Περιεχόμενα:
- Σύντομος πρόλογος-Διαδρομή
- Προσκύνημα, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και βίντεο (για μεγέθυνση των φωτογραφιών, "πατήστε" επάνω σ' αυτές).
- Σύντομος πρόλογος-Διαδρομή
- Προσκύνημα, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και βίντεο (για μεγέθυνση των φωτογραφιών, "πατήστε" επάνω σ' αυτές).
- Ιστορικά στοιχεία
Από την πρώτη φορά που κάποιοι από την ομάδα μας επισκεφθήκαμε/προσκυνήσαμε τα αγιασμένα με ηρωικό αίμα αυτά χώματα, πέρασαν περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια και νοιώσαμε έντονα την ανάγκη να «επικαιροποιήσουμε» τα δυνατά πατριωτικά συναισθήματα. Να νοιώσουμε στις «φλέβες» μας μεγάλες στιγμές της ιστορίας και να εκφράσουμε ευλαβικά την ευγνωμοσύνη μας στους αγωνιστές της Λευτεριάς.
Οι ετοιμασίες ήταν απλές και ξεκινήσαμε το επόμενο κιόλας πρωί, στα μέσα του πρώτου δεκαημέρου του Αυγούστου. Ζεστή από τις πρώτες ώρες της η ημέρα, μα όταν βρίσκεσαι στην καρδιά της φύσης, νοιώθεις κάτι σαν ιεροσυλία να ταξιδεύεις με τα παράθυρα του αυτοκινήτου κλειστά, κι ας είναι μεγάλες οι πιθανότητες να εισέλθουν ως «εισβολείς» διάφορα ενοχλητικά έντομα.
Σε όλη, σχεδόν, την ωριαία και πλέον διαδρομή από την ορεινή Πρέβεζα μέχρι χωριό Γλυκή, όπου και οι πηγές του ποταμού Αχέροντα, οι συζητήσεις περιστρέφονταν σε διάφορα θέματα, με επίκεντρο πάντα τον προορισμό μας. Ο Κώστας είχε αντιγράψει στίχους δημοτικών τραγουδιών και μας τα απήγγειλε καθ’ οδόν. Μεταξύ αυτών το «Εκεί ψηλά στ’ αγέρωχο και τιμημένο Σούλι»
***
Καλοκαίρι, διακοπές και εξορμήσεις, και η
επταμελής ομάδα των εξορμήσεων έσμιξε και πάλι. Μόνο που οι δύο μικροί της συντροφιάς
μεγάλωσαν, αυτονομήθηκαν και προτιμούν τις δικές τους επιλογές. Έτσι, η ομάδα μας
έμεινε πενταμελής. Στην αναζήτηση ενός προορισμού που να συνδυάζει πολλά
ενδιαφέροντα, «έπεσαν στο τραπέζι» αρκετές προτάσεις. Και είναι κάποιοι τόποι
περισσότερο ιεροί. Πανίεροι. Είναι αυτοί που όταν βρεθείς σου «βγαίνει»
αυθόρμητα, σου «βγαίνει» κι από ανάγκη να ψάλλεις τον Εθνικό Ύμνο! Στους τόπους αυτούς ανήκει
πρωταγωνιστικά το ηρωικό Σούλι Θεσπρωτίας και η πρόταση αυτή έγινε ομόφωνα και
με ενθουσιασμό αποδεκτή.Από την πρώτη φορά που κάποιοι από την ομάδα μας επισκεφθήκαμε/προσκυνήσαμε τα αγιασμένα με ηρωικό αίμα αυτά χώματα, πέρασαν περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια και νοιώσαμε έντονα την ανάγκη να «επικαιροποιήσουμε» τα δυνατά πατριωτικά συναισθήματα. Να νοιώσουμε στις «φλέβες» μας μεγάλες στιγμές της ιστορίας και να εκφράσουμε ευλαβικά την ευγνωμοσύνη μας στους αγωνιστές της Λευτεριάς.
Οι ετοιμασίες ήταν απλές και ξεκινήσαμε το επόμενο κιόλας πρωί, στα μέσα του πρώτου δεκαημέρου του Αυγούστου. Ζεστή από τις πρώτες ώρες της η ημέρα, μα όταν βρίσκεσαι στην καρδιά της φύσης, νοιώθεις κάτι σαν ιεροσυλία να ταξιδεύεις με τα παράθυρα του αυτοκινήτου κλειστά, κι ας είναι μεγάλες οι πιθανότητες να εισέλθουν ως «εισβολείς» διάφορα ενοχλητικά έντομα.
Σε όλη, σχεδόν, την ωριαία και πλέον διαδρομή από την ορεινή Πρέβεζα μέχρι χωριό Γλυκή, όπου και οι πηγές του ποταμού Αχέροντα, οι συζητήσεις περιστρέφονταν σε διάφορα θέματα, με επίκεντρο πάντα τον προορισμό μας. Ο Κώστας είχε αντιγράψει στίχους δημοτικών τραγουδιών και μας τα απήγγειλε καθ’ οδόν. Μεταξύ αυτών το «Εκεί ψηλά στ’ αγέρωχο και τιμημένο Σούλι»
«Εκεί ψηλά στ’ αγέρωχο και τιμημένο Σούλι,
πολέμησαν Σουλιώτισσες, για να μην γίνουν δούλοι.
