Ο όρος «Ίνδικτος» προέρχεται από τη λατινική λέξη
«indictio», που σημαίνει «ορισμός», επειδή η 1η Σεπτεμβρίου είχε
ορισθεί να πληρώνονται κάθε δεκαπενταετία στους αυτοκράτορες της Ρώμης οι φόροι
των πολιτών.
Εκτός αυτού, στην περιοχή της Ανατολής τα
περισσότερα ημερολόγια είχαν ως πρωτοχρονιά την 24η Σεπτεμβρίου, ημέρα της φθινοπωρινής
ισημερίας. Επειδή όμως την ημέρα αυτή ήταν τα γενέθλια του αυτοκράτορα της
Ρώμης Οκταβιανού, η πρωτοχρονιά μετατέθηκε στην προηγούμενη, δηλ. στις 23. Έτσι
ίνδικτος επεκράτησε να σημαίνει το έτος και αρχή της ινδίκτου η πρωτοχρονιά.
Αργότερα, αφού ο Μέγας Κωνσταντίνος
ανακήρυξε επίσημη θρησκεία το Χριστιανισμό, έγινε χρήση της ινδίκτου ως
χρονολογίας και από τότε ορίσθηκε να γιορτάζει η εκκλησία της
Κωνσταντινουπόλεως την 1η Σεπτεμβρίου ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους.
Πιθανότατα αυτό δεν έγινε τυχαία, ούτε για λόγους διευκόλυνσης, αλλά είχε βαθύτερη
συμβολική έννοια: Επειδή ο Σεπτέμβριος είναι μήνας συγκομιδής καρπών και
προετοιμασίας για τον νέο κύκλο βλαστήσεως και καρποφορίας, καθιερώθηκε έτσι,
ώστε να γιορτάζουν και οι Χριστιανοί την έναρξη της νέας γεωργικής περιόδου.
Για το λόγο αυτό αποδίδονται ευχαριστίες στο Δημιουργό για τη χρονική περίοδο
που παρήλθε και τελούνται δεήσεις για τη νέα που ξεκινάει.
Στο ναό του Αγίου Γεωργίου στο Οικουμενικό
Πατριαρχείο στο Φανάρι, τελείται πάντα κάθε 1η του Σεπτεμβρίου πολυαρχιερατική
Θεία Λειτουργία, με κάθε τυπικότητα και μεγαλοπρέπεια.
Μεταξύ των ευχών που αναγιγνώσκονται στη
Θεία Λειτουργία της ημέρας για την ευλογία του νέου έτους, είναι και η παρακάτω
του Μεγάλου Βασιλείου. Η ίδια ευχή αναγιγνώσκεται από τον επίσκοπο ή τον ιερέα και
στην αρχή του ημερολογιακού έτους (1η Ιανουαρίου):
«Κύριε ὁ Θεὸς
ἡμῶν, ὁ καιροὺς καὶ χρόνους ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ θέμενος, ὁ ἄναρχος καὶ ἀτελεύτητος
καὶ ἐπέκεινα παντὸς χρόνου νοούμενός τε καὶ ὑπάρχων, ὁ πάσης ἐκτὸς μεταβολῆς τε
τῶν ὄντων καὶ ἀλλοιώσεως, ὁ τὸν πάντα χρόνον τόν τε γεγονότα τόν τε ὄντα καὶ τὸν
ἐσόμενον πληρῶν, ὁ ἐν τῇ ἀφάτῳ σου μακροθυμίᾳ καταξιώσας ἡμᾶς εἰς νέον ἐνιαυτὸν
τοῦ πλούτου τῆς χρηστότητός σου εἰσελθεῖν, αὐτός, πανάγαθε Δέσποτα, τὴν εἴσοδον
ταύτην τῇ θείᾳ σου χάριτι εὐλόγησον· ὄμβρους εἰρηνικοὺς πρὸς καρποφορίαν τῇ γῇ
δώρησαι· τοὺς ἀέρας ὑγιεινοὺς καὶ εὐκράτους ἀνθρώποις τε καὶ κτήνεσι κατασκεύασον·
δὸς ἡμῖν ἐν εἰρήνῃ καὶ ὁμονοίᾳ βεβαίᾳ τὸν κύκλον αὐτοῦ διελθεῖν, τῷ στεφάνῳ τῆς
δόξης τῶν ἀρετῶν κοσμουμένους, τῷ φωτὶ τῶν ἐντολῶν σου εὐσχημόνως ὡς ἐν ἡμέρᾳ
καλῶς ὁδεύοντας· τὸ εὐσεβὲς ἡμῶν ἔθνος τῇ δυνάμει σου κραταίωσον· τὴν νεότητα
παιδαγώγησον· τὸ γῆρας περικράτησον· τοὺς ὀλιγοψύχους παραμύθησον· τοὺς ἐσκορπισμένους
ἐπισυνάγαγε· τοὺς πεπλανημένους ἐπανάγαγε καὶ σύναψον τῇ ἁγίᾳ σου ᾿Εκκλησίᾳ, ἣν
τῇ θείᾳ σου χάριτι καλῶς διαφύλαξον· λάλησον ἀγαθὰ ἐν ταῖς καρδίαις τῶν ἀρχόντων
ἡμῶν, ἐνίσχυσον καὶ ἐνδυνάμωσον αὐτούς τε καὶ τὸν φιλόχριστον ἡμῶν στρατόν· ἐλθέτω
ἐφ᾿ ἡμᾶς, Κύριε, ἡ βασιλεία σου, βασιλεία ἀγάπης, χρηστότητος, δικαιοσύνης καὶ
εἰρήνης, καὶ ἀξίωσον ἡμᾶς ἐν ἑνὶ στόματι καὶ μιᾷ καρδίᾳ ὑμνεῖν σε καὶ δοξάζειν
σε τὸν ἐν Τριάδι ἄναρχον καὶ αἰώνιον Θεὸν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.».
