο «Άγνωστος» έδειχνε να μην ξέρει τίποτα. Του είπε τότε, ο Κλεόπας: «Συ μόνος παροικείς εν Ιερουσαλήμ και ουκ έγνως τα γεγονότα εν αυτή εν ταις ημέραις ταύταις;» (Λουκά ΚΔ΄, 18).
«Όν αγαπά Κύριος παιδεύει» (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Εβραίους, ΙΒ΄, 26): Σε σημερινή έκφραση: «Όπου αγαπάει παιδεύει».
«Ο νοών νοείτω»: Πιθανόν να προέρχεται από τη φράση του Ευαγγελίου του Ματθαίου (ΚΔ΄, 15) «ο αναγιγνώσκων νοείτω», που αναφέρεται στα γεγονότα που θα προηγηθούν της Δευτέρας Παρουσίας. Η σημασία του είναι «όποιος διαβάζει (τις Γραφές), καταλαβαίνει (κι ας λάβει τα μέτρα του). Οι μεταφορικές σημασίες που δίνουμε στη φράση σήμερα και ειδικά όταν μιλάμε με υπονοούμενα, είναι: «Όποιος έχει μυαλό κατάλαβε», «όποιος κατάλαβε, κατάλαβε».
«Ο όφις με ηπάτησε» (Παλαιά Διαθήκη, Γένεσις Γ΄, 13): Μια φράση πολυσυνηθισμένη και πολυλεγόμενη και σήμερα! Είναι η απάντηση/δικαιολογία/απολογία της Εύας στο Θεό, όταν τη ρώτησε για ποιο λόγο παραβίασε την εντολή Του και έφαγε από τον απαγορευμένο καρπό του δέντρου της γνώσεως του καλού και του κακού. Πριν από την Εύα ρωτήθηκε ο Αδάμ, που με την απάντησή του έστειλε το «μπαλάκι» της ευθύνης σ’ αυτή κι εκείνη με τη… σειρά της στο φίδι! «Η γυναίκα που μου έδωσες με εξαπάτησε», είπε ο Αδάμ, ρίχνοντας εμμέσως πλην σαφώς την ευθύνη στον Ίδιο Το Θεό! Σε πόσες περιπτώσεις σήμερα κι εμείς δεν κάνουμε το ίδιο! Και πόσες είναι οι περιπτώσεις που δεν λέγεται το «με ηπάτησε» (ο δείνα), αλλά, φεύ, πράττεται ύπουλα και σιωπηλά! Και πόσες ακόμα είναι οι περιπτώσεις που δεν αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας, προσπαθώντας να ενοχοποιήσουμε άλλους, που ίσως και να μην έχουν καμία σχέση με την κάθε «ένοχη» υπόθεση! Σχεδόν πάντα αναζητούμε κάποια «Εύα», ή κάποιον «όφι» να «φορτώσουμε» εκεί όλα «τα σπασμένα» κι εμείς να βγούμε «λάδι στον αφρό», όπως λέει και η λαϊκή ρήση! Και να σημειωθεί ότι στην αργή του κεφαλαίου της Γενέσεως (Γ΄) διαβάζουμε: «Ο δε όφις ήν φρονιμότερος πάντων των θηρίων επί γης, ών εποίησε ο Κύριος»!
«Όποιος δεν είναι μαζί μου, είναι εναντίον μου»: Το λέμε, για να πειθαναγκάσουμε ανθρώπους του κύκλου μας να ακολουθήσουν τη δική μας «γραμμή». «Ο μη ών μετ’ εμού, κατ’ εμού εστί», είπε ο Χριστός, για να δείξει ότι δεν δέχεται συμβιβασμούς με την παράταξη του διαβόλου (Ματθαίου ΙΒ΄, 30).
«Όποιος πρόλαβε τον Κύριον είδε»: Δηλαδή, «όποιος πρόλαβε-όποιος ήταν εκεί,  είδε τί έγινε». Πιθανότατα προέρχεται από τον όρθρο της Αναστάσιμης Λειτουργίας, στον οποίο διαβάζουμε: «Προλαβούσαι τον όρθρον αι περί Μαριάμ και ευρούσαι τον λίθον αποκυλισθέντα[…], ήκουον εκ του Αγγέλου[…] μετά νεκρών τί ζητείτε ως άνθρωπον; Βλέπετε τα εντάφια σπάργανα. Δράμετε και τω κόσμω κηρύξατε, ως ηγέρθη ο Κύριος, θανατώσας τον θάνατον, ότι υπάρχει Θεού Υιός, του σωζοντος το γένος των ανθρώπων».
«Όποιος σκάβει το λάκκο άλλου, πέφτει ο ίδιος μέσα»: Λαϊκή έκφραση-παροιμία, που ταυτίζεται με παροιμία του Σολομώντα, από το ομώνυμο βιβλίο του: «Όστις σκάπτει λάκκον θέλει πέσει εις αυτόν».
«Όσο απέχει η ανατολή από τη δύση»: Το λέμε για να δώσουμε έμφαση σε πολύ μεγάλες αποστάσεις (από τον ψαλμό ΡΒ΄ -102- του  Δαυίδ): «Καθόσον απέχουσιν ανατολαὶ απὸ δυσμών».