Ήθελα να ’μουν κάποτε κι εγώ εκεί κοντά τους,
να μ’ είχαν οι Σουλιώτισσες για βόλι στην ποδιά τους…»
«Κορίτσια από τα Γιάννενα»«Κορίτσια από τα Γιάννενα, νυφάδες απ’ το Σούλι
το Σούλι θα χαρατσωθεί, χαράτσι θα χαλάσει.
Τζαβέλαινα σαν τ’ άκουσε πολύ της κακοφάνει.
Παίρνει και ζώνει τ’ άρματα…».
«Της Δέσπως της
Τζαβέλαινας»«Αχός βαρύς ακούγεται, πολλά τουφέκια πέφτουν.
Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;
Ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι,
η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ' εγγόνια…»
Μαζί,
και με πολύ καλή απόδοση ο Κώστας απήγγειλε και αρκετούς στίχους από το επικό
ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη «Σαμουήλ», αφιερωμένο στον ήρωα του
Κουγκίου, που είναι βέβαιο ότι πολλοί τους θυμόμαστε και από τα εορταστικά
δρώμενα της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου στα σχολεία μας:«Καλόγερε, τί καρτερείς κλεισμένος μες στο Κούγκι;
Πέντε νομάτοι σούμειναν κ' εκείνοι λαβωμένοι.
Κ' είναι χιλιάδες οι εχθροί που σ' έχουνε ζωσμένον.
Έλα να δώσης τα κλειδιά, πέσε να προσκυνήσης,
κι αφέντης ο Βελήπασας, δεσπότη θα σε κάμη…»
Από την Γλυκή ανηφορίσαμε και η μηχανή του
αυτοκινήτου άρχισε ν' αγκομαχεί. Βατός, ασφαλτοστρωμένος ο σύγχρονος δρόμος για το
Σούλι, αλλά ανηφορικός και δύσκολος, με πολλές και δύσκολες στροφές. Γνωστό
είναι, άλλωστε, ότι η ιστορική και ηρωική αυτή αετοφωλιά ευρίσκεται μέσα σε
«Λάκα» και η δυσπρόσιτη τοποθεσία της από τους γύρω ορεινούς όγκους, την
κράτησε μακριά από το τις επιδιώξεις του κατακτητή. |
| Ανεβαίνοντας για το Σούλι, ο επισκέπτης-προσκυνητής νοιώθει δέος και ζωντανή την ιστορία! |
 |
| "Οικία Τζαβέλα" |
 |
| Το Σούλι είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί. Στον κίτρινο κύκλο: Ο λόφος του αγίου Δονάτου. Στον κόκκινο: Το ύψωμα του Κουγκίου |
Επόμενο μνημείο τον προσκυνήματός μας, αφού
αφήσαμε δεξιά μας κι αριστερά μας το κέντρο του χωριού, ο ανοιχτός για τον
προσκυνητή ναΐσκος του αγίου Δονάτου, που ο άγιος είναι προστάτης όλης της
Θεσπρωτίας. Το συγκεκριμένο ναΐδριο χτίστηκε το 1793, περίπου 500 μέτρα νότια
του χωριού, επάνω σε λόφο, ως προστάτης και όλης της περιοχής του Σουλίου. Καταστράφηκε
και μετετράπη σε στέρνα κατά την εποχή των πολέμων, μεταξύ των Σουλιωτών και
του Αλή πασά. Ως έχει σήμερα, αναστηλώθηκε το 1840 και έκτοτε συντηρείται.
 |
| Ο ναός του αγίου Δονάτου, στον ομώνυμο λόφο |
 |
| Στο εσωτερικό του ναού του αγίου Δονάτου |
Στον αύλειο χώρο του ναού, τερματίζει και ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος. Από εκεί συνεχίζει αρκετά ανώμαλος και κατηφορικός αμαξιτός χωματόδρομος για 100-150 μέτρα. Αυτός τερματίζει κάτω ακριβώς από τον αμφιθεατρικό χώρο που έχει διαμορφωθεί νότια, στο πρανές του λόφου. Στον διαμορφωθέντα αυτόν χώρο, λαμβάνουν χώραν οι λαμπρές εορταστικές εκδηλώσεις κάθε τελευταία Κυριακή του Μαΐου, τιμώντας την επέτειο της μάχης του Σουλίου και της ανατίναξης του Κουγκίου. Ο εορτασμός αυτός έχει καθιερωθεί με το βασιλικό διάταγμα 157-1969, «ΣΕ ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΣΑΜΟΥΗΛ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ». Πιθανότατα καθιερώθηκε η συγκεκριμένη Κυριακή, επειδή η επέτειος είναι δύσκολο να εορταστεί τον Δεκέμβριο, λόγω του χειμερινού κλίματος, που, συνήθως, επικρατεί ολικός παγετός σε όλη την περιοχή.
 |
| Μαρμάρινη πλάκα-αναφέρει την καθιέρωση του εορτασμού με Βασιλικό Διάταγμα |
Από το σημείο που τερματίζει ο
χωματόδρομος, συνεχίζει στενό ανηφορικό και σχετικά βατό δρομάκι, που
καταλήγει στο Κούγκι και εδώ ξετυλίγεται όλο το μεγαλείο για τον
επισκέπτη-προσκυνητή. Χωρίς δεύτερη σκέψη, και παρά τις αρκετά υψηλές
θερμοκρασίες, 37-38Ο C, ακολουθήσαμε
το μονοπάτι. Φυσικά, εκφράσαμε τον θαυμασμό μας που εδώ δεν έχει γίνει καμία
παρέμβαση κι αυτό διατηρείται ακέραιο και αυτούσιο, όπως και κατά την εποχή της
ακμής του Σουλίου.
 |
| Μονοπάτι προς το Κούγκι |
 |
| Πέτρινη αψίδα - είσοδος του τείχους της μονής Κουγκίου |
 |
| Το ιστορικό και ηρωικό Κούγκι. Στην μαρμάρινη επιγραφή άνωθεν της εισόδου γράφει: ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
ΑΝΕΤΙΝΑΧΘΗ ΥΠΟ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΣΑΜΟΥΗΛ την 19 12 1803 ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΧΡ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΕΚ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΤΗΝ 15 5 1963 |
Ο ναός παρέμεινε κατεστραμμένος μετά την ανατίναξή του από τον καλόγερο Σαμουήλ. Νέος, χωρίς να ξέρουμε αν προσομοιάζει τον ιστορικό, ανηγέρθη 160 χρόνια αργότερα, το 1963. Η γαλανόλευκη που κυματίζει σε πολύ υψηλό ιστό, δένοντας απόλυτα τον χώρο και την ιστορία, σε προτρέπει να ψάλεις τον Εθνικό Ύμνο και να ψελλίσεις προσευχόμενος το «αιωνία η μνήμη» στους Ήρωες!
Εισερχόμενοι του ναού, μας κυρίευσε πολύ περισσότερο δέος! Άφωνοι όλοι μας θαυμάζαμε την λιτότητα της κατασκευής και την μεγαλοπρέπεια της ιστορίας. Ο εκ Παραμυθιάς κτήτορας Σωτήριος Παπαθανασίου, κατασκεύασε (1963) το δάπεδο στο δυτικό μέρος του ναού (πρόναο) με σανίδες (ξύλινο πάτωμα), κάτι που φέρνει στο νου του επισκέπτη-προσκυνητή ότι εκεί υπήρχε η ιστορική πυριτιδαποθήκη.
 |
| Μαρμάρινη πλάκα νοτιοδυτικά του Κουγκίου ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΣΑΜΟΥΗΛ... (δυσανάγνωστη) |
Η μονή Κουγκίου είναι σε ιδιαίτερα
στρατηγικό σημείο. Από εκεί ο έλεγχος όλης της γύρω περιοχής είναι απόλυτος. Ανατολικά
και σε ελάχιστα χαμηλότερο ύψος είναι ο λόφος του αγίου Δονάτου και ορατό μέρος
του συνοικισμού της Λάκας Σουλίου. Δυτικά και κάτω ο ποταμός Αχέροντας, το
χωριό Γλυκή και ο μεγάλος κάμπος της Θεσπρωτίας και στο βάθος το Ιόνιο Πέλαγος.
Νότια-νοτιοδυτικά και πολύ κάτω από τον απόκρημνο βράχο, ένας ακόμα συνοικισμός
του Σουλίου. Και σίγουρα, δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να παρομοιάσει κανείς την
όλη γύρο περιοχή με αεροφωτογραφία, αφού, εκτός τις γύρω βουνοκορφές, όλα άλλα
είναι «στα πόδια σου»! Από εκεί διακρίνεται και μέρος του σύγχρονου δρόμου στις
πλαγιές των βουνών που φτάνει στο Σούλι. Ιδιαίτερα ευδιάκριτος είναι από εκεί
ανατολικά-βορειανατολικά και ο διαμορφωμένος αμφιθεατρικός χώρος στο πρανές του
λόφου του αγίου Δονάτου, όπου πραγματοποιούνται οι εκδηλώσεις κάθε τελευταία
Κυριακή του Μαΐου, ως προαναφέρθηκε.
