Πέμπτη 18 Απριλίου 2024

Η πιστοποίηση του Ρεξ (διήγημα)


     Δεν ήταν καθόλου διαφορετικό απ’ όλα τ’ άλλα εκείνο το πρωινό, στις πρώτες μέρες του Μάρτη του 1995, που ξεκίνησε ο Νικήτας για τη δουλειά του στο εργοστάσιο. Πήρε μαζί του το ψωμί, το τυρί και λίγες ελιές για το κολατσιό του, τυλιγμένα στη σταυρωτή ασπροκόκκινη πετσέτα, που του είχε ετοιμάσει η γυναίκα του, η Αγλαΐα, από το βράδυ, όπως έκανε πάντα.  Όπως και κάποια άλλα πρωινά, βρήκε επάνω στην δεμένη σταυρωτά πετσέτα κι ένα γαρύφαλλο από τις γλάστρες της αυλής τους, που με περισσή αγάπη φρόντιζε η Αγλαΐα. Το πήρε, απόλαυσε με κελιστά μάτια τη μοσχοβολιά του για λίγα δευτερόλεπτα, χαμογέλασε και γύρισε πάλι στο κρεβάτι που εκείνη κοιμόταν και της έδωσε ένα απαλό φιλί, με προσοχή να μην την ξυπνήσει.
     Μόλις τράβηξε την αυλόπορτα και βγήκε στο πεζοδρόμιο, τι να δει! Ένα κουταβάκι, που έμοιαζε μόλις λίγων ημερών, αδύναμο και να τρέμει από το κρύο, που τον κοίταζε στα μάτια σαν να τον εκλιπαρούσε για προστασία κουνώντας με κάποια δυσκολία την μικρή ουρά του. Χωρίς να κάνει δεύτερη σκέψη ο Νικήτας, το πήρε προσεκτικά και το έβαλε μέσα στο παλτό του για να ζεσταθεί. Με το που έφτανε σε λίγη ώρα στο εργοστάσιο, σταμάτησε σ’ ένα κοντινό μπακάλικο και του πήρε γάλα. Λίγο μετά, πήρε και από το φαρμακείο ένα μπιμπερό.
     Πρώτη του δουλειά πριν βάλει μπροστά τα μηχανήματα, ήταν να του ζεστάνει γάλα στο μπρίκι του έφτιαχνε τον καφέ του και να του το δώσει με το μπιμπερό. Το καημένο! Ρούφαγε με βουλιμία το φαγητό του -ποιος ξέρει από πότε είχε να φάει-, τον κοίταζε μ’ ευγνωμοσύνη στα μάτια, του κουνούσε χαρούμενο κι ευτυχισμένο αυτή τη φορά την ουρά. Τώρα δεν έτρεμε από το κρύο, όπως όταν το βρήκε. Το ίδιο έκανε και λίγο αργότερα ο Νικήτας και πάλι το μεσημέρι πριν σχολάσει. Παρακάλεσε δυο συναδέλφους του της απογευματινής βάρδιας να το φροντίσουν το απόγευμα με τον ίδιο τρόπο και πριν νυχτώσει ξαναπήγε στο εργοστάσιο να το φροντίσει και πάλι ο ίδιος. Είχε πάρει μαζί του και παλιά κουβέρτα από το σπίτι τους και μ’ αυτή του έφτιαξε και το πρώτο του ζεστό κρεβάτι, αντικαθιστώντας μια πολύ φθαρμένη μπλούζα που του είχε βάλει το πρωί.
     Αφού πέρασαν με τον ίδιο τρόπο και οι επόμενες μέρες, το πήγε στον κτηνίατρο. Εκείνος το εξέτασε και το βρήκε καλά στην υγεία του. Δεν έκρυψε τον πόνο του από το πρώτο εμβόλιο, τον οποίο εκδήλωσε με γοερό κλάμα. Από τότε και για μεγάλο χρονικό διάστημα, όταν έβλεπε άνθρωπο με άσπρη μπλούζα ή ακόμα και άσπρο πουκάμισο, γαύγιζε δυνατά και έτρεχε προς αντίθετη κατεύθυνση!
      Μόλις τελείωσε η εξέταση και ο εμβολιασμός, ο κτηνίατρος ρώτησε τον Νικήτα:
-  Έχετε χώρο στην αυλή για το σκυλάκι σας; Αυτό θα γίνει πολύ μεγάλο και χρειάζεται το χώρο του. Οι πατούσες του και τα αυτιά του δείχνουν ότι θα γίνει όπως ο Ρεξ, της γνωστής αστυνομικής σειράς που προβάλλεται στην τηλεόραση.
     Έδειξε να απόρησε ο Νικήτας με την πρόβλεψη του γιατρού. Αμέσως σκέφθηκε, όμως, ότι «κάτι ξέρει ο γιατρός».
-  Χμ... Θα το έχω στο εργοστάσιο και θα το φροντίζω εκεί, μαζί με τους άλλους εργάτες. Εκεί έχει πολύ χώρο, απάντησε ο Νικήτας.
     Η ημέρα εκείνη, της πρώτης του επίσκεψης στον κτηνίατρο, ήταν και η ημέρα της «βάφτισής» του. Ο Νικήτας του έδωσε το όνομα «Ρεξ», αφού ο γιατρός τον βεβαίωσε ότι θα έμοιαζε και στον πρωταγωνιστή «υπαστυνόμο».
     Όσο μεγάλωνε ο Ρεξ, τόσο αποκτούσε και περισσότερους φίλους στο εργοστάσιο, που όλοι τον φρόντιζαν. Μεταξύ αυτών και ο προσωπάρχης και το «αφεντικό», που τις πρώτες μέρες είχαν εκφράσει μεγάλες αντιρρήσεις και απαιτούσαν από τον Νικήτα να τον πάρει από εκεί. Στον σωτήρα του, τον Νικήτα, πάντα έδειχνε μεγαλύτερη αδυναμία όμως. Τα πρωινά που άνοιγε το εργοστάσιο, κοίταζε με αγωνία να τον δει ανάμεσα στους άλλους εργάτες που έμπαιναν. Τις ημέρες που ήταν απογευματινός, γαύγιζε σαν δεν τον έβλεπε τα πρωινά, αλλά οι χαρές του τα μεσημέρια που εκείνος έμπαινε στην πύλη ήταν απερίγραπτες. Πάντα θα του κράταγε κάτι για το φαγητό του, που το απολάμβανε με βουλιμία και με τον δικό του γνωστό τρόπο τον ευχαριστούσε.
     Σε λιγότερο από δυο χρόνια από την ημέρα της σωτηρίας του, είχε αναπτυχθεί κανονικά. Ξένους και επισκέπτες που έμπαιναν στην αυλόπορτα του εργοστασίου, τους κοιτούσε ερευνητικά, μα σπάνια τους γαύγιζε. Τότε οι φύλακες τον κρατούσαν να τους μυρίσει κι αυτή ήταν η «επίδειξη» της «ταυτότητάς» του. Στο ένστικτο του ζώου έδειχναν εμπιστοσύνη όλοι οι εργαζόμενοι και πάντα παρακολουθούσαν και κοιτούσαν καχύποπτα αγνώστους που τους επισκέπτονταν.
     Την αγάπη όλων την ανταπέδιδε με τον καλύτερο τρόπο ο Ρεξ: Φρόντιζε κι αυτός για τη φύλαξη του εργοστασίου, μαζί με το φύλακα, ειδικά της νυχτερινής βάρδιας. Από τότε, μάλιστα, που προσπάθησαν ν’ ανεβούν από τη μάντρα, σε σημείο που δεν είχε επαρκή φωτισμό δυο διαρρήκτες και το σκυλί τους έτρεψε σε άτακτη φυγή, όλοι στηρίζονταν στον πιστό τους φίλο. Ακόμα και το αφεντικό, που καθόλου δεν τον ήθελε στην αρχή, είχε αλλάξει γνώμη κι έλεγε: «Τώρα που έχουμε τον Ρεξ, κοιμάμαι ήσυχος». Είχε γίνει ο «υπαστυνόμος Ρεξ» του εργοστασίου και η ετοιμότητά του και η εξυπνάδα του τους εντυπωσίαζε και τους τελευταίους δύσπιστους.
     Θες από ένστικτο, θες επειδή είχε μάθει τη γλώσσα των ανθρώπων το πανέξυπνο ζωντανό, όσο πλησίαζε η ημέρα της συνταξιοδότησης του Νικήτα, εκείνο έδειχνε όλο και πιο μελαγχολικό και τα παιχνίδια του που είχαν περιοριστεί μαρτυρούσαν την κατήφειά του. Σπάνια αντιδρούσε στα καλέσματα και στις προσταγές όλων, κάποιες φορές και του ίδιου του αγαπημένου φίλου και σωτήρα του. Τα βράδια ακουγόταν μακριά το χαρακτηριστικό κλάμα του και ορισμένοι προληπτικοί έλεγαν ότι «κάτι κακό θα συμβεί». Στον κτηνίατρο που το πήγε και πάλι ο Νικήτας, δεν διέγνωσε κάτι. Το μόνο που τον ρώτησε, ήταν αν έχει αλλάξει κάτι στη ζωή του, γιατί έδειχνε εικόνα κατάθλιψης.
     Την τελευταία ημέρα της εργασίας του Νικήτα, τα μάτια του ήταν δακρυσμένα. Μάλλον και ο ίδιος κατάλαβε το λόγο και όλο, σχεδόν, το πρωινό το πέρασε μαζί του, χαϊδεύοντάς τον και δεν έπαυε να του επαναλαμβάνει και να του υπόσχεται ότι θα πήγαινε κάθε μέρα να τον φροντίζει. Έτσι κι έγινε. Ο αγαπημένος του φίλος και σωτήρας του κράτησε την υπόσχεσή του και οι επισκέψεις του ήταν καθημερινές, με τα «δώρα», τα παιχνίδια και τη συντροφιά που έκανε με τον Ρεξ.  
     Λιγότερο από ένα χρόνο μετά, η αρρώστια της μητέρας του Νικήτα στο χωριό του, τον ανάγκασε να λείψει από την πόλη και το φίλο του για τρία χρόνια, μέχρι που η πλήρης ημερών μητέρα του έφυγε από τη ζωή. Αμέσως μετά την επιστροφή του στην πόλη, πήγε να συναντήσει πρώην συναδέλφους του και τον πιστό φίλο του. Φτάνοντας στην πύλη του εργοστασίου, ο νεαρός φύλακας δεν τον γνώριζε. Ρώτησε το όνομά του και το λόγο της επίσκεψής του.
-  Είμαι παλαιός εργαζόμενος στο εργοστάσιο και ήρθα να δω φίλους μου…
     Μα πριν τελειώσει την κουβέντα του, ούτε καν το όνομά του δεν πρόλαβε να πει, ο Ρεξ που άκουσε τη φωνή του εμφανίστηκε τρέχοντας με άλματα και δυνατά γαυγίσματα χαράς! Ο Νικήτας άνοιξε τα χέρια του κι αυτός όρθιος, στηριγμένος στα πισινά του πόδια όρμησε στην αγκαλιά του! Αγκαλιασμένοι κι οι δυο, ο Ρεξ τον έγλυφε με φωνές χαράς στο πρόσωπο, στα χέρια, παντού κι ο Νικήτας τον χάιδευε και τον φιλούσε! Ο νεαρός φύλακας, που είχε μείνει εμβρόντητος μπροστά σ’ αυτή τη σκηνή, αρκέστηκε να πει στον άγνωστο γι’ αυτόν επισκέπτη:
-  Εντάξει!... Σας πιστοποίησε ο Ρεξ!, του είπε με χαμόγελο. Μπορείτε να περάσετε! Αφήστε μου μόνο το όνομά σας και το όνομα ενός υπαλλήλου που θα επισκεφθείτε… Για το τυπικό είναι… Καταλαβαίνετε…  
---------------------------------------
Εικόνα ανάρτησης: Από την τηλεοπτική σειρά «υπαστυνόμος Ρεξ». Πηγή: https://luben.tv/stream/105892
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 18.4.2024

Παρασκευή 12 Απριλίου 2024

Εύθυμες ιστορίες του χωριού: Η νυφική ανθοδέσμη


     Είχε δείξει και είχε εκφράσει από την πρώτη στιγμή την αντίθεσή της η κυρά-Χαρίλαινα για την υποψήφια νύφης, κυρίως με τη στάση της. Όταν την πήγε ο γιος στο χωριό, μ’ ένα κρύο χαμόγελο την περίμενε και τους ευχήθηκε. Και εκείνη και ο γιος της διάβασαν πολύ καθαρά τις αντιρρήσεις της, αλλά «όταν θέλει η νύφη κι γαμπρός», όλα τα εμπόδια προσπερνιόνται.  
     Είχε φύγει από το χωριό με το που τελείωσε το σχολείο ο γιος της ο Σωκράτης. Εύκολα βρήκε μια δουλίτσα στην πόλη και «ίσα βάρκα, ίσα νερά», ήταν ευχαριστημένος. Λίγο μετά το στρατό, γνωρίστηκαν με την Ανθή και αφού αποφάσισαν να το προχωρήσουν σοβαρά, πήγαν να την γνωρίσουν και οι γονείς του με τον αδελφό του στο χωριό. Μιλώντας ιδιαιτέρως στη μάνα του ο Σωκράτης, δεν της άφησε περιθώρια να έχει λόγο και αντιρρήσεις. Τι να έκανε κι αυτή, αναγκαστικά το κατάπιε, αφού η κοπέλα άρεσε στο γιο της και σε όλους τους άλλους και υποσχόταν να τον κάνει ευτυχισμένο.
     Τις σκέψεις της δεν έκρυβε η κυρά-Χαρίλαινα και από γειτόνισσες και συγχωριανές της, όταν έφυγε το ζευγάρι από το χωριό. Δεν έδειξε, όμως, να πείθεται ούτε από τα δικά τους λόγια, που όλες της έλεγαν ότι «καλή κοπέλα φαίνεται».
     Στο χρόνο επάνω, τα παιδιά κανόνισαν και το γάμο, που θα γινόταν στην πόλη. Δεν έφερε δυσκολίες η κυρά-Χαρίλαινα, αλλά οι διαφωνίες της ήταν γνωστές, με κυριότερη ότι η νύφη της φορούσε παντελόνια! Ξεκίνησαν με τον άνδρα της και τον άλλο της γιο, με τα δώρα τους και τις άλλες ετοιμασίες για το γάμο. Οι ευχές έπεφταν βροχή από τους συγχωριανούς, τόσο όλες τις προηγούμενες μέρες, όσο και τη στιγμή που έμπαιναν στο λεωφορείο και αρκετοί πήγαν να του ξεπροβοδήσουν.
     «Καλοστέριωτοι! Να σας ζήσουν! Και γρήγορα με εγγόνια!», ήταν οι ευχές συγγενών και των συγχωριανών τους, όταν επέστρεψαν στο χωριό. «Ευχαριστούμε πολύ! Έγινε πολύ ωραίος γάμος! Και των παιδιών σας των ελεύθερων!», ήταν και η απάντησή τους, έκδηλα ευχαριστημένοι.
     Είχε «μαλακώσει» η κυρά-Χαρίλαινα, όμως κάποιες φορές δεν μπορούσε να κρύψει αυτά που ένοιωθε, χωρίς να έχει εκφράσει ποτέ και κάποιον σοβαρό λόγο να υπερασπιστεί τα αρνητικά αισθήματά της για την Ανθή. Μόνο κάποιες κατηγορίες ξεστόμιζε, όπως και πριν το γάμο για πολύ ασήμαντα πράγματα, αστεία για τους περισσότερους, που στην ίδια φάνταζαν μεγάλα. Ένα από αυτά, ήταν και η ανθοδέσμη από ορχιδέες που κράταγε η νύφη της. Η καημένη η κυρά-Χαρίλαινα, όμως, δεν είχε ακούσει καλά ή δεν είχε συγκρατήσει σωστά το όνομα των λουλουδιών της ανθοδέσμης και το πρώτο γράμμα το έκανε «α», αντί του «ο»!
     Σχεδόν κάθε βράδυ, συγγενείς και συγχωριανοί τους επισκέπτονταν στο σπίτι τους να τους συγχαρούν και να τους ευχηθούν. Ο ανιψιός της, ο Θοδωρής, που της είχε περισσότερο θάρρος και είχε γνωρίσει και τον καλό χαρακτήρα της νύφης της, θέλησε εκείνο το βράδυ να την πειράξει, όπως αρκετές φορές το συνήθιζε, χωρίς ν’ αναφέρει το όνομα των λουλουδιών της ανθοδέσμης. Στο ξέσπασμά της από το κατά τα άλλα καλοπροαίρετο αυτό πείραγμα, δεν άντεξε και απάντησε ειρωνικά:
     «Ναι!... Μου ήθελε να κρατάει και ανθοδέσμη με τέτοια ακριβά λουλούδια! Τα ήξερε κι από το χωριό της!», και είπε το όνομά τους όπως και τις άλλες φορές! «...Ντρέπομαι και να το πω...», συμπλήρωσε!
     Κάποιες και κάποιοι προσπάθησαν να πνίξουν το γέλιο τους. Άλλοι που δεν γνώριζαν την ύπαρξη λουλουδιών με αυτό το όνομα, κοιτάχτηκαν με απορία. Τότε ο άλλος της γιος, ο μικρότερος, ο Δήμος, την διόρθωσε για ακόμα μια φορά, με έκδηλη ντροπή και αγανάκτηση:
     «Στο ’χω πει τόσες φορές, ρε μάνα! Ορχιδέες τις λένε και όχι όπως τις λες εσύ! ...Αυτό που λες εσύ είναι για άλλες ώρες!».
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 12.4.2024

Τετάρτη 10 Απριλίου 2024

Το Πασχαλινό αυγό: Μυθολογικά, ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία

             
 

     Από την αρχαιότητα και σε όλους, σχεδόν, τους λαούς και τους πολιτισμούς, το αυγό συμβόλιζε τη ζωή και την αναγέννηση, αφού μέσα του κρύβει και κρατάει κλεισμένη και προστατεμένη τη ζωή. Στην Αίγυπτο και στην Κίνα, π.χ., αναφέρονται και εκεί τα βαμμένα κόκκινου ή άλλου χρώματος σε λατρευτικές εκδηλώσεις. Στην αρχαία Ρώμη συμμετείχαν και ως μέσα θυσίας στην Ήρα και στον διπρόσωπο θεό των Ρωμαίων, τον Ιανό. Μην μας διαφεύγει, άλλωστε, ούτε και το σχήμα του αυγού, που μαζί με το περιεχόμενό του θεωρείται μια μικρογραφία του σύμπαντος, ούτε και το «κοσμικό αυγό», από το οποίο δημιουργήθηκε το σύμπαν. Σε άλλη πηγή διαβάζουμε ότι «[...] δεν υπήρχε ούτε αέρας, ούτε ουρανός, παρά η νύχτα και το χάος μόνο. Η μαυροφτέρουγη νύχτα γέννησε ένα άσπορο αυγό και όταν αυτό εκκολαύθηκε, πρόβαλε από μέσα του ο έρωτας[...]» (Όρνιθες του Αριστοφάνη).
 Όπως και πολλές άλλες λατρευτικές προχριστιανικές εκδηλώσεις «προσαρμόστηκαν» στο Χριστιανισμό, ως ανανοηματοδότηση, έτσι έγινε και με το αυγό. Ο άγιος Αυγουστίνος παρομοιάζει την Ανάσταση του Χριστού από τους νεκρούς ως ένα νεοσσό, που σπάει και ξεπηδά μέσα από ένα αυγό. Λέγεται και ότι ο Μέγας Κωνσταντίνος και η μητέρα του, η Αγία Ελένη, προσέφεραν την Κυριακή του Πάσχα κόκκινα αυγά στους υψηλούς προσκεκλημένους τους. Εκείνοι τσούγκριζαν με τους οικοδεσπότες και μετά κάθονταν στο τραπέζι για το επίσημο γεύμα.
     Μέχρι και τις μέρες μας είναι διαδεδομένο το έθιμο από την εποχή του Βυζαντίου, να παίρνουν οι Χριστιανοί κόκκινα αυγά μαζί τους στην εκκλησία και μετά την Αναστάσιμη λειτουργία να τα τσουγκρίζουν στον αύλειο χώρο, με το «Χριστός Ανέστη» - «Αληθώς Ανέστη» και πολλές ακόμα ευχές που ακολουθούν. Το τσούγκρισμα αναφέρεται ως ιδιαίτερα συνηθισμένο έθιμο και σε Πασχαλινές εορταστικές εκδηλώσεις και κατά τον μεσαίωνα στην Ευρώπη και που σήμερα έχει κυριαρχήσει σε όλον τον κόσμο. Κι ακόμα, το σημερινό τσουρέκι με κόκκινο αυγό στο κέντρο του, είναι κατάλοιπο των Βυζαντινών χρόνων, που με τον ίδιο τρόπο έφτιαχναν πασχαλινές κουλούρες.
     Στην Ελλάδα τα έθιμα του Πασχαλινού αυγού είναι πάρα πολλά, που θα ήταν δύσκολο έστω και να τα απαριθμήσει κανείς. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο σεβασμός στην παράδοση και η χαρούμενη-εορταστική ατμόσφαιρα υπερισχύουν σε όλες τις εκφάνσεις.
      Το αυγό είναι το τελευταίο αρτύσιμο έδεσμα το βράδυ της αποκριάς (την Κυριακή της Τυρινής - δείτε περισσότερα ΕΔΩ)  και ήδη, από το πρωί της Καθαράς Δευτέρας, την πρώτη ημέρα της  Μεγάλης Τεσσαρακοστής, οι νοικοκυρές μαζεύουν όλα όσα γεννούν οι κότες στις φωλιές τους, ώστε να κάνουν τα κουμάντα τους για το Πάσχα. Εκτός από εκείνα που προορίζονται για βαφή, αυγά θα είναι και η «αμοιβή» στα παιδιά που πάνε σε κάθε σπίτι να πουν τα κάλαντα του Λαζάρου (βλ. περισσότερα  ΕΔΩ). Σήμερα στην εποχή του εμπορίου, τα πράγματα έχουν απλοποιηθεί και η συλλογή αυγών από τις φωλιές δεν είναι τόσο συνηθισμένη, ακόμα και όπου αυτές υπάρχουν. Ας αφήσουμε και την χαλάρωση έως και την κατάργηση της νηστείας.
     Το βάψιμο των αυγών γίνεται Μεγάλη Πέμπτη. Η επιλογή-ορισμός της ημέρας αυτής για τη βαφή δεν είναι τυχαία. Όλες οι μέρες της Μεγάλης Εβδομάδος είναι πένθιμες και δεν επιτρέπονται εορταστικές εκδηλώσεις. Η βαφή των αυγών λαμβάνει πάντα μορφή εορταστικής εκδήλωσης. Η Μεγάλη Πάμπτη αποτελεί μικρή εξαίρεση, αφού την ημέρα εκείνη παρέδωσε ο Ιησούς στους Μαθητές Του, και κατ’ επέκτασιν στην ανθρωπότητα, το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
     Η νοικοκυρά βοηθούμενη και από άλλα μέλη της οικογένειάς της, κυρίως τις κόρες της και την πεθερά της, τηρεί κατά γράμμα το έθιμο, μετά την πρωινή Θεία Λειτουργία στην εκκλησία, όπου και πολλοί θα κοινωνήσουν. Ιδιαίτερα δημοφιλής και με ιερό τελετουργικό πάντα αυτή η διαδικασία, για μικρούς και μεγάλους. Οι χημικές μπογιές του εμπορίου έχουν απλοποιήσει πολύ τη διαδικασία, που κάποιες δεκαετίες νωρίτερα γινόταν με φυτά, π.χ. χρώμα από φύλλα παπαρούνας, ρίζες δέντρων, κλπ. Συνηθίζεται το πρώτο αυγό που θα είναι έτοιμο, να το βάζει στο εικόνισμα του σπιτιού, ως φυλαχτό, μαζί και με τα άλλα ευλογημένα στην εκκλησία αντικείμενα (μπουκαλάκι με αγιασμό των Θεοφανίων, βάγια από την Κυριακή των Βαΐων, βασιλικό από το Σταυρό της 14ης  Σεπτεμβρίου κλπ). Σε άλλες περιοχές, πάλι, το πρώτο εκείνο αυγό το παίρνουν μαζί τους στην Ακολουθία των Παθών, την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, να διαβαστεί στα Δώδεκα Ευαγγέλια και το βάζουν στο εικόνισμα του σπιτιού μόλις επιστρέψουν. Το αυγό εκείνο θα αντικαταστήσει αυτό της προηγούμενης χρονιάς, με θαυματουργικές ιδιότητες και εκείνο, και δεν πρέπει να πεταχτεί. Έχει καταγραφεί ότι μερικοί το τρώνε(!) και δεν έχουν πάθει τίποτα, αφού πιστεύουν στη θαυματουργικές του δυνάμεις. Αν δεν φαγωθεί από ανθρώπους, το θάβουν στο περιβόλι, στις ρίζες των δέντρων για καλύτερη παραγωγή, ή το σπάζουν και το δίνουν να το φάνε οι κότες. Σε πολλές περιπτώσεις το περιεχόμενό του έχει στερεοποιηθεί και ο κρόκος θυμίζει κίτρινη μεγάλη χάντρα κομπολογιού. Άλλοτε πάλι, είναι για τους «ειδικούς» και μέσο ξεματιάσματος.
     Τα βαμμένα αυγά, που πάντα έχουν πρωταγωνιστική θέση στο Πασχαλινό τραπέζι, από ττην Κυριακή του Πάσχα μέχρι και την Ανάληψη του Κυρίου, φυλάσσονται με την αυξημένη φροντίδα και ευθύνη της νοικοκυράς, αφού τα παιδιά καραδοκούν να ξεκλέψουν την ευκαιρία να τα τσουγκρίσουν! Συνήθως τα σκεπάζουν με κάποιο ύφασμα και τα ξεσκεπάζουν πριν φύγουν για την Ανάσταση. Πριν ξεκινήσουν για την εκκλησία, παίρνουν ο καθένας ένα μαζί του και το τρώνε μόλις σχολάσει η εκκλησία, όπως είδαμε παραπάνω. Αυτό σηματοδοτεί και το τέλος της νηστείας. Πολλοί είναι και εκείνοι που θα φροντίσουν να αφήσουν και ένα στους τάφους, κάτι που θυμίζει και συνήθειες αρχαίων πολιτισμών, όπου τα αυγά αποτελούσαν και κτερίσματα νεκρών.
Μια λιτή και μεγαλοπρεπής μαζί εικόνα-χίλιες λέξεις-, από το παλιό αλφαβητάριο της  Α΄ δημοτικού,
όταν η πίστη, η πατρίδα και παράδοση διδάσκονταν στα σχολεία.

     Τόσο την Κυριακή του Πάσχα, όσο και τις επόμενες μέρες και μέχρι τα κόκκινα αυγά να καταναλωθούν, το τσούγκρισμά τους, εκτός από εορταστικό χαρακτήρα, παίρνει και μορφή «αγωνίσματος» και παιχνιδιού, ιδιαίτερα αγαπητού στα παιδιά. Εκείνος ο οποίος θα «νικήσει» τους αντιπάλους του, ανακηρύσσεται νικητής και τυχερός και του εύχονται ανάλογα. Δεν λείπουν και εδώ οι «έξυπνοι εφευρέτες», που έχουν στην τσέπη τους ένα ξύλινο κόκκινο αυγό, ή ακόμα και από μάρμαρο! Αν δεν ανακαλυφθούν, έχουν σίγουρη τη νίκη!
     Ένα όμορφο Ποντιακό έθιμο που έχει αντέξει στο χρόνο, είναι και οι «αυγομαχίες». Ξεκινούν από την ημέρα του Πάσχα με κόκκινα αυγά και συνεχίζονται μέχρι της Αναλήψεως, ιδίως στα ξωκκλήσια περιοχών που ζουν Πόντιοι. Αναφέρεται ότι οι υποψήφιοι «αυγομάχοι», προετοιμάζονται και δοκιμάζουν την ανθεκτικότατα των «όπλων» τους, χτυπώντας τα ελαφρά στα δόντια τους! Μεγάλες αυγομαχίες διεξάγονται και στον εορτασμό των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, παράλληλα με τα αναστενάρια. Μετά από κάθε διαγωνισμό, οι νικητές λαμβάνουν αναμνηστικά έπαθλα, και είναι εκείνοι που μετά τη λήξη της «μάχης» έχουν τα περισσότερα ακέραια αυγά!
     Αρκετοί είναι και οι θρύλοι για το κόκκινο Πασχαλινό αυγό. Σύμφωνα με μια εκδοχή της παράδοσης, η Παναγία κρατούσε ορισμένα μέσα σε ένα καλάθι, να προσφέρει στους φρουρούς του Τάφου του Χριστού, παρακαλώντας τους να την αφήσουν να περάσει. Μα όταν τα δάκρυά της έπεσαν επάνω τους, εκείνα αμέσως βάφτηκαν κόκκινα. Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι πηγαίνοντας η Μαρία η Μαγδαληνή να προσκυνήσει στον Τάφο του Δασκάλου της, βρέθηκε εκεί κι ένα Ιουδαίος που κρατούσε ένα καλάθι με αυγά. Όταν η Μαγδαληνή είπε στο φρουρό κατά την επιστροφή της ότι της παρουσιάστηκε ο Αναστηθείς Χριστός, ο φρουρός εκνευρίστηκε και είπε ότι «αν τα αυγά γίνουν κόκκινα, τότε μπορώ να πιστέψω αυτό που λες». Κι αμέσως όλα όσα είχε ο Ιουδαίος βάφτηκαν κόκκινα στο καλάθι του. Ο θρύλος αυτός θυμίζει και τα μισοτηγανισμένα ψάρια του καλόγερου του Μπαλουκλιού, όταν έπεσε η Πόλη.
     Δεν είναι λίγοι και οι συμβολισμοί του κόκκινου αυγού. Από τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια δόθηκε σε αυτό ο συμβολισμός του τάφου του Χριστού και το σπάσιμό του το σπάσιμο των δεσμών του Άδη και της Ζωής που βγήκε μέσα από εκεί. Κατά άλλη εκδοχή της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης, το χρώμα τους συμβολίζει το Αίμα Του Χριστού, που χύθηκε για τη σωτηρία του ανθρώπου. Ένας ακόμα που δίνεται από πατέρες της Εκκλησίας, είναι ότι το κέλυφος κρατάει αιχμάλωτο τον άνθρωπο στην αμαρτία και κατ’ επέκτασιν στο θάνατο. Με το σπάσιμο του κελύφους έρχεται και η απελευθέρωση και η συνάντηση με τη Ζωή (το Χριστό). 
     Μπορεί τα τελευταία χρόνια να έχουν υπεισέλθει και άλλες τεχνοτροπίες στο βάψιμο των Πασχαλινών αυγών, π.χ., στολισμοί, διαφορετικά χρώματα, πολυχρωμίες και σχέδια, το κόκκινο χρώμα όμως παραμένει στην κορυφή και αδιαπραγμάτευτο από τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού-των λαών για τις ημέρες του Πάσχα. 
     Πέραν τούτων, το κόκκινο αυγό έχει λάβει μορφή διάφορων χρήσιμων αντικειμένων, όπως σκευών προσφοράς γλυκισμάτων (φοντανιερών) και κοσμηματοθηκών. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει και αυγό και στολίδι σε Πασχαλινή λαμπάδα και ως διακοσμητικό κερί.
     Το σοκολατένιο αυγό του νουνού στα βαφτιστήρια, παράλληλα, κατακτά τις καρδιές των παιδιών, αφού πέρα από τη λιχουδιά της σοκολάτας, το δώρο-έκπληξη είναι ιδιαίτερα αναμενόμενο. Και στις μέρες των ηλεκτρονικών και διαδικτυακών επικοινωνιών, οι ευχές του Πάσχα στέλνονται με πληθώρα εικόνων κόκκινων ή σοκολατένιων αυγών και εδώ, ενισχύοντας, ίσως, έτσι την επαφή και την επικοινωνία των ανθρώπων, αλλά σε καμία περίπτωση δια ζώσης.
Κόκκινο αυγό κοσμηματοθήκη και κόκκινο αυγό διακοσμητικό κερί

     «Έδαφος» κερδίζει τον τελευταίο καιρό και το Πασχαλινό σοκολατένιο λαγουγάκι. Συμβολίζει και αυτό την άνοιξη και περιέχει δώρο-έκπληξη για τα παιδιά. Οι ρίζες του φαίνεται να βρίσκονται στη Λουθηρανή Γερμανία, όπου είχε ρόλο «δικαστή» και αξιολογούσε την συμπεριφορά των λιλιπούτιων σε γιορτινές περιόδους.
------------------------------------
Πηγές:
Εγκυκλοπαίδειες ΔΟΜΗ, ΓΙΟΒΑΝΗ και ΕΛΛΑΔΙΚΗ
Εικόνες: Διαδίκτυο
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος,
(Σύντομο βιογραφικό σημείωμα δείτε ΕΔΩ)

Τρίτη 9 Απριλίου 2024

Πώς, πού, πότε και γιατί: Μαραθώνιος Δρόμος

                    