«Ό,τι έσπειρες θα θερίσεις»: Σημαίνει πως «θα απολαύσεις ανάλογα με τις πράξεις σου». (Από το εδάφιο 7 του ΣΤ΄ κεφαλαίου της Επιστολής του Αποστόλου Παύλου προς Γαλάτας): «Ό γαρ σπείρει άνθρωπος, τούτο και θερίσει».
«Ουαί υμίν»: «Αλίμονό σας», κατά το κοινώς λεγόμενον, που συνήθως συνοδεύτε και με την κίνηση του δακτύλου, όταν είναι να προειδοποιήσουμε ή και να απειλήσουμε κάποιον/κάποιους. Ίσως οι λέξεις «προειδοποίηση» και απειλή», χάνουν τη σημασία τους κάθε Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ που ακούμε στην Εκκλησία αυτά τα φοβερά «ουαί» κατά των υποκριτών Γραμματέων και Φαρισαίων και κατ’ επέκταση όσων ακολουθούν τη «γραμμή» τους.  Ας θυμηθούμε με τι «κοσμητικά επίθετα Ο Χριστός «στολίζει» τους υποκριτές. Ας θυμηθούμε και για ποιους λόγους τα εκτοξεύει εναντίον τους, που, τουλάχιστον, ανατριχίλα προκαλούν (Από τη μετάφραση του Παν. Τρεμπέλα, Ματθαίου ΚΓ, 13-33):
Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί:
-           «Κατατρώτε τις περιουσίες των χηρών, κάνετε όμως μεγάλες προσευχές για να φανείτε καλοί. Γι’ αυτό η τιμωρία σας θα είναι ιδιαίτερα αυστηρή.
-           Κλείνετε στους ανθρώπους το δρόμο για τη Βασιλεία των Ουρανών. Ούτε εσείς μπαίνετε σ’ αυτή, ούτε και σε άλλους επιτρέπετε να μπουν.
-           Τριγυρνάτε σε στεριά και σε θάλασσα για να προσηλυτίσετε κάποιον. Και όταν τον κερδίσετε, τον κάνετε ν’ αξίζει για την κόλαση δυο φορές παραπάνω από σας.
-           Λέτε: “Όποιος ορκιστεί στο ναό, ο όρκος του δεν πιάνει, όποιος όμως ορκιστεί στο χρυσάφι του ναού πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. Ανόητοι  και τυφλοί, τί είναι μεγαλύτερο; Το χρυσάφι ή ο ναός που αγιάζει το χρυσάφι; Λέτε ακόμα: “Όποιος ορκιστεί στο θυσιαστήριο, ο όρκος του δεν πιάνει. Όποιος, όμως, ορκιστεί στο δώρο που είναι πάνω στο θυσιαστήριο πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. Ανόητοι και τυφλοί, τι είναι μεγαλύτερο; Το δώρο ή το θυσιαστήριο, που αγιάζει το δώρο; Όποιος λοιπόν ορκίζεται στο θυσιαστήριο, ορκίζεται σ’ αυτό και σ’ ό,τι βρίσκεται επάνω σε αυτό. Κι όποιος ορκίζεται στο ναό, ορκίζεται σ’ αυτόν και σ’ εκείνον που κατοικεί μέσα. Κι όποιος ορκιστεί στον ουρανό, ορκίζεται στο Θρόνο του Θεού και σ’ Εκείνον που κάθεται πάνω στο Θρόνο.
-           Δίνετε στο ναό το ένα δέκατο από το δυόσμο, το άνηθο και το κύμινο, και δεν τηρείτε τις σπουδαιότερες εντολές του νόμου, τη δικαιοσύνη, την ευσπλαχνία και την πιστότητα. Αυτά, όμως, έπρεπε τα να κάνετε, χωρίς βέβαια να παραμελείτε τα άλλα. Τυφλοί οδηγοί, που περνάτε από στραγγιστήρι το κουνούπι και καταπίνετε ολόκληρη καμήλα.
-           Καθαρίζετε το εξωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, το περιεχόμενό τους όμως προέρχεται από κλοπή και αδικία. Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισε πρώτα το εσωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, για να έχει αξία και η εξωτερική τους καθαρότητα.
-   Μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, που εξωτερικά φαίνονται ωραίοι, εσωτερικά όμως είναι γεμάτοι κόκαλα νεκρών και κάθε λογής ακαθαρσία. Έτσι κι εσείς. Εξωτερικά φαίνεστε ευσεβείς στους ανθρώπους, κι εσωτερικά είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία.
-           Χτίζετε τάφους για τους προφήτες και διακοσμείτε τα μνήματα των δικαίων του Ισραήλ. “Αν ζούσαμε εμείς”, λέτε, “στην εποχή των προγόνων μας, δε θα παίρναμε μέρος μαζί τους στο φόνο των προφητών”. Έτσι ομολογείτε πως είστε απόγονοι αυτών που σκότωσαν τους προφήτες. Ολοκληρώστε τώρα, λοιπόν,  εσείς ό,τι άρχισαν οι πρόγονοί σας. Φίδια, γεννήματα οχιάς, πώς θα ξεφύγετε από την τελική κρίση και την κόλαση;».
«Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον»: Τίποτα δεν γίνεται για πρώτη φορά κάτω από τον ήλιο (Παλαιά Διαθήκη/Εκκλησιαστής Α’ 9) και «ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον» η αρχαιοελληνική παροιμία, που λέγεται και σήμερα.
«Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται ο άνθρωπος»: Λόγια του Χριστού προς το Σατανά, όταν Εκείνος κατέφυγε στην έρημο να νηστέψει και να προσευχηθεί για σαράντα μέρες. Του πρότεινε τότε ο Σατανάς να μετατρέψει τις πέτρες ψωμί για να αντιμετωπίσει την πείνα Του (Ματθαίου Δ΄, 4) αφού ήταν εύκολο γι’ Αυτόν να το κάνει. Ο χριστός του απάντησε με τις 7 αυτές λέξεις, τις οποίες κι εμείς σήμερα επαναλαμβάνουμε, για να δείξουμε ότι δεν μπορεί να ζήσει μόνο με φαγητό ο άνθρωπος, αλλά θέλει κι άλλα πράγματα, όπως ψυχαγωγία. Ο Χριστός, όμως, εννοούσε την πνευματική τροφή.
«Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση»: Χρησιμοποιούμε μεταφορικά τη φράση αυτή της Παλαιάς Διαθήκης (Βασιλειών Γ΄, ΙΗ΄26), για να δείξουμε ότι δεν απαντά κάποιος όταν τον καλούμε ή δεν έχουμε νέα του για κάποιο χρονικό διάστημα (ούτε ευχάριστα ούτε δυσάρεστα). Το εδάφιο αναφέρεται στους οπαδούς του  θεού Βάαλ, που θυσίασαν μόσχο στο θεό τους, για ν’ αποδείξουν την ύπαρξή του στον προφήτη Ηλία. Διαβάζουμε στο συγκεκριμένο σημείο του ιερού βιβλίου: «Και έλαβον τον μόσχον και εποίησαν και επεκαλούντο εν ονόματι του Βάαλ εκ πρωίθεν έως μεσημβρίας και είπον: Επάκουσον ημών, ο Βάαλ, επάκουσον ημών. Και ουκ ήν φωνὴ και ουκ ήν ακρόασις».
«Οφθαλμόν αντί οφθαλμού» (Παλαιά Διαθήκη/Λευιτικόν ΚΔ΄, 20): Σήμερα, «το γινάτι βγάζει μάτι»!
«Πανταχού παρών»: Είναι κάποιος «παντού», που έχει τη «δυνατότητα» να τα «προλαβαίνει» όλα (από την προσευχή στον Παράκλητο (το Άγιο Πνεύμα): «Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε[…] ο πανταχού παρών»[…]».
«Παρέδωκε το πνεύμα», λέμε για κάποιον που πέθανε (πρόσφατα), όπως αναφέρεται και στο Ευαγγέλιο του Ιωάννου (ΙΘ΄, 30) για το Χριστό, όταν «παρέδωκε το Πνεύμα» πάνω στο Σταυρό. Η φράση χρησιμοποιείται και μεταφορικά, όταν θέλουμε να δηλώσουμε ότι κάποιος έχει εξαντληθεί από πολύ κοπιαστική εργασία ή από κάποιο νόσημα, π.χ., εμπύρετο κατάσταση. Με την ίδια ή παρόμοια σημασία χρησιμοποιούμε και τη λέξη «τετέλεσθαι», του ίδιου κεφαλαίου και εδαφίου του Ευαγγελίου του Ιωάννου.
«Παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο»: Έκφραση την οποία χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα, όταν θέλουμε να αποφύγουμε σκληρές δοκιμασίες που θεωρούμε ότι δεν θ’ αντέξουμε. Ήταν το λόγια του Ιησού την ώρα της προσευχής Του στον Κήπο της Γεσθημανή (Ματθαίου ΚΣΤ΄, 39).
«Περί άλλων τυρβάζει»: Το κάνει κάποιος που ασχολείται με τα υποδεέστερα και όχι με τα πρωτεύοντα  (Λουκά Ι΄, 41). Το είπε ο Χριστός στη Μάρθα, όταν εκείνη φρόντιζε το φαγητό να Τον περιποιηθεί, ενώ η αδελφή της η Μαρία κάθισε κοντά Του για ν’ ακούσει το λόγο Του: «Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά, ενός δε εστί χρεία».  
«Περίοδος ισχνών αγελάδων»: Από εδάφιο της Παλαιάς Διαθήκης, σύμφωνα με το όνειρο που είδε ο Φαραώ (που είδε επτά αγελάδες παχιές και επτά ισχνές)  και του ερμήνευσε Ιωσήφ. Οι επτά παχιές προεικόνιζαν τα επτά χρόνια ευημερίας της Αιγύπτου και οι επτά ισχνές τα επόμενα επτά που θα ακολουθούσαν τα πρώτα. Σήμερα μιλάμε για «ισχνές αγελάδες» σε περιόδους οικονομικής στενότητας, κατάστασης μόνιμης για πολλούς.
