H ιερή ώρα του φαγητού στην οικογένεια

     Από αρχαιοτάτων χρόνων η Ελλάδα ήταν χώρα, στην οποία η οικογένεια (οίκος+γένος)  ανήκε στις μεγάλες Αξίες της. Η θεά Εστία, κόρη του Κρόνου και της Ρέας, που εντασσόταν στους Ολύμπιους Θεούς, προστάτευε τόσο την οικογενειακή ζωή, όσο και την ίδια την οικογένεια και στις θυσίες που πραγματοποιούνταν  σε οικίες, λάμβανε την πρώτη προσφορά. Και παγκοσμίως, όμως, η θέση της οικογένειας είναι πολύ σημαντική στη ζωή του ανθρώπου. Τούτο φαίνεται/αποδεικνύεται και από το άρθρο 13 της Παγκόσμιας Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στο οποίο αναφέρεται: «Η οικογένεια είναι η φυσική και θεμελιώδης μονάδα της κοινωνίας και χρειάζεται να προστατεύεται από την κοινωνία και το κράτος».

     Όσο κι αν δοκιμάστηκε ο σεβασμός του ιερού αυτού θεσμού σε δύσκολες περιόδους της ιστορίας μας στη χώρα μας, δεν υποβαθμίστηκε και τα μέλη της δεν έχασαν τη συνοχή μεταξύ τους, κάτι που, δυστυχώς, βλέπουμε να συμβαίνει σήμερα, σε εποχές ευημερίας!

     Παραδοσιακά, τόσο στις προηγούμενες γενιές, όσο και σήμερα, μία από τις ιερότερες στιγμές της καθημερινής ζωής της οικογένειας, αν όχι η ιερότερη, ήταν και είναι η ώρα του βραδινού φαγητού. Ήταν/είναι ένα είδους «ιερού προσκλητηρίου», από το οποίο δεν επιτρέπεται να λείπει κανείς αδικαιολόγητα. Κι αυτό επικεντρώνεται στο βραδινό φαγητό, επειδή το μεσημέρι όλοι ή οι περισσότεροι βρίσκονται στις δουλειές τους και έτρωγαν/τρώνε μεμονωμένα και πρόχειρα. Χαρακτηριστική και η παροιμιώδης φράση που ακούγαμε από τους παππούδες μας:

     «Το πρωί και το γιόμα οι τσοπάνηδες και οι εργάτες τρώνε σαν κλέφτες και το βράδυ σαν άρχοντες»!

     Τελετουργικό και πανηγυρικό χαρακτήρα, λοιπόν, λαμβάνει η ώρα του φαγητού, όταν η οικογένεια συγκεντρωθεί το βράδυ στο σπίτι. Η νοικοκυρά έχει βάλει όλη της την τέχνη και την αξιοσύνη της στην παρασκευή του, να απολαύσουν, να ευφρανθούν και να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι. Η ίδια δεν αρχίζει το σερβίρισμα αν δεν έχει πάρει ο καθένας τη θέση του στο τραπέζι ή γύρω από το τζάκι και κανείς δεν βάζει μπουκιά στο στόμα του αν δεν γίνει η προσευχή από τον αρχηγό της οικογένειας. Ούτε επιτρέπεται να σηκωθεί κανείς, αν δεν τελειώσουν όλοι και δεν κάνουν πάλι προσευχή.

     Η στιγμή παίρνει περισσότερο πανηγυρική ατμόσφαιρα, όταν έρχεται στο σπίτι ο ξενιτεμένος. Ανάλογο είναι το κλίμα και όταν οι παππούδες και οι γιαγιάδες περιμένουν τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους να φάνε όλοι μαζί, π.χ. την Κυριακή. Ίδια και ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα και περισσότερο τελετουργικό και επίσημο χαρακτήρα παίρνει η ώρα του Κυριακάτικου  και του γιορτινού φαγητού, όπως επίσης και όταν η οικογένεια έχει καλεσμένους.

    Παρόμοια είναι και η ώρα του μεσημεριανού φαγητού στις ομαδικές εργασίες, κυρίως τις αγροτικές. Εκεί οι συμμετέχοντες εργαζόμενοι, όχι απαραίτητα όλοι συγγενείς μεταξύ τους, δίνουν κι αυτοί πανηγυρικό χρώμα στην ευλογημένη απόλαυση.  

        Η ευλογημένη αυτή ώρα του φαγητού διδασκόταν και στα πρώτα σχολικά μαθήματα, με έμφαση σε χαρακτηριστικές εικόνες στο παλιό αλφαβητάριο  (απ' όπου και η φωτογραφία της ανάρτησης), που ήταν και το μακροβιότερο σχολικό εγχειρίδιο στα πρώτα βήματα κάθε μαθητή, σηματοδοτώντας έτσι την ξεχωριστή αυτή στιγμή της οικογένειας.

     Σήμερα, που ο τρόπος και οι απαιτήσεις της ζωής έχουν αλλάξει, βλέπουμε συναντήσεις συγγενών σε καταστήματα εστίασης. Όχι ότι αυτό είναι λάθος, αλλά έτσι απομακρυνόμαστε από τον παραδοσιακό τρόπο συνεύρεσης και ψυχαγωγίας.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 7.5.2018