Σύντομος πρόλογος
 
     Ο «Μαραθώνιος Δρόμος» είναι το πρώτο θέμα, με το οποίο εγκαινιάζεται ένας νέος κύκλος αναρτήσεων στο προσωπικό μου ιστολόγιο, με τον γενικό τίτλο «πώς, πού, πότε και γιατί». Οι αναφορές θα στρέφονται σε ιστορικά, θρησκευτικά, λαογραφικά, λογοτεχνικά ή άλλα θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Εν όψει της 33ης σύγχρονης Ολυμπιάδας, επέλεξα τον Μαραθώνιο Δρόμο.
***
     Ο Μαραθώνιος είναι άθλημα των Ολυμπιακών Αγώνων. Πώς, όμως, από πότε και για ποιους λόγους καθιερώθηκε;
     Μετά τη περίφημη και ιστορικής σημασίας νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών στο Μαραθώνα, το 490 π.Χ., ο επικεφαλής των Αθηναϊκών στρατευμάτων στρατηγός Μιλτιάδης, έστειλε αγγελιοφόρο από το πεδίο της μάχης στην Αθήνα, ν’ αναγγείλει το ιστορικό αυτό γεγονός στους Αθηναίους. Αυτός δεν ήταν άλλος από τον Φειδιππίδη, τον ταχύτερο τότε αγγελιοφόρο του Αθηναϊκού στρατού. Αν και κάποιοι ιστορικοί εκφράζουν ορισμένες διαφοροποιήσεις, το όνομα του Φειδιππίδη και την αποστολή που του ανατέθηκε από τον Μιλτιάδη, επιβεβαιώνουν ο Φιλόστρατος, ο Πλούταρχος και ο Λουκιανός. Αν και ο πλέον αναγνωρισμένος δρομέας ο Φειδιππίδης, με το που έφτασε στην Αθήνα, στο σημείο που βρίσκεται το Παναθηναϊκό Στάδιο και ανήγγειλε τη νίκη με τη λέξη  «νενικήκαμεν» που έμεινε στην ιστορία, έπεσε στο έδαφος και ξεψύχησε.
     Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Αθήνα συνεχίστηκαν μέχρι το 393 μ.Χ., οπότε καταργήθηκαν από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Θεοδόσιο. Ουδέποτε μέχρι τότε είχε συμπεριληφθεί το αγώνισμα του Μαραθωνίου Δρόμου σε Ολυμπιακή διοργάνωση. Προστέθηκε πολύ αργότερα, το 1896, στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της νεότερης ιστορίας και ας δούμε πώς:
     Όταν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες βρίσκονταν σε στάδιο προετοιμασίας, στο τέλος του 19ου αιώνα, οι ιδρυτές και οι διοργανωτές ήθελαν να τους συνδυάσουν με κάποιο πολύ μεγάλο γεγονός, που να θύμιζε τη δόξα της αρχαίας Ελλάδος. Τότε ο Γάλλος γλωσσολόγος και Ελληνιστής Michel Bréal (Μισέλ Μπρεάλ), πρότεινε στην αναβίωση του μέγιστου αυτού αθλητικού γεγονότος να συμπεριληφθεί και ο αγώνας δρόμου του αγγελιοφόρου Φειδιππίδη. Η ιδέα αυτή υιοθετήθηκε με ενθουσιασμό από τον αναβιωτή των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, τον Pierre de Coubertin (Πιερ ντε Κουμπερτέν) και την επιτροπή που είχε οριστεί για την διεξαγωγή τους. Ο ίδιος ο Michel Bréal αθλοθέτησε το νέο αυτό Ολυμπιακό Αγώνισμα, το δε έπαθλο (κύπελο) αθλοθετήθηκε από τον Μεγάλο Ευεργέτη Γεώργιο Αβέρωφ, το οποίο απενεμήθη στον πρώτο νικητή, τον Σπύρο Λούη, την 5η ημέρα της διοργάνωσης (Παρασκευή 29 Μαρτίου του 1896), με το παλιό ημερολόγιο. Για τον Σπύρο Λούη μπορείτε να δείτε/διαβάσετε περισσότερα, «πατώντας» ΕΔΩ.
     Πιστεύεται ότι η σημερινή απόσταση του Μαραθωνίου Δρόμου, των 42,195 χιλιομέτρων, που σήμερα διεξάγεται σε δημόσιο ασφαλτοστρωμένο δρόμο, έχει ορισμένες πολύ μικρές αποκλίσεις από τη ακριβή απόσταση και τη διαδρομή που ακολούθησε ο Φειδιππίδης, λόγω κάποιων δυσκολιών του εδάφους. Αυτό, όμως, δεν αλλοιώνει καθόλου το πνεύμα του αγωνίσματος. Η οριστική αυτή καθιέρωση της συγκεκριμένης διαδρομής έγινε το 1924.
     Ο Μαραθώνιος Δρόμος έχει τέτοια απήχηση σε αθλητικές εκδηλώσεις, που περίπου 800 Μαραθώνιοι γίνονται κάθε χρόνο σε όλον τον κόσμο. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι πολλές δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες, είναι ερασιτέχνες αθλητές και τρέχουν για φιλανθρωπικούς σκοπούς, αλλά και για την συμμετοχή και την εμπειρία. Διοργανώνονται, επίσης, και μικρότερων αποστάσεων αθλητικά αγωνίσματα με ανάλογες ονομασίες, όπως «ημιμαραθώνιος», «μικρός Μαραθώνιος», κλπ. Μεταξύ αυτών και ο Βιβλικός Μαραθώνιος, που διοργανώνεται στο Ισραήλ. Τούτο γίνεται σε ανάμνηση γεγονότος της Βίβλου. Σύμφωνα με το βιβλίο «Σαμουήλ» της Παλαιάς διαθήκης, μετά την ήττα των Ισραηλινών από τους Φιλισταίους, και την αρπαγή από τους νικητές της Κιβωτού της Διαθήκης, ως λάφυρο, ένας Ισραηλίτης δρομέας έτρεξε μια απόσταση 42 χιλιομέτρων, περίπου, και μετέφερε στον προφήτη και κριτή του Ισραήλ Σαμουήλ την είδηση της ήττας. Πιθανότατα αυτή η διαδρομή να είναι και η πρώτη καταγραφή αποστάσεως Μαραθωνίου. Από το 2017, και παρά τις πολλές διαμαρτυρίες, η Ένωση Διεθνών Μαραθωνίων και Δρόμων Αποστάσεων, έχει εξαιρέσει τον Μαραθώνιο αυτό από τους επίσημα αναγνωρισμένους, επειδή περνάει μέσα από έδαφος της Παλαιστίνης, που θεωρείται κατεχόμενο.
     Το 1984 εισήχθη για πρώτη φορά και καθιερώθηκε στου Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες και ο Μαραθώνιος Γυναικών.
     Ο όρος «Μαραθώνιος», έχει συνήθως και μεταφορική έννοια σε διάφορες επίπονες και μακροχρόνιες δραστηριότητες στη ζωή μας, όπως π.χ., «μαραθώνιος» μπορούν να χαρακτηριστούν οι πανελλήνιες εξετάσεις για τους διαγωνιζόμενους, το ίδιο και μια μεγάλη περιπέτεια υγείας, ακόμα και ο επίμονος «αγώνας» για την επιτυχία μιας ερωτικής επιδίωξης, κλπ.
-----------------------------------------------
Σημείωση: Μπορείτε να δείτε/διαβάζετε περισσότερα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε σύντομο αφιέρωμά μας, ΕΔΩ.
Εικόνα ανάρτησης: Παράσταση αγώνων σε Αναθηναϊκό Αμφορέα, περιόδου 366-365 π.Χ. (Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης – πηγή: https://www.lifo.gr/culture/arxaiologia/oi-aparhes-toy-marathonioy-tis-athinas).
Πηγές: Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, εγκυκλοπαίδεια ΓΙΟΒΑΝΗ, Διαδίκτυο.
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 9.4.2024
 

Κυριακή 7 Απριλίου 2024

Βιβλιοπαρουσίαση: «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΩΝ ΡΩΓΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ», του Φώτη Παν. Βράκα