«Πίσω μου σ’ έχω, σατανά»: Συνηθισμένη έκφραση σε κάθε τι που μας υποκινεί σε πειρασμό, π.χ. όμορφη και ελκυστική γυναίκα(!). Στην ουσία μια τέτοια έκφραση για τους άνδρες(!) σημαίνει «τραβάτε με κι ας κλαίω»! Τότε είναι που συμπληρώνουμε και τούτο: «Εγώ του λέω πίσω μου κι αυτός παρουσιάζεται μπροστά μου»! Η έκφρασή μας αυτή, αν και μας ανάγει στα λόγια του Χριστού προς το Πέτρο «ύπαγε οπίσω μου, σατανά» (δείτε στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ της εργασίας, ΕΔΩ ), θυμίζει και εδάφιο από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (Α΄, 15), όπου αναφερόμενος ο Ευαγγελιστής στον Ιωάννη τον Πρόδρομο, γράφει: «Ο Ιωάννης μαρτυρεί περί Αυτού (Του Χριστού)[…], ο οπίσω μου ερχόμενος, έμπροσθέν μου γέγονεν» (Αυτός που με ακολουθεί γεννήθηκε πάρα πολύ πριν από εμένα).
«Πλούτος αδίκως συναγόμενος εξεμεθήσεται»: Από το βιβλίο Ιώβ της Παλαιάς Διαθήκης, (Κ΄, 15). Με την ίδια σημασία απαντάται και σήμερα ως λαϊκή παροιμία: «Αναμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα».
«Πολλοί γαρ εισί κλητοί, ολίγοι δε εκλεκτοί»: Είναι η φράση με την οποία τελείωσε ο Χριστός την παραβολή των βασιλικών γάμων (Ματθαίου ΚΒ΄, 14). Παρόμοια δική μας έκφραση σήμερα: «Κόσμος πολύς, άνθρωποι λίγοι».
«Πού την κεφαλήν κλίνει»: Αυτή ήταν η απάντηση Του σε κάποιον Γραμματέα που Tον πλησίασε και «Του είπε πως θέλει να Τον ακολουθήσει, όπου κι αν πηγαίνει», στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (Η΄, 20)-μετάφραση & ερμηνεία Παν, Τρεμπέλα): «Οι αλεπούδες έχουν τρύπες που τις χρησιμοποιούν ως φωλιές και τα πετεινά του ουρανού έχουν μέρη που κουρνιάζουν, ο δε Υιός του ανθρώπου δεν έχει πού να ακουμπήσει την κεφαλή Του. Μην περιμένεις, λοιπόν, κι εσύ σωματικές ανέσεις και αναπαύσεις, αλλά λάβε τις αποφάσεις σου γνωρίζοντας εκ των προτέρων  ότι η ζωή των ακολούθων μου είναι γεμάτη με στερήσεις και θυσίες, όπως και η δική μου». Σήμερα η λέξη «κλίνη» (ρήμα υποτακτικής) έχει μετατραπεί σε «κλίναι» (απαρέμφατο).
«Πριν αλέκτορα φωνήσαι»: «Πριν  λαλήσει ο κόκορας θα με αρνηθείς», είχε πει προφητικά ο Ιησούς στον Απόστολο Πέτρο, όταν εκείνος Του δήλωνε υπερβολική αφοσίωση και αγάπη, κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου (Ματθαίου ΚΣΤ΄, 34).  «Πριν ακόμα στεγνώσει το μελάνι», λέμε και για υποσχέσεις και συμφωνίες που παραβιάζονται σε μικρό χρονικό διάστημα από τη στιγμή που θα επιτευχθούν.
«Προφάσεις εν αμαρτίαις»: Είναι οι ψεύτικες και αστήριχτες δικαιολογίες που δεν πείθουν, από τον ψαλμό ΡΜ (140) του Δαυίδ, το γνωστό «κύριε εκέκραξα προς Σε…».  
«Πύργος της Βαβέλ»: Λέμε τις λέξεις αυτές για να δηλώσουμε ασυμφωνία, πολυγλωσσία ή αδυναμία συνεννόησης μεταξύ μας (φράση από την Παλαιά Διαθήκη, («Γένεσις» ΙΑ΄, 6-9). Η απληστία των ανθρώπων τους οδήγησε να κτίσουν ένα μεγάλο πύργο, αυτόν της Βαβέλ, για να μπορέσουν να κατοικήσουν εκεί και ν’ αποκτήσουν ποιότητα ζωής. Η αλαζονεία τους, όμως, ανάγκασε το Θεό να επέμβει και ξαφνικά άρχισαν να μιλάνε διαφορετικές γλώσσες, που δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν.
«Σόδομα και Γόμορα»: Φράση πολύ γνωστή και συχνά επαναλαμαβανόμενη, όταν πρόκειται για υποθέσεις ακολασίας, καταστάσεις σαν στις βιβλικές πόλεις Σόδομα και Γόμορα.
«Σπέρνει ζιζάνια»: Το λέμε για δόλιες και διχαστικές πράξεις από συνανθρώπους μας, που μας θυμίζει την παραβολή του Σπορέως. Μόνο που τέτοιοι άνθρωποι είναι κακοί σπορείς!
«Στήλη άλατος»: Έτσι μεταμορφώθηκε η γυναίκα του Λωτ, αφού δεν υπάκουσε στην εντολή Του Θεού και γύρισε να δει με το βλέμμα της την καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρων (Παλαιά Διαθήκη/Γένεσις Θ΄, ΙΣΤ). «Στήλη άλατος μένουμε» κι εμείς ορισμένες φορές που αιφνιδιαζόμαστε.
«Συ είπας»: «Όπως ακριβώς εσύ το λες», όπως και η απάντηση Του Ιησού στον αρχιερέα Καϊάφα, όταν ο δεύτερος Τον ρώτησε: «Εσύ είσαι ο Υιός του Θεού Του Ζώντος;» (Ιωάννου ΙΗ΄, 37).
«Σεισμοί, λιμοί και καταποντισμοί»: Λέγεται στην αναφορά μας σε μεγάλες θεομηνίες και προέρχεται από την προφητεία Του Ίδιου Του Χριστού, μιλώντας στους Μαθητές για τα γεγονότα π[ου θα προηγηθούν τη Δευτέρας Παρουσίας Το αναφέρουμε σε μεγάλες θεομηνίες και καταστροφές. (Ματθαίου ΚΔ΄, 7).
«Τα βάια των φοινίκων» ή «Μετά βαΐων και κλάδων»: Εννοεί τη θερμή/ιδιαίτερα τιμητική υποδοχή που επιφυλάσσουμε ή πραγματοποιούμε σε κάποιον. Αν και αυτή η φράση πολλές φορές χρησιμοποιείται με ειρωνική διάθεση, τη συναντάμε στην υποδοχή Του Ιησού στα Ιεροσόλυμα μετά την ανάσταση του Λαζάρου και λίγο πριν το Πάθος Του. (Ευαγγέλιο της Κυριακής των Βαΐων, Ιωάννου, ΙΒ΄, 12).
«Τα καλά κι συμφέροντα»: Λέξεις από τη Θεία Λειτουργία, από τη «συναπτή» των Τιμίων Δώρων («τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών και ειρήνην τω κόσμω, παρά του Κυρίου αιτησώμεθα»). Παρερμηνευμένη και σκωπτικά χρησιμοποιούμενη φράση, θέλοντας ν’ αναφερθούμε στα προσωπικά υλικά συμφέροντα του καθενός μας, κυρίως δε των εχόντων, με επίκεντρο την απληστία.
«Τα ’κανε γης Μαδιάμ»: Λέγεται στην πρόκληση από άνθρωπο ή τη φύση μεγάλης καταστροφής. Στο βιβλίο «Κριταί» της Παλαιάς διαθήκης (ΣΤ΄, 4-7) διαβάζουμε: «Όταν οι Ισραηλίτες έσπερναν και πλησίαζε ο καιρός του θερισμού, πήγαιναν οι Μαδιανίτες (κάτοικοι της Μαδιάμ) και επιτίθεντο με τις καμήλες εναντίον τους. Ήταν πολυάριθμοι, σαν ακρίδες. Θέριζαν εκείνοι τα γεννήματά  τους και κατέστρεφαν εξ ολοκλήρου την παραγωγή τους μέχρι τη Γάζα, μη αφήνοντας καθόλου τροφή γι’ αυτούς.. Έτσι, πτώχευαν οι Ισραηλίτες, εξ αιτίας των λεηλασιών των Μαδιανιτών». Προφανώς από τα εδάφια αυτά προήλθε και το «γης Μαδιάμ», που λέμε και σήμερα.
«Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι»: Όταν ρώτησαν οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι Το Χριστό, σε ποιο νόμο πρέπει να υπακούουν, στο νόμο του Θεού ή στο νόμους του Καίσαρα, ο Χριστός τους απάντησε με τη γνωστή αυτή φράση, που σημαίνει: «Να κάνετε αυτό που πρέπει για το Θεό και να κάνετε και αυτό που πρέπει για τον Καίσαρα (Ματθαίου ΚΒ΄, 21). Με τις λέξεις αυτές στον καθημερινό λόγο, θέλουμε να επισημάνουμε πως πρέπει να δίνουμε στον καθένα ό,τι του ανήκει.
«Τα  τριάκοντα αργύρια» (της προδοσίας-Ματθαίου ΚΣΤ΄, 15): Το τίμημα της προδοσίας του Χριστού, που, λέγοντάς το σήμερα, θέλουμε ν’ αναφερθούμε σε κάποιο μεγάλο χρηματικό ποσό, ενώ η πραγματικότητα δεν είναι ακριβώς έτσι.
«Την κεφαλήν του επί πίνακι» (Ματθαίου ΙΔ΄, 8): Η φράση ανήκει στην Ηρωδιάδα Σαλώμη, τη νύφη από αδελφό του βασιλιά Ηρώδη. Με την Ηρωδιάδα ο Ηρώδης είχε παράνομη σχέση και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής πάντα τους έλεγχε με το δημόσιο λόγο του για τον παράνομο αυτό δεσμό που προκαλούσε. Ενοχλημένη πολύ η Ηρωδιάδα από τον έλεγχο αυτό, αναζητούσε ευκαιρία να «βγάλει από τη μέση» τον Ιωάννη. Η «ευκαιρία» της ήλθε όταν η κόρη της χόρεψε τόσο χαριτωμένα και όμορφα στα γενέθλια του Ηρώδη,, που ενθουσιασμένος εκείνος της έταξε με όρκο τη μισή βασιλεία του! Η κόρη ρώτησε τη μάνα της τί να ζητήσει από το βασιλιά κι εκείνη απάντησε «την κεφαλή του Ιωάννη σ’ ένα πιάτο»! Μη μπορώντας ο Ηρώδης να παραβεί τον όρκο του, εκτέλεσε την επιθυμία της Ηρωδιάδος και μαζί τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η σημασία που δίνεται σήμερα στη φράση, είναι η επιβολή πολύ αυστηρής ποινής σε κάποιον αντίδικο, ακόμα και το «κεφάλι του στο πιάτο»!
«Τινάζω το γιακά μου» ή «τινάζω τα ρούχα μου» (σαν εκδήλωση απέχθειας ή θυμού): Διαβάζουμε στις Πράξεις των Αποστόλων (ΙΗ΄, 6), ότι ο Απόστολος Παύλος οργίσθηκε από την αδιαφορία των Κορινθίων. «Αντιτασσομέων δε αυτών και βλασφημούντων, εκτιναξάμενος τα ιμάτιά του είπε προς αυτούς[…]».
«Το λέει με τα χείλια κι όχι με την καρδιά του»: Το λέμε για κάποιον που δεν πιστεύει σε κάτι που λέει. Στο βιβλίο Προφήται/Ησαΐας, διαβάζουμε στο εδάφιο 13 του κεφαλαίου ΚΗ΄: «Και είπεν Κύριος: εγγίζει μοι ο λαός ούτος εν τω στόματι αυτού και εν τοις χείλεσιν αυτών τιμώσι με, η δε καρδία αυτόν πόρρω απέχει απ’ εμού» (πόρρω: πολύ μακριά).
«Το μάτι δεν χορταίνει»: Το λέμε για πλεονέκτες ή «αχόρταγους», που έχει την ίδια σημασία με ρήση του Σειράχ, από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Σοφία Σειράχ, κεφ. ΙΔ΄:  «Πλεονέκτου οφθαλμός ουκ εμπιπλάται εν μερίδι» (το μάτι του πλεονέκτη δεν χορταίνει με μια μερίδα).
«Το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής»: Τα λόγια αυτά τα είπε ο Χριστός προς τους μαθητές Του, όταν τους βρήκε να κοιμούνται στον Κήπο της Γεσθημανή, λίγο πριν Τον συλλάβουν οι Ιουδαίοι (Μάρκου, ΙΔ΄, 38 και Ματθαίου ΚΣΤ. 41). Το εδάφιο αυτό του Ευαγγελίου υπάρχει και σε τροπάριο των Αγίων Παθών, τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ. Δηλώνουμε με τις λέξεις αυτές το: «θέλουμε αλλά δεν μπορούμε».
«Τον πέρασε από γενεές δεκατέσσερες»: Δηλαδή, «του έψαλλε τα «εξ αμάξης», σύμφωνα με τη σημερινή μεταφορική έννοια. Στο Α΄ κεφάλαιο του Ευαγγελίου του Ματθαίου, εδάφιο 17, διαβάζουμε: «Πάσαι οι γενεαί από Αβραάμ έως Δαυίδ, γενεαί δεκατέσσερες. Και από Δαυίδ έως της μετοικεσίας Βαβυλώνος γενεαί δεκατέσσαρες.  Και από μετοικεσίας Βαβυλώνος έως Του Χριστού γενεαί δεκατέσσαρες».
«Του Αβραάμ και του Ισαάκ τα καλά»: Εκφράζει ευχή σε προσφιλές πρόσωπο, με την οποία ευχόμαστε να πλουτίσει, αλλά και ο πλούτος του να προσφέρεται απλόχερα στους συνανθρώπους του, όπως έκανε και ο Αβραάμ (φιλοξενία του Αβραάμ).
«Του έψαλλε τον αναβαλλόμενο»: Ο «αναβαλλόμενος είναι ένα μεγάλο και «μακρόσυρτο», πολύ συγκινητικό τροπάριο και με ιδιαίτερη μελωδία, που ψάλλεται τη Μεγάλη Παρασκευή, λίγο μετά την Αποκαθήλωση. Δανειζόμενοι τη φράση αυτή, δίνουμε διαφορετική σημασία στα λεγόμενά μας, θέλοντας να τονίσουμε ότι «του έψαλλε πολλά», δηλαδή, τον «μάλωσε πολύ». Παρόμοια σημασία έχει και η φράση «του έψαλλε τον εξάψαλμο» ή «άκουσε τον εξάψαλμο». Εξάψαλμος: Έξι ψαλμοί του όρθρου, με κάποια διάρκεια στην ανάγνωσή τους).