 |
| Ερείπια από τη Σκάλα της Τζαβέλαινας |
 |
| Ο δρόμος προς το Σούλι (φωτογραφία από το Κούγκι) |
 |
| Στον κόκκινο κύκλο: Ο διαμορφωμένος χώρος για τις εκδηλώσεις, στο λόφο του αγίου Δονάτου Στον κίτρινο κύκλο: Τμήμα της Λάκας Σουλίου |
Το σύντομο βίντεο που παραθέτουμε (2.27 λεπτά), ίσως είναι περισσότερο διαφωτιστικό. Μπορείτε να το δείτε στο youtube εδώ:
Δυτικά-νοτιοδυτικά ο επισκέπτης του ιερού αυτού
χώρου ατενίζει από ψηλά τα ερείπια της «Σκάλας της Τζαβέλαινας». Αυθόρμητα τότε
έρχεται στο νου η αγέρωχη στάση και ο διάλογος-απάντηση της ηρωίδας στον τούρκο,
από πολεμική ταινία «οι Σουλιώτες». Η πολύ σπουδαία αυτή παραγωγή ήταν του
Τζέιμς Πάρις, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Παπακωνσταντή, το 1972. Την Τζαβέλαινα ενσάρκωσε
η ηθοποιός Αλέκα Κατσέλη και το στιγμιότυπο είναι συγκλονηστικό, όταν εκείνη φεύγει
οριστικά από το Σούλι, κατεβαίνοντας τη «Σκάλα της» μαζί με άλλους Σουλιώτες, παίρνοντας
μαζί της-κρατώντας με μεγάλη ευλάβεια τα οστά του ήρωα άντρα της Λάμπρου
Τζαβέλα. Πρέπει δε να θεωρείται βέβαιο ότι η παραγωγή και σκηνοθεσία της
ταινίας είχε μελετήσει πολύ καλά την ιστορία του Σουλίου του Περραιβού.
 |
| Ο πρόσθιος χώρος του Μουσείου και προτομές ηρώων Σουλιωτών |
Κατά την επιστροφή μας από το Κούγκι και
το λόφο του αγίου Δονάτου, ακολούθησε το προσκύνημα στο Μουσείο του
Σουλίου, στο κέντρο του χωριού, της Λάκας, που όμως ήταν κι αυτό κλειστό. Ο
αύλειος χώρος του φάνηκε αρκετός για να νοιώσουμε και εδώ εθνική υπερηφάνεια,
δέος, συγκίνηση και πολλά ακόμα έντονα πατριωτικά συναισθήματα. Δεξιά της
εισόδου, επιβλητικές προτομές εξεχόντων Σουλιωτών ηρώων, των Μάρκου Μπότσαρη,
Τζήμα Ζέρβα, Γεωργίου Δράκου, καλόγερου Σαμουήλ και Φώτου Τζαβέλα. Στην προτομή
του Φώτου Τζαβέλα γράφει με κεφαλαία γράμματα, που είναι απόσπασμα ηρωικής απαντητικής
επιστολής του στον Αλή πασά:
Δίπλα και ανάμεσα σε δύο σημαίες, μια μαρμάρινη
επιγραφή με απόσπασμα παρακαταθήκης του Λάμπρου Τζαβέλα προς τον γιο του Φώτο. Αυτή
γράφει:
Απαραίτητη μια μικρή «ανάσα» στο
παραδοσιακό καφενείο, απέναντι από το Μουσείο. Ο καφές πραγματική απόλαυση για
την ανάκτηση δυνάμεων και την ανακούφιση από τη μεγάλη Αυγουστιάτικη ζέστη.
Πολύ φιλική η κουβέντα μας με τον μεσήλικα κύριο που το λειτουργούσε, τη
γυναίκα του και τη μητέρα του, πάντα πρόθυμοι να απαντήσουν στις λίγες
ερωτήσεις μας.
Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής, αυθόρμητα ομολόγησα στον εαυτό μου, στην παρέα μου και θα ομολογώ πάντα, πως για ακόμα φορά επισκέπτης-ταπεινός προσκυνητής στον ιστορικό και ιερό αυτό τόπο, νοιώθω δέκα φορές Καλαβρυτινός και εκατό φορές Έλληνας.
Το αρκετή ώρα «πλατσούρισμα» στα καταξάστερα και κρύα νερά του Αχέροντα που ακολούθησε με την επιστροφή μας στο χωριό Γλυκή, φτάνοντας περπατώντας μέσα στο νερό ως τις πηγές του, μας έκανε όλους για λίγο παιδιά. Όλοι κάποιες στιγμές νοιώθουμε αυτή την ανάγκη: Να γίνουμε πάλι «μικροί» και να παίξουμε σαν παιδιά.
Η αναζωογόνηση από το μπάνιο έδωσε τη θέση του στο μεσημεριανό μας γεύμα, με τα πόδια μας να βρέχονται στο ποτάμι. Μας διακατείχε όλους θλίψη και μελαγχολία εκεί, αφού το μεταχρωματικό έλκος των πλατάνων που έχει αποδεκατίσει μεγάλα πλατανοδάση σε όλη την Ελλάδα, δεν έχει κάνει εξαίρεση εδώ. Σε προηγούμενες και προ ετών επισκέψεις μας, οι ηλιακές ακτίνες δεν έφταναν στο έδαφος από τις πυκνές φυλλωσιές. Τώρα ο χώρος έχει σε μεγάλο μέρος απογυμνωθεί και το ποτάμι έχει αποκαλυφθεί.
ΒΕΖΥΡ ΑΠΛΗ ΠΑΣΑ
ΜΗ ΣΤΟΧΑΣΘΗΣ ΟΤΙ ΘΑ ΜΕΥΡΗΣ ΜΙΚΡΟΨΥΧΟΝ
ΕΠΕΙΔΗ ΕΧΕΙΣ ΕΙΣ ΧΕΙΡΑΣ ΣΟΥ ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ
ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΚΝΑ. Η ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ
ΜΟΥ ΜΕ ΚΑΜΝΕΙ ΝΑ ΜΗ ΣΤΟΧΑΣΘΩ ΟΥΤΕ
ΓΥΝΑΙΚΑ ΟΥΤΕ ΥΙΟΥΣ. ΕΙΣΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΗΣ
ΝΑ ΤΟΥΣ ΚΑΜΗΣ ΟΤΙ ΚΑΙ ΟΠΩΣ ΘΕΛΗΣ. ΕΓΩ ΔΕ
ΜΕ ΟΛΗΝ ΜΟΥ ΤΗΝ ΦΥΛΗΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ
ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΔΥΝΑΤΟΝ ΝΑ ΣΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΩΜΕΝ
ΤΑ ΟΠΛΑ ΖΩΝΤΕΣ
4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1803
ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Υπογραφή και σφραγίδα.
Και πιο κάτω:
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ
ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟΥ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟΥ
1975
 |
| Προτομή Φώτου Τζαβέλα "ΒΕΖΥΡ ΑΛΗ ΠΑΣΑ..." |
ΑΝ Ο ΥΙΟΣ ΜΟΥ ΝΕΟΣ
ΚΑΘΩΣ ΕΙΝΑΙ ΔΕΝ ΜΕΝΕΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗ
ΜΕΝΟΣ Ν ΑΠΟΘΑΝΕΙ ΔΙΑ ΤΗΝ
ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΣ ΔΕΝ ΕΙ
ΝΑΙ ΑΞΙΟΣ ΝΑ ΖΗΣΗ ΚΑΙ ΝΑ
ΓΝΩΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΥΙΟΣ ΜΟΥ
Λ. ΤΖΑΒΕΛΑΣ
 |
| Μαρμάρινη επιγραφή στο χώρο του Μουσείου, με την παρακαταθήκη του Λ. Τζαβέλα |
Μπροστά μας, ανατολικά, μια μεγάλη συστάδα πηγαδιών, που κάλυπταν τις ανάγκες άρδευσης και ύδρευσης του Σουλίου.
 |
| Συστάδα πηγαδιών στο κέντρο της Λάκας Σουλίου |
Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής, αυθόρμητα ομολόγησα στον εαυτό μου, στην παρέα μου και θα ομολογώ πάντα, πως για ακόμα φορά επισκέπτης-ταπεινός προσκυνητής στον ιστορικό και ιερό αυτό τόπο, νοιώθω δέκα φορές Καλαβρυτινός και εκατό φορές Έλληνας.
Το αρκετή ώρα «πλατσούρισμα» στα καταξάστερα και κρύα νερά του Αχέροντα που ακολούθησε με την επιστροφή μας στο χωριό Γλυκή, φτάνοντας περπατώντας μέσα στο νερό ως τις πηγές του, μας έκανε όλους για λίγο παιδιά. Όλοι κάποιες στιγμές νοιώθουμε αυτή την ανάγκη: Να γίνουμε πάλι «μικροί» και να παίξουμε σαν παιδιά.
Η αναζωογόνηση από το μπάνιο έδωσε τη θέση του στο μεσημεριανό μας γεύμα, με τα πόδια μας να βρέχονται στο ποτάμι. Μας διακατείχε όλους θλίψη και μελαγχολία εκεί, αφού το μεταχρωματικό έλκος των πλατάνων που έχει αποδεκατίσει μεγάλα πλατανοδάση σε όλη την Ελλάδα, δεν έχει κάνει εξαίρεση εδώ. Σε προηγούμενες και προ ετών επισκέψεις μας, οι ηλιακές ακτίνες δεν έφταναν στο έδαφος από τις πυκνές φυλλωσιές. Τώρα ο χώρος έχει σε μεγάλο μέρος απογυμνωθεί και το ποτάμι έχει αποκαλυφθεί.
 |
| Ο ποταμός Αχέροντας, γνωστός από τη μυθολογία |
Η
αποτίμηση της εξορμήσεώς μας κατά το ταξίδι της επιστροφής μέσα στο αυτοκίνητο,
ήταν κάτι ανάλογο με το κείμενο της παρούσας ανάρτησης και με τις όλες τις εικόνες
της εμπειρίας μας ολοζώντανες στα μάτια μας.
Και έτσι θα παραμείνουν για πάντα.
Το Σούλι αποτελείται από τέσσερις
οικισμούς, το Σούλι, τη Σαμονίβα, το Αβαρίκο και την Κιάφα, γνωστά και ως Τετραχώρι
ή Σουλιοτοχώρια. Αργότερα συνενώθηκαν και άλλα τρία χωριά, το λεγόμενο Επταχώρι
ή Σουλιώτικη Συμπολιτεία, στη διοίκηση της οποίας σημαντικό ρόλο είχαν και οι Φάρες,
ισχυρότερες των οποίων ήταν του Τζαβέλλα, του Μπότσαρη, του Δαγκλή και του
Ζέρβα. Ρόλο στη διοίκηση είχαν, επίσης, η Εκκλησία του Δήμου και το Πολεμικό
Συμβούλιο.
Το χωριό βρίσκεται σε πολύ δύσβατη περιοχή, στα όρια Θεσπρωτίας, Πρεβέζης και Ιωαννίνων. Οι πρώτοι κάτοικοι φαίνεται ότι εγκαταστάθηκαν τον 16ο αιώνα. Για την ονομασία του Σουλίου, ο Χριστόφορος Περραιβός στο βιβλίο του «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ», μας πληροφορεί: «[…]ο ελεύθερος θυσιάζει την ύπαρξίν του υπέρ της ελευθερίας της Πατρίδος. Οσούτω, μάχης δοθείσης, φονεύεται ο Σούλλης μετ’ άλλων τινών συντρόφων του παρά των ολίγων φιλελεύθερων Ελλήνων, οίτινες δια μνήμην της ανδραγαθίας και τρόμον των εχθρών, ονόμασαν το χωρίον των Σούλλι, θέσαντες το όνομα του φονευθέντος Σούλλη, ενώ προλαβόντως ήτο ακόμη ασχημάτιστον[…]. Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης ετυμολογεί το Σούλι από το αλβανικό «suli», που σημαίνει αιχμηρή κορυφή βουνού.
Τους Σουλιώτες χαρακτήριζε η τυφλή πειθαρχία στους αρχηγούς τους. Πολύ συχνά έπαιρναν μέρος και οι γυναίκες στις πολεμικές επιχειρήσεις. Επίσημη γλώσσα τους ήταν η Ελληνική, αλλά καθημερινή τα Αρβανίτικα. Ως μεγαλύτερο αγαθό τους, ακόμα κι από την ίδια τους τη ζωή, θεωρούσαν την Ελευθερία. Αυστηροί στα ήθη και τα έθιμά τους, τιμούσαν τους ήρωες και σεβόντουσαν τις γυναίκες. Άλλα, εξ ίσου κύρια χαρακτηριστικά ήταν η φιλοπατρία, η αφιλοχρηματία, η μεγαλοψυχία και η ειλικρίνεια (μπέσα). Επίσημη, αλλά και πολεμική ενδυμασία των πολεμιστών ήταν πάντα η φουστανέλα και το πλέον διαδεδομένο μουσικό τους όργανο ο ταμπουράς.
Οι κάτοικοι της ορεινής αυτής περιοχής, βρίσκονταν σε συνεχείς πολεμικές διενέξεις με τους Οθωμανούς και οι πολεμικές αρετές τους έλαβαν μορφή θρύλου. Οι εκστρατείες του δόλιου τουρκαλβανού δυνάστη των Ιωαννίνων Αλή πασά εναντίον τους, είχαν ταπεινωτική έκβαση για τον ίδιο, μέχρι το 1793, παρ’ όλο που είχε εφεύρει και διάφορους παραπλανητικούς τρόπους να τους υποτάξει. Το 1793 και με τη σύμφωνη γνώμη του σουλτάνου, οργανώθηκε καλύτερα εναντίον τους.
Αξίζει να θαυμάζει κανείς, τουλάχιστον να θαυμάζει, το θάρρος και τον ηρωισμό των Σουλιωτών, μέσα από τις απαντητικές επιστολές τους στον Αλή πασά. Παραθέτουμε δύο αποσπάσματα - πιστή αντιγραφή από το βιβλίο του στρατηγού Χριστόφορου Περραιβού «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ»…
«Βεζήρ Αλή Πασά σε χαιρετούμεν
Με περισσό ηρωισμό και η επόμενη απάντησή τους στον δόλιο Αλή, ο οποίος τους υποσχόταν χρυσάφια και τη μεταφορά τους σε εύφορους τόπους, για να παραδοθούν. Η απάντησή τους αυτή δεν διαφέρει σε θάρρος, ηρωισμό και διδάγματα από την απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς τον Μωάμεθ τον πορθητή (1453):
«Βεζύρ Αλή πασά σε χαιρετούμεν.
Το 1803 το Σούλι αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει από τους αλλεπάλληλους αποκλεισμούς του Αλή και οι περισσότερες οικογένειές του εγκατέλειψαν τον τόπο τους. Άλλοι κατέφυγαν προς τη Πάργα, την Πελοπόννησο και άλλα μέρη της Ελλάδος. Γυναίκες με τα παιδιά τους στην αγκαλιά κατέφυγαν στον ορεινό όγκο του Ζαλόγγου της Πρέβεζας, όπου από εκεί κατέπεσαν με τα μωρά τους, για να μην ατιμαστούν από τους τούρκους, όταν εκείνοι πλησίαζαν. Περί τους 3.000 πολεμιστές μόνο έμειναν να το υπερασπιστούν. Αυτοί συγκεντρώθηκαν στον Ναό του Αγίου Γεωργίου και αποφάσισαν να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Μεταξύ αυτών και οι Φώτος Τζαβέλας, Δήμος Δράκος, Τούσιας Ζέρβας, Κουτζονίκας, Γκόγκας Δαγκλής, Γιαννάκης Σέχος, Φωτομάρας, Τζαβάρας, Βέικος, Πάνου, Ζηγούρης Διαμάδης και Γιώργος Μπούσμπος.
Και έτσι θα παραμείνουν για πάντα.
Το χωριό βρίσκεται σε πολύ δύσβατη περιοχή, στα όρια Θεσπρωτίας, Πρεβέζης και Ιωαννίνων. Οι πρώτοι κάτοικοι φαίνεται ότι εγκαταστάθηκαν τον 16ο αιώνα. Για την ονομασία του Σουλίου, ο Χριστόφορος Περραιβός στο βιβλίο του «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ», μας πληροφορεί: «[…]ο ελεύθερος θυσιάζει την ύπαρξίν του υπέρ της ελευθερίας της Πατρίδος. Οσούτω, μάχης δοθείσης, φονεύεται ο Σούλλης μετ’ άλλων τινών συντρόφων του παρά των ολίγων φιλελεύθερων Ελλήνων, οίτινες δια μνήμην της ανδραγαθίας και τρόμον των εχθρών, ονόμασαν το χωρίον των Σούλλι, θέσαντες το όνομα του φονευθέντος Σούλλη, ενώ προλαβόντως ήτο ακόμη ασχημάτιστον[…]. Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης ετυμολογεί το Σούλι από το αλβανικό «suli», που σημαίνει αιχμηρή κορυφή βουνού.
Τους Σουλιώτες χαρακτήριζε η τυφλή πειθαρχία στους αρχηγούς τους. Πολύ συχνά έπαιρναν μέρος και οι γυναίκες στις πολεμικές επιχειρήσεις. Επίσημη γλώσσα τους ήταν η Ελληνική, αλλά καθημερινή τα Αρβανίτικα. Ως μεγαλύτερο αγαθό τους, ακόμα κι από την ίδια τους τη ζωή, θεωρούσαν την Ελευθερία. Αυστηροί στα ήθη και τα έθιμά τους, τιμούσαν τους ήρωες και σεβόντουσαν τις γυναίκες. Άλλα, εξ ίσου κύρια χαρακτηριστικά ήταν η φιλοπατρία, η αφιλοχρηματία, η μεγαλοψυχία και η ειλικρίνεια (μπέσα). Επίσημη, αλλά και πολεμική ενδυμασία των πολεμιστών ήταν πάντα η φουστανέλα και το πλέον διαδεδομένο μουσικό τους όργανο ο ταμπουράς.
Οι κάτοικοι της ορεινής αυτής περιοχής, βρίσκονταν σε συνεχείς πολεμικές διενέξεις με τους Οθωμανούς και οι πολεμικές αρετές τους έλαβαν μορφή θρύλου. Οι εκστρατείες του δόλιου τουρκαλβανού δυνάστη των Ιωαννίνων Αλή πασά εναντίον τους, είχαν ταπεινωτική έκβαση για τον ίδιο, μέχρι το 1793, παρ’ όλο που είχε εφεύρει και διάφορους παραπλανητικούς τρόπους να τους υποτάξει. Το 1793 και με τη σύμφωνη γνώμη του σουλτάνου, οργανώθηκε καλύτερα εναντίον τους.
Αξίζει να θαυμάζει κανείς, τουλάχιστον να θαυμάζει, το θάρρος και τον ηρωισμό των Σουλιωτών, μέσα από τις απαντητικές επιστολές τους στον Αλή πασά. Παραθέτουμε δύο αποσπάσματα - πιστή αντιγραφή από το βιβλίο του στρατηγού Χριστόφορου Περραιβού «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ»…
«Βεζήρ Αλή Πασά σε χαιρετούμεν
Με περισσό ηρωισμό και η επόμενη απάντησή τους στον δόλιο Αλή, ο οποίος τους υποσχόταν χρυσάφια και τη μεταφορά τους σε εύφορους τόπους, για να παραδοθούν. Η απάντησή τους αυτή δεν διαφέρει σε θάρρος, ηρωισμό και διδάγματα από την απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς τον Μωάμεθ τον πορθητή (1453):
«Βεζύρ Αλή πασά σε χαιρετούμεν.
Το 1803 το Σούλι αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει από τους αλλεπάλληλους αποκλεισμούς του Αλή και οι περισσότερες οικογένειές του εγκατέλειψαν τον τόπο τους. Άλλοι κατέφυγαν προς τη Πάργα, την Πελοπόννησο και άλλα μέρη της Ελλάδος. Γυναίκες με τα παιδιά τους στην αγκαλιά κατέφυγαν στον ορεινό όγκο του Ζαλόγγου της Πρέβεζας, όπου από εκεί κατέπεσαν με τα μωρά τους, για να μην ατιμαστούν από τους τούρκους, όταν εκείνοι πλησίαζαν. Περί τους 3.000 πολεμιστές μόνο έμειναν να το υπερασπιστούν. Αυτοί συγκεντρώθηκαν στον Ναό του Αγίου Γεωργίου και αποφάσισαν να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Μεταξύ αυτών και οι Φώτος Τζαβέλας, Δήμος Δράκος, Τούσιας Ζέρβας, Κουτζονίκας, Γκόγκας Δαγκλής, Γιαννάκης Σέχος, Φωτομάρας, Τζαβάρας, Βέικος, Πάνου, Ζηγούρης Διαμάδης και Γιώργος Μπούσμπος.
 |
| Η ηρωική θυσία των γυναικών του Σουλίου, στο βράχο του ορεινού όγκου του Ζαλόγγου (Παγκόσμιο τοπόσημο αναπαράσταση από τον γλύπτη Γεώργιο Ζογολόπουλο, 1954) Πηγή: https://www.visitpreveza.gr/anakalipste/mnimio-zalongou/ |
Σύμφωνα με νεότερες και πρόσφατες επίσημες
ιστορικές έρευνες, δεν υπήρξε προδοσία από τον Πήλιο Γούση. Ο Πήλιος Γούσης
ήταν γενναίος πολεμιστής, συνέχισε τον πόλεμο με άλλους Σουλιώτες και κατοίκους
της Πάργας στην Πάργα και έπεσε ηρωικώς μαχόμενος στο Μεσολόγγι.
Σε μια άλλη εξόχως ηρωική πράξη, ο καλόγερος Σαμουήλ που είχε καταφύγει με λιγοστούς ακόμα συντρόφους στη μονή της αγίας Παρασκευής, γνωστή και ως «Κούγκι», που σημαίνει πύργος – κατ’ άλλη πηγή με πολύ περισσότερους συντρόφους, οι οποίοι και αμύνονταν εκεί κατά του εχθρού. Όταν οι κατακτητές πλησίασαν, ο Σαμουήλ πυροδότησε την μεγάλη πυριτιδαποθήκη της, η οποία και ανατινάχθηκε ολοσχερώς, μαζί με τους αγωνιστές του και όλο το κτιριακό συγκρότημα του μοναστηριού. Ήταν 12 Δεκεμβρίου του 1803.
Σήμερα το Σούλι κατοικείται από λιγοστούς μόνιμους κατοίκους, ίσως λιγότερους από είκοσι, οι οποίοι μπορεί να είναι και άποικοι από άλλα χωριά, με κύρια πηγή εσόδων τους είναι η κτηνοτροφία.
Σε μια άλλη εξόχως ηρωική πράξη, ο καλόγερος Σαμουήλ που είχε καταφύγει με λιγοστούς ακόμα συντρόφους στη μονή της αγίας Παρασκευής, γνωστή και ως «Κούγκι», που σημαίνει πύργος – κατ’ άλλη πηγή με πολύ περισσότερους συντρόφους, οι οποίοι και αμύνονταν εκεί κατά του εχθρού. Όταν οι κατακτητές πλησίασαν, ο Σαμουήλ πυροδότησε την μεγάλη πυριτιδαποθήκη της, η οποία και ανατινάχθηκε ολοσχερώς, μαζί με τους αγωνιστές του και όλο το κτιριακό συγκρότημα του μοναστηριού. Ήταν 12 Δεκεμβρίου του 1803.
Σήμερα το Σούλι κατοικείται από λιγοστούς μόνιμους κατοίκους, ίσως λιγότερους από είκοσι, οι οποίοι μπορεί να είναι και άποικοι από άλλα χωριά, με κύρια πηγή εσόδων τους είναι η κτηνοτροφία.
----------------------------------------
- Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
- Στρατηγού Χριστόφορου Περραιβού «Η ιστορία του Σουλίου και της Πάργας» από ανατύπωση της έκδοσης του 1857
- Διαδίκτυο
Φωτογραφίες:
Από το προσωπικό μου αρχείο
- Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
- Στρατηγού Χριστόφορου Περραιβού «Η ιστορία του Σουλίου και της Πάργας» από ανατύπωση της έκδοσης του 1857
- Διαδίκτυο
Φωτογραφίες:
Από το προσωπικό μου αρχείο
Νίκος Χρ.
Παπακωνσταντόπουλος, 10.8.2024
Σύντομο βιογραφικό
σημείωμα δείτε ΕΔΩ