     Ένοιωσα ιδιαίτερη τιμή, όταν ο εξ Άρτης διαδικτυακός μου φίλος κ. Φώτης Παν. Βράκας με ενημέρωσε για ένα βιβλίο του, που προοριζόταν για την ταπεινότητά μου, μέσω κοινού γνωστού. Και δεν ήταν μόνο η τιμή, αλλά και το ενδιαφέρον για το περιεχόμενο του έργου του, αφού μέσα από διαδικτυακές του αναρτήσεις έχω διαπιστώσει την αρτιότητα και την τεκμηρίωση των θεμάτων του. Το βιβλίο του, τελικά, έφτασε στα χέρια μου αρκετά πριν το χρόνο που υπολόγιζα κι αυτό με χαροποίησε πολύ περισσότερο. Πρόκειται για ένα πολύ καλαίσθητο ιστορικό, περισπούδαστο πόνημα, με τον τίτλο «ιστορική διαδρομή του κάστρου των Ρωγών και της περιοχής του», από τις εκδόσεις «ΕΚΤΥΠΩΣΙΣ» - 2023, με επιστημονική τεκμηρίωση, όπως και τα άλλα έργα του συγγραφέα. Αναμφισβήτητα, καταδεικνύει τις ευαισθησίες του, αλλά και την πολυετή και ιδιαιτέρως επισταμένη έρευνα, όπως και την άρτια καταγραφή του, ως προαναφέρεται.
     Οι Ρωγοί ήταν Βυζαντινή καστρόπολη, που βρισκόταν στη σημερινή Νέα Κερασούντα Πρέβεζας. Οικοδομήθηκε στην θέση της αρχαίας πόλης Βουχέτιο που καταστράφηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. Η περιοχή οχυρώθηκε και κατοικήθηκε ξανά τον 8ο αιώνα, παίζοντας σημαντικό ρόλο στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Μετά την κατάκτηση από την Οθωμανική αυτοκρατορία, ερημώθηκε και πάλι.
     Στο Α΄ μέρος του έργου του, ο συγγραφέας αναφέρεται «στο σημερινό κάστρο των Ρωγών, με το ταξίδι να ξεκινά από τους αρχαίους χρόνους, το αρχαίο Βουχέτιο, να συνεχίζεται στους μεσαιωνικούς Ρωγούς, τους Ρωγούς του 16ου αιώνα και να κλείνει με την ίδρυση της Νέας Κερασούντας». Στο Β΄ μέρος περιλαμβάνει «τα τοπωνύμια (“πολύτιμος εθνικός θησαυρός”), τα οποία ανήκαν ως και τον 16ο αιώνα στο Δήμο Ρωγών, πολλά εκ των οποίων συμπεριλαμβάνει και ο σημερινός Δήμος Ζηρού».  
     Αν και επισημαίνεται η μεγάλη έλλειψη ιστορικών πηγών για την δημιουργία ενός τέτοιου έργου, είναι εξαιρετικά αξιοθαύμαστος ο αριθμός εκείνων που επικαλείται και παραθέτει στη βιβλιογραφία του ο συγγραφέας.
     Είναι βέβαιο ότι το παρουσιαζόμενο έργο θα σαγηνεύσει και θα κατακτήσει τον αναγνώστη-μελετητή του, και ειδικά εκείνον που ενδιαφέρεται για ιστορικά θέματα, αφού έχει πολλά να τον διδάξει στις 290 σελίδες της εξόχως επιμελημένης, καλαίσθητης και πολυτελούς έκδοσής του. Και, πράγματι, όπως σημειώνει και ο εκπαιδευτικός κ. Χρήστος Αποστόλου που προλογίζει το Β΄ μέρος του έργου, «η ιστορία στέκει αμήχανη στα ερείπια του περιβάλλοντος», αφού «ο τόπος έχει υπόσταση και μνήμη».
     Δεν θα ήταν και καθόλου υπερβολή, παράλληλα, να ειπωθεί ότι, διαβάζοντας το έργο του κ. Φώτη Βράκα, εύκολα ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι και στις μέρες μας «η ιστορία επαναλαμβάνεται», τόσο στη χώρα μας (π.χ. με πρόσφυγες), όσο και σε διάφορα άλλα μέρη και περιοχές του πλανήτη με τα επακόλουθα των πολέμων (απώλειες ανθρώπινων ζωών, υποδομών, υγειονομικών συνεπειών, οικονομικών καταστροφών κλπ).
     Το βιβλίο ντύνουν μεγάλος αριθμός γραπτών ντοκουμέντων και επίσημων εγγράφων, εικόνων πινάκων ζωγραφικής, σκαριφημάτων, χαρτών, σχεδιαγραμμάτων, παλαιότερων και νεότερων φωτογραφιών, προσφέροντας πέραν των καλογραμμένων κειμένων μια ακόμα πολύ πλούσια ξενάγηση και περιήγηση στον αναγνώστη, στο χώρο και στο χρόνο.
     Αξιότιμε κύριε Φώτη Βράκα, σας ευχαριστώ εκ βαθέων για το ανεκτίμητο δώρο σας, που ήταν ξεχωριστά ευχάριστη έκπληξη για την τεπεινότητά μου! Ομοίως σας ευχαριστώ και για την ιδιόχειρη αφιέρωσή σας! Και οι ευχές μαζί, βεβαίως, για την «καλή συνέχεια» της θαυμαστής πνευματικής διαδρομής σας! Χαίρομαι ιδιαιτέρως που σας γνωρίζω πολύ περισσότερο μέσα από το δώρο σας αυτό. Αναμφισβήτητα, θα χαρώ πολύ περισσότερο όταν γνωριστούμε εκ του σύνεγγυς, κάτι που πολύ έχουμε καθυστερήσει!
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 7.4.2024

Ευσυνειδησία και φόβος (άρθρο)


     «Γιορτάσαμε» πριν λίγες μέρες, στις 5 Απριλίου, την Διεθνή Ημέρα Συνείδησης, η οποία έχει καθιερωθεί από το 2019, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Σκοπός του εορτασμού είναι να τονιστεί η σημασία της ανεκτικότητας, της κατανόησης, της αλληλεγγύης και της ενότητας, για την επίτευξη της ειρήνης και της αρμονίας σε όλο τον κόσμο.
     Και πώς «γιορτάσαμε» την ημέρα αυτή; Πολύ απλά και χωρίς καμία διαφορά από τις άλλες μέρες, σαν κανείς μας να μην ξέρουμε καθόλου ότι υπάρχει, μεταξύ αυτών και ο γράφων. Όμως, τί αξία θα είχε αν γιορτάζαμε την κάθε «γιορτή», εντός ή εκτός εισαγωγικών ο εορτασμός, μόνο μια μέρα το χρόνο και όλες τις άλλες μέρες την αγνοούσαμε;
     «Γιορτάσαμε», λοιπόν, και αναρωτιέται κανείς: Τι μας κάνει να σεβόμαστε και να τηρούμε κάποιους κανόνες για το κοινό όφελος; Η ευσυνειδησία ή ο φόβος; Και τί μας κάνει να τονίζουμε απαιτητικά την ευσυνειδησία, όταν πρόκειται για τους άλλους, αλλά με μεγάλη πάντα επιείκεια και πολλές δικαιολογίες όταν πρόκειται για το άτομό μας; Μάλλον «ο εαυτούλης μας», που είναι και τίτλος παλιάς Ελληνικής ταινίας του Δημήτρη Ψαθά, με πρώτο σκηνοθέτη τον Ορέστη Λάσκο και πρωταγωνιστή τον Λάμπρο Κωνσταντάρα. Ας μιλήσουμε επιγραμματικά για τον «εαυτούλη μας» και την ευσυνειδησία του, «κοιτάζοντάς τον στον καθρέφτη», με τρία κλασικά και πολύ γνωστά παραδείγματα, αν και είναι πολύ εύκολο να παρατεθούν πολλά περισσότερα:
Παράδειγμα πρώτο: Όταν η Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης (Λ.Ε.Α.) συμπεριελήφθη στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.), σχεδόν κανείς δεν τηρούσε τις απαγορεύσεις. Πολλοί την θεώρησαν και την χρησιμοποιούσαν για «Λωρίδα Έξυπνων Αυτοκινητιστών»(!) και βασίλευε κι εδώ, όπως και σε πολλά άλλα θέματα, το «ωχ, αδερφέ», το «τι με νοιάζει εμένα», «εγώ να τρουπώσω» (σύμφωνα και με τη γνωστή ατάκα του αξέχαστου Κώστα Βουτσά), και άλλα τέτοια. Τα αποτελέσματα γνωστά: Κόσμος κινδύνευσε - ίσως κάποιοι και να έχασαν και τη ζωή τους από τις καθυστερήσεις της ελεύθερης διέλευσης οχημάτων έκτακτης ανάγκης, μέχρι που άρχισαν να εφαρμόζονται τα τσουχτερά πρόστιμα και η αφαίρεση αδειών οδήγησης. Τότε και μόνο «η ανάγκη φύλαξε τα έρμα», σύμφωνα και με τη λαϊκή παροιμία και οι οδηγοί άρχισαν να συμμορφώνονται.
Παράδειγμα δεύτερο: Ποιοί και πόσοι θα ήταν συνεπείς στην καταβολή των φόρων, αν δεν «κρέμονταν» από πάνω μας ως λαιμητόμος τα γνωστά πρόστιμα, τσουχτερά και εδώ;  
Παράδειγμα τρίτο: Πόσο συνεπείς θα είμαστε στην τήρηση του εργασιακού ωραρίου, αν δεν καραδοκούσαν οι συνέπειες;
     Οφθαλμοφανής, λοιπόν, η πραγματικότητα ότι πολύ περισσότερο η πραγματικότητα ότι «ο φόβος φυλάει τα έρμα» και πολύ λιγότερο ή ευσυνειδησία. Όσο για τις «γιορτές», του τύπου «Παγκόσμια Ημέρα Συνείδησης», ποιος δίνει σημασία, ειδικά αν είναι «μεγάλος».
-----------------------------------
Εικόνα ανάρτησης:
https://traction.gr/l-e-a-ti-einai-giati-kai-apagorevetai-na-kinoumaste-se-aftin/
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 7.4.2024

Τρίτη 2 Απριλίου 2024

Βιβλιοπαρουσίαση: «Λέξεις» - ποιητική συλλογή, της Παναγιώτας Π. Λάμπρη

                                      

    Συνεχίζοντας την μεγάλη, ανιδιοτελή και λαμπρή προφορά της στην παιδεία, την οποία υπηρετεί και ως εκπαιδευτικός (φιλόλογος) η Παναγιώτα Π. Λάμπρη, προσθέτει άλλο ένα πόνημά της στο μεγάλο πνευματικό της κεφάλαιο. Είναι το πολλοστό στις εκδόσεις της και το δέκατο σε ηλεκτρονική μορφή. Πρόκειται για το βιβλίο «Λέξεις», που μπορεί καθένας μας να ξεφυλλίσει, να διαβάσει και να μελετήσει, χωρίς κόπο και κανένα οικονομικό κόστος, αφού διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο.
     «Στην Ελληνίδα ΓΛΩΣΣΑ, με απέραντο θαυμασμό και βαθιά ευγνωμοσύνη», αφιερώνει το έργο της αυτό η Παναγιώτα Π. Λάμπρη κι αυτό όχι τυχαία. Εκφράζει με αυτόν τον τρόπο τα όσα λέει στην αφιέρωσή της στην μητέρα των γλωσσών, η βεβαιωμένη και πολυβραβευμένη πνευματική δημιουργός. Και εδώ, όπως και στα άλλα έργα της, ακολουθεί το πολυτονικό σύστημα, που η επίσημη κατάργησή του από την ίδια την Πολιτεία, ήταν η αρχή των αλλεπάλληλων εκπτώσεων στην παιδεία.
     Πλούσια η θεματολογία των εξήντα δύο (62) ελεύθερου στίχου ποιημάτων της, σε καλούν δελεαστικά, όχι απαλά να τα διαβάσεις, μα να τα μελετήσεις, να σταθείς μπροστά τους, να γίνουν ο έλεγχός σου και να δεις που «βρίσκεσαι». Μια ποιητική συλλογή πραγματικής αφύπνισης και με πλούσια εικονογράφηση σε όλο το βιβλίο, για όλους εμάς, τους «ανθρώπους της εποχής».
     Έχοντας ως κίνητρο την αφιέρωση του βιβλίου της Παναγιώτας Π. Λάμπρη, στην «Ελληνίδα  ΓΛΩΣΣΑ», δανείζομαι τίτλους και στίχους από τα ποιήματά της, σαν «κραυγή αγωνίας», που, μεταφορικά και εδώ, στέλνουν μηνύματα για τη ΓΛΩΣΣΑ μας, την οποία συχνά βλέπουμε να κακοποιείται βάναυσα, «χωρίς αἰδῶ».   
[…]Σ’κωθεῖτε, μήν ἀργεῖτε,
πρίν πολλά ἐγκλήματα συντελεστοῦν
κι ἀνώφελα τά λόγια πλέον θά ’ναι»
(Από το ποίημα «Προσβολή»)
***
Γνώριζαν, εἶπαν,
ἀλλά σιωποῦσαν,
θαρρεῖς καί ἡ σιωπή
πού ἀποκρύπτει πράξεις εἰδεχθεῖς
εἶναι τό καθαρτήριο
κάθε ἐνοχῆς»
(Το ποίημα «Γνώριζαν»)
***
     Η «αυτόματη διόρθωση» στον υπολογιστή, την οποία συχνά επικαλούμεθα γράφοντας, δεν μας πλουτίζει τις γνώσεις ορθογραφίας. Αντίθετα, μας ενισχύει την αδράνεια και μας ποιεί θύματα, όπως «θύμα» στο ομώνυμο ποίημα και «η γατούλα», που
«[…]ταϊσμένη μέ τροφές πολυεθνικῶν,
τρέχει σάν παλαβή, μόλις τίς μυριστεῖ,
ἀδιαφορῶντας - τί μετάλλαξη! -
ἀκόμα καί γιά ψάρια γευστικά
πού ἄλλοτε χωρίς αὐτά δέν ζοῦσε!
Ἔτσι, ἡ γατούλα,
ἡ παιχνιδιάρα καί ἀξιαγάπητη,
σταμάτησε νά τρέχει δῶθε κεῖθε
καί θηράματα νά κυνηγᾶ,
πάχυνε σάν κυρά τῆς γειτονιᾶς
καί ὡς θῦμα πιά τοῦ σύγχρονου πολιτισμοῦ
ἔπαψε τόν ἑαυτό της νά θυμίζει.
     Αν συνεχίσουμε να ακολουθούμε την «πεπατημένη» της «έτοιμης λύσης» και της αδιαφορίας σε διάφορα θέματα της ζωής μας, φυσικά και για τη ΓΛΩΣΣΑ μας, είναι ορατή η πιθανότητα να επαναληφθούν και στις μέρες μας τα λόγια του τελευταίου χρησμού της Πυθίας: «Εἴπατε τῷ βασιλεῖ, χαμαί πέσε δαίδαλος αὐλά· οὐκέτι Φοῖβος ἔχει καλύβην, οὐ μάντιδα δάφνην, οὐ παγάν λαλέουσαν, ἀπέσβετο καί λάλον ὕδωρ».
     Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι μεταξύ των υπέροχων ποιημάτων του βιβλίου, το ποίημα «Οἱ Σουλιώτισσες», συμμετείχε στον 11ο Παγκόσμιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό του Ελληνικού Πολιτιστικού Ομίλου Κυπρίων (Ε.Π.Ο.Κ.), το 2021, και έλαβε το Β' Βραβείο και Έπαινο. Είναι βέβαιο, ότι ανάλογες διακρίσεις θα λάβει όλη η ποιητική συλλογή.
     Το βιβλίο «Λέξεις» σε ηλεκτρονική μορφή (pdf), μπορείτε να αναζητήσετε και να βρείτε, «πατώντας» ΕΔΩ.
     Εύχομαι στην αγαπημένη φίλη Παναγιώτα Π. Λάμπρη, να καλοταξιδέψει, να πολυταξιδέψει και να πολυδιαβαστεί και αυτό το πνευματικό της έργο, όπως και όλα τα άλλα.
 
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 2.4.2024