«Του ιδίου φυράματος» (για κάποιον που έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με άλλον): «Ή ουκ έχει εξουσίαν ο κεραμεύς του πηλού, εκ του αυτού φυράματος ποιήσαι  ό μεν εις τιμήν σκεύος, ό δε εις ατιμίαν;». Μετάφραση-Ερμηνεία Παν. Τρεμπέλα: «Δεν έχει εξουσία ο αγγειοπλάστης του πηλού, αφού από το ίδιο υλικό φτιάχνει και αγγείο πολύτιμο και αγγείο ευτελούς αξίας; Έτσι και ο Θεός. Έχει τάξει τον καθένα για κάποιο σκοπό που εξυπηρετεί το σχέδιό Του». (Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους, Θ΄, 21).
«Το φιλί του Ιούδα» ή «το φιλί της προδοσίας»: Δηλώνει την ύπουλη προδοσία, αφού με φιλί (το σύμβολο που εκφράζει την αγάπη) πρόδωσε ο Ιούδας Το Χριστό (Λουκά ΚΒ΄, 47).
«Των θυρών κεκλεισμένων»: Λέγεται για περιπτώσεις συνεδριάσεων ή μυστικών συζητήσεων, χωρίς να είναι επιτρεπτή η παρουσία κοινού, ή άλλων συγγενών και φίλων. Προκύπτει από το εδάφιο του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου (Κ΄, 26), που ο Χριστός μπήκε μετά την Ανάστασή Του στον «κλειστό» χώρο που ήταν οι Μαθητές, ενώ οι πόρτες ήταν κι αυτές κλειστές.
«Των παθών μου τον τάραχον»: Στίχος του μικρού παρακλητικού κανόνα προς την Θεοτόκο. Πλήρης έχει ως εξής: «Tων παθών μου τον τάραχον, η τον κυβερνήτην τεκούσα Κύριον και τον κλύδωνα κατεύνασον των εμών πταισμάτων, Θεονύμφευτε». «Πέρασα», λέμε, «των παθών μου τον τάραχον»,  περιγράφοντας πολύ άσχημες περιπέτειες, π.χ. από ένα ατύχημα, από μια δύσκολη αρρώστια, από ένα μεγάλο σεισμό, που, συνήθως αποτελούν παρελθόν με αίσιο τέλος.
«Ύπαγε οπίσω μου, σατανά» (Ματθαίου ΙΣΤ΄, 22): Όταν άρχισε ο Ιησούς να λέει στους Μαθητές Του προφητεύοντας το Πάθος που έμελλε υποστεί, ο Πέτρος Τον «παρατήρησε», τον προέτρεψε να το αποφύγει, αφού είχε τη δύναμη. Τότε ο Χριστός εκφράστηκε με το συγκεκριμένο εδάφιο εναντίον του, θεωρώντας τον «σκάνδαλο», αφού του υποδείκνυε να μην ακολουθήσει το Θέλημα Του Πατρός Του. Ευνόητο είναι ότι ο Χριστός δεν αποκάλεσε τον ίδιο τον Πέτρο «σατανά», αλλά τον πραγματικό σατανά, που εκφραζόταν με το στόμα/με τα λόγια του κορυφαίου Μαθητή Του. Mια "συνώνυμη" συνηθισμένη φράση είναι και το "πίσω μου σ' έχω, σατανά", που συνηθίζεται σε κάποια πρόκληση, π.χ. από όμορφη γυναίκα ή από έριδα στην οποία δεν θέλουμε να μπλεχτούμε.
«Υπάρχουν φτωχοί που έχουν πολλά (ή που τα έχουν όλα) και πλούσιοι που δεν έχουν τίποτα»: Μια φράση που συνηθίζουμε για φτωχούς με μεγάλη καρδιά και για άκαρδους πλούσιους. Μας θυμίζει ρήση από τις Παροιμίες του Σολομώντα (ΙΓ΄, 7), από το ομώνυμο βιβλίο τη Παλαιάς Διαθήκης: «Εισίν πλουτίζοντες μηδέν έχοντες, και εισίν ταπεινούντες εαυτούς εν πολλώ πλούτω».
«Φωνή βοώντος εν τη ερήμω»: (Παλαιά Διαθήκη/Προφήται/Ησαΐας Μ΄3). Προφητεία του Ησαΐα για τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (φωνή που φωνάζει από την έρημο). Η σημασία που δίνεται σήμερα, λέγοντας τη φράση αυτή, είναι πως «όσο/όσες φορές/όσο δυνατά/με όποια λόγια κι αν τα λέω, τα  παίρνει ο αέρας τα λόγια μου»!
«Χολήν και όξος»: Όταν ο Χριστός δίψασε πάνω στο σταυρό, οι στρατιώτες που ήταν εκεί κοντά Tου, ακούμπησαν στα χείλη του σφουγγάρι βουτηγμένο σε ξύδι και χολή («όξος μετά χολής μεμειγμένον» (Ματθαίου, ΚΖ΄, 48). Στη φράση σήμερα δίνουμε τη σημασία της πικρίας που «ποτίζει» κάποιος τους ενεργότερες του.
«Χάβρα Ιουδαίων» (χάβρα=εβραϊκή συναγωγή): Έτσι λέμε μεταφορικά, όταν θέλουμε ν’ αναφερθούμε σ’ ένα χώρο συγκέντρωσης, όπου μιλούν όλοι, αλλά δεν μπορούν να συνεννοηθούν (Χάβρα = εβραϊκή συναγωγή).
«Χάθηκε από προσώπου γης»: Σημαίνει ότι εξαφανίστηκε και δεν βρίσκεται πουθενά. Στο διάλογο μεταξύ του Θεού και του Κάιν, αφού αυτός είχε πραγματοποιήσει την πρώτη ανθρωποκτονία στη γη, ο Θεός του ζήτησε να φύγει από εκείνη την περιοχή., Τότε ο Κάιν απάντησε με μεγάλη απελπισία: «Ει εκβάλλεις με σήμερον απὸ προσώπου της γης και απὸ Του Προσώπου Σου κρυβήσομαι».
«Χαίρε, βάθος αμέτρητον»: Λέγεται μεταφορικά, για να περιγραφεί κάποιο μεγάλο βάθος ή κάτι που φαντάζει υπερβολικό και πολύ δυσνόητο. Ακόμα λέγεται και για λοβιτούρες ή διαπλοκές Η φράση είναι δανεισμένη και τροποποιημένη από τους Χαιρετισμούς της Παναγίας, την οποία χαιρετίζει ο υμνωδός με τα λόγια: «Χαίρε, ύψος δυσανάβατον ανθρωπίνοις λογισμοίς, χαίρε, βάθος δυσθεώρητον και Αγγέλων οφθαλμοίς».
«Χαράς ευαγγέλια»: Λέγεται ως έκφραση μεγάλης χαράς. Η φράση συμπεριλαμβάνεται σε δοξαστικό τροπάριο στον εσπερινό του Ευαγγελισμού: «Σήμερον χαράς Εὐαγγέλια, παρθενικὴ πανήγυρις, τα κάτω τοις άνω συνάπτεται, ο Ἀδὰμ καινουργείται, η Εύα της πρώτης λύπης ελευθερούται[…]».
«Χαίρετε»: Είναι ο χαιρετισμός που απηύθυνε Ο Ιησούς στις Μυροφόρες μετά την Ανάστασή Του: "Και ιδού, υπάντησεν αυταίς λέγων. Χαίρεται" (Ματθαίου ΚΗ΄, 8). Τον ίδιο χαιρετισμό απευθύνει και ο Απόστολος Παύλος στους παραλήπτες των επιστολών του: «Χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε. Πάλιν ερώ, χαίρετε», π.χ. προς Φιλιππισίους (Δ΄, 4). Τον ίδιο ακριβώς χαιρετισμό χρησιμοποιούμε κι εμείς, ιδίως τις μεσημβρινές ώρες.
«Χτίζει σπίτια στην άμμο»: Αναφερόμενος ο Χριστός στην αξία του Λόγου Του, χρησιμοποίησε παραβολικά τα θεμέλια του σπιτιού και είπε: «Όποιος δεν ακούει και δεν τηρεί το λόγο μου, μοιάζει με ανόητο άνδρα, που χτίζει το σπίτι του πάνω στην άμμο. Όταν κατέβει η βροχή και έλθουν τα ποτάμια και οι άνεμοι, το σπίτι εκείνο θα πέσει» (Ματθαίου Ζ΄, 27).
«Ψυχή τε και σώματι»: «Δόθηκε ψυχή τε και σώματι», λέμε όταν θέλουμε ν’ αναφερθούμε σε κάποιοιν που «τα έδωσε όλα». Οι λέξεις αναφέρονται σε ευχή της Θείας Μετάληψης του Μεγάλου Βασιλείου: «[…]Και μη εις κρίμα μοι γένοιτο η μετάληψις των αχράντων και ζωοποιών Μυστηρίων σου, μηδέ ασθενής γενοίμην ψυχή τε και σώματι, εκ του αναξίως αυτών μεταλαμβάνειν. αλλά δος μοι, μέχρι τελευταίας μου αναπνοής[…].
«Ως εκ θαύματος»: Εκφράζει θαυμασμό και είναι από το Γ΄ απόστιχο εσπερινού Κυριακής.
«Ως κόρην οφθαλμού»: Παρακαλούμε/προτρέπουμε κάποιον να φυλάξει κάποιο εξαιρετικά πολύτιμο αντικείμενο ή κάποιον δικό μας άνθρωπο (π.χ. ο γαμπρός τη νύφη), όπως την κόρη των ματιών του. Αναφέρεται στον ψαλμό ΙΣΤ΄(16) του Δαυίδ: «[…]Φύλαξόν με ως κόρην οφθαλμού υπό την σκέπη των πτερύγων Σου[…]».
«Ως πρόβατον επί σφαγήν»: Λέγεται για κάποιον που οδηγείται άδικα, αλλά και χωρίς πολλές αντιρρήσεις στην καταδίκη. Η φράση ανήκει στον προφήτη Ησαΐα, που προφήτευσε για την εκούσια θυσία του Θεανθρώπου και επαναλαμβάνεται στο Ευαγγέλιο και στις Πράξεις των Αποστόλων, καθώς και σε τροπάρια των Παθών (τη Μεγάλη Πέμπτη).

---------------------------------

Πηγές:
- Παλαία Διαθήκη
- Καινή Διαθήκη
- Διαδίκτυο

Επιμέλεια: Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 10.11.2022

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html