Ομοιότητες με τη Χριστιανική λατρεία
συναντάμε και στους Ιουδαίους, όπου, σύμφωνα με το Μωσαϊκό νόμο, τελούσαν την
πρώτη ημέρα του εβδόμου ιουδαϊκού μηνός (αρχές Σεπτεμβρίου), τη γιορτή της
Νεομηνίας ή των Σαλπίγγων. Την ημέρα αυτή απείχαν από κάθε εργασία και
προσέφεραν θυσίες ολοκαυτωμάτων «εις
οσμήν ευωδίας τω Κυρίω», όπως μας πληροφορούν τα βιβλία «Λευτικόν» και
«Αριθμοί», τρίτο και τέταρτο αντίστοιχα της «Πεντάτευχου» της Παλαιάς Διαθήκης.
Ομοιότητες
συναντάμε, επίσης, και στην αρχαία Ελλάδα, όπου οι πρόγονοί μας εξέφραζαν τις
ευχαριστίες τους στους θεούς για τις ευεργεσίες που με κάθε τρόπο τους
παρείχαν: Τις κατάλληλες βροχές που έστειλαν και είχαν ως αποτέλεσμα την καλή
καρποφορία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους, την καλή γονιμότητα
των ζώων κλπ. Τις ευχαριστίες ακολουθούσαν δεήσεις για τη νέα καρποφορία της
γης, την επικράτηση ευνοϊκών ανέμων, τις καλές συζυγικές σχέσεις, την καλή αναπαραγωγή
των ζώων, την προστασία των πόλεων, την ασφάλεια των πλοίων στις θάλασσες.
Ανάλογες λατρείες συναντάμε σε θεότητες κι
άλλων αρχαίων πολιτισμών.
Αν αναζητούσαμε κάποιες ομοιότητες και στο
πρόγραμμα της προσωπικής μας ζωής, είτε της ζωής του κοινωνικού συνόλου,
σίγουρα θα βρίσκαμε, αφού το τέλος Αυγούστου σηματοδοτεί και το τέλος της
περιόδου των διακοπών και της χαλάρωσης για εμάς. Σηματοδοτεί και ο Σεπτέμβριος, όμως, την αρχή μιας νέας περιόδου, μιας «νέας χρονιάς» με τον κάθε είδους αγώνα (εργασιακό, εκπαιδευτικό, πνευματικό, αθλητικό κλπ), που κάποιες φορές, ή
σχεδόν πάντα, πρέπει να ενταθεί για το προσωπικό και για το γενικότερο καλό.
Κατ’ ανάλογο τρόπο με την Εκκλησία μας,
λοιπόν, οι ευχές που ανταλλάσσουμε με αγαπημένα και φιλικά πρόσωπα στο τέλος της
χαλάρωσης και των διακοπών και στην αρχή της «νέας χρονιάς», φέρνουν (ή
επιδιώκουν να φέρουν) και στη δική μας ζωή θετική ενέργεια και αισιοδοξία για
το χειμώνα που έρχεται και, οπωσδήποτε, αναμένεται να έχει τις δυσκολίες του. Πασίγνωστη και η ευχή «καλό χειμώνα» στο τέλος των διακοπών ή του καλοκαιριού, που σε πολλούς καθόλου δεν αρέσει!
Να σημειώσουμε, τέλος, ότι η πρωτοχρονιά (1η
Ιανουαρίου) έχει Ρωμαϊκή προέλευση και ήρθε στην Ορθόδοξη Ανατολή αρκετά
αργότερα.
--------------------------------------------
Πηγές:
Ορθόδοξος
Συναξαριστής
Εγκυκλοπαίδεια
ΓΙΟΒΑΝΗ
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 31.8.